PRACA W ZJEDNOCZONYM KRÓLESTWIE

Transkrypt

1 Department for Business, Enterprise and Regulatory Reform Ministerstwo Pracy i Polityki Spolecznej PRACA W ZJEDNOCZONYM KRÓLESTWIE Poznaj swoje prawa i obowiãzki Przewodnik dla pracowników z Polski przygotowany przez rzãd brytyjski

2

3 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki 1 maja 2004 r. Polska sta a siê cz onkiem Unii Europejskiej. Obywatele Polski uzyskali tym samym prawo do podejmowania pracy w Zjednoczonym Królestwie. Rzãd brytyjski pragnie upewnić siê, œe jeśli planujesz podjêcie pracy w Wielkiej Brytanii, to dok adnie wiesz, jakie sã twoje prawa i obowiãzki pracownicze. Niniejsza ulotka zawiera informacje na temat tego, co naleœy zrobićc, aby twoje zatrudnienie w Wielkiej Brytanii by o legalne, jakie sã twoje obowiãzki podatkowe i jakie ci przys ugujã prawa pracownicze. Znajdziesz tu takœe informacje o tym, co naleœy zrobiç przed wyjazdem z Polski, jakie sã tu koszty utrzymania oraz dokãd moœna udać siê po pomoc. Podajemy równieœ dane kontaktowe waœnych organizacji w Polsce i w Wielkiej Brytanii. W ulotce tej omawiamy tylko najwaœniejsze zagadnienia i radzimy wszystkim, aby skontaktowali siê z wymienionymi w tej publikacji organizacjami w celu uzyskania bardziej szczegó owych informacji. 1

4

5 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Spis treèci Rejestracja pracowników w Zjednoczonym Królestwie 4 Prawo pracownicze w Zjednoczonym Królestwie 5 Zarobki 5 Krajowa p aca minimalna 5 P aca minimalna w rolnictwie 5 Potrãcenia z wyp aty 6 1. Zaliczki podatkowe i sk adki na ubezpieczenie spo eczne (National Insurance) 6 2. Zakwaterowanie 8 3. Transport 11 Godziny pracy, urlop i BHP 11 Godziny pracy 11 Urlop 11 Bezpieczeøstwo i higiena pracy 12 Dostêp do s uœby zdrowia 12 Prawa pracowników agencyjnych 13 Czy bêdê musia wnieèú op atê? 14 Czy mogê podpisaú umowê bezpoèrednio z firmã-uœytkownikiem? 14 Czy mogê zmieniú pracê na innã? 14 Employment Agency Standards Inspectorate Inspektorat ds. standardów w agencjach poèrednictwa pracy 15 Gangmasters Licensing Authority czyli urzãd wydajãcy koncesje dla poèredników pracy w rolnictwie 15 Handel ludźzmi 16 Koszty utrzymania 16 Przydatne kontakty 18 3

6 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Rejestracja pracowników w Zjednoczonym Królestwie Od razu po podjêciu pracy w Zjednoczonym Królestwie naleœy siê zarejestrowaú w Home Office (brytyjskie Ministerstwo Spraw Wewnêtrznych) w ramach programu rejestracji pracowników Worker Registration Scheme (WRS). Jeèli w ciãgu 30 dni od momentu rozpoczêcia pracy pracownik nie wyèle takiego wniosku, to jego zatrudnienie stanie siê nielegalne. W tym celu naleœy wype niú wniosek o rejestracjê, podajãc swoje imiê, nazwisko, adres, datê urodzenia, obywatelstwo oraz dane pracodawcy. Formularz wniosku i wiêcej informacji moœna uzyskaú dzwoniãc na nr tel lub odwiedzajãc stronê internetowã: Do swojego pierwszego podania naleœy do ãczyú list od firmy wyp acajãcej wynagrodzenie, potwierdzajãcy fakt zatrudnienia. Oprócz tego do podania naleœy do ãczyú dwa zdjêcia paszportowe, paszport lub dowód osobisty oraz op atê w wysokoèci 90 GBP. 4

