REFERAT PRZYGOTOWANY NA POSIEDZENIE RADY PEDAGOGICZNEJ ZAJCIA SOCJOTERAPEUTYCZNE W PRACY WYCHOWAWCZEJ Z KLAS

Transkrypt

1 REFERAT PRZYGOTOWANY NA POSIEDZENIE RADY PEDAGOGICZNEJ ZAJCIA SOCJOTERAPEUTYCZNE W PRACY WYCHOWAWCZEJ Z KLAS Zajcia socjoterapeutyczne skierowane s przede wszystkim do uczniów, u których zaburzenia zachowania znacznie utrudniaj kontakty społeczne i s przyczyn niepowodze szkolnych. Programem socjoterapeutycznym mog te by objte dzieci, które uczszczaj na zajcia wyrównujce deficyty rozwojowe lub podnoszce sprawno intelektualn. Podstawowym celem jest zmniejszenie poziomu zaburze zachowania dzieci. Dostarczenie dziecku odpowiednio zorganizowanych dowiadcze społecznych moe wywoła zmian jego zachowa. Jednak zaznaczy trzeba, e aby wynikłe z długotrwałych przyczyn zaburzenia ustpiły, potrzeba intensywnych i wymagajcych czasu oddziaływa. Zaburzenia zachowa powstaj na skutek urazów bdcych trudnymi dowiadczeniami, których siła przekroczyła zdolno dziecka do poradzenia sobie z nimi. Niejednokrotnie udziałem dziecka staj si dowiadczenia pozostawiajce po sobie urazy. S to sytuacje, które wi si z zagroeniem fizycznym lub zagroeniem moliwoci zaspokojenia potrzeb tj: potrzeba samodzielnoci, poznania wiata, kochania i bycia kochanym, bliskoci z innymi ludmi, bycia akceptowanym. Trwałe skutki urazów dotycz : - Sdów poznawczych - Zachowa - Przey emocjonalnych. Urazowe sdy poznawcze mog brzmie nastpujco: nikt nie bdzie mnie kochał, nikt mnie nie rozumie, matematyka jest dla mnie zbyt trudna, do niczego si nie nadaj. 1

2 Zaburzenia zachowania przejawiajce si w funkcjonowaniu dziecka w roli ucznia: Zaburzenia ujawniajce si w relacji dzieci z nauczycielami czsto polegaj na trudnociach w komunikowaniu si z nimi, wyraaniu emocji i zgłaszaniu potrzeb. Czsto uczniowie traktuj nauczyciela instrumentalnie. Kade zachowanie staje si elementem przetargu, rodkiem do osignicia celu. Istotnym elementem kontaktów staje si lk przed dorosłym, a jedynym sposobem uniknicia trudnej sytuacji mog si wydawa wagary, symulacja, kłamstwa. Zaburzenia ujawniajce si w relacjach dzieci z rówienikami U dzieci w wieku szkolnym zwiksza si zdolno do otwartego komunikowania i przyjmowania informacji o emocjach, dowiadczeniach i pogldach innych. Tak si dzieje gdy dojrzewaniu wymienionych umiejtnoci nie towarzyszyły powane stresy. Czsto wczeniejsze niekorzystne dowiadczenia s tak silne, e blokuj moliwoci współdziałania midzy dzieckiem a jego rówienikami. ródłem zaburze s na ogół relacje z rodzicami i starszym rodzestwem. Moe wystpi : uywanie przemocy, rywalizacja, odrzucenie, izolowanie si, ponianie innych. Zburzenia ujawniajce si w trakcie wykonywania zada W sytuacji powtarzajcych si niepowodze dziecko, aby zmniejszy soje napicie, stosuje róne strategie obronne. Myli i mówi o sobie : nie jestem zdolny, to jest za trudne na mój wiek, matematyka jest nudna. Inteligencja i spryt dziecka s uywane w celu znalezienia sposobów ochronienia si przed urazem. Dzieci robi cigawki, kłami. Dziecko wypiera z pamici treci zwizane z zadaniem i np.: nie pamita o pracy domowej. Zaburzenia w obrazie własnej osoby Obraz własnej osoby jest tworzony na podstawie dowiadcze społecznych z innymi ludmi. Dziecko moe mie trudnoci z wyodrbnieniem siebie ze wiata. Słabo wykształcone poczucie podmiotowoci wie si z trudnociami w rozpoznawaniu własnych potrzeb, zainteresowa, skali wartoci. Na poziomie zachowa mog to by zaburzenia w komunikowaniu informacji o sobie lub tez trudnoci w nawizywaniu trwałych zwizków moe prezentowa pasywno, zobojtnienie, rezygnacje. Podane informacje mog pomóc w dokonaniu wstpnego rozpoznania kłopotów jakie maj uczniowie w klasie. Krokiem nastpnym jest postpowanie diagnostyczne oparte na obserwacji zachowa, testach projekcyjnych wywiadach z rodzicami. 2

