Rak drzew owocowych. Biologia i szkodliwość. Newsletter nr 03/12 12 marca 2012 r.

Transkrypt

1 Newsletter nr 03/12 12 marca 2012 r. W ostatnim sezonie w całej Polsce obserwuje się znacznie większe problemy z rakiem drzew owocowych niż dotychczas. Głównymi przyczynami takiego stanu rzeczy było wystąpienie bardzo korzystnych warunków do rozwoju tej choroby. Duża ilość opadów w trakcie 3 ostatnich lat, bardzo mokry listopad 2010 oraz osłabienie drzew (przez zimowe spadki temperatury i zalanie systemu korzeniowego) są przyczyną takiego stanu rzeczy. Straty spowodowane przez raka drzew owocowych już są bardzo wysokie, dodatkowo w najbliższym okresie zmuszeni będziemy ponieść dodatkowe koszty aby zmniejszyć zagrożenie tą chorobą. W przeciwnej sytuacji wiele sadów będzie musiało zostać wykarczowanych. Biologia i szkodliwość Grzyb Nectria galligena (syn. Neonectria ditissima) występuje na wielu gatunkach roślin drzewiastych, jednak głównym żywicielem są jabłonie. W trakcie całego sezonu tworzy zarodniki konidialne jasne skupiska (sporodochia) zlokalizowane na porażonym drewnie i owocach. Jesienią i zimą wytwarza zarodniki workowe (w perytecjach).poraża drzewno gałęzie/ pnie a także owoce. Infekcje owoców mają miejsce w okresie do 4 tygodni po pełni kwitnienia a także na krótko przed zbiorem. Wczesne infekcje owoców skutkują powstawaniem suchej zgnilizny przykielichowej (ten sam typ objawów powoduje także grzyb Botrytis cinerea), infekcje przed zbiorem objawiają się jako zgnilizna owoców. Do infekcji pędów dochodzi głównie przez zranienia- zranienia pędów powstałe podczas opadania liści (ślady liściowe), zranienia powstałe podczas zrywania owoców, spękania pędów/otarcia/gradobicia. Ze względu na to, że grzyb wytwarza dwa rodzaje zarodników, które obecne są cały rok, do infekcji może dochodzić praktycznie w trakcie całego sezonu.

2 2 S t r o n a Objawy raka łatwo odróżnić od zgorzeli po tym, że na granicy zrakowacenia powstaje zgrubienie (jako efekt namnażania się tkanki kalusowej). Odmiany jabłoni różnią się między sobą podatnością na tą chorobę, do grupy najwrażliwszych należą Gala, Elise, Szampion, Piros i inne. Na odmianach wrażliwych na raka drzew owocowych do infekcji może dochodzić w trakcie całego sezonu wegetacyjnego- również po okresie opadania liści np. po okresie mrozów (spękania kory głównie na połączeniu przewodnika z gałęzią), cięciu zimowym drzew. Wrażliwość drzew w obrębie jednej odmiany będzie się różnić w zależności od jej siły wzrostu- dla przykładu silnie rosnące, młode drzewa będą znacznie silniej porażane od drzew o zrównoważonym wzroście. Kolejną bardzo ważną rzeczą przy uprawie odmian podatnych na raka drzew owocowych jest pochodzenie materiału szkółkarskiego- kluczowe dla przyszłego sadu jest pochodzenie materiału szkółkarskiego. Zrazy muszą pochodzić ze zdrowego zraźnika ( a nie sadu produkcyjnego), ważne jest aby szkółki nie sąsiadowały z sadami produkcyjnymi (izolacja przestrzenna), a dodatkowo szkółka musi być intensywnie chroniona przed tą chorobą (szczególnie ważne dla odmian o dużej podatności na raka).

