Gospodarowanie pieniędzmi - podręcznik

Transkrypt

1 Maksymalizacja dochodów Gospodarowanie pieniędzmi - podręcznik Planowanie budżetu Pożyczanie pieniędzy Radzenie sobie Z zadłużeniem Oszczędzanie pieniędzy

2 Spis treści Rachunki bankowe 2 Maksymalizacja dochodów 9 Planowanie budżetu 14 Pożyczanie pieniędzy 20 Oszczędzanie pieniędzy 30 Radzenie sobie z zadłużeniem 34 Ubezpieczenie 36 Karta Obywatelska 40 Spis treści Słownik pojęć 42 Dane kontaktowe organizacji 45 Informacje zawarte w niniejszej publikacji są poprawne w czasie oddawania jej do druku, lecz mogą być okresowo aktualizowane. Lipiec

3 Rachunki bankowe Otwieranie rachunku w banku Każdy powinien mieć dostęp do rachunku bankowego. Posiadanie rachunku bankoweg umożliwia otrzymywanie wynagrodzenia -za pracę lub zasiłku na konto. Ponadto można także ustanowić polecenia zapłaty na poczet mediów, wypłacać gotówkę z bankomatów, a nawet płacić kartą w sklepach. Rodzaje rachunków bankowych Podstawowy rachunek bankowy Podstawowy rachunek bankowy służy do codziennego zarządzania pieniędzmi. Na rachunek można wpłacać czeki oraz przelewać na niego elektronicznie wynagrodzenie lub zasiłki. Nie otrzymasz książeczki czekowej, ale będziesz mógł wypłacać gotówkę z bankomatów. Będziesz mógł dokonywać płatności za pomocą polecenia zapłaty, a czasami również za pomocą zlecenia stałego. (Zob. słownik pojęć na str. 35.) Nie masz jednak możliwości przekraczania stanu konta. Dużą zaletą tego rodzaju rachunku jest to, że do jego otwarcia nie wymaga się zwykle analizy zdolności kredytowej. bankowym rożni się zakresem usług. Rachunek ten oferuje możliwość przekraczania jego pokrycia, a także ustanawiania poleceń zapłaty. (Zob. słownik pojęć na str. 35). Niektóre banki oferują dostęp do konta przez telefon lub Internet. W większości przypadków otrzymasz kartę debetową, którą możesz płacić za zakupy, a także będziesz mógł płacić za rachunki poprzez zlecenie stałe. (Zob. słownik pojęć na str. 35). Rachunek oszczędnościowy (-depozytowy -) Rachunek oszczędnościowy służy do odkładania pieniędzy, które nie będą Ci w najbliższym czasie potrzebne, umożliwia ich bezpieczne przechowywanie oraz zarabianie na odsetkach. Rachunki oszczędnościowe są przydatne, kiedy oszczędza się na meble, urlop lub inne nagłe wydatki. Rachunki oszczędnościowe można otworzyć w bankach, jak również w urzędach pocztowychi spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Rachunek pocztowy Rachunek pocztowy służy wyłącznie do otrzymywania zasiłków, emerytury państwowej lub dodatków z tytułu ulg podatkowych. Nie można jednak dokonywać na ten rachunek innych wpłat, np. wynagrodzenia. Przy użyciu karty oraz numeru identyfikacyjnego (PIN) można bezpłatnie wypłacać gotówkę w jakimkolwiek urzędzie pocztowym - Rachunek ten nie pozwala na przekraczanie stanu konta, a j e g o o t w a rc i e n i e wy m a g a a n a l i z y z d o l n o ś c i k re d yt o w e j. Rachunki bankowe Rachunek bieżący Rachunek bieżący służy do codziennego zarządzania pieniędzmi, lecz w porównaniu z podstawowym rachunkiem Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe to instytucje, których majątek należy do członków kas i jest przez nich 2 3

4 Rachunki bankowe zarządzany. Działają one na rzecz członków kasy, oferując im rachunki oszczędnościowe oraz kredytowe. Większość z nich oferuje również bezpłatne ubezpieczenie na życie lub ubezpieczenie kredytu, a czasami także inne produkty ubezpieczeniowe. Niektóre z większych spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oferują także bieżące lub podstawowe rachunki bankowe. Wszyscy członkowie kasy są połączeni więzią -np. mieszkają lub pracują na tym samym obszarze, pracują dla tego samego pracodawcy lub należą do tego samego związku zawodowego, kościoła lub innego stowarzyszenia. W jaki sposób mogę otworzyć rachunek bankowy? KROK 1 Wybierz bank, oszczędnościową kasę mieszkaniową lub spółdzielczą kasę oszczędnościowokredytową, w którym/której chcesz założyć rachunek. Zorientuj się, który bank odpowiada Twoim potrzebom, np. umożliwia telefoniczny dostęp do konta. KROK 2 Wybierz rodzaj rachunku, który najbardziej Ci odpowiada. Dobrze jest zapoznać się z ofertą usług w różnych bankach, tym bardziej, że niektóre z nich mogą mieć specjalne oferty dla nowych klientów. Wniosek o założenie rachunku można złożyć osobiście w lokalnym oddziale banku lub czasami przez Internet. KROK 3 Odwiedzając bank, zabierz ze sobą dwa dowody tożsamości, potwierdzające Twoje imię i nazwisko, a także adres zamieszkania. Jeżeli pracownicy banku będą zajęci, wówczas zostaniesz umówiony na spotkanie w innym terminie. Zostaniesz poproszony o podanie danych osobowych, takich jak data urodzenia, stan zatrudnienia oraz adres zamieszkania. KROK 4 Otwierając rachunek, otrzymasz numer konta i kod banku oraz kartę gotówkową lub debetową (zob. słownik pojęć na str. 35). Kartę gotówkową i dane dotyczące rachunku powinieneś otrzymać pocztą. Co jest potrzebne do otwarcia rachunku bankowego? W celu otwarcia rachunku bankowego będziesz potrzebował dwóch dowodów tożsamości, potwierdzających Twoje imię i nazwisko oraz adres zamieszkania. Prawo wymaga od banków i oszczędnościowych kas mieszkaniowych legitymowania nowych klientów. Zostaniesz poinformowany jakie dokumenty przyjmuje się za dowód tożsamości, jednakże kryteria przyjęte przez banki mogą się różnić. Dokumenty akceptowane przez większość banków: 1. Potwierdzenie tożsamości: Vważny paszport; prawo jazdy; ważna niebieska odznaka dla kierowców niepełnosprawnych(blue Disabled Driver s pass); europejski dowód osobisty (ze zdjęciem); elektorski dowód tożsamości; karta uprawniająca emerytów do bezpłatnego podróżowania środkami komunikacji publicznej (Translink Senior SmartPass); Rachunki bankowe 4 5