7 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Prawo pracownicze w Zjednoczonym Królestwie Zarobki Krajowa p aca minimalna Prawie wszystkim osobom legalnie pracujãcym w Zjednoczonym Królestwie przys uguje prawo do krajowej p acy minimalnej. Moœna dostawaú wynagrodzenie wyœsze niœ ustawowe minimum, ale nie wolno pracownikom za pracê p aciú mniej. Stawki te sã regulowane prawem i sã zmieniane co roku z dniem 1 października. W zaleœnoèci od wieku pracownika wyróœnia siê kilka kategorii stawek. Od 1 października 2007 r. obowiãzujã nastêpujãce stawki godzinowe: 22 lat lub wiêcej 5,52 GBP (od października 2008 r. 5,73 GBP) 18, 19, 20 lub 21 lat 4,60 GBP (od października 2008 r. 4,77 GBP) 16 lub 17 lat 3,40 GBP (od października 2008 r. 3,53 GBP) Jeèli uwaœasz, œe twój pracodawca za ma o ci p aci lub jeèli chcesz uzyskaú informacjê o krajowej p acy minimalnej, to moœesz zadzwoniú na infoliniê zajmujãcã siê krajowã p acã minimalnã ( ). Pracownicy infolinii pomogã ci zorientowaú siê, czy rzeczywiècie dostajesz za niskie wynagrodzenie. Jeèli nie dostajesz naleœnego wynagrodzenia, to pracownicy infolinii pomogã odzyskaú zaleg e kwoty. Wszystkie telefony i skargi traktowane sã poufnie i skargê moœna z oœyú anonimowo. Moœna teœ poprosiú o rozmowê z kimè w swoim w asnym jêzyku. P aca minimalna w rolnictwie Pracownicy w rolnictwie majã prawo do rolniczej p acy minimalnej. W Anglii i Walii pracownicy muszã otrzymywaú co najmniej 5,52 GBP za godzinê, jeèli sã w grupie podstawowej pracowników rolnych i ukoøczyli co najmniej 16 rok œycia. Jeèli pracownik ma specjalistyczne kwalifikacje, pracuje ze zwierzêtami lub obs uguje maszyny, to musi dostawaú za swojã pracê co najmniej 6 GBP za godzinê. W Irlandii Pó nocnej wystêpujã cztery róœne kategorie p acowe w zaleœnoèci od wieku pracownika: 5,52 GBP za godzinê (wiek co najmniej 22 lata), 4,60 GBP za godzinê (wiek lat), 3,40 GBP za godzinê (wiek 16-17) oraz 2,76 za godzinê (jeèli pracownik podlega powszechnemu obowiãzkowi szkolnemu). Jeèli pracownik w gospodarstwie rolnym pracuje ponad 39 godzin na tydzieø, to ma prawo do p acy za nadgodziny w wysokoèci pó tora raza wiêkszej od podstawowej stawki godzinowej. 5

8 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Wszystkie podane powyœej stawki od czasu do czasu sã zmieniane i w naszej ulotce podane zosta y zgodnie ze stanem faktycznym obowiãzujãcym w marcu 2008 r. W Szkocji obowiãzujã inne stawki rolniczej p acy minimalnej. W razie wãtpliwoèci prosimy dzwoniú pod numery telefonów podanych na koøcu niniejszej ulotki. Radzimy takœe prowadziú rejestr przepracowywanych godzin. Potrãcenia z wyp aty Pracodawcy mogã dokonywaú potrãceø z wyp aty jedynie wtedy, jeèli zosta o to uprzednio uzgodnione z pracownikiem na pièmie lub jeèli ustawodawstwo lub kontrakt podpisany z pracodawcã zezwalajã na takie potrãcenia lub je uwzglêdniajã. Potrãcenia dokonywane przez pracodawcê, które nie wymagajã zgody pracownika, obejmujã: 1. Zaliczki podatkowe i sk adki na ubezpieczenie spo eczne (National Insurance) Prawie we wszystkich przypadkach pracodawca lub agencja musi potrãciú pieniãdze z wyp aty na sk adki ubezpieczenia spo ecznego. Za pracê wykonanã na terenie Zjednoczonego Królestwa trzeba bêdzie zap aciú podatek w Zjednoczonym Królestwie. Pracodawca lub agencja poczyniã odpowiednie ustalenia i potrãcã naleœne kwoty z wyp aty. Kaœdy pracownik w Zjednoczonym Królestwie, niezaleœnie od tego, czy pracuje dla agencji, czy bezpoèrednio u pracodawcy, musi p aciú sk adki na ubezpieczenie spo eczne, które okreèlane sã po angielsku jako National Insurance. Pracodawca lub agencja dokona niezbêdnych czynnoèci, aby potrãciú naleœne pieniãdze z zarobków. Kaœdy pracownik, który ma odprowadzaú sk adki na ubezpieczenie spo eczne, bêdzie musia uzyskaú numer ubezpieczenia spo ecznego w Zjednoczonym Królestwie (National Insurance number). Jeèli pracownik nie posiada takiego numeru, to naleœy siê skontaktowaú z najbliœszym urzêdem pracy Jobcentre Plus (w Irlandii Pó nocnej urzãd ten nazywa siê Jobs and Benefits ), aby z oœyú podanie o przydzielenie takiego numeru. Jeèli pracownik ma prawo do zaèwiadczenia E101 (dotyczãcego ustawodawstwa w aèciwego) z Zak adu Ubezpieczeø Spo ecznych (ZUS) w Polsce, to nie bêdzie musia p aciú sk adek na ubezpieczenie spo eczne w Zjednoczonym Królestwie. Prawo do zaèwiadczenia E101 majã te osoby, które 6

