Konferencja Fit- Medical Gdańsk

Transkrypt

1 2015 Konferencja Fit- Medical Gdańsk Streszczenia prezentowanych wykładów BlueEvent

2 Jędrzej Antosiewicz Katedra nauk Przyrodniczych, Zakład Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Dieta przeciwzapalna w żywieniu sportowców Uszkodzenie mięśni jak i innych tkanek w następstwie intensywnego wysiłku fizycznego jest normalnym zjawiskiem, uważanym za warunek konieczny wystąpienia procesu adaptacji. Jedną z konsekwencji uszkodzenia struktur komórkowych jest aktywacja układu immunologicznego, który ma za zadanie usunięcie uszkodzonych komórek i składników komórkowych. Zbyt duże obciążenia treningowe, jak i zła dieta mogą prowadzić do nadmiernej aktywacji układu immunologicznego w wyniku czego wyindukowany zostanie chroniczny stan zapalny charakteryzujący się wysokim stężeniem prozapalnych cytokin we krwi zawodnika takich jak: interleukina 6 (IL-6), martwiczy czynnik nowotworów (TNF-α), białko CRP, białka adhezyjne i wiele innych. Przetrenowanie i przemęczenie to zjawiska często występujące w sporcie i już dziś wiemy, że chroniczny stan zapalny jest czynnikiem sprawczym. Wysokie stężenie cytokin prozapalnych we krwi wiąże się ze spadkiem wydolności fizycznej i umysłowej. Postęp technologiczny sprawił, że obecnie potrafimy z dużą dokładnością ocenić czy stan taki ma miejsce. Przykładowo wykazano, że wielu ludzi doświadcza chronicznego stanu zapalnego, który wcześniej nie był rozpoznany. Badania te pokazują, że istnieje konieczność permanentnej kontroli. Z kolei wczesna diagnoza pozwala na interwencje dietetyczną co może uchronić zawodnika przed wystąpieniem przemęczenia i przetrenowania. Niedobory dietetyczne składników takich jak: antyoksydacyjne witaminy (C, E, betakaroten), naturalne antyoksydanty (polifenole: w tym kwercytyna, kurkumina), organiczne związki siarki obecne np. w czosnku, cebuli lub też magnez, kwasy omega-3, mogą prowadzić do rozwoju przewlekłych stanów zapalnych u trenujących. Z kolei nadmierna konsumpcja cukru dodanego (słodkie napoje, słodycze), kwasów tłuszczowych trans (popcorn, frytki, produkty zawierające utwardzany tłuszcz roślinny)) wodoronadtlenków kwasów tłuszczowych (frytki, produkty smażone), utlenionych form cholesterolu (ryba i mięso długo mrożone następnie obrabiane cieplnie w wysokiej temperaturze) może

3 również indukować uszkodzenie struktur komórkowych i ogólnoustrojowy stan zapalny. Zła dieta będzie sprzyjała stanom zapalnym i przez to może zmniejszać tolerancje wysiłkową oraz pogarszać proces adaptacji do wysiłku. dr n. zdr. inż. Krzysztof Durkalec-Michalski Zakład Dietetyki, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wybrane aspekty żywieniowo - suplementacyjne w sportach siłowych W sporcie wyczynowym i amatorskim szczególną rolę pełni właściwy sposób żywienia. Niejednokrotnie to właśnie prawidłowa dieta może stanowić jeden z głównych determinantów osiąganych przez sportowca wyników, decydując o zwycięstwie lub porażce. Mimo, że sportowcy z reguły zdają sobie sprawę z istotnego wpływu diety w dniu zawodów, to często nie przywiązują należytej uwagi do codziennego, zwyczajowego sposobu żywienia. Jest to o tyle istotne, iż tym samym wpływają na potencjalne zmniejszenie skuteczności procedury treningowej, uwzględniającej różne makro- i mikro-cykle. W efekcie może to skutkować brakiem efektywnej superkompensacji i hamowaniem wzrostu zdolności wysiłkowych. Szczególną grupą dyscyplin sportu, wymagającą właściwych programów dietetycznych w całym okresie przygotowawczo-startowym są sporty siłowe. Zaliczyć do nich można zarówno te o charakterze sylwetkowym (m.in. kulturystyka, fitness), jak i mające na celu wykonanie konkretnej pracy mięśniowej (m.in. podnoszenie ciężarów, trójbój). Najważniejszym zadaniem żywieniowym w przypadku tych konkurencji jest właściwe pokrycie m.in. zwiększonego zapotrzebowania na energię, zapewnienie optymalnej dostępności składników pokarmowych i wody. Zawodnicy i trenerzy powinni zwrócić szczególną uwagę, że znaczenie racjonalnego odżywiania rośnie wraz ze wzrostem obciążeń treningowych, a co za tym idzie ze zwiększeniem wydatków energetycznych i innych potrzeb organizmu, wynikających z intensywnej pracy mięśniowej. W dyscyplinach sportu o charakterze siłowym duże znaczenie ma właściwa podaż białek. Warunkują one prawidłowy przebieg procesów metabolicznych i