5 Rachunki bankowe karta Urzędu Skarbowego (Inland Revenue) wydawana osobom prowadzącym własną działalność gospodarczą w sektorze budowlanym; legitymacja studencka/karta rejestracji jako student (tylko dla kont studenckich); pozwolenie na broń palną; dowód tożsamości wydany przez Siły Zbrojne Wielkiej Brytanii; 2. Potwierdzenie miejsca zamieszkania: brytyjskie prawo jazdy z aktualnym adresem; rachunek za gaz, wodę, elektryczność, telewizję kablową lub telefon stacjonarny (wystawiony w ciągu ostatnich trzech miesięcy); rachunki za telefony komórkowe nie są akceptowane; wyciąg z brytyjskiej karty kredytowej, wystawiony w ciągu ostatnich trzech miesięcy; brytyjskie zaświadczenie hipoteczne, wystawione w ciągu ostatnich trzech miesięcy; certyfikat ubezpieczenia domu lub samochodu; wyciąg z rachunku pocztowego lub konta bankowego, wystawiony w ciągu ostatnich trzech miesięcy; oryginalny dowód rejestracyjny pojazdu; korespondencja z Agencją (ds.) Świadczeń (Benefits Agency) (z ostatnich sześciu miesięcy); aktualny rachunek od nieruchomości (wystawiony w ciągu ostatnich 12 miesięcy); lub pismo z urzędu skarbowego w sprawie podatków za obecny lub następny rok podatkowy. Jeżeli nie jesteś w stanie dostarczyć żadnego z powyższych dokumentów, wówczas mogą zostać przyjęte niżej wymienione dokumenty: pismo z instytucji państwowej lub lokalnych władz, potwierdzające Twoje prawo do pobierania zasiłków państwowych, takich jak zasiłek mieszkaniowy (Housing Benefit), zasiłek dla osób aktywnie poszukujących pracy (Jobseeker s Allowance) itp; pismo od odpowiedniej osoby, np. pracownika socjalnego, kuratora sądowego, radcy prawnego lub doradcy, potwierdzające, że jesteś osobą, za którą się podajesz. Czy mogę otworzyć podstawowy rachunek bankowy, niezależnie od mojej historii kredytowej? Prawie każdy powinien być w stanie otworzyć podstawowy rachunek bankowy. Bank może sprawdzić Twoją historię kredytową, aby zobaczyć, czy istnieje zapis w rejestrze sądowym przeciwko Tobie lub czy ogłosiłeś bankructwo. Jeżeli miało to miejsce, nadal będziesz mógł otworzyć rachunek według uznania banku-. Rachunki bankowe Co się stanie, jeżeli nie będę miał na koncie wystarczającej ilości środków, aby dokonać płatności w ramach polecenia zapłaty lub zlecenia stałego? W przypadku podstawowego rachunku bankowego nie jest możliwe przekroczenie stanu konta, ponieważ nie otrzymasz 6 7

6 limitu kredytowego. Upewnij się, że masz wystarczającą ilość środków na koncie, aby zapłacić rachunki. Za przekroczenie stanu konta bank może pobrać opłatę ( 15-38) albo odwołać polecenie zapłaty lub zlecenie stałe. Maksymalizacja dochodów Rachunki bankowe Czy mogę założyć nowy rachunek bankowyzanim zostanę zwolniony z zakładu karnego? Zespól ds. Opieki nad Osadzonymi (the Offender Management Unit - OMU) może Ci pomóc w otwarciu rachunku bankowego, kiedy będziesz jeszcze w zakładzie karnym, tak, abyś po zwolnieniu od razu mógł z niego korzystać. Aby Twój wniosek został rozpatrzony, musisz znajdować się w końcowym etapie wykonywania kary ograniczenia wolności, tzn. ok tygodni przed zwolnieniem. Personel Zespołu wyjaśni Ci proces składania wniosku, doradzi, co powinieneś zrobić oraz złoży wniosek w Twoim imieniu. Możesz poprosić oficerów dyżurnych o udzielenie Ci szerszych informacji na ten temat. Ciężko jest wyżyć z zasiłków przez kilka pierwszych tygodni czy miesięcy po zwolnieniu, kiedy konieczne mogą być jednorazowe wydatki, związane np. z organizacją zakwaterowania. Być może zaczniesz również nową pracę i przez miesiąc będziesz musiałczekać na swoją pierwszą wypłatę. Ważne jest, aby maksymalizować swoje dochody poprzez: pobranie zapomogi finansowej (Discharge Grant) przed opuszczeniem zakładu karnego; pobieranie przysługujących Ci zasiłków, dodatków i płatności z tytułu ulg podatkowych, np. zasiłku dla osób o niskich dochodach (Income Support), zasiłku da osób aktywnie poszukujących pracy (Job Seekers Allowance), renty z tytułu niezdolności do pracy (Employment & Support Allowance) lub zasiłku mieszkaniowego (Housing Benefit); staranie się o zapomogę socjalną (Community Care Grant) dla osób chcących uzyskać finansową niezależność w sytuacji, kiedy np. - potrzebujesz nowychmebli, kuchenki lub jeżeli po raz pierwszy rozpoczynasz niezależne życie (zob. wyjaśnienia poniżej); lub staranie się o pożyczkę kryzysową w celu pokrycia kosztów utrzymania do czasu otrzymania zasiłków. Maksymalizacja dochodów Zapomoga finansowa dla osób opuszczających zakład karny (Discharge Grant) to świadczenie wypłacane 8 9