9 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki normalnie pracujã dla pracodawcy w Polsce i zostanã przez niego oddelegowane do pracy w Zjednoczonym Królestwie, a delegacja ta ma trwaú nie d uœej niœ 12 miesiêcy oraz pracownik nie zostaje wysy any jako zastêpstwo innego pracownika. Pracodawca musi równieœ spe niú pewne warunki, które wymagajã, aby prowadzi on znaczãcã dzia alnoèú gospodarczã w Polsce. Zaèwiadczenie E101 potwierdza, œe dany pracownik op aca sk adki na ubezpieczenie spo eczne w Polsce i dziêki temu nie pojawi siê œãdanie op acania takich stawek w Zjednoczonym Królestwie. Jeèli pracownik nie posiada waœnego zaèwiadczenia E101, to bêdzie musia op acaú swoje sk adki w Zjednoczonym Królestwie. Wiêcej szczegó ów na ten temat moœna znaleźú na portalu internetowym: Niektórzy pracodawcy mogã zaoferowaú pracê bez p acenia sk adek na ubezpieczenie spo eczne lub bez potrãcenia zaliczek podatkowych (tzw. praca za gotówkê do rêki cash in hand ). Jest to niezgodne z prawem. Proszê równieœ pamiêtaú o tym, œe nie istniejã powody, dla których pracodawca lub agencja musia aby przetrzymywaú paszporty lub dowody toœsamoèci swoich pracowników, co wiêcej pracodawca nie ma prawa przechowywaú takich dokumentów. Pracodawca moœe jedynie zrobiú fotokopie danych swoich pracowników. Jeèli ktoè ma w posiadaniu twój paszport i nie chce go oddaú, naleœy ten fakt zg osiú na policjê. OPODATKOWANIE OBYWATELI POLSKI PRACUJÃCYCH W ZJEDNOCZONYM KRÓLESTWIE Z dniem 1 stycznia 2007 r. wesz a w œycie nowa konwencja o unikaniu podwójnego opodatkowania. Konwencja ta w znaczãcy sposób zmieni a sposób opodatkowania Polaków, którzy mieszkajã i pracujã w Zjednoczonym Królestwie. Ogólnie rzecz ujmujãc, dochód z pracy najemnej mieszkaøca jednego kraju moœe byú opodatkowany w innym kraju, jeèli stosunek pracy ma miejsce w aènie w tym drugim kraju. Tak wiêc mieszkaniec Polski, który pracuje w Zjednoczonym Królestwie, bêdzie podlega obowiãzkowi podatkowemu w Zjednoczonym Królestwie. Istniejã jednak wyjãtki od tej ogólnej zasady. Goèú z Polski, który przyjeœdœa do Wielkiej Brytanii na krótki okres, bêdzie poddany obowiãzkowi podatkowemu tylko w Polsce, jeèli wyp atê wyp aca mu pracodawca, który nie mieszka w Zjednoczonym Królestwie. (Patrz artyku 14 (2) Konwencji, który omawia warunki tego wyjãtku). 7

10 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Najwaœniejsza zmiana wprowadzona przez nowã Konwencjê dotyczy mieszkaøców Polski, którzy pracujã w Zjednoczonym Królestwie i tu p acã podatki od swojego wynagrodzenia uzyskiwanego z pracy najemnej. Osoby takie nie bêdã juœ podlegaú obowiãzkowi podatkowemu w Polsce z tytu u dochodów z tej pracy najemnej. Tekst Konwencji znajduje siê na stronie brytyjskiego Urzêdu Podatkowego i Celnego pod adresem: oraz na portalu internetowym polskiego Ministerstwa Finansów pod adresem: W razie pytaø na temat Konwencji moœna siê skontaktowaú ze Stevem Reszetniakiem w brytyjskim Urzêdzie Podatkowym i Celnym (tylko w jêzyku angielskim) lub pocztã elektronicznã na adres: Steve.Reszetniak@hmrc.gsi.gov.uk. W Polsce moœna siê skontaktowaú z Krajowã Informacjã Podatkowã pod adresem: lub na nr tel lub Zakwaterowanie Jeèli pracodawca lub agencja zapewnia pracownikowi zakwaterowanie, to wysokoèú czynszu za to mieszkanie moœe byú potrãcona bezpoèrednio z wynagrodzenia. Zgodnie z prawem istnieje limit regulujãcy maksymalnã wysokoèú takiego potrãcenia, które moœna zaliczyú w poczet p acy minimalnej. Jeèli pracodawca lub agencja obciãœa pracownika wyœszã kwotã niœ ustawowy limit, co powoduje, œe wynagrodzenie pracownika jest niœsze niœ krajowa p aca minimalna, to oznacza, œe pracodawca amie prawo. Ustawowa kwota zmienia siê co roku z dniem 1 października. Od 1 października 2007 r. maksymalna kwota, którã moœna doliczaú do krajowej p acy minimalnej, wynosi 4,30 GBP za kaœdy dzieø zapewniania pracownikowi zakwaterowania (30,10 GBP na tydzieø). Kwotê tê okreèla siê mianem kompensacji za zakwaterowanie (accommodation offset). Zasady te stosujã siê do zakwaterowania zapewnianego pracownikowi przez jego pracodawcê lub kogoè zwiãzanego z pracodawcã. Nie majã one zastosowania, jeèli pracownik mieszka w mieszkaniu udostêpnionym przez kogoè niepowiãzanego z pracodawcã lub agencjã. W razie wãtpliwoèci, prosimy zadzwoniú po poradê na infoliniê zajmujãcã siê krajowã p acã minimalnã ( ). Przed zawieraniem jakiegokolwiek porozumienia i przed przyjêciem zakwaterowania, naleœy zapytaú, jaki rodzaj 8

