- postawy pracodawców z terenu województwa podkarpackiego wobec problemów zatrudnienia absolwentów szkół o profilu zawodowym

Transkrypt

1 Oczekiwania względem pracowników i prognoza przyjęć do pracy - postawy pracodawców z terenu województwa podkarpackiego wobec problemów zatrudnienia absolwentów szkół o profilu zawodowym Raport z badań pracodawców (wywiad telefoniczny) Kraków, grudzień 2006 r.

2 2 SPIS TREŚCI I. WSTĘP Cele badania Badana populacja i próba Technika realizacji Reprezentatywność wyników Raport Charakterystyka próby II. WSPÓŁPRACA PRZEDSIĘBIORSTW ZE SZKOŁAMI O PROFILU ZAWODOWYM Współpraca ze szkołami i powody jej braku Charakter kontaktu ze szkołami Ocena współpracy z szkołami o profilu zawodowym Podsumowanie waŝniejsze wyniki III. PROBLEMY ZATRUDNIENIA ABSOLWENTÓW SZKÓŁ O PROFILU ZAWODOWYM Aktualna struktura wykształcenia pracowników Poszukiwanie i zatrudnienie absolwentów w okresie ostatnich 3 lat Poziom zatrudnienia absolwentów szkół o profilu zawodowym w ostatnich 3 latach Ocena i zadowolenie pracodawców z zatrudnionych absolwentów szkół o profilu zawodowym Podsumowanie waŝniejsze wyniki IV. PLANY ZATRUDNIENIA W NAJBLIśSZYCH 2 LATACH Plany zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach, a zatrudnienie absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych Zawody deficytowe i zawody nadwyŝkowe Podsumowanie waŝniejsze wyniki V. WNIOSKI KOŃCOWE ANEKS ZAŁĄCZNIK KWESTIONARIUSZ WYWIADU TELEFONICZNEGO... 92

3 3 SPIS TABEL Tabela 1 Wielkość przedsiębiorstwa Tabela 2 Struktura podmiotów gospodarczych w woj. podkarpackim w roku 2005 wg WUS Tabela 3 Główny przedmiot działalności Tabela 4 Struktura branŝowa podmiotów wg Sekcji PKD Tabela 5 Forma prawna przedsiębiorstwa Tabela 6 Lokalizacja przedsiębiorstwa Tabela 7 Wielkość miasta w którym zlokalizowane jest przedsiębiorstwo Tabela 8 Wielkość obrotów w 2005 roku Tabela 9 Stanowisko respondenta Tabela 10 Płeć Tabela 11 Powody braku współpracy ze szkołami o profilu zawodowym Tabela 12 Rodzaje szkół z jakimi współpracowano w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 13 Zakres współpracy z szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 14 Ocena współpracy ze szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 15 Dostrzegane korzyści z współpracy ze szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 16 Dostrzegane problemy w współpracy ze szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 17 Aktualna struktura wykształcenia pracowników wg wielkości przedsiębiorstwa 32 Tabela 18 Zatrudnienie / poszukiwanie absolwentów szkół o profilu zawodowym w okresie ostatnich 3 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 19 Przyczyny nie zatrudniania w ostatnich 3 latach absolwentów szkół o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 20 Czy absolwenci szkół zawodowych, których zatrudnialiście to:... 37

4 4 Tabela 21 Średnia liczba absolwentów szkół o profilu zawodowym zatrudnionych w okresie ostatnich 3 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 22 Średnia liczba zatrudnionych absolwentów w ostatnich 3 latach wg rodzaju szkoły zawodowej Tabela 23 Średnia liczba absolwentów współpracujących szkół o profilu zawodowym zatrudnionych w okresie ostatnich 3 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 24 Średnia liczba zatrudnionych absolwentów w ostatnich 3 latach z szkół współpracujących wg rodzaju szkoły zawodowej Tabela 25 Średni odsetek jaki stanowią zatrudnieni w okresie ostatnich 3 lat absolwenci szkoły współpracującej, w stosunku do wszystkich zatrudnionych w tym okresie absolwentów szkół o profilu zawodowym Tabela 26 Czy absolwenci zatrudnieni w ostatnich 3 latach odbyli przedtem praktykę lub staŝ w przedsiębiorstwie? Tabela 27 Korzystanie przy zatrudnianiu absolwentów z programów wspierających Tabela 28 Ogólny poziom satysfakcji z przygotowania zawodowego zatrudnionych absolwentów szkół o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa Tabela 29 Wady dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Tabela 30 Wady dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów technikum Tabela 31 Wady dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów liceum profilowanego Tabela 32 Wady dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów szkoły policealnej Tabela 33 Mocne strony dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Tabela 34 Mocne strony dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów techników Tabela 35 Mocne strony dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów liceum profilowanego Tabela 36 Mocne strony dostrzegane przez pracodawców w przygotowaniu zawodowym absolwentów szkoły policealnej... 52