7 skazanym,w dniu opuszczenia zakładu karnego, przez Służbę Więzienną. Celem wypłaty świadczenia jest upewnienia się, że osoby te nie są pozbawione środków do życia bezpośrednio po ich zwolnieniu z więzienia. Kwota zapomogi zbliżona jest do kwoty tygodniowego zasiłku dla osób aktywnie poszukujących pracy i wypłacana jest - w dwóch stawkach: stawka standardowa płatności stosowana jest, jeżeli w czasie zwolnienia z zakładu karnego masz adres zamieszkania; wyższa stawka płatności stosowana jest, jeżeli po zwolnieniu z zakładu karnego musisz znaleźć i zapewnić sobie zakwaterowanie oraz zapłacić za nie. Możesz uzyskać pomoc Personelu Zespołu ds. Opieki nad Osadzonymi - ubiegając się o zapomogę finansową na kilka tygodni przed zwolnieniem z zakładu karnego. zwolnienia. Możesz ubiegać się o odzież i artykuły, które będziesz potrzebować do niezależnego życia. Wniosek o zapomogę można złożyć w dowolnym terminie po zwolnieniu z zakładu karnego. Należy pamiętać, że nie można ubiegać się o tę samą zapomogę w ciągu 28 dni od daty złożenia poprzedniego wniosku. Maksymalizacja dochodów Zapomoga socjalna (Community Care Grant) to wiadczenie przeznaczone na nabycie niezbędnych artykułów i mająca na celu promowanie opieki środowiskowej oraz niezależnego trybu życia. Zapomoga jest bezzwrotna. Kto może się o nią ubiegać? Zasiłki kwalifikujące do uzyskania powyższej zapomogi to dodatek emerytalny (Pension Credit), zasiłek dla osób o niskich dochodach (Income Support), renta w oparciu o dochód z tytułu niezdolności do pracy (income-related Employment and Support Allowance) oraz zasiłek dla osób o niskich dochodach aktywnie poszukujących pracy (income-based Job Seekers Allowance), Jeżeli oczekujesz, że po zwolnieniu z zakładu karnego będziesz pobierać jeden z kwalifikujących zasiłków,to możesz ubiegać się o zapomogę socjalną na sześć tygodni przed terminem Pożyczka kryzysowa to podlegająca zwrotowi, bezprocentowa pożyczka udzielana w nagłych sytuacjach. Kto może się o nią ubiegać? O pożyczkę kryzysową może ubiegać się każda osoba powyżej 16 roku życia włącznie, która nie posiada wystarczających środków na zaspokojenie bezpośrednich, krótkotrwałych potrzeb. Do jej otrzymania nie jest konieczne pobieranie zasiłków. Pożyczka musi być przeznaczona na pilne wydatki powstałe w nagłych wypadkach lub w wyniku nieszczęścia. Istnieje też warunek, że jej nieudzielenie może spowodować, że zdrowie lub bezpieczeństwo Twoje (lub Twojej rodziny) poważnie ucierpi lub zostanie wystawione na ryzyko). Pożyczka kryzysowa może także zostać przyznana w celu - opłaty z góry czynszu płatnego prywatnemu właścicielowi nieruchomości, a także w sytuacji, kiedy osobie otrzymującej pożyczkę przyznano zapomogę socjalną po pobycie w zakładzie opiekuńczym lub domu opieki. Pożyczka okolicznościowa (Budgeting Loan) to podlegająca zwrotowi, bezprocentowa pożyczka na nabycie niezbędnych artykułów, takich jak: meble i artykuły gospodarstwa domowego; odzież i obuwie; płatny z góry czynsz i/lub koszty przeprowadzki w celu zabezpieczenia nowego zakwaterowania; Maksymalizacja dochodów 10 11

8 Maksymalizacja dochodów naprawy, utrzymanie i zabezpieczenie domu; a także wydatki związane z poszukiwaniem i powrotem do pracy. Do otrzymania pożyczki okolicznościowej kwalifikują się osoby pobierające jeden z poniższych zasiłków przez okres co najmniej 26 tygodni: dodatek emerytalny (Pension Credit); zasiłek dla osób o niskich dochodach (Income Support); zasiłek dla osób o niskich dochodach aktywnie poszukujących pracy (Income Based Job Seekers Allowance); lub rentę w oparciu o dochód z tytułu niezdolności do pracy (Income-Related Employment and Support Allowance). Jeżeli potrzebujesz pomocy w wypełnianiu formularzy, pisaniu pism do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Social Security Agency) lub umawianiu się na spotkania, skontaktuj się przed zwolnieniem z zakładu karnego z personelem Zespołu ds. Opieki nad Osadzonymi (OMU) lub Stowarzyszenia na rzecz Opieki i Resocjalizacji Przestępców (Northern Ireland Association for the Care and Resettlement of Offenders - NIACRO). Porady dotyczące zasiłków 3. Kiedy ktoś z Toba kontaktuje się telefonicznie lub osobiście w sprawie zasiłków, zapisz datę, godzinę oraz imię i nazwisko tej osoby. 4. Jeżeli nie masz rachunku bankowego, to go otwórz, aby zasiłki mogły być wpłacane na rachunek. 5. Jeżeli Twoja sytuacja ulegnie zmianie, np. jeżeli podejmiesz pracę, poinformuj o tym odpowiednią instytucję, która odpowiada za wypłatę twoich zasiłków, np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Social Security Agency), Urząd Mieszkalnictwa Komunalnego w Irlandii Północnej (Northern Ireland Housing Executive) lub Urząd Skarbowy (HM Revenue and Customs). Zanotuj z kim i kiedy rozmawiałeś. Dobrze jest informować o zmianach wszystkie instytucje, aby upewnić się, że otrzymujesz odpowiednią kwotę zasiłku. 6. Jeżeli sądzisz, że dokonano nadpłaty zasiłku, sprawdź to w odpowiedniej instytucji. Konieczność zwrotu pieniędzy może spowodować problemy w okresie późniejszym oraz możesz zostać oskarżony o oszustwo. 7. Jeżeli rozważasz zamieszkanie z partnerem, sprawdź jaki to będzie miało wpływ na pobierane przez Ciebie zasiłki. 8. Poproś o pokwitowanie osobistego doręczenia wszelkich formularzy i dokumentów stanowiących dowody dla potrzeb Twojego wniosku. 9. Czasami może wystąpić opóźnienie w wypłacie zasiłku lub może zostać wypłacona nieprawidłowa jego kwota. 10. Jeżeli jesteś niezadowolony z decyzji dotyczącej wypłaty zasiłku i chcesz się odwołać lub złożyć skargę, zasięgnij porady w NIACRO lub lokalnym ośrodku doradztwa. Maksymalizacja dochodów 1. Ubiegaj się o zasiłki tak szybko jak jest to możliwe, aby nie stracić pieniędzy. 2. Formularze wniosków o przyznanie zasiłków mogą być długie i skomplikowane. Jeżeli nie rozumiesz jakichkolwiek pytań, poproś o pomoc