3 3 S t r o n a Zabiegi higieniczne Aby utrzymać sad w dobrej zdrowotności należy, przede wszystkim eleminować źródło infekcji, a także stosować intensywna ochrone chemiczną. Najważniejszy jest okres bezpośrednio po zbiorze owoców- w tym czasie najlepiej pozbyć się z sadu WSZYSTKICH widocznych, organów drzewa z objawami raka. Jest to szczególnie ważne, gdyż w krótkim czasie po zbiorach występuje krytyczny okres dla rozwoju tej choroby. W MŁODYM SADZIE (do 4-5-go roku) usuwamy CAŁE drzewa jeżeli objawy raka wystąpiły na pniu lub przewodniku. Należy to wykonać przed okresem opadania liści. Porażone pędy zawsze usuwamy w CAŁOŚCI, Wycięte, porażone części roślin wywozimy z sadu i najlepiej palimy. NA STARSZYCH DRZEWACH. Porażone pędy zawsze usuwamy W CAŁOŚCI. zrakowacenia na pniu traktujemy: ALBO: Karboliną (na oczyszczone rany) ALBO: Wodorotlenkiem sodu (10% NaOH) na nieczyszczone rany (4 części wody na 1 część 10% NaOH) ALBO pastą Funaben/ farbą emulsyjną z dodatkiem Topsinu 500 SC (2%) Jeżeli w trakcie cięcia zimowego obserwujemy objawy raka to porażone gałęzie należy usunąć, a zrakowacenia na pniu lub przewodniku starszych drzew wyczyścić i odkazić. Gałęzie po cięciu zimowym z reguły rozdrabniamy. Patrząc od strony fitosanitarnej gałęzie lepiej było by z sadu wywieść (lub tylko ich porażone fragmenty). Pędy porażone rakiem, które zostały wycięte i pozostawione w sadzie w dalszym ciągu mogą wytwarzać zarodniki workowe (przez okres 2 lat).

4 4 S t r o n a Ochrona chemiczna W krajach o klimacie morskim ochrona chemiczna przed rakiem jest częścią standardowego programu ochrony sadów. W ostatnich latach także zachęcaliśmy do stosowania ochrony chemicznej przeciwko rakowi drzew owocowych, niestety niezbyt szerokie grono sadowników takową ochronę stosowało. Do ochrony chemicznej przed rakiem drzew owocowych wykorzystywanych jest szereg fungicydów i związków chemicznych. Są to: tiofanat metylu (Topsin M), kaptan, tlenochlorek i wodorotlenek miedzi, tebukonazol (Horizon itp.), wodorotlenek wapnia(wapno gaszone), podchloryn sodu. W Polsce do ochrony przed rakiem drzew owocowych zarejestrowany jest Topsin 500 SC oraz Funaben Plus 03PA zawierające tiofanat metylu. Etykieta rejestracyjna tych preparatów mówi o stosowaniu po cięciu zimowym i gradobiciu, w 2011 pojawiła się rejestracja Topsinu do stosowania po zbiorach- przeciwko chorobom kory i drewna. Działanie tych preparatów polega głównie na hamowaniu kiełkowania zarodników (działanie zapobiegawcze), w przypadku Topsinu także mówimy o działaniu interwencyjnym, a także wyniszczającym (Topsin i podchloryn sodu) Preparat Efekt na konidia Efekt na kiełkowanie zarodników Efekt na grzybnię Topsin M kaptan Preparaty miedziowe tebukonazol? + + Podchloryn sodu ? - brak skuteczności; + średnia skuteczność; ++ wysoka skuteczność; +++ bardzo dobra skuteczność;? brak informacji Wśród zabiegów ochrony chemicznej najważniejsze są te wykonywane bezpośrednio po zbiorach i w okresie opadania liści. W Anglii w sytuacjach wysokiej presji raka drzew owocowych w okresie spoczynku (najpóźniej do fazy nabrzmiewania/pękania pąków) stosowany jest także techniczny

5 5 S t r o n a podchloryn sodu (14-15% aktywnego chloru). Podchloryn stosuje się na suche drzewa w niewielkiej ilości wody ( litrów/ha). Zabiegi te są szczególnie ważne przy uprawie odmian podatnych na ta chorobę (Gala, Szampion, Elise, Piros). Konsekwentne stosowanie tego preparatu (kilka lat po rząd, 2 3 zabiegi w ciągu zimy i na przedwiośniu) wyraźnie obniżyło problemy z rakiem w tym kraju. Należy jednak pamiętać, że opryskiwanie podchlorynem powinno być stosowane, jako części strategii walki z rakiem drzew owocowych, a nie jako jedyne zabiegi przeciwko tej chorobie. Techniczny podchloryn sodu jest substancja żrącą, niebezpieczną w kontakcie ze skórą/oczami. Podchloryn jest silnym utleniaczem co w kontakcie z metalem powoduje korozje. Przy stosowaniu tej substancji należy zachować wszelakie środki ochrony osobistej (rękawice i okulary ochronne, maskę), ciągnik z kabiną. Po zakończonym zabiegu opryskiwacz oraz ciągnik należy dokładnie umyć, a pompę i układ wodny wypłukać. Podchloryn sodu nie jest zarejestrowany w uprawie roślin sadowniczych!!! Program zwalczania raka drzew owocowych- jesień Bezpośrednio po zbiorze Kaptan 2,5 3,5 kg/ha 30 50% opadłych liści ALBO: Kaptan 2,5 3,5 kg/ha ALBO: preparaty miedziowe ALBO: dla Gali Topsin 80 90% opadłych liści Topsin M 500 SC (50%) 1,5 2,25 l/ha Po opadzie liści dla GALI i innych kwater z wysoką presją * Nie stosować Topsinu M częściej niż 2 razy w sezonie! ALBO: 1 3 razy podchloryn sodu (15% aktywnego chloru) 15 l/ha ALBO: kaptan 2,5 3,5 kg/ha Opryskiwanie drzew Topsinem 500 SC (1,5-2,25 l/ha) na przedwiośniu ma sens w sytuacji wykonywania zabiegu niedługo po zakończonym cięciu (do 3-4 tygodni po cięciu). Po tym okresie rany stają się odporne na infekcje. Zabieg taki można polecić głównie na odmianach o dużej podatności na tą chorobę (Gala, Szampion, Elise, Piros) lub na kwaterach z dużą presją chorobową. Warunki pogodowe podczas wykonywania zabiegu nie są szczególnie ważne.

