Zamojskie Studia i Materiały ZAMOŚĆ 2012

Transkrypt

1 Zamojskie Studia i Materiały ZAMOŚĆ 2012 Rok wyd. XIV, zeszyt 1(35) Fizjoterapia Sebastian Chrzan 1,3, Rafał Sapuła 1,2,3, Marta Topolska 1,3, Marta Soboń 4, Marta Barbara Topolska 1,3, Adam Topolski 1,3, Krzysztof Marczewski 1,5 1 Katedra Fizjoterapii Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu 2 Katedra Fizjoterapii Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 3 Zamojska Klinika Rehabilitacji WSZiA w Zamościu 4 Studentka kierunku Fizjoterapia w Wyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Zamościu 5 SP Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu Wpływ rehabilitacji na występowanie depresji u osób z bólami szyjnego odcinka kręgosłupa Streszczenie Wstęp. Depresja stanowi poważny problem współczesnej medycyny [1,2 ] Celem pracy była ocena występowania depresji u osób z dolegliwościami szyjnego odcinka kręgosłupa. Materiał i metoda. Badaniem objęto grupę 60 osób w wieku lata (śr.: 63±10 lat) leczonych z powodu bólów szyjnego odcinka kręgosłupa w Zamojskiej Klinice Rehabilitacji Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji. Do oceny stopnia depresji użyto Skali Samooceny Depresji Zunga (Zung Self-Rating Depression Scale SDS). Wykorzystano również Skalę Akceptacji Choroby (Acceptance of Illness Scale AIS). Wyniki. W badanej grupie po rehabilitacji stwierdzono istotnie statystycznie zmniejszenie nasilenia depresji w stosunku do wyniku przed rehabilitacją (SDS: p < 0,001). Nie stwierdzono istotnego statystycznie zwiększenia stopnia akceptacji choroby (AIS: p = 0,48). Wnioski. Rehabilitacja ma wpływ na zmniejszenie nasilenia depresji. W ocenie subiektywnej rehabilitacja nie ma wpływu na poprawę stopnia akceptacji choroby. Słowa kluczowe: odcinek szyjny kręgosłupa, depresja, skala depresji Zung'a

2 Zamojskie Studia i Materiały Wstęp Dolegliwości bólowe szyjnego odcinka kręgosłupa stanowią jedną z najczęstszych dolegliwości w obrębie układu ruchu, a poszukiwanie skutecznych metod leczenia jest tematem wielu badań [5, 6, 7]. Często mówi się o niespecyficznych, nieswoistych bólach kręgosłupa [8]. Długotrwałe dolegliwości bólowe są przyczyną zmniejszenia aktywności fizycznej, społecznej i zawodowej, co często wpływa na psychikę osób nim dotkniętych, wywołując stany lękowe, depresję, gniew, niejednokrotnie poczucie utraty kontroli [9]. Badania wskazują, że częstość zachorowań na zaburzenia depresyjne istotnie wzrasta, a prognozy Światowej Organizacji Zdrowia przewidują, że w ciągu najbliższych lat depresja wysunie się na czołowe miejsce w grupie chorób związanych z ograniczeniem zdolności do pracy [3, 4]. Cel pracy Celem pracy była ocena występowania depresji u osób z dolegliwościami szyjnego odcinka kręgosłupa. Materiał i metody Badaniem objęto grupę 60 osób, w tym 53 kobiety i 7 mężczyzn (tab. 1, rys. 1) w wieku od 37 do 82 lata (śr.: 63±10 lat), w większości mieszkańców miasta (tab. 2, rys. 2) i z wykształceniem średnim (tab. 3, rys. 3) leczonych z powodu bólów szyjnego odcinka kręgosłupa w Zamojskiej Klinice Rehabilitacji Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu w okresie od marca do sierpnia 2011 roku. Do oceny stopnia depresji użyto Skali Samooceny Depresji Zunga (Zung Self-Rating Depression Scale SDS). Skala Zunga obejmuje 20 objawów uporządkowanych w cztery grupy: zaburzenia nastroju, czynności fizjologiczne, aktywność psychoruchowa, objawy psychiczne. W skali zastosowano zdania twierdzące (10 opisuje zjawiska typu chorobowego, 10 dotyczy obecności cech prawidłowych). Zadanie pacjenta polega na określeniu, jak często obserwuje określoną cechę u siebie. Każde twierdzenie negatywne oceniane jest w skali od 1 do 4 pkt., natomiast każde twierdzenie pozytywne w skali od 4 do 1 pkt. Maksymalna ilość punktów, jaką można uzyskać to 80. Suma punktów poniżej 50 oznacza brak depresji, a powyżej 70 depresję ciężką [3]. W badaniu wykorzystano ponadto Skalę Akceptacji Choroby (Acceptance of Illness Scale AIS). Czas trwania rehabilitacji wynosił od 10 Tab. 1. Podział ze względu na płeć Podział ze względu na płeć Liczba osób Procent Kobiety 53 88% Mężczyźni 7 12% Razem % Tab. 2. Podział ze względu na miejsce zamieszkania Miejsce zamieszkania Liczba osób Procent Miasto 38 63% Wieś 22 37% 28