11 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki zakwaterowania zostanie udostêpniony, kto zapewni to zakwaterowanie oraz jaka bêdzie wysokoèú czynszu. Pracownik musi na pièmie zgodziú siê na dokonywanie potrãceø ze swoich zarobków lub takie potrãcenia powinny byú wyszczególnione w umowie o pracê. Te same zasady obowiãzujã w rolniczej p acy minimalnej, która w przypadku niektórych pracowników moœe byú wyœsza. JAK OBLICZYÖ, CZY PRACOWNIK DOSTAJE KRAJOWà PµACÊ MINIMALNÃ, JEßLI PRACODAWCA OBCIÃöA PRACOWNIKA CZYNSZEM ZA ZAKWATEROWANIE Jeèli uwaœasz, œe potrzebna ci jest pomoc w obliczeniu, czy nie dostajesz za niskiego wynagrodzenia lub jeèli myèlisz, œe dostajesz za niskie wynagrodzenie, zadzwoø po poradê na infoliniê zajmujãcã siê krajowã p acã minimalnã ( ). Jeèli wynagrodzenie za godzinê wynosi dok adnie tyle samo, co ustawowa krajowa p aca minimalna i jeèli potem pracodawca potrãca z niej ponad 4,30 GBP dziennie za udostêpnione zakwaterowanie, to oznacza to, œe pracownik nie bêdzie dostawaú krajowej p acy minimalnej. Pracodawca musi ten stan rzeczy poprawiú. Jeèli wynagrodzenie za godzinê jest wyœsze niœ krajowa p aca minimalna, to suma, jakã pracodawca potrãca z zap aty w poczet zakwaterowania, nie moœe spowodowaú, œe wyp ata wyniesie mniej niœ krajowa p aca minimalna w wyniku potrãcenia kwoty wyœszej niœ 4,30 GBP dziennie za udostêpnione zakwaterowanie. Przyk ad: Piotr dostaje minimalnã p acê w wysokoèci 5,52 GBP na godzinê za 45-godzinny tydzieø pracy. Od zarobków odliczany jest czynsz w wysokoèci 45 GBP za tydzieø za zakwaterowanie, które jest dostêpne przez 7 dni w tygodniu (uwaga: inne odliczenia nie sã w tym wyliczeniu uwzglêdnione). Krok pierwszy wyliczyú, jakã kwotê za zakwaterowanie moœna wliczyú do krajowej p acy minimalnej (kompensacja za zakwaterowanie) Zakwaterowanie jest dostêpne przez 7 dni 4,30 GBP x 7 = 30,10 GBP Krok drugi wyliczyú róœnicê miêdzy czynszem i kompensacjã za zakwaterowanie 45 GBP 30,10 GBP = 14,90 GBP 9

12 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Krok trzeci wyliczyú, jakã kwotê zap aty wlicza siê do krajowej p acy minimalnej z wynagrodzenia ca kowitego odjãú nadwyœkê ponad kompensacjê za zakwaterowanie 248,40 GBP 14,90 GBP = 233,50 GBP Krok czwarty wyliczyú stawkê godzinowã Podzieliú sumê, którã wlicza siê do krajowej p acy minimalnej przez iloèú przepracowanych godzin 233,50 GBP/45 = 5,18 GBP za godzinê Piotr dostaje 34 pensy za godzinê za ma o. Inny przyk ad: Anna dostaje 6,00 GBP za godzinê za 45-godzinny tydzieø pracy. Jej ca kowite wynagrodzenie wynosi wiêc na tydzieø 270 GBP. Od zarobków odliczany jest czynsz w wysokoèci 75 GBP za tydzieø za zakwaterowanie, które jest dostêpne przez 7 dni w tygodniu (uwaga: inne odliczenia nie sã w tym wyliczeniu uwzglêdnione). Krok pierwszy wyliczyú, ile kosztów zakwaterowania liczy siê do krajowej p acy minimalnej (kompensacja za zakwaterowanie) Zakwaterowanie jest dostêpne przez 7 dni 4,30 GBP x 7 = 30,10 GBP Krok drugi wyliczyú róœnicê miêdzy czynszem i kompensacjã za zakwaterowanie 75 GBP 30,10 GBP = 44,90 GBP Krok trzeci wyliczyú, jakã kwotê zap aty wlicza siê do krajowej p acy minimalnej z wynagrodzenia ca kowitego odjãú nadwyœkê ponad kompensacjê za zakwaterowanie 270 GBP 44,90 GBP = 225,10 GBP Krok czwarty wyliczyú stawkê godzinowã Podzieliú sumê, którã wlicza siê do krajowej p acy minimalnej przez iloèú przepracowanych godzin: 225,10 GBP/45 = 5,00 GBP na godzinê. Anna dostaje o 52 pensy na godzinê za ma o. 10