9 Planowanie budżetu Jak opracować budżet Używaj kwot tygodniowych lub miesięcznych. Nie mieszaj ich. W celu przeliczenia płatności tygodniowych na miesięczne, pomnóż płatność tygodniową przez 52, a następnie podziel wynik przez 12. Mnożenie przez 4 może dać niedokładny wynik, W celu przeliczenia płatności miesięcznych na tygodniowe, pomnóż płatność miesięczną przez 12, a następnie podziel wynik przez 52, Podaj kwoty, które są realistyczne. Spójrz na wcześniejsze rachunki lub wyciągi, a jeżeli nie są one dostępne, pamiętaj, że lepiej jest podawać przybliżone kwoty niż je całkowicie pomijać. Rozpocznij od sporządzenia przybliżonego budżetu na brudno, a następnie popraw go tyle razy, ile będzie to konieczne. Nie zapominaj o wliczeniu do budżetu kar i grzywien. Nie zapominaj o kosztach dojazdów przy odwiedzinach u rodziny, dojazdach do pracy, do sklepów itd. Do obliczenia włącz spłaty pożyczek i spłaty za zakupy z katalogów. Do obliczenia włącz kwoty wydatków w nagłych sytuacjach, takich jak awarie sprzętu i inne większe wydatki, np. wydatki świąteczne lub związane z urodzinami. Dokładne kwoty sprawią, że budżet będzie dokładny, lecz w razie braku pewności co do kwoty, lepiej jest podać przybliżona kwotę niż ją pominąć Planowanie budżetu Budżet to plan finansowy, ujmujący dochody i wydatki w obrębie gospodarstwa domowego. Budżet pomaga kontrolować wydatki poprzez porównywanie wydatków planowanych z wydatkami rzeczywistymi. Pomaga on stwierdzić, czy Twoje dochody wystarczają na Twoje potrzeby. Budżet pomaga także w planowaniu celów, które chcesz osiągnąć. Zalecenia i przeciwwskazania Zalecenia Bądź ze sobą szczery określając jakie są Twoje dochody i wydatki. Jeżeli Twoja sytuacja się zmieni, dokonaj przeglądu budżetu, aby upewnić się, że nie żyjesz ponad stan. Sprawdź, czy przysługują Ci zasiłki państwowe lub płatności z tytułu ulg podatkowych i ubiegaj się o nie. Przeciwwskazania Nie odkładaj spraw finansowych na jutro. Nie nadwyrężaj budżetu wydając więcej niż Cię stać. Jeżeli popadłeś w długi, nie ignoruj tego problemu. Zasięgnij specjalistycznego doradztwa. Planowanie budżetu 14 15

10 Planowanie budżetu Opracowywanie budżetu DOCHÓD TYGODNIOWY MIESIECZNY Zasiłek dla osób o niskich dochodach (Income Support) / Zasiłek dla osób aktywnie poszukujących pracy (Jobseeker s Allowance) Renta z tytułu niezdolności do pracy (Employment and Support Allowance) Zasiłek Mieszkaniowy (Housing Benefit) Renta inwalidzka (DLA)/Zasiłek -opiekuńczy (AA) Płatności z tytułu ulg podatkowych (Tax Credits) Zasiłek na dziecko (Child Benefit) Wynagrodzenie Inne DOCHÓD OGÓŁEM WYDATKI TYGODNIOWO MIESIECZNIE Czynsz/Spłata kredytu hipotecznego- Podatek lokalny Elektryczność Gaz Olej opałowy Telefon komórkowy/stacjonarny Wydatki na żywność/domowe Papierosy Abonament telewizyjny Wydatki na transport/bilety autobusowe Wydatki na odzież Czasopisma Grzywny i kary Pożyczki Karty płatnicze Oszczędności Inne WYDATKI OGÓŁEM Dochód ogółem (minus) wydatki ogółem = (równa się) pozostała kwota pieniędzy Dokładne odnotowywanie codziennych wydatków w kalendarzu pomoże -Ci w gospodarowaniu pieniędzmi oraz pokaże ile w rzeczywistości wydajesz. Rada Konsumenta Północnej Irlandii(Northern Ireland Consumer Council - CCNI) opublikowała Kalendarz Wydatków i Plan Budżetu, ktory Ci w tym pomoże. Skontaktuj się z Radą Konsumenta w celu uzyskania bezpłatnego egzemplarza publikacji. (Zob. dane kontaktowe organizacji na str. 40.) Opłaty za media Opłaty za elektryczność, olej opałowy, gaz lub węgiel mogą być wysokie. Można jednak je zmniejszyć kilkoma sposobami: możesz zmienić dostawcę elektryczności lub gazu. Warto to uczynić, jeżeli w rezultacie zmiany dostawcy możesz zaoszczędzić; porównaj ceny oleju opałowego i węgla; rozważ poproszenie dostawcy elektryczności lub gazu o zainstalowanie licznika przedpłatowego będziesz miał w ten sposób kontrolę nad wydatkami za gaz lub elektryczność; jeżeli masz problem z elektrycznością, gazem lub węglem, którego nie możesz rozwiązać z dostawcą, skontaktuj się z RadąKonsumenta (CCNI), gdyż może ona wystąpić w Twoim imieniu i zbadać sprawy. (Zob. dane kontaktowe organizacji na str. 40). Rada Konsumenta posiada szereg przewodników zatytułowanych Switch On, które zawierają informacje na temat porównywania dostawców energii, zmiany dostawców energii dokonywania płatności, i sposoby na zwiększanie energooszczędności domu. Przewodniki Planowanie budżetu 16 17

11 Planowanie budżetu dostępne są na stronie internetowej Rady Konsumenta: a ich egzemplarz można także uzyskać dzwoniąc pod numer (Zob. dane kontaktowe organizacji na str. 40). Sposoby na podreperowanie domowego budżetu Gdziekolwiek mieszkasz i jakikolwiek jest Twój styl życia, utrzymanie domu jest kosztowne. Poniżej znajdują się ogólne porady pozwalające na zmniejszenie wydatków i trzymanie budżetu pod kontrolą: pobieraj wszystkie zasiłki i płatności z tytułu ulg podatkowych, które Ci się należą; zorientuj się w cenach za usługi, takie jak telefon, telewizja, Internet i elektryczność. Dostawcy tych usług konkurują ze sobą w przedstawianiu klientom korzystnych ofert, i może się okazać, że zaoszczędzisz pieniądze przez zmianę dostawcy; lokalna biblioteka powinna mieć dostęp do Internetu (który może być bezpłatny) orazkilku stron internetowych, które pozwolą Ci sprawdzić, czy nie przepłacasz za usługi; możesz również zmniejszyć rachunki poprzez stosowanie żarówek energooszczędnych oraz wyłączanie urządzeń takich jak telewizor czy odtwarzacze płyt DVD, zamiast zostawiania ich w trybie czuwania; przed kupnem żywności, zrób listę zakupów i się jej trzymaj. Jeżeli zauważysz specjalne oferty lub oferty 2 za 1, upewnij się, że nie kupujesz więcej niż potrzebujesz, aby w rezultacie nie marnować żywności. Dobrze jest również szukać tańszych marek, np. produktów własnej marki supermarketu, co pozwala zaoszczędzić na zakupach; Pamiętaj, że gotowe posiłki oraz dania na wynos są zwykle droższe niż posiłki przygotowywane w domu; spróbuj też rzucić palenie! Nałogowe palenie 20 papierosów dziennie kosztuje około 2,000 rocznie. Planowanie budżetu 18 19