3 Zasady prowadzenia zaj Podstawowe zasady prowadzenia zaj socjoterapeutycznych: - Tworzenie atmosfery afirmacji - Nawizanie osobistego i bliskiego kontaktu z dziemi - Zasada otwartoci - Zasada istnienia norm. Nauczyciel powinien prowadzi zajcia wg przygotowanego programu i kadorazowo dostosowywanego scenariusza. Planowanie naley opiera na całociowym programie pracy z dan grup dzieci, na wynikach poprzednich zaj oraz na obserwacji zmian zachodzcych w zachowaniu poszczególnych dzieci Do planowania zaj pomocne mog by gry i zabawy wspierajce prac z grup podane w literaturze. Podział zabaw i gier Metody uruchamiania twórczoci w grupie : burza mózgów, plastyka, piew i muzykowanie, inscenizacja. Aktywno zabawowa w obszarach : - diagnozowanie grupy - wiczenia wprowadzajce (komunikacja, ciało, zaufanie) - wiczenia koncentrujce (kontakty, postrzeganie) - wiczenia w rozwoju osobistym (poczucie własnej wartoci, tosamo) - wiczenia w rozwoju społecznym (rodzina, przyjaciele, uczucia, współpraca) - informacje zwrotne. Pedagogika zabawy To metodyka tworzenia sytuacji w grupie zgodnie z celami i zasadami okrelanymi przez pedagogik Gestalt. Pedagogika zabawy spełnia funkcj pomocnicz w stosunku do tego, czego grupa ma si nauczy, zrozumie, zastosowa. Jednym z waniejszych ródeł inspiracji pedagogiki Gestalt jest koncepcja Fritza Perlsa.Wanym punktem teorii osobowoci tego autora jest to, e człowieka nie mona spostrzega w oderwaniu od silnych i koniecznych zwizków z jego zewntrznym rodowiskiem. W organizmie człowieka stale ma miejsce ogromna ilo procesów, które wymagaj wymiany ze wiatem zewntrznym. Człowiek nie moe wic y w oderwaniu od rodowiska, nie jest istota samowystarczaln, tak pod wzgldem fizjologicznym, jak i psychologicznym. Zaspokajanie potrzeb człowieka, jego wchodzenie w kontakt 3