13 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki 3. Transport Nawet jeèli z pensji pracownika potrãca siê koszty przejazdu do pracy, to po takim odliczeniu pracownik w dalszym ciãgu musi otrzymywaú co najmniej krajowã/rolniczã p acê minimalnã. Uwaga: Agencja poèrednictwa pracy tymczasowej nie moœe odliczaú z wynagrodzenia kosztów administrowania wyp at lub zapewnienia sprzêtu BHP, agencja nie moœe teœ próbowaú obarczaú pracownika tymi kosztami w inny sposób. Agencja moœe zaoferowaú èwiadczenie na rzecz pracowników innych us ug na przyk ad szkolenia podnoszãce kwalifikacje. Pracownik moœe podjãú decyzjê, aby wykupiú takie dodatkowe us ugi. Jednakœe agencja nie moœe uzaleœniaú swoich us ug w zakresie znajdowania pracy od wykupienia przez pracownika tych dodatkowych ofert. Godziny pracy, urlop i BHP Godziny pracy Od pracownika najemnego lub pracownika agencyjnego nie moœna wymagaú, aby pracowa d uœej niœ 48 godzin na tydzieø, wyliczajãc èredniã z 17 tygodni (lub z 26 tygodni, jeèli praca odbywa siê w gospodarstwie rolnym), chyba œe pracownik wyrazi pisemnã zgodê na to, œe jest sk onny pracowaú d uœej. Osoby regularnie pracujãce w nocy nie powinny pracowaú d uœej niœ 8 godzin na dobê. Regulacje czasu pracy zezwalajã na to, aby praca w nocy by a równieœ wyliczana jako èrednia z 17 tygodni w ten sam sposób, co tygodniowe godziny pracy. Osoby pracujãce w nocy sã równieœ uprawnione do bezp atnego badania lekarskiego. Pracownik ma prawo do przerwy na odpoczynek trwajãcej 20 minut, jeèli dzieø pracy jest d uœszy niœ szeèú godzin. Jeèli pracownik nie ma skoøczonych 18 lat, to po przepracowaniu 4,5 godzin ma prawo do 30-minutowej przerwy. Urlop Pracownikowi przys uguje prawo do 4,8 tygodnia p atnego urlopu na rok. Jeèli wiêc podpisana zosta a umowa o pracê na rok i jeèli praca odbywa siê piêú dni w tygodniu, to pracownik ma prawo do 24 dni p atnego urlopu. Jeèli umowa o pracê opiewa na szeèú miesiêcy i praca odbywa siê piêú dni w tygodniu, to pracownikowi przys uguje 12 dni p atnego urlopu. Urlop moœe obejmowaú èwiêta paøstwowe lub dni ustawowo wolne od pracy (np. bank holidays) naleœy to sprawdziú w swojej umowie o pracê. 11

14 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki W przypadku pracy w rolnictwie, pracownikowi przys uguje 31 dni p atnego urlopu w roku (15,5 dnia, jeèli umowa o pracê opiewa na pó roku), urlop obejmuje takœe dni ustawowo wolne od pracy. Jeèli pracownik nie wykorzysta ca ego urlopu, to przy zakoøczeniu umowy ma prawo domagaú siê, aby pracodawca wyp aci mu ekwiwalent pieniêœny za niewykorzystane dni urlopu. Bezpieczeøstwo i higiena pracy Pracodawca i agencja poèrednictwa pracy zgodnie z prawem muszã zapewniú swoim pracownikom dobry standard bezpieczeøstwa i higieny pracy i zorganizowaú dla pracowników szkolenia niezbêdne do wykonywania pracy w bezpieczny sposób. W razie wãtpliwoèci naleœy omówiú tê sprawê najpierw ze swoim pracodawcã lub agencjã poèrednictwa pracy. Jeèli nie zostanie podjête œadne dzia anie lub pracownik jest niezadowolony z podjêtego dzia ania, to moœna siê skontaktowaú z infoliniã w Health and Safety Executive HSE (brytyjski odpowiednik Paøstwowej Inspekcji Pracy) na nr tel Naleœy powiadomiú operatora, w jakim jêzyku pragnie siê rozmawiaú. Nastêpnie, w ciãgu mniej wiêcej minuty operator po ãczy siê z t umaczem telefonicznym i bêdzie moœna przedstawiú sprawê w swoim jêzyku ojczystym. Moœna teœ na œyczenie przekazaú informacjê anonimowo, a jeèli sprawa bêdzie kontynuowana, to ta poufnoèú zostanie zachowana. HSE publikuje równieœ informacje dla pracowników w jêzyku polskim na swojej stronie internetowej W przypadku pracy w rolnictwie lub w przetwórstwie œywnoèci, moœna poprosiú infoliniê HSE o broszurkê informacyjnã pt. Przyjecha eè do pracy w Zjednoczonym Królestwie z zagranicy? (Working in the UK from overseas?). Z ulotkã tã moœna siê takœe zapoznaú na stronie internetowej HSE Jeèli ma siê dostêp do Internetu, to ze strony: moœna pobraú jeszcze inne poœyteczne ulotki. Dostêp do s uœby zdrowia Ogólnie rzecz ujmujãc, pracownicy majã prawo do bezp atnego leczenia w brytyjskiej s uœbie zdrowia NHS, ale pacjenci w pewnych przypadkach muszã uiszczaú niektóre koszty np. przy wykupie leków na receptê, za leczenie stomatologiczne i niektóre op aty okulistyczne. Aby uzyskaú leczenie jako goèú w Zjednoczonym Królestwie, naleœy posiadaú Europejskã Kartê 12