12 Pożyczanie pieniędzy nie będziesz w stanie spłacić pożyczki, pożyczkodawca będzie mógł sprzedać zabezpieczenie i odzyskać w ten sposób pożyczone pieniądze. Oprocentowanie pożyczki zabezpieczonej może być niższe, lecz możesz być obciążony dodatkowymi opłatami; Pożyczanie pieniędzy Istnieją różne sposoby uzyskania pożyczki na krótki i długi okres. Upewnij się, że wybierzesz sposób, który najbardziej odpowiada Twojej sytuacji. Do sposobów tych zalicza się: Korzystanie z kredytu w rachunku bieżącym Formą pożyczki jest korzystanie z limitu kredytowego w rachunku bieżącym. Ważne jest, abyś odpowiednio gospodarował swoimi pieniędzmi - inaczej ryzykujesz wstrzymanie tej usługi lub obciążenie rachunku dodatkowymi kosztami w przypadku przekroczenia limitu kredytowego. Możesz poprosić swój bank lub oszczędnościową kasę mieszkaniową o przyznanie limitu kredytowego. Taka usługa może znajdować się w ofercie konkretnych rachunków bieżących. Bank lub oszczędnościowa kasa mieszkaniowa określi kwotę, którą będziesz mógł pożyczyć (zwaną limitem kredytowym). Podobnie jak to jest w przypadku innych pożyczek, za korzystanie z kredytu będziesz obciążony odsetkami. Bank lub oszczędnościowa kasa mieszkaniowa poinformuje Cię o wysokości odsetek; Pożyczki dla osób fizycznych: Pożyczki dla osób fizycznych są korzystniejszą formą-pożyczania większych kwot pieniędzy na dłuższy okres. Koszt pożyczki zależy od tego, czy jest ona zabezpieczona, czy też nie; Pożyczka zabezpieczona: Pożyczka zabezpieczona wymaga posiadania majątku np. nieruchomości lub samochodu, którego możesz użyć jako jej zabezpieczenia. Jeżeli Pożyczka niezabezpieczona: Pożyczkodawca nie potrzebuje gwarancji pożyczki w postaci nieruchomości lub samochodu, lecz zgodnie z prawem musisz pożyczkę spłacić. W celu odzyskania pieniędzy pożyczkodawca może wszcząć przeciwko Tobie postępowanie sądowe, co może pociągnąć za sobą znaczne koszty, a także niekorzystnie wpłynąć na klasyfikację Twojej zdolności kredytowej. W skrajnych sytuacjach może to spowodować utratę domu. Karty kredytowe, sklepowe karty kredytowe i kredyt sklepowy Karta kredytowa: Stanowi formę pożyczki oraz można nią płacić za towary i usługi, zamiast używać gotówki czy czeków. O kartę kredytową możesz ubiegać się w banku lub oszczędnościowej kasie mieszkaniowej, a także w niektórych większych sklepach. Jeżeli Twój wniosek zostanie przyjęty, wystawca karty kredytowej przyzna Ci limit kredytu, określający kwotę, którą możesz wydać. Kredyt oznacza, że możesz dzisiaj dokonać zakupu, a zapłacić za niego jutro. Jeżeli pod koniec miesiąca nie spłacisz -całego salda na karcie kredytowej, to zostaniesz obciążony dodatkowymi kosztami. Sklepowe karty kredytowe: Sklepowe karty kredytowe są podobne do kart kredytowych. W celu uzyskania sklepowej karty kredytowej należy wypełnić wniosek i otrzymać przyznany limit kredytowy oparty na Twojej zdolności Pożyczanie pieniędzy 20 21

13 kredytowej. Z reguły ich oprocentowanie jest wyższe niż oprocentowanie innych form pożyczek. Karty te można zwykle używać w wybranych sklepach lub sieci sklepów. Kredyt sklepowy: Kredyt sklepowy może być dobrym sposobem rozłożenia w czasie zapłaty za droższe towary, np. za meble lub sprzęt elektroniczny. Kredyt sklepowy może przez dany okres czasu nie być oprocentowany, -jednakże jego całkowity koszt może być wyższy od innych form kredytowania. Internet lub w parabankach znajdujących się na ulicach handlowych i przyznawane są one na okres do 31 dni. Ich roczna stopa procentowa może wynosić ponad 1000%. W przypadku zaległości w spłacaniu pożyczki i przeniesieniu spłacania odsetek na kolejny cykl płatności, pożyczki te mogą okazać się bardzo kosztowne. Inne formy pożyczania pieniędzy Pożyczanie pieniędzy Sprzedaż ratalna: Jest to popularna metoda płatności za drogie towary, np. samochody, meble czy komputery. Zachowaj jednak ostrożność, ponieważ różni się ona od innych rodzajów kredytu. Zgodnie z umową o sprzedaży ratalnej, dzierżawisz dany towar, lecz masz opcję jego nabycia, jeżeli spłacisz wszystkie raty. Do tego czasu towar nie należy do Ciebie oraz nie wolno Ci go modyfikować ani sprzedawać bez pozwolenia pożyczkodawcy. W czasie obowiązywania umowy będziesz odpowiedzialny za wszelkie uszkodzenia towaru-dlatego zawsze powinieneś sprawdzić, jakie są związane z tym ewentualne koszty i opłaty. Jeżeli Twoja sytuacja ulegnie pogorszeniu i nie będziesz w stanie spłacać rat na bieżąco, możesz wówczas stracić zarówno towar, jak i wpłacone dotychczas pieniądze. Jeżeli nie będziesz w stanie pożyczyć pieniędzy od głównych pożyczkodawców, np. banku, możesz skorzystać z innych metod pożyczania pieniędzy. Należy jednak szczególnie uważać na nielegalnych pożyczkodawców, zwanych również lichwiarzami (szczegółowe informacje poniżej). Pozostali licencjonowani pożyczkodawcy oferują zwykle pożyczki wyżej oprocentowane w porównaniu z pożyczkami oferowanymi przez banki czy oszczędnościowe kasy mieszkaniowe, ponieważ niosą one wyższe ryzyko niespłacenia ich przez niektórych pożyczkobiorców. Stopy procentowe mogą się znacznie różnić, więc warto zorientować się, jakie są oferty. Nie daj się zwieść internetowym ogłoszeniom, ponieważ niektóre pożyczki mogą okazać się bardzo kosztowne. Możesz również uzyskać pożyczkę z Funduszu Socjalnego. Pożyczki takie nie są oprocentowane, lecz trzeba je spłacić. Zasilą Twój budżet jeżeli masz niskie dochody lub jesteś w sytuacji kryzysowej. Dostępne są dwa rodzaje pożyczek: pożyczka kryzysowa oraz pożyczka okolicznościowa (szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na początku rozdziału). Pożyczanie pieniędzy Pożyczki pod zastaw wynagrodzenia (chwilówki)- Pożyczki pod zastaw wynagrodzenia to krótkoterminowe pożyczki udzielane po dostarczeniu poświadczenia dochodów. Stanowią one wypłatę gotówki na poczet oczekiwanej wypłaty lub zasiłków. Można je uzyskać przez 22 23