4 ze wiatem zewntrznym, przebiega wg Perlsa w cile okrelony sposób. W konkretnym momencie okrelona potrzeba wysuwa si na plan pierwszy, staje si figur i domaga si zaspokojenia. Gdy zostaje zaspokojona, Gestalt zostaje zamknity. Na miejsce zamknitej sytuacji pojawia si zawsze nastpna. Wizja człowieka proponowana przez Perlsa akcentuje tendencje do rozwoju i ogromne potencjalne moliwoci. Gdy te moliwoci s aktualizowane, człowiek zmierza ku coraz pełniejszej samorealizacji, w procesie wychowania wiele osób uczy si nie ufa własnym potrzebom, odczuciom mylom, dowiadczeniom, przeyciom i ocenom. Nauczyciel czy rodzic zakładajcy, e jego własne preferencje bd równie najbardziej odpowiednie dla wychowanka, czsto nie liczy si z jego potrzebami, a niekiedy i moliwociami. Atmosfera yczliwoci i szacunku, wsłuchiwania si w to, co dzieje si w drugim człowieku oraz własny przykład to warunki, których spełnienie jest konieczne w kształtowaniu dojrzalej osobowoci takim klimacie człowiek nie musi koncentrowa si na redukcji lków i szukaniu sposobów radzenia sobie z nimi. Moe natomiast angaowa si tu i teraz, zmierzajc do realizacji swoich celów. Wykorzystanie metod pedagogiki zabawy w pracy socjoterapeutycznej Proponowane pomysły mona uywa w sposób prosty, dla zabawy i przyjemnoci. Jeeli maj da głbsze efekty psychologiczne wane jest, aby gra została omówiona. Gry i zabawy słu do rozwijania rónych umiejtnoci indywidualnych i grupowych. Pomagaj w rozwijaniu współdziałania w grupie, rozwijaj wraliwo na problemy innych, przełamuj bariery pomidzy ludmi. Odgrywanie czy improwizowanie scen stwarza moliwoci urozmaicenia swoich sposobów autoprezentacji, jest okazj do ekspresji swoich uczu, a take do szukania nowych sposobów zachowania. W sytuacjach kryzysowych niektóre z zabaw mog sta si pomocn technik do rozwizywania problemów interpersonalnych. Tak jak wikszo wicze grupowych, te równie nale do aktywizujcych przeycia uczestników i mog spowodowa rone emocjonalne sytuacje. Dlatego socjoterapeuta jest bardzo uwany i liczy si z tym, e moe zaj potrzeba zajcia si uczestnikami, którym te sytuacje otworzyły ich własne problemy. Uczestnictwo w grach i zabawach jest dowolne. Do pracy z grup dobieramy zabawy, które: - nie s ródłem napicia spowodowanego rywalizacj - nie omieszaj - sprzyjaj aktywnoci wszystkich członków grupy - posługuj si rónymi rodkami: słowo, taniec, dotyk, malowanie itp. 4

5 Człowieku, naucz si taczy, bo Aniołowie w niebie nie bd wiedzieli, co z tob zrobi wity Augustyn Zastosowanie taca w praktyce pedagogicznej Ruch towarzyszy człowiekowi od narodzin a do mierci. 70% komunikacji miedzy ludmi stanowi tak zwany jzyk ciała. Obecnie zwraca si szczególn uwag na zwizek motoryki z psychik, a głównie powizanie ruchu z całokształtem procesów poznawczych i emocjonalnych. Ruch i taniec maj istotne znaczenie dla rozwoju osobowoci człowieka,mog te sta si wanymi elementami terapii, poniewa ruch znosi napicie miniowe, emocjonalne, daje odprenie. W tacu kluczow rol pełni zmysł dotyku- najbardziej pierwotny i czytelny. Taniec jest jedn z rzadkich dziedzin działalnoci ludzkiej, gdzie człowiek jest zaangaowany całkowicie : ciało, dusza i umysł. Taniec staje si medytacj, rodkiem poznania wewntrznego i zewntrznego jednoczenie. Poruszam si taniec pozwala kształci wiadomo własnego ciała Poprawia koordynacj wzrokowo-ruchow Usprawnia całe ciało Ma znaczcy wpływ na lateralizacj Słysz- wzmaga poczucie rytmu i uwraliwia na muzyk Poprzez taniec uwiadamiamy sobie istnienie przestrzeni, w której jestemy obecni i poruszamy si 5