3 Sebastian Chrzan i inni Wpływ rehabilitacji na występowanie depresji u osób z bólami Tab. 3. Wykształcenie badanej grupy Wykształcenie Liczba osób Procent Podstawowe 9 15% Zawodowe 11 18% Średnie 27 45% Wyższe 13 22% do 15 dni. Chorzy byli badani dwukrotnie: pierwszego i ostatniego dnia rehabilitacji. Wszyscy pacjenci wyrazili pisemną zgodę na przeprowadzenie badania. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu programu Microsoft Exel Przy ocenie efektów rehabilitacji posłużono się testem t (par skojarzonych z dwiema próbami dla średniej). Za istotne uznano te wyniki, dla których wartości w zastosowanym teście należały do obszaru krytycznego odpowiedniego rozkładu przy poziomie istotności p < 0,05. Wyniki W badanej grupie po rehabilitacji stwierdzono istotnie statystycznie zmniejszenie nasilenia depresji w stosunku do wyniku przed rehabilitacją (SDS: p < 0,001) (tab. 4 i 5). Przed rehabilitacją 5 osób (8%) osób cierpiało na depresję o umiarkowanym stopniu nasilenia, natomiast po rehabilitacji ich nastrój poprawił się. W badanej grupie średnia i odchylenie standardowe przed rehabilitacją wynosiło odpowiednio: 41,48 i 11,88; po rehabilitacji odpowiednio: 37,68 i 10,28. Różnica średnich z przed i po rehabilitacji wyniosła 4, co wskazuje na poprawę (tab. 8). Nie stwierdzono istotnego statystycznie zwiększenia stopnia akceptacji choroby (AIS: p = 0,48) (tab. 6 i 7). Przed rehabilitacją ponad połowa badanych osób (67%) Tab. 4. Przedziały klasyfikacji punktowej według Zung a (SDS wskaźnik będący sumą otrzymanych punktów) Od Do Stopień depresji 0 49 bez objawów psychopatologicznych z depresją łagodną z depresją umiarkowaną 70 max z depresją ciężką Tab. 5. Liczba osób z depresją przed i po rehabilitacji Stopień depresji według Zung'a Przed rehabilitacją Liczba osób Po rehabilitacji Brak depresji Łagodna 8 8 Umiarkowana 5 0 Ciężka 0 0 razem p p < 0,001 29

4 Zamojskie Studia i Materiały Tab. 6. Stopień akceptacji choroby w grupie badanych Punkty AIS Od Do Niski 8 14 Średni Wysoki Tab. 7. Stopień akceptacji choroby u badanych osób przed i po rehabilitacją Stopień akceptacji Liczba osób choroby Przed rehabilitacją Po rehabilitacji Niski 6 4 Średni Wysoki razem p p = 0,48 Tab. 8. Średnia i odchylenie standardowe dla skali Zung a i AIS Przed rehabilitacją Po rehabilitacji Różnica p Skala Zung'a 41,68±11,88 37,68±10,28 4,00 p < 0,001 Skala AIS 26,20±8,29 26,92±7,95 0,72 p = 0,48 akceptowała chorobę w stopniu średnim. Wynik ten nie zmienił się istotnie po rehabilitacji (68%) (tab. 7), natomiast obniżyła się punktacja w skali Zung'a. Dyskusja W badaniu podjęto próbę określenia częstości występowania depresji u osób z dolegliwościami górnego odcinka kręgosłupa i wpływ rehabilitacji na zmianę nasilenia depresji. U większości osób wykazano brak depresji odpowiednio: 47 badanych (78%) brak depresji, u 8 osób (13%) stwierdzono łagodne nasilenie depresji i u 5 badanych (9%) cechy umiarkowanej depresji. Jednocześnie badanie potwierdziło, iż rehabilitacja ma istotny statystycznie wpływ na zmniejszenie nasilenia depresji (p<0,001). Analizując kwestionariusz akceptacji choroby AIS, nie stwierdzono wpływu rehabilitacji na zmianę stopnia akceptacji choroby. P. Leino i G. Magni w swoich badaniach opisali pierwotne wystąpienie objawów depresji i wtórnie pojawiające się dolegliwości ze strony układu mięśniowo szkieletowego, w tym zaburzenia dotyczące szyjnego odcinka kręgosłupa [10]. R. Jabłońska, R. Ślusarz i wsp. potwierdzają pogląd, że skłonności depresyjne idą w parze z dolegliwościami szyjnego odcinka kręgosłupa [11]. Jak wynika z badań B. Wrodycka i H. Chmielewskiego u 37% pacjentów wykryto nierozpoznane wcześniej zaburzenia depresyjne, które w 88,2% były nasilone łagodnie i umiarkowanie. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzili, że ból w okolicy około kręgosłupowej jako objaw depresji występował u 14% pacjentów kierowanych do neurologa. 30