14 Pożyczanie pieniędzy Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe należą do ich członków, są przez nich zarządzane oraz działają na ich rzecz. Niektóre spółdzielcze kasy oszczędnościowokredytowe mogą Ci udzielić pożyczki gdy tylko zostaniesz ich członkiem bądź udzielą pożyczki dopiero wówczas, kiedy udowodnisz, że potrafisz regularnie odkładać oszczędności. Roczna stopa oprocentowania takich pożyczek jest ograniczona przez prawo, dlatego często oferują one niższe oprocentowanie w porównaniu z innymi pożyczkami. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe mogą Ci pomóc w gospodarowaniu pieniędzmi. Pożyczki gotówkowe z obsługą w domu klienta Pożyczki udzielane przez pożyczkodawców odwiedzających klientów w domu mogą okazać się kosztowne. Jeżeli rozważasz wzięcie takiej pożyczki, powinieneś: poprosić pożyczkodawcę o okazanie się licencją lub innym upoważnieniem do prowadzenia działalności. Jeżeli go nie posiada, oznacza to, że działa on w sposób niezgodny z prawem, dlatego nie powinieneś korzystać z jego usług; upewnij się, że kwota pożyczki, kwota do spłacenia a także sposoby i termin- spłaty są jasno określone; zapytaj jaki będzie całkowity koszt pożyczki; upewnij się, że rozumiesz, co nastąpi, jeżeli nie będziesz w stanie na bieżąco spłacać pożyczki, zawsze upewniaj się, że pożyczkodawca odnotowuje spłaty i podpisuje Twoją książeczkę spłat. Nielegalni pożyczkodawcy (zwani również lichwiarzami) Lichwiarze to nielicencjonowani pożyczkodawcy, którzy działają niezgodnie z prawem, oferując Ci pożyczkę, kiedy nikt inny jej nie zaoferuje, ale: spłata pożyczka będzie miała bardzo wysoką stopę oprocentowania i może się okazać, że będzie Ci ją trudno spłacać na bieżąco; możesz być zmuszony wziąć drugą pożyczkę, aby spłacić - pierwszą- i możesz stracić- kontrolę nad swoimi długami; -albo odzyskiwanie długów może odbywać się przy użyciu przemocy lub zastraszania; Unikaj pożyczania pieniędzy od nielicencjonowanych pożyczkodawców, a o tych, którzy się z Tobą kontaktują poinformuj Inspekcję Handlową (Trading Standards) (zob. dane kontaktowe organizacji na str. 41). Co to jest APR? Skrót APR (Annual Percentage Rate). oznacza roczną stopę oprocentowania. Każdy oficjalny pożyczkodawca ma obowiązek poinformowania Cię o rocznej stopie oprocentowania pożyczki. Obliczana ona jest przez dodanie odsetek, które zostaną od Ciebie pobrane w ciągu roku oraz wszelkich kosztów dodatkowych, np. opłat za udzielenie pożyczki. Celem stosowania rocznej stopy oprocentowania jest ułatwienie porównania kosztów uzyskiwania pożyczek. Np. roczna stopa oprocentowania w jednej firmie może wynosić 5%, a w innej 10%. Należy pamiętać, że im niższa roczna stopa oprocentowania, Pożyczanie pieniędzy 24 25

15 tym korzystniejsza dla Ciebie (pożyczkobiorcy). Dlatego też zachęca się do porównania ofert i rocznych stóp oprocentowania. że jesteś w stanie zwrócić pożyczone pieniądze. W tym celu pożyczkodawca może skorzystać z informacji przechowywanych przez biura informacji kredytowej. Pożyczanie pieniędzy Pamiętaj: nie kupuj pod wpływem impulsu, kiedy zauważysz specjalne oferty lub zniżki; porównaj oferty i wybierz najlepszą z nich. Czy możesz otrzymać ją po niższej cenie lub uzyskać tańszy kredyt w innym sklepie, katalogu czy u innego pożyczkodawcy?; oblicz rzeczywisty koszt zakupu na kredyt oraz sprawdź roczną stopę oprocentowania. Jaka jest cena przy zakupie za gotówkę, a o ile wyższy będzie koszt przy zakupie na raty?; nie bierz pożyczki na okres dłuższy niż jest to konieczne. Jak szybko możesz spłacić pożyczkę i na jaką miesięczną kwotę spłaty będzie Cię stać?; sprawdź swój budżet, abyś wiedział, ile tak naprawdę jesteś w stanie spłacać. Jeżeli coś nieoczekiwanie się zdarzy i np. będziesz musiał oddać samochód do naprawy lub kupić dzieciom nowe buty, czy nadal będziesz w stanie na bieżąco spłacać pożyczkę?; a także; przed podpisaniem umowy przeczytaj dokładnie jej warunki! Na co dokładnie wyrażasz zgodę? Biura informacji kredytowej udzielają pożyczkodawcom szeregu informacji dotyczących potencjalnych pożyczkobiorców, na których to informacjach pożyczkodawcy opierają swoje decyzje. Jeżeli jesteś osobą dorosłą mieszkającą w Zjednoczonym Królestwie, to najprawdopodobniej Twoje imię i nazwisko oraz Twoje dane znajdują się w kartotekach przechowywanych przez jedno z trzech głównych biur informacji kredytowej: 1. Experian Limited; 2. Equifax PLC; 3. oraz Callcredit Limited. Udostępnione informacje mogą obejmować dane na temat Twojej historii kredytowej. Zwane są one referencjami kredytowymi lub raportem o zdolności kredytowej. Pożyczkodawcy mogą Cię poprosić o pozwolenie na kontakt z biurem informacji kredytowej celem uzyskania kopii raportu o Twojej zdolności kredytowej. Posiadanie dobrej historii kredytowej zwiększy Twoje szanse na uzyskanie - kredytu, dlatego też informacje znajdujące się w raporcie o Twojej zdolności kredytowej są bardzo ważne. Pożyczanie pieniędzy Uzyskiwanie raportu o własnej zdolności kredytowej Zanim pożyczkodawca, np. bank, firma kredytowa lub sklep udzieli Ci pożyczki, będzie chciał się upewnić, Informacje na Twój temat znajdujące się w posiadaniu biur informacji kredytowej obejmują: Twój adres. -Akceptowany jest adres z listy wyborców, która potwierdza, że mieszkasz pod adresem, który podajesz pożyczkobiorcy; 26 27