6 6 S t r o n a Model symulacyjny Obecnie rak drzew owocowych w Europie stanowi bardzo poważny problem produkcyjny. Zwłaszcza w krajach o klimacie morskim, gdzie choroba ta jest jeszcze groźniejsza niż w Polsce. Obecnie konieczne stało się wprowadzenie do praktyki metod sygnalizacji które pozwoliły by na tańszą i skuteczniejszą ochronę. Stan wiedzy o raku drzew owocowych osiągnął taki poziom, że możliwe stało się opracowanie modelu symulacyjnego określającego kiedy dochodzi do infekcji przez grzyb Neonectria. Podstawy modelu zostały opracowane w Chile przez dr. Lattore - autor stworzył pierwszy program pomagający w kontroli raka PatFruit. Model ten został dopracowany na PPO w Wageningen (Peter Frans de Jong.) w kooperacji z firmą BODATA (bracia Boshuizen). Badania nad holenderskim modelem trwały od 2006 roku i obecnie wykorzystywany jest do optymalizacji zwalczania raka drzew owocowych (głównie szkółki drzew owocowych od 2009 roku także sady towarowe). Już jesienią 2012 firma Soska Konsulting będzie dostarczać informację z programu Neonectria i sygnalizować okresy krytyczne rozwoju raka drzew owocowych (na wzór RIMpro dla parcha jabłoni). Do tej pory byliśmy zmuszeni działać schematycznie. Jednak przy pomocy programu będziemy w stanie ograniczyć ilość potrzebnych zabiegów (a także koszty), a przede wszystkim poprawić skuteczność ochrony chemicznej. Mając wiedzę kiedy zachodzą infekcję przez grzyb Neonectria będziemy w stanie stosować fungicydy bardziej precyzyjnie i w pełni wykorzystywać ich potencjał: Stosując Topsin M mamy 7-12 dni na wykonanie zabiegu interwencyjnego po infekcji. Stosując kaptan mamy 3-5 dni na wykonanie zabiegu po rozpoczęciu infekcji.

7 7 S t r o n a Stosując preparaty miedziowe mamy ok. 2 dni na wykonanie zabiegu po rozpoczęciu infekcji Stosując podchloryn sodu mamy ok. 2 dni na wykonanie zabiegu po rozpoczęciu infekcji. ZALECENIA NA PRZEDWIOŚNIE 2012: Podczas cięcia zimowego usuwać widoczne objawy raka (porażone gałęzie, silnie porażone drzewa, młode drzewa z rakiem na przewodniku). Porażone fragmenty gałęzi najlepiej jest usunąć z sadu i spalić. Na starszych drzewach zrakowacenia na przewodniku czyścimy i dezynfekujemy (Funaben/farba emulsyjna z Topsinem (2%)/roztwór zasady sodowej 1 część zasady 10% : 4 części wody) W Holandii/Anglii na kwaterach z dużą presją chorobową (+ Gala, Elise, Szampion, Piros) stosuje się techniczny podchloryn sodu 15 l/ha (produktu który zawiera 15% aktywnego chloru) w l wody/ha. Zabieg ten wykonywany jest w fazie bezlistnej. Na kwaterach gdzie występują problemy z rakiem, krótko po skończonym cięciu zimowym opryskujemy Topsinem 500SC dawka 1,5 2,25 l/ha Peter van Arkel Fruit Advies Zuid Limburg Olgierd Runkiewicz Soska Konsulting