15 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) European Health Insurance Card (EHIC). Kartê tê moœna uzyskaú pod warunkiem, œe op aca siê swoje sk adki na ubezpieczenie spo eczne w Polsce. EKUZ s uœy jako potwierdzenie, œe jej okazicielowi przys uguje w Zjednoczonym Królestwie leczenie w ramach NHS. Kartê moœna uzyskaú ze swojego lokalnego Narodowego Funduszu Zdrowia. Wiêcej szczegó ów na ten temat znajduje siê na stronie Jeèli przyjecha eè do Zjednoczonego Królestwa pracowaú i jeèli podlegasz obowiãzkowi p acenia sk adek na ubezpieczenie spo eczne, to wtedy karta EKUZ nie bêdzie ci potrzebna. Bêdziesz móg uzyskaú opiekê lekarskã w ramach NHS bez tego zaèwiadczenia. Wszystkie legalnie mieszkajãce w Zjednoczonym Królestwie osoby majã prawo do leczenia w ramach NHS, a jedynym kryterium dostêpu do opieki lekarskiej z NHS jest pobyt sta y na terenie Zjednoczonego Królestwa. Jeèli p acisz podatki w Zjednoczonym Królestwie oraz sk adki na ubezpieczenie zdrowotne, to moœesz równieœ ubiegaú siê o zasi ek macierzyøski lub zasi ek na czas choroby lub niezdolnoèci do pracy, jeèli z powodów zdrowotnych nie jesteè w stanie pracowaú przez co najmniej 4 kolejno nastêpujãce po sobie dni. Wiêcej szczegó ów moœna uzyskaú po skontaktowaniu siê z miejscowym urzêdem pracy Jobcentre Plus. W celu z oœenia takiego wniosku potrzebny bêdzie numer ubezpieczenia spo ecznego (National Insurance number). Jeèli nie p acisz sk adek w Wielkiej Brytanii i zachorujesz lub zajdziesz w ciãœê, to skontaktuj siê ze swoim lokalnym biurem Jobcentre Plus (w Irlandii Pó nocnej urzãd ten nazywa siê Jobs and Benefits ), aby uzyskaú poradê na temat zasi ków paøstwowych. Prawa pracowników agencyjnych Jednym ze sposobów na znalezienie pracy w Zjednoczonym Królestwie jest poszukiwanie jej przez agencjê poèrednictwa pracy tymczasowej, która moœe dzia aú albo w Polsce, albo w Wielkiej Brytanii. Agencje pracy tymczasowej udostêpniajã pracowników dla firmuœytkowników. Agencja dokonuje naboru pracowników, wyp aca im wynagrodzenie i moœe takœe udostêpniaú zakwaterowanie oraz organizowaú przejazd do pracy. Sama praca jest jednak wykonywana na rzecz firmy-uœytkownika i to dana firma decyduje, jak wykonywaú zlecone zadania. Jeèli podpisuje siê kontrakt z agencjã pracy tymczasowej, to w aènie ta agencja bêdzie wyp acaú wynagrodzenie, dokonujãc jednoczeènie 13