16 orzeczenia sądu oraz informacje o ogłoszeniu bankructwa; dane dotyczące dawnych i obecnych rachunków kredytowych oraz inne informacje dotyczące Twojej zdolności kredytowej. Co można zrobić jeżeli według Ciebie informacje znajdujące się w raporcie o Twojej zdolności kredytowej są niepoprawne? Jeżeli uważasz, że niesłusznie odmówiono Ci udzielenia kredytu z powodu błędów w danych biura informacji kredytowej, powinieneś uczynić jak następuje: Krok 1 Napisz pismo do biura informacji kredytowej. Poproś o kopię Twoich akt. Zgodnie z prawem informacje przechowywane na Twój temat powinny być ścisłe i aktualne Krok 2 Jeżeli spotkasz się z odmową biura informacji kredytowej, napisz pismo do Urzędu Komisarza ds. Przepływu Informacji (zob. dane kontaktowe organizacji na str. 40). Pożyczanie pieniędzy W jaki sposób mogę uzyskać kopię raportu o mojej zdolności kredytowej? Zgodnie z prawem, opierając się na Ustawie o ochronie danych osobowych, możesz wystosować pismo do któregokolwiek z biur informacji kredytowej, prosząc o kopie raportu o swojej zdolności kredytowej. (Zob. dane kontaktowe organizacji na str. 42). Jak najtaniej uzyskać kopie raportu o mojej zdolności kredytowej? napisz pismo zawierające prośbę o kopię ustawowego raportu o Twojej zdolności kredytowej. Każde z biur informacji kredytowej może pobrać opłatę w wysokości 2 lub napisz zawierający prośbę o egzemplarz ustawowego raportu o Twojej zdolności kredytowej. Jeżeli posiadasz ważną kartę debetową lub kredytową,to za opłatą 2 możesz zamówić pojedynczy egzemplarz raportu o swojej zdolności kredytowej ze stron internetowych biur informacji kredytowej. Możesz poprosić o przesłanie raportu pocztą lub zapoznać się z nim przez Internet. Pożyczanie pieniędzy 28 29

17 Oszczędzanie pieniędzy Oszczędzanie pieniędzy Oszczędzanie pieniędzy przy uzyskiwaniu niskich dochodów jest trudne, lecz suma małych oszczędności może szybko rosnąć. Zamiast przechowywać oszczędności w domu, warto pomyśleć o oszczędzaniu w sposób bardziej formalny. Twoje pieniądze będą bardziej bezpieczne i nie będzie Cie kusiło, aby je pożyczyć. Posiadana przez Ciebie kwota oszczędności również wzrośnie, ponieważ bank lub oszczędnościowa kasa mieszkaniowa zapłaci Ci - odsetki, tzn. w zamian za powierzenie im swoim oszczędności otrzymasz dodatkowe pieniądze. Jak odkładać więcej oszczędności Nie zawsze jest łatwo odłożyć gotówkę i wpłacić ją na rachunek oszczędnościowy. Pierwszym -krokiem ku temu jest nauczenie się planowania budżetu. Prawie każdy mógłby skorzystać z odkładania większych oszczędności, lecz wiele osób twierdzi, że nie zostaje im wystarczająca ilość pieniędzy, aby wpłacić je na rachunek oszczędnościowy. Dlatego też zmiana sposobu myślenia na temat oszczędności i wydatków, a także nauka planowania budżetu mogą sprawić, że wpadniesz na pomysł, w jaki sposób zaoszczędzić i odłożyć trochę pieniędzy na gorsze czasy. Krok 1: Planowanie budżetu Pierwszym krokiem do oszczędzania jest odpowiednie planowanie budżetu. W tym celu musisz obliczyć niezbędne miesięczne wydatki. Nie martw się, jeżeli zaczniesz od oszczędzania małych kwot nawet pięć funtów na miesiąc wkrótce się uzbiera w większą sumę. Dokładnie przyjrzyj się wszystkim swoim miesięcznym wydatkom przy odrobinie wysiłku coś zawsze można ograniczyć. Krok 2: Zmień sposób myślenia Najlepszą strategią oszczędzania pieniędzy jest nauczenie się przeczekania, kiedy jesteś całkowicie przekonany, że musisz coś mieć. Jest mało prawdopodobnym, że ta rzecz zniknie, i jeżeli odczekasz dobę lub nawet kilka dni, aby przemyśleć, czy naprawdę chcesz to mieć, to żądza posiadania tego często słabnie. Krok 3: Postaw sobie cele Najważniejsze jest, aby mieć jasną wizję tego co chcesz osiągnąć przez swoje starania. Dla niektórych może to być wyjazd na urlop, a dla innych zakup czegoś, co zawsze chcieli mieć. Czasami celem jest bezpieczeństwo i świadomość tego, że nie nadwyręża się budżetu oraz można pozwolić sobie na nagłe wydatki. Prawdopodobnie celów jest tyle, ile jest stylów życia, dlatego możesz zaoszczędzić więcej pieniędzy. Najlepiej jest nigdy nie tracić celu oszczędzania pieniędzy z pola widzenia. Planowanie na wypadek nieoczekiwanych sytuacji Nawet jeżeli jesteśmy bardzo dobrzy w planowaniu wydatków, to życie na swój sposób stwarza nieoczekiwane sytuacje. Na przykład może zaistnieć konieczność wymiany lub naprawy czegoś lub konieczny może być dodatkowy wydatek z powodu nagłej sytuacji. Każdy z tych przypadków Oszczędzanie pieniędzy 30 31

18 Oszczędzanie pieniędzy może stworzyć problemy budżetowe, dlatego dobrze jest zaoszczędzić trochę pieniędzy, aniżeli wydawać wszystko, co się posiada. Warto też pomyśleć o dodatkowych wydatkach na sfinansowanie np. świąt Bożego Narodzenia, urodzin i wakacji. Możesz otworzyć rachunek oszczędnościowy w oszczędnościowej kasie mieszkaniowej, banku lub urzędzie pocztowym, albo możesz postawić na oszczędności w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe są świetnym rozwiązaniem dla osób uzyskujących niskie dochody. Są to społeczne spółdzielnie oszczędnościowokredytowe, których członkowie zbierają swoje oszczędności, aby udzielać sobie nawzajem pożyczek i pomóc w prowadzeniu kasy oszczędnościowo-kredytowej. Aby zacząć oszczędzać pieniądze w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, musisz zostać jej członkiem, w zamian za co otrzymasz tzw. dywidendę. -Jest to dodatkowa kwota pieniędzy, podobnie jak odsetki, którą zwykle otrzymujesz raz do roku, przez co wzrasta suma Twoich oszczędności. Oszczędnościowy rachunek gwiazdkowy Organizacje takie jak urząd pocztowy starają się zapewnić klientom pewną i wygodną metodę oszczędzania na święta Bożego Narodzenia, aby uniknąć popadania w długi. Zostając członkiem klubu gwiazdkowego otrzymasz kartę pozwalającą na szybkie i łatwe deponowanie pieniędzy minimalnie 5, a maksymalnie 500, z rocznym limitem wynoszącym Posiadacze kart mogą mieć dostęp do swoich pieniędzy w okresie od 1 listopada do 31 stycznia każdego roku. Kartą można płacić za artykuły nabywane w różnych znanych sklepach. Przed -przystąpieniem do jakiegokolwiek programu oszczędności, upewnij się że jest on bezpieczny. zapytaj firmę, w jaki sposób pieniądze zostaną zabezpieczone, np. czy nadal będziesz miał dostęp do swoich oszczędności jeżeli Twoja karta lub książeczka oszczędnościowa zaginie lub ulegnie zniszczeniu; zapytaj firmę, czy ma ważne ubezpieczenie chroniące oszczędzających w razie bankructwa firmy; a także poproś firmę o kopię warunków umowy i dokładne je przeczytaj. Oszczędzanie pieniędzy 32 33