4 wzrostowych, rozwój organizmu oraz jego adaptację do wysiłku fizycznego i regenerację powysiłkową. W żywieniu osób aktywnych fizycznie są najważniejszym składnikiem budulcowym, tworzącym nie tylko tkankę mięśniową i łączną, ale również hormony, enzymy, białka transportujące i odpornościowe. Wbrew powszechnym opiniom sportowców, znacznie zwiększone spożycie białka nie wydaje się jednak korzystne i nie wpływa pozytywnie na wydolność fizyczną. Rekomendowane spożycie tego makroskładnika, w świecie sportowym nadal budzi nieustanne kontrowersje. Zalecenia wskazują jednak, że w zależności od okresu treningowego, w sportach siłowych podaż białka powinna wynosić od 1,4g do 2,0g na kilogram masy ciała. Drugim istotnym makroskładnikiem diety są węglowodany, będące w sporcie najważniejszym źródłem energii, dostępnym w trakcie wysokointensywnej pracy mięśniowej. W sportach siłowych, przy wyborze bogatych źródeł węglowodanów w diecie, zawodnik powinien wybierać głównie produkty niskoprzetworzone, pełnoziarniste, owoce oraz warzywa. Co więcej, należy pamiętać, że całkowite wydatki energetyczne sportowców siłowych są mniejsze, aniżeli w sportach o mieszanej energetyce wysiłku i dyscyplinach wytrzymałościowych. Z tego względu, celem zapewnienia efektywnej podaży energii, w zależności od specyfiki okresu szkoleniowego, większość rekomendacji sugeruje podaż węglowodanów na poziomie 4-7g/kgmc. Warto zwrócić uwagę, że w racjonalnym żywieniu osób uprawiających dyscypliny o charakterze siłowym istotne znaczenie ma również podaż tłuszczu. Nie można zapominać, że są one źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), jak również substratów do budowy błon komórkowych, tkanek i narządów oraz syntezy niektórych substancji biologicznie czynnych i hormonów. Dostępne rekomendacje w większości wskazują, że podaż tłuszczu w diecie powinna wynosić średnio około 25% ogólnej wartości energetycznej diety (nie mniej niż 15% i poniżej 30% energii). Należy jednak także pamiętać, iż w żywieniu sportowców ważna jest właściwa proporcja spożywanych w diecie kwasów tłuszczowych związana ze zmniejszeniem podaży nasyconych kwasów tłuszczowych (SFA), na rzecz kwasów tłuszczowych jednonienasyconych (MUFA) i polienowych (PUFA).

5 W praktyce, w wielu przypadkach trudne może być jednak efektywne pokrycie zwiększonego zapotrzebowania organizmu na energię i składniki pokarmowe wyłącznie za pomocą standardowej i konwencjonalnej diety. Dotyczy to zwłaszcza specyficznych okresów (np. BPS-y, starty, czy zgrupowania wyjazdowe), co w realiach sportowych może wymuszać stosowanie przez zawodników różnorodnych suplementów i odżywek. W siłowych dyscyplinach sportu o zastosowaniu konkretnych związków powinny jednak zawsze decydować zindywidualizowane potrzeby zawodnika. W przypadku ryzyka niedoboru białka, dostarczenie właściwej ilości tego makroskładnika można uzyskać poprzez odpowiednią suplemetnację diety odżywkami białkowymi lub suplementami aminokwasowymi. Podobnie w razie konieczności zwiększenia dostępności substratów, uczestniczących w procesach energetycznych (m.in. węglowodany, kreatyna) lub redukujących działanie niektórych metabolitów, kumulujących się podczas wysiłku w pracujących włóknach mięśniowych (m.in. dwuwęglany, beta-alanina). Szczególnie ważne jest jednak, aby stosowane przez sportowców preparaty były dobrej jakości, a ich uzasadnione wykorzystanie nie wiązało się z jakimkolwiek ryzykiem zdrowotnym lub możliwością naruszenia przepisów antydopingowych. Dr hab.robert A. Olek Zakład Biochemii; Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Pirogronian jako suplement diety sportowców Większość przeprowadzonych do tej pory badań wskazuje brak wpływu suplementacji pirogronianem na możliwości wysiłkowe. Jednakże, dotychczasowe protokoły eksperymentalne skupiały się na efekcie długotrwałego uzupełniania diety tym związkiem. Ponieważ pirogronian może być preferencyjnie wykorzystywany przez komórki, nie ma możliwości jego nagromadzania. Dlatego wydaje się, że kluczowe znaczenie może mieć zmiana procedury suplementacji.