16 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki niezbêdnych odliczeø podatkowych oraz sk adek na ubezpieczenie spo eczne. Jednoczeènie agencja podpisuje kontrakt z firmã-uœytkownikiem na dostawê tymczasowych pracowników. To w tej firmie-uœytkowniku pracujã pracownicy, sã przez tê firmê kierowani i kontrolowani. Przy zapisywaniu siê do agencji i przed podjêciem jakiejkolwiek pracy pracownik powinien dostaú na pièmie warunki swojego zatrudnienia. Po uzgodnieniu warunków i potwierdzeniu ich na pièmie, nie naleœy ich zmieniaú, chyba œe sam pracownik wyrazi na to zgodê. Naleœy zawsze sprawdziú umowê i inne dokumenty, które trzeba podpisaú i upewniú siê, œe naprawdê rozumie siê uzgodnione warunki, zanim z oœy siê na takim dokumencie podpis. Jeèli coè jest niejasne, to naleœy poprosiú agencjê, aby to wyt umaczy a. Nie naleœy podpisywaú niczego, czego siê nie rozumie. Pamiêtaj, œe praca, którã masz wykonaú, moœe byú bardzo ciêœka i mêczãca, w zaleœnoèci od rodzaju agencji, do której siê zapisa eè i w zaleœnoèci od oferowanej przez niã pracy. Jeèli myèlisz, œe fizycznie nie podo asz tej pracy, to powinieneè zastanowiú siê, czy nie poszukaú innego zajêcia. Czy bêdê musia wnieèú op atê? Agencje poèrednictwa pracy w Zjednoczonym Królestwie nie mogã pobieraú op at wy ãcznie za znajdowanie pracy lub za umieszczenie kogoè w swoich aktach. Agencje powinny byú op acane przez firmy-uœytkowników, które potrzebujã pracowników, a nie przez osoby poszukujãce pracy. Istniejã pewne wyjãtki od tej ogólnej zasady w branœy rozrywkowej oraz w agencjach modelek i modeli. Agencje nie mogã takœe nalegaú, aby kupowaú od nich inne produkty lub us ugi takie jak pisanie CV lub szkolenia. Tam, gdzie agencja èwiadczy inne us ugi, to pracownik ma prawo do wycofania siê z tych èwiadczeø za odpowiednim wypowiedzeniem. Czy mogê podpisaú umowê bezpoèrednio z firmãuœytkownikiem? Tak, zgodnie z prawem polskim lub brytyjskim agencja pracy tymczasowej nie moœe temu zapobiec. Jednakœe agencja moœe pobraú od firmy-uœytkownika op atê. Czy mogê zmieniú pracê na innã? Tak. Najbliœsze biuro Jobcentre Plus lub biuro Jobs and Benefits w Irlandii Pó nocnej pomoœe w znalezieniu sta ej lub tymczasowej pracy. Pamiêtaj, œe w przypadku zmiany 14

17 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki pracodawcy trzeba siê ponownie siê zarejestrowaú w programie rejestracji pracowników w Home Office. Employment Agency Standards Inspectorate Inspektorat ds. standardów w agencjach poèrednictwa pracy Inspektorat ds. standardów w agencjach poèrednictwa pracy (EAS) stoi na straœy ustawodawstwa odnoszãcego siê do agencji poèrednictwa pracy. Agencje dzia ajãce na terenie Wielkiej Brytanii muszã stosowaú siê do tego ustawodawstwa, chyba œe dzia ajã wy ãcznie w ogrodnictwie, rolnictwie, zbiorze owoców morza i pokrewnych branœach przetwórstwa œywnoèci i jej pakowania (te dzia y gospodarki podlegajã urzêdowi o nazwie Gangmasters Licensing Authority, o którym piszemy w paragrafie poniœej). Inspektorat rozpatruje wszystkie otrzymane skargi, które wskazujã na potencjalne z amanie ustawodawstwa o agencjach poèrednictwa pracy i organizuje równieœ wyrywkowe kontrole w tych sektorach, w których wed ug niego moœe dojèú do amania prawa. Inspektorat moœe pociãgnãú sprawców do odpowiedzialnoèci prawnej i moœe ubiegaú siê o na oœenie zakazu na osoby, które sã nieodpowiednie do prowadzenia takiej agencji. Wszystkie skargi otrzymane przez EAS traktowane sã z zachowaniem poufnoèci i nazwisko osoby skarœãcej zostanie podane jedynie wtedy, gdy sam skarœãcy wyrazi na to zgodê na pièmie. Uruchomiona zosta a równieœ specjalna infolinia EAS, która oferuje porady dla pracowników, agencji, pracodawców i innych zainteresowanych stron na temat ustawodawstwa i pracy Inspektoratu. W przypadku problemów z agencjã, naleœy skontaktowaú siê z infoliniã na nr tel lub napisaú na adres elektroniczny: eas@berr.gsi.gov.uk. Gangmasters Licensing Authority czyli urzãd wydajãcy koncesje dla poèredników pracy w rolnictwie GLA wydaje pozwolenia na dzia alnoèú wszystkich agencji udostêpniajãcych pracowników w rolnictwie, zbiorze owoców morza i w przetwórstwie œywnoèci i jej pakowaniu. Pozwolenie jest wymagane nawet wtedy, gdy agencja ma swojã siedzibê poza Wielkã Brytaniã. Aby uzyskaú koncesjê GLA, agencja musi spe niú standardy GLA, w tym dostosowaú siê do norm na temat ochrony praw pracowniczych. 15