5 5 Tabela 37 Czynniki brane pod uwagę przy zatrudnianiu absolwentów szkół o profilu zawodowym (średnia ocena na skali od 0 do 5 ) Tabela 38 Czynniki dodatkowe brane pod uwagę przy zatrudnianiu absolwentów szkół o profilu zawodowym Tabela 39 Planowane zatrudnienie pracowników w najbliŝszych 2 latach Tabela 40 Planowane zatrudnienie pracowników o wykształceniu zawodowym w najbliŝszych 2 latach (odsetek w grupie planujących zatrudnienie) Tabela 41 Planowana wielkość zatrudnienia absolwentów szkół o profilu zawodowym w najbliŝszych 2 latach wg wielkości przedsiębiorstwa (średnia liczba planowanych pracowników) Tabela 42 WaŜniejsze specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze miko przedsiębiorstw Tabela 43 WaŜniejsze specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze małych przedsiębiorstw Tabela 44 WaŜniejsze specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze średnich przedsiębiorstw Tabela 45 WaŜniejsze specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze duŝych przedsiębiorstw Tabela 46 Czy firmy odczuwających brak na rynku poszukiwanych specjalności zawodowych Tabela 47 WaŜniejsze specjalności zawodowe poszukiwane przez mikro przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela 48 WaŜniejsze specjalności zawodowe poszukiwane przez małe przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela 49 WaŜniejsze specjalności zawodowe poszukiwane przez średnie przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela 50 WaŜniejsze specjalności zawodowe poszukiwane przez duŝe przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela 51 WaŜniejsze zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy, w opinii mikro przedsiębiorców Tabela 52 WaŜniejsze zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy, w opinii przedstawicieli małych przedsiębiorstw... 71

6 6 Tabela 53 WaŜniejsze zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy, w opinii przedstawicieli średnich przedsiębiorstw Tabela 54 WaŜniejsze zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy, w opinii przedstawicieli duŝych przedsiębiorstw SPIS TABEL ANEKSU Tabela A - 1 Specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze miko przedsiębiorstw Tabela A - 2 Specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze małych przedsiębiorstw Tabela A - 3 WaŜniejsze specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze średnich przedsiębiorstw Tabela A - 4 Specjalności zawodowe pracowników planowanych do zatrudnienia w najbliŝszych 2 latach w sektorze duŝych przedsiębiorstw Tabela A - 5 Specjalności zawodowe poszukiwane przez mikro przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela A - 6 Specjalności zawodowe poszukiwane przez małe przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela A - 7 Specjalności zawodowe poszukiwane przez średnie przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela A - 8 Specjalności zawodowe poszukiwane przez duŝe przedsiębiorstwa i trudne do znalezienia na rynku Tabela A - 9 Zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy w opinii mikro przedsiębiorców Tabela A - 10 Zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy w opinii przedstawicieli małych przedsiębiorców Tabela A - 11 Zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy w opinii przedstawicieli średnich przedsiębiorców Tabela A - 12 Zawody występujące w nadmiarze na rynku pracy, w opinii przedstawicieli duŝych przedsiębiorców... 91