6 Nasze najnowsze badania wykazały, że w kilkadziesiąt minut po spożyciu pirogronianu zmodyfikowany zostaje metabolizm spoczynkowy badanych. Zmianie ulegają parametry równowagi kwasowo-zasadowej krwi, które są zależne od rodzaju spożytego suplementu (pirogronian sodu a pirogronian wapnia), a także płci osób badanych. Ponadto, wysiłek wykonany po spożyciu pirogronianu skutkuje zwiększonym stężeniem mleczanu we krwi, co może sugerować sprawniejszą reoksydację cytoplazmatycznego NADH w komórkach mięśniowych. Wydaje się, że w dyscyplinach sportowych opartych o beztlenowy kwasomlekowy system pozyskiwania energii zarówno proces treningowy, jak również sam start w zawodach, może być wspomagany spożyciem pirogronianu. Wiesław Ziółkowski Katedra nauk Przyrodniczych, Zakład Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Rola żywienia w ochronie i regeneracji mięśni szkieletowych uszkadzanych wysiłkiem fizycznym Wysiłek fizyczny, szczególnie o dużej intensywności i zawierający ćwiczenia ekscentryczne, wywołuje uszkodzenie komórek mięśniowych. Czy należy im zapobiegać? I czy nasza interwencja powinna być oparta na zasadzie: Im większa ochrona przed uszkodzeniem tym lepiej? Żywienie i suplementacja odgrywa w tym temacie istotną rolę. Jej działanie w ochronie komórek mięśniowych polegać może na: Zapobieganiu uszkodzeniom poprzez bezpośrednią eliminację czynników uszkadzających, Zwiększaniu potencjału obronnego, Przyspieszaniu regeneracji komórek mięśniowych po wysiłku Dane z piśmiennictwa światowego wskazują, że niektóre syntetyczne suplementy mają ochronny wpływ na uszkodzenie włókien mięśniowych spowodowane wysiłkiem (np. HMB czy L-karnityna). Badania dowodzą także i to, że związki naturalne występujące w diecie mogą być dla człowieka aktywnego fizycznie

7 sprzymierzeńcem w ochronie komórek mięśniowych. Mogą także wspomagać proces regeneracji i adaptacji mięśni do treningu. Dariusz Łyżwiński Zakład Fizjologii, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Rola witaminy D w sporcie We współczesnych społeczeństwach istnieje problem niedoboru witaminy D. Szacuje się, że niedostateczna ilość tej witaminy występuje u około 1 miliarda osób. Jak wskazują ostatnie badania problem ten jest powszechny i dotyczy również sportowców. Zmiana warunków życia codziennego, czyli dłuższe przebywanie w pomieszczeniach, stosowanie w okresie letnim filtrów UV do skóry, wielogodzinne treningi na halach sportowych i siłowniach wśród sportowców wiąże się ze zmniejszoną ekspozycją oraz mniejszym działaniem promieni słonecznych. Witamina D spełnia w organizmie człowieka wiele funkcji. Jak wskazują badania, oprócz regulacji homeostazy mineralnej witamina D wykazuje szerokie spektrum działania, między innymi jako, immunomodulator, stymulator odporności wrodzonej, czynnik wspomagający prawidłowe działanie mięśni. Odkrycie w ostatnich latach receptora witaminy D w komórkach mięśniowych sugeruje znaczącą jego rolę w funkcji tkanek mięśniowych. Odkrycie to doprowadziło badaczy do hipotezy, iż niedobór witaminy D może mieć wpływ na wyniki sportowe oraz urazy. Ze względu na wiele istotnych ról tej witaminy, zasugerowano, że na sprawność fizyczną może wpływać jej stężenie, szczególnie u tych, którzy mają niedobór kliniczny Badania własne, oraz z różnych ośrodków zagranicznych sugerują, iż odpowiedni poziom 25OHD w znaczący sposób może przyczynić się do tlenowych i beztlenowych możliwości wysiłkowych organizmu człowieka.