6 Taniec uczy dzielenia przestrzeni z innymi ludmi, wzmaga komunikacj pozawerbaln... Tace, w których wystpuj czste zmiany partnerów, pozwalaj odkrywa cigle nowe osoby w bliskim kontakcie Budzenie zaufania i współpracy daje moliwo odczucia,czym jest wspólnota. Daniel Goleman, autor ksiki Inteligencja emocjonalna, podaje tak definicj: Taniec to synchronizacja ruchów i transmisja emocji. (s.188) Muzyka relaksacyjna Muzyka ma bardzo rónorodne i korzystne działanie na organizm człowieka: na jego psychik i osobowo (wpływa na emocje, np. modyfikujc nastrój, na mylenie, kojarzenie, pami, na zachowanie i psychomotoryk), a take na poszczególne układy fizjologiczne, regulujc i harmonizujc ich funkcjonowanie. Wzbogaca ona przy tym wewntrznie człowieka i stanowi dla niego ródło silnych wzrusze. W połowie naszego stulecia zaczto opracowywa załoenia naukowe dla leczniczego zastosowania muzyki, tworzc now dyscyplin medyczno-psychologiczn pod nazw muzykoterapii. Jest ona systematycznym i metodycznym wykorzystywaniem muzyki w procesie diagnozy, leczenia i rozwoju osobowoci. Uwzgldnia si wpływ muzyki na emocje, proces mylenia, psychomotoryk, układ wegetatywny, procesy neurofizjologiczne i układ immunologiczny. Wyniki bada wskazuj na to, e muzyka moe ułatwia trawienie i wpływa na procesy metabolizmu, take usuwa osłabienie i zmczenie, a w przypadku bezsennoci ułatwia zasypianie. Odpowiednio dobrana moe wprowadza pogodny nastrój oraz atmosfer spokoju i bezpieczestwa. Powoduje to, e organizm zaczyna funkcjonowa w sposób naturalny i prawidłowy..bajki terapeutyczne dla dzieci Fabuła bajki terapeutycznej dotyczy rónych sytuacji wzbudzajcych lk, w których zastosowano nastpujce sposoby oddziaływania na bohatera bajkowego: konkretyzacj i racjonalizacj doznawanych lków, wzmacnianie poczucia własnej wartoci, uczenie pozytywnego mylenia, powtarzanie i łczenie bodców lkotwórczych z takimi, które wywołuj pozytywn reakcj emocjonaln. Konkretyzacja lku dokonuje si poprzez pokazanie dziecku, jakie 6

7 osoby, przedmioty czy sytuacje go wywołuj. Mechanizmy psychologiczne, decydujce o oddziaływaniu bajek terapeutycznych, to : mechanizm naladownictwa i modelowania oraz mechanizmy wygaszania lku. Modelowanie dokonuje si poprzez wyobrani dziecka. Dziecko wyobraa sobie bohatera w oparciu o sugesti autora, ale ten obraz jest jego samodzielnym wytworem. Czynnikami, które ułatwiaj proces modelowania, s; Wzory zachowa które nie s dziecku znane. Chłonno i wraliwo na wzory w okresie dziecistwa i dorastania. Oddziaływanie poprzez obrazy słuchowe; kreujc w wyobrani bohatera dziecko jest w stanie bardziej przybliy go do siebie. Emocje (niepewno, zagroenie, rado) ułatwiaj i utrwalaj proces modelowania. Wybór bohatera - dziecko wybiera bohatera najbardziej do siebie podobnego, czy to w zakresie podobiestwa zewntrznego, sytuacji, w jakiej si znajduje, czy w zakresie niezaspokojonych potrzeb. Gratyfikacje w postaci; zastpczego zaspakajania potrzeb; budowania pozytywnego obrazu samego siebie. LITERATURA Tomaszewski W.: Człowiek taczcy Warszawa 1991 Bogdanowicz M. Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka,warszawa 1992 Reichel G.,... Grupa i ruch, Warszawa 1994 Skowska T.: Pomoc psychologiczna i moliwoci adaptacyjne człowieka Lublin 1994 Molicka M.: Bajki terapeutyczne jako metoda obniania lku u dzieci hospitalizowanych,1997 Frycie S.: Literatura dla dzieci i młodziey w latach T.2. Warszawa 1982, s Portman R. Gry i zabawy przeciwko agresji, Kielce Opracowała: Ewa Taszarek 7