18 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki W celu uzyskania informacji na temat GLA oraz aby sprawdziú, kto ma takie pozwolenie, proszê odwiedziú stronê internetowã GLA: W przypadku wystêpowania jakichkolwiek innych problemów, GLA udziela pomocy w ochronie praw pracowniczych. Z GLA moœna skontaktowaú siê pod nr tel lub wykorzystujãc formularz znajdujãcy siê na stronie internetowej GLA. Problemy moœna teœ zg osiú na stronie internetowej: Handel ludźmi Handel ludźmi czyli rekrutacja, przewoœenie lub przyjmowanie osób, które znalaz y siê w tej sytuacji pod przymusem lub w wyniku oszustwa, w celu ich wyzysku w prostytucji, niewolnictwie lub pracy pod przymusem jest niezgodny z prawem. Rzãdowi bardzo zaleœy na identyfikacji i wspieraniu ofiar wszystkich form handlu ludźmi mêœczyzn, kobiet i dzieci. Jeèli uwaœasz, œe ty lub ktoè, kogo znasz, pad ofiarã takiego nielegalnego handlu, to skontaktuj siê z organizacjã Crimestoppers pod nr tel Telefony sã przyjmowane z zachowaniem zasady poufnoèci i informacje moœna teœ podaú anonimowo. Moœna siê równieœ skontaktowaú ze swojã lokalnã policjã na nr tel Koszty utrzymania W porównaniu z innymi paøstwami w Unii Europejskiej Wielkã Brytaniê uwaœa siê za stosunkowo drogi kraj. Koszty utrzymania róœniã siê na terenie Wielkiej Brytanii pomiêdzy terenami wiejskimi i miejskimi oraz miêdzy duœymi miastami a miasteczkami. Duœe miasta sã zwykle najdroœsze, a najdroœszym miejscem w Wielkiej Brytanii jest Londyn. Uwaœa siê, œe taniej niœ w Londynie i na po udniowym wschodzie jest mieszkaú w èrodkowej Anglii, czyli w rejonie Midlands, oraz na pó nocy Anglii. ßrednie tygodniowe wynagrodzenie w Wielkiej Brytanii w roku 2006 wynosi o 447 GBP (580 EUR/2145 PLN). Wèród najlepiej zarabiajãcych znajdujã siê specjalièci s uœby zdrowia, których èrednie tygodniowe zarobki wynoszã GBP (1350 EUR/ 5000 PLN), nastêpnie specjalièci zajmujãcy siê naukã i technikã 688 GBP. Najniœsze zarobki otrzymywa y osoby zatrudnione w sprzedaœy 259 GBP na tydzieø. 16

19 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki W oparciu o tygodniowe zarobki w wysokoèci 259 GBP, èrednie tygodniowe potrãcenia z pensji przedstawiajã siê nastêpujãco: Podatek dochodowy: 20 GBP sk adki na ubezpieczenie spo eczne: 13 GBP Wyp ata na rêkê: 226 GBP (netto) Koszty utrzymania mogã obejmowaú: Czynsz (pokój) 40 GBP Council Tax podatek lokalny: 15 GBP Transport: 10 GBP jedzenie/rozrywka: 50 GBP Koszty podane poniœej to koszty èrednie: Papierosy 5,00 GBP bochenek chleba 0,70 GBP Kanapka: 2,00 GBP filiœanka kawy: 1,50 GBP kufel piwa w pubie: 2,70 GBP batonik czekoladowy: 0,60 GBP ryba smaœona z frytkami: 5,00 GBP bilet do kina: 6,00 GBP krótki przejazd autobusem: 1,00 GBP mecz pi karski: GBP benzyna: 1.00 GBP za litr wynajem samochodu: 35 GBP za dzieø Posi ek sk adajãcy siê z dwóch daø w niezadrogiej restauracji: 15 GBP na osobê Jeèli potrzebna ci jest poœyczka lub chcesz siê ubiegaú o kartê kredytowã, to upewnij siê, œe wybierasz najlepszã z moœliwych ofertê i œe jesteè pewien, œe poradzisz sobie ze sp atã d ugu, gdyœ potem moœe okazaú siê, œe to jest bardzo drogi sposób na poœyczenie pieniêdzy. Oprocentowanie bêdzie siê zmieniaú w zaleœnoèci od okolicznoèci osobistych, wiêc zawsze staraj siê porównaú ze sobã kilka ofert. Zawsze pytaj, ile wynosi ARP (Annual Percentage Rate czyli rzeczywista roczna stopa oprocentowania) oraz czy w przypadku wczeèniejszej sp aty d ugu trzeba bêdzie zap aciú karê. Wiêcej porad konsumenckich znajduje siê na stronie internetowej jest to finansowana przez rzãd poradnia telefoniczna i internetowa. 17

20 Praca w Zjednoczonym Królestwie: poznaj swoje prawa i obowiãzki Przydatne kontakty W Polsce Ambasada Brytyjska Aleja Róœ Warszawa info@britishembassy.pl Tel Fax W Wielkiej Brytanii Polski Konsulat 73 New Cavendish Street London W1W 6LS Tel Zjednoczenie Polaków w Wielkiej Brytanii 240 King Street Hammersmith London W6 0RF Tel.: office@zpwb.org.uk Program rejestracji pracowników w Home Office infolinia: Infolinia na temat krajowej p acy minimalnej Aby uzyskaú wiêcej informacji o naleœnym wynagrodzeniu lub jeèli myèlisz, œe dostajesz mniej niœ ustawowe minimum, zadzwoø na nr tel Infolinia na temat zarobków w rolnictwie W Anglii lub Walii moœna dzwoniú na nr tel W Szkocji na nr tel Infolinia Inspektoratu ds. standardów w agencjach poèrednictwa pracy (EAS) Porady na temat ustawodawstwa dotyczãcego agencji poèrednictwa pracy lub sk adanie skarg na agencjê nr tel