8 Maja Tomczyk Katedra nauk Przyrodniczych, Zakład Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Ładowanie węglowodanami (z ang. carbohydrate loading) Trenuj nisko-startuj wysoko (z ang. train low-compete high) Ładowanie węglowodanami jest jedną z najbardziej znanych i rozpowszechnionych strategii żywieniowych wykorzystywanych w sportach wytrzymałościowych. Według dotychczas przeprowadzonych badań prawidłowe zastosowanie techniki ładowania węglowodanami może przyczynić się do odsunięcia zmęczenia w trakcie wysiłku fizycznego nawet o 20% i wystąpienia tzw.,,efektu ściany oraz usprawnienia wydolność na poziomie 2-3%. Na skutek początkowego uszczuplenia zasobów glikogenu mięśniowego poprzez dietę niskowęglowodanową połączoną z treningiem o niskiej intensywności lub okresem odpoczynku, dochodzi do wzrostu aktywności enzymów odpowiedzialnych za syntezę glikogenu, co przy dalszym wprowadzeniu wysokiego spożycia węglowodanów umożliwia wzrost zawartości glikogenu nawet do 200 mmol/kg mokrej masy mięśni (przy spoczynkowej zawartości w granicach mmol/kg mm ). Pomimo dużej świadomości wśród sportowców na temat korzyści płynących ze stosowania ładowania węglowodanami, nadal metoda ta jest wykorzystywana stosunkowo rzadko lub też w nieprawidłowy sposób (zbyt mała zawartość węglowodanów w fazie ładowania, duże spożycie pokarmów bez przykładania uwagi do składu odżywczego). Obecnie, najczęściej stosowanym modelem jest 3 dniowe spożywanie pokarmów o wysokiej zawartości węglowodanów (8-12 g/kg m.c (nawet do 14!)) w okresie bezpośrednio przedstartowym, które poprzedzone jest 3-dniową redukcją intensywności treningów oraz minimalnym spożyciem węglowodanów (ok. 2-3g/kg m.c.).

9 Trenuj nisko-startuj wysoko jest strategią powstałą w odpowiedzi na mechanizm pobudzenia cząsteczek sygnalizacyjnych (min. aktywatora PGC1- α) stymulujących ekspresję genów odpowiedzialnych za biosyntezę mitochondriów, utlenianie kwasów tłuszczowych, czy zwiększoną ilość transporterów jelitowych GLUT 4, do którego dochodzi na skutek ograniczonej dostępności glikogenu mięśniowego. W pierwszych długoterminowych badaniach Hansen i wsp. poddali 10 tygodniowemu treningowi niewytrenowanych mężczyzn, którzy wykonywali ćwiczenia izokinetyczne zginaczy i prostowników stawu kolanowego. Badani trenowali obie nogi, przy czym jedna poddana była ćwiczeniom 2 razy dziennie. Co istotne, badani w trakcie 2 godzinnych przerw między ćwiczeniami nie otrzymywali posiłków ani napojów nie licząc wody, a więc drugi trening wykonywany był ze skrajnie niskim stężeniem glikogenu mięśniowego. W przypadku drugiej nogi sesja treningowa przeprowadzana była raz dziennie. Przed i po okresie treningowym wykonany został test do odmowy z narastającą intensywnością ćwiczeń oraz biopsja mięśniowa w celu określenia aktywności wybranych enzymów. Jak się okazało maksymalna siła uzyskana podczas ćwiczeń wzrosła zarówno w nodze poddanej treningom na niskich jak i wysokich stężeniach glikogenu, ale czas wykonywania testu do odmowy przez nogę poddaną treningowi 2 razy dziennie wzrósł aż 2 krotnie. Dodatkowo zwiększona została aktywność enzymów mitochondrialnych: syntazy cytrynianowej i dehydrogenazy 3-hydroksyacylo CoA co jest świadectwem zwiększonej zdolności metabolizowania kwasów tłuszczowych, co ma szczególnie znaczenie podczas dyscyplin wytrzymałościowych. Szereg kolejnych doświadczeń potwierdził wzrost aktywności enzymów zaangażowanych w metabolizm kwasów tłuszczowych podczas zastosowania treningu na niskich zasobach glikogenu, z drugiej zaś strony do te pory nie wykazano jednoznacznej poprawy wydolności u badanych. Praktycznym wykorzystaniem metody jest przeprowadzenie wieczornego treningu bez dostępu do węglowodanów, po którym również nie uzupełnia się węglowodanów.