5 Sebastian Chrzan i inni Wpływ rehabilitacji na występowanie depresji u osób z bólami W przyszłości, w celu uzyskania bardziej wnikliwych badań należałoby przeprowadzić badanie na większej ilości respondentów z uwzględnieniem chorób współistniejących. Wnioski Rehabilitację można uznać za czynnik sprzyjający zmniejszeniu nasilenia depresji u osób z bólami szyjnego odcinka kręgosłupa. W ocenie subiektywnej rehabilitacja nie ma wpływu na poprawę stopnia akceptacji choroby. Należałoby rozszerzyć procedury diagnostyczne w celu rozpoznawania depresji u osób z dolegliwościami szyjnego odcinka kręgosłupa. Literatura 1. Malhi G., Bridges P., Postępowanie w depresji, Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wasilewski D., Pużyński S., Ogólnopolska kampania informacyjna,,depresja jest chorobą. Lecz depresję Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2001, 1(1), s , s Budziński W., Mziray M. i inni, Depresja u osób chorych na cukrzycę insulino zależną w aspekcie poziomu satysfakcji z opieki pielęgniarskiej, Ann. Acad. Med. Gedan., 2009, 39, s Robakowski J., Możliwości leczenia zaburzeń depresyjnych i lękowych przez lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Psychiatra w Praktyce Ogólnolekarskiej, 2001, 1(1), s Topolska M., Chrzan S. i inni, Ocena skuteczności masażu leczniczego u osób z bólami szyjnego odcinka kręgosłupa, Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 2012, 14(2), s Salo P.K., Häkkinen A.H., Kautiainen H., Ylinen J.J., Effect of neck strength training on health-related quality of life in females with chronic neck pain: a randomized controlled 1-year follow-up study. Health and Quality of Life Out, 2010, 8, s Kułak W., Kondzior D., Dyskopatia odcinka ledzwiowo-krzyżowego w korelacji z natężeniem bólu, depresją i akceptacją choroby, Probl Hig Epidemiol, 2010, 91, s Borenstein D.G., Epidemiology, etiology, diagnostic evaluation and treatment low back pain, Current Opinion of Rheumatology, 2000, 12, s Walden-Gałuszko de K., Psychologiczne aspekty bólu, Przewodnik lekarski, 2001, 4, s Leino P., Magni G., Depressive and distress symptoms as predictors of low back pain, neck-shoulder pain, and other musculoskeletal morbidity: a 10-year follow-up of metal industry employees. Health Research Department, LEL Employment Pension Fund, SF Helsinki, Finland. 11. Jabłońska R., Ślusarz R., Postępowanie pielegniarskie nad chorym z zespołem bólowym kregosłupa szyjnego. Annales universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin Polonia, t. 60, nr 16, sectio D, Wrodycka B., Chmielewski H., Gruszyński W., Żytkowski A., Chudzik W., Depresja maskowana (atypowa) u chorych z zespołem bólowym kręgosłupa w praktyce ambulatoryjnej neurologa, Pol. Merk. Lek., 2006, 21(121), s

6 Zamojskie Studia i Materiały Impact of rehabilitation on depression in patients with neck pain Abstract Backcground. Depression is one of the most severe health issues of the modern medicine. The aim of this study was to evaluate the relationship between depression and neck pain. Material and method. The study involved 60 patients aged years (mean age: 63±10 years) treated for neck pain at the Rehabilitation Department of Zamość University of Management and Administration. Depression symptoms were assessed with a Zung Self-Rating Depression Scale (SDS). It was also used a Acceptance of Illness Scale. Results. The studied group demonstrated statistically significant decrease of depression after rehabilitation (SDS: p < 0.001). The research did not show statistically significant increase of acceptance of illness degree (AIS: p = 0.48). Conclusions. Rehabilitation decreases intensity of depression. In a subjective opinion, rehabilitation has no improvement on acceptance of illness degree. Keywords: cervical spine, depression,zung Self-Rating Depression Scale 32