19 Radzenie sobie z zadłużeniem Radzenie sobie z zadłużeniem Długi mają tendencję do wzrostu, a ich niespłacanie może mieć poważne konsekwencje. Dlatego tez ważne jest, aby jak najszybciej stawić im czoła. Zanim stracisz kontrolę nad wydatkami i przerodzą się one w długi, możesz postarać się ograniczyć swoje wydatki przez krótki okres czasu. Czy jest coś, bez czego możesz się obejść, np. papierosy czy telewizja satelitarna? Jeżeli masz mały dług, postaraj się nie wydawać pieniędzy na rzeczy, które nie są konieczne, a wówczas będziesz w stanie szybko spłacić dług, zanim zostaniesz obciążany zbyt wysokim oprocentowaniem. Jak uporać się z długami 1. Zrób listę wszystkich swoich długów. 2. Spójrz na plan swojego budżetu i sprawdź, czy masz dodatkowe środki, które możesz przeznaczyć na spłatę długów. 3. Nadaj długom priorytet. Oznacza to stwierdzenie, które długi należy spłacić w pierwszej kolejności. Jest to ważne, ponieważ niespłacanie pewnych długów stwarza większe problemy niż niespłacanie innych. Jeżeli np. nie płacisz rachunków domowych, odcięta może zostać dostawa gazu lub elektryczności, natomiast jeżeli nie płacisz abonamentu telewizyjnego, to możesz pójść do więzienia. Długi, z którymi należy najpierw się uporać nazywane są długami priorytetowymi. Obejmują one: abonament telewizyjny; zaległy czynsz lub spłatę hipoteki; podatek lokalny; rachunki za gaz i elektryczność; grzywny zasądzone przez sądy magistrackie; alimenty; a także płatności wynikające z umowy sprzedaży ratalnej; 4. Skontaktuj się z każdym, komu jesteś dłużny pieniądze i wyjaśnij, że popadłeś w długi. Następnie wynegocjuj sposoby ich spłaty. 5. Skontaktuj się z lokalnym Ośrodkiem Doradztwa (Advice Centre). (Zob. dane kontaktowe organizacji na str. 37). 6. Nie ulegaj pokusie pożyczania pieniędzy, aby postarać się spłacić długi, zasięgnij najpierw porady. 7. Po opracowaniu planu spłaty długów priorytetowych, zajmij się pozostałymi długami (niepriorytetowymi). Sposób uporania się z długami zależy od tego, czy masz dodatkowe pieniądze, aby te długi spłacić. Jeżeli je masz, to postaraj się dojść z wierzycielem do porozumienia i zamrozić odsetki naliczane do Twojego długu. Oznacza to, że dług przestanie rosnąć i będziesz mógł go stopniowo, co miesiąc, spłacać. Organizacje doradcze mogą omówić z Tobą dostępne opcje i pomóc Ci w rozmowach z osobami, wobec których masz długi. Mogą tez objaśnić najlepsze opcje postępowania, jeżeli nie masz żadnych dodatkowych pieniędzy na spłatę długów. Pamiętaj! Nie czuj się winny. Wiele osób ma ten sam problem. Nie jesteś sam. Radzenie sobie z zadłużeniem 34 35

20 Ubezpieczenie Na czym polega ubezpieczenie Ubezpieczenie może wydawać się skomplikowane, lecz podstawowe zasady- są w miarę proste: firma ubezpieczeniowa oblicza prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku lub ryzyka innego zdarzenia oraz koszty niezbędne do naprawy szkód; wyliczenia służą do ustalenia wysokości stawki ubezpieczenia. Jest to kwota, którą płacisz w zamian za ubezpieczenie w razie wypadku lub innego zdarzenia. Koszt ubezpieczenia jest rozłożony na okres roku, więc stawki płacisz co miesiąc; jeżeli zdarzy się szkoda, na wypadek której się ubezpieczyłeś, to zgłaszasz ją firmie ubezpieczeniowej, a firma wypłaca Ci ustaloną kwotę. Ubezpieczenie wykupuje się, aby zabezpieczyć Cie na wypadek nieoczekiwanej straty finansowej, wynikającej np. z doznanego urazu, choroby lub zniszczenia mienia lub własności. Do najbardziej popularnych rodzajów ochrony ubezpieczeniowej należą: ubezpieczenie samochodu: prowadzenie pojazdu mechanicznego bez ubezpieczenia jest nielegalne, więc stanowi ono priorytet, jeżeli rozważasz prowadzenie pojazdu; ubezpieczenia mienia: obejmuje ono mienie ruchome w Twoim domu, a mianowicie meble, telewizor itp., które ubezpieczone są na wypadek kradzieży lub powodzi. Jeżeli wynajmujesz dom, to zwykle sam musisz płacić za tego rodzaju ubezpieczenie; ubezpieczenie budynku: większość osób posiadających nieruchomości posiada ubezpieczenie budynku. Oznacza to, że w przypadku np. pożaru czy powodzi, firma ubezpieczeniowa wypłaci Ci pewną kwotę w celu naprawy szkody. Jeżeli wynajmujesz dom, ubezpieczenie budynku jest opłacane przez właściciela domu; ubezpieczenie na życie: niektórzy wykupują ubezpieczenie na życie, co oznacza, że w razie ich śmierci bliska im osoba, np. mąż, żona lub dziecko otrzyma pewną kwotę pieniędzy na dalsze życie. Ubezpieczenie Porady dotyczące wykupowania ubezpieczenia: Ważne jest, aby zorientować się, jacy agenci i firmy ubezpieczeniowe są na rynku. Nie wykupuj ubezpieczenia po otrzymaniu pierwszej wyceny. 1. Zanim podpiszesz polisę ubezpieczeniową, upewnij się, że rozumiesz jej warunki. 2. Wpłacaj składki na bieżąco, abyś nie stracił ubezpieczenia. 3. Jeżeli masz skargę dotyczącą ubezpieczenia, poinformuj o niej firmę ubezpieczeniową. Jeżeli nadal nie jesteś zadowolony, skontaktuj się z Rzecznikiem Praw Obywatelskich ds. Finansów, który bezpłatnie pomoże Ci rozwiązać problem. (Zob. dane kontaktowe organizacji na str. 40). Ubezpieczenie 36 37