10 Posiłek węglowodanowy spożywa się dopiero po zakończeniu drugiej sesji treningowej,którą wykonuję się następnego dnia rano,,na czczo. Katarzyna Dulian Katedra nauk Przyrodniczych, Zakład Biochemii Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Bilans energetyczny oraz strategie żywieniowe wykorzystywane w pływaniu Pływanie powszechnie uznawane jest za dyscyplinę wytrzymałościową, jednakże biorąc pod uwagę czas trwania poszczególnych konkurencji pływackich na największych imprezach światowych okazuje się, ze 73 % wszystkich z nich nie trwa dłużej niz 2 min i 30 sek. Najdłuższy dystans pływacki (z konkunrencji rozgrywanych na pływalni) jakim jest 1500m, pływacy pokonuja w ok 16 min. Czas trwania wysiłku pływaka wymaga dostarczania energii z wszystkich 4 systemów resyntezy ATP, zaś mięsień zbudowany będzie zarówno z włókien szybkokurczliwych (FT) jak i wolnokurczliwych (ST). Strategie żywieniowe w pływaniu powinny skupiac się na takim odżywieniu organizmu jaki umożliwi optymalną ochronę włókien szybkokurczliwych. Najtrudniejszym zadaniem dla zawodnika jest utrzymanie bilansu energetycznego w równowadze. W zależności od okresu treningowego, od jednostki treningowej oraz od mobilizcji zawodnika do pracy dobowy wydatek energetyczny może zmieniać się diametralnie. W najbardziej intensywnych okresach dobowy wydatek energetyczny sięga do ok 1000 kcal u mężczyzn oraz do ok 6000 kcal u kobiet. W okresach mniej intesywnych wydatek energetyczny spada do ok 3000 kcal u mężczyzn i ok 2000 kcal u kobiet. Ilość energii przyjmowej w postać pożywienia powinna równoważyć wydatek

11 energetyczny w celu utrzymania warunków sprzyjających optymalnej regeneracji organizmu. W najtrudniejszych okresach treningowych zadanie to nie jest łatwe szczególnie w warunkach codziennego życia, dlatego dopiero wprowadzenie suplementów węglowodanowo-białkowych realnie zwiększa szansę na wyrówanie bilansu energetycznego. W okresach łagodnego treningu ilość energii przyjmowej w postaci pożywienia przez pływaków może zostać podwyższona przez wysoki poziomu greliny, która powstaje w organizmie jako odpowiedź na wykonywanie wysiłku w zimnym środowisku. Podwyższony poziom greliny po treningach o niskiej intensywności, zwiększa apetyt zawodników, co może przekładać się na większą podaż energii w pożywienia oraz sprzyjać rozwijaniu tkanki tłuszczowej; problem ten jest szczególnie widoczny i pływaczek w wieku dojrzewania. Bilans azotowy jest skutecznym środkiem monitoringu obciążeń treningowych. Ujemny bilans azotowy może świadczyć przede wszyskim o ujemnym bilansie energetycznym, przetrenowaniu oraz o niedostatecznej podaży białka z diety. Odpowiednia dieta pływaka powinna umożliwić jak najszybszą odbudowę glikogenu po intesywnych treningach oraz zabezpieczeniu włókien FT przed rozpadem. Post Training Formula (0.8 g CHO/0.2 g białka/kg mc), oraz odpowiednie dawki węglowodanów przyjmowane w niewielkich dawkach co pół godziny po wysiłku są optymalnym rozwiązaniem regeneracyjnym dla pływaków.

12

13

14

15

16

17

18 Dalsza część badania w osobnym pliku pdf.