7 7 SPIS WYKRESÓW Wykres 1 Deklarowany kontakt / współpraca firmy z szkołą o profilu zawodowym w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Wykres 2 Rodzaje szkół z jakimi współpracowano w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Wykres 3 Odsetek przedsiębiorstw pozytywnie oceniających korzyści z współpracy ze szkołą o profilu zawodowym Wykres 4 Odsetek przedsiębiorstw, które w okresie ostatnich 3 lat zatrudniły absolwentów szkół zawodowych wg wielkości przedsiębiorstwa Wykres 5 Średnia liczba absolwentów szkół o profilu zawodowym zatrudnionych w okresie ostatnich 3 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Wykres 6 Średnia liczba absolwentów współpracujących szkół o profilu zawodowym zatrudnionych w okresie ostatnich 3 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Wykres 7 Średni odsetek jaki stanowią zatrudnieni w okresie ostatnich 3 lat absolwenci szkoły współpracującej, w stosunku do wszystkich zatrudnionych w tym okresie absolwentów szkół o profilu zawodowym Wykres 8 Ogólny poziom satysfakcji z przygotowania zawodowego zatrudnionych absolwentów szkół o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa Wykres 9 Planowane zatrudnienie pracowników o wykształceniu zawodowym w najbliŝszych 2 latach (odsetek w grupie planujących zatrudnienie) Wykres 10 Planowana wielkość zatrudnienia absolwentów szkół o profilu zawodowym w najbliŝszych 2 latach wg wielkości przedsiębiorstwa (średnia liczba planowanych pracowników) Wykres 11 Odsetek firm odczuwających brak na rynku poszukiwanych specjalności zawodowych... 68

8 8 I. WSTĘP Raport poniŝszy prezentuje wyniki badania opinii przedsiębiorców z terenu województwa podkarpackiego, przeprowadzonego w miesiącach październik/listopad 2006 roku. Badanie zrealizowano w ramach projektu Indeks Gotowości Rynkowej nowy instrument monitorujący szanse na pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego (IGR), realizowanego w ramach Działania 2.1. ZPORR. Projekt jest finansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budŝetu państwa Cele badania Celem przeprowadzenia badania pracodawców było: Oszacowanie stopnia współpracy przedsiębiorstw z ponadgimnazjalnymi szkołami zawodowymi: o określenie zakresu tej współpracy, poziomu satysfakcji pracodawców, ewentualnych problemów oraz powodów braku współpracy, tam gdzie ona nie występuje; rozpoznanie zagadnień związanych z zatrudnianiem absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych w przedsiębiorstwach, w szczególności: o oszacowanie wielkości zatrudnienia tego typu absolwentów w okresie ostatnich 3 lat; o poznanie opinii i ocen pracodawców odnośnie zatrudnionych absolwentach; dokonanie szacunkowej oceny wielkości zatrudnienia absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych w najbliŝszych 2 latach, w szczególności określenie preferencji pracodawców odnośnie zatrudnienia takich absolwentów; uzyskanie informacji w innych wybranych kwestiach związanych z rynkiem pracy województwa podkarpackiego jak: opinie pracodawców o zawodach deficytowych oraz nadmiarowych.

9 Badana populacja i próba Badaniem zostali objęci przedstawiciele przedsiębiorstw spełniających następujące warunki: prowadzący działalność gospodarczą na terenie województwa podkarpackiego; przedsiębiorstwo zatrudnia co najmniej jednego pracownika, oprócz właściciela; w okresie od początku 2005 do końca września 2006 roku złoŝyli oferty pracy poszukiwali pracowników. Z tak określonej populacji pobrano próbę losowo warstwową przedsiębiorstw, kierując się następującymi załoŝeniami: 1. PoniewaŜ mikro przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników stanowią ok. 95% ogółu wszystkich przedsiębiorstw, próba badawcza nie mogła mieć charakteru proporcjonalnego, bo znaleźliby się w niej niemal wyłącznie mikroprzedsiębiorcy. ZałoŜono więc arbitralną strukturę próby, o sztywnych proporcjach: mikro przedsiębiorstwa (od 1 do 9) 30%; małe przedsiębiorstwa (od 10 do 49) 30%; średnie przedsiębiorstwa (d 50 do 249) 30%; duŝe przedsiębiorstwa (250 i więcej) 10%; 2. ZałoŜono, Ŝe przy zastosowaniu prostego schematu losowego, struktura branŝowa wylosowanych przedsiębiorstw będzie reprezentatywna dla badanej populacji (wobec braku statystyk odnoszących się do struktury branŝowej przedsiębiorstw, które w roku 2005/ 2006 składały oferty pracy, najlepszym sposobem pobrania próby reprezentatywnej z uwagi na branŝe, jest zastosowanie prostego doboru losowego). Losowania dokonano z uprzednio zweryfikowanej bazy numerów telefonicznych. Losowanie kontynuowano, aŝ do uzyskania załoŝonej liczby wywiadów. Łącznie przeprowadzono 517 waŝnych wywiadów. Pobrana w ten sposób próba jest reprezentatywna dla kaŝdej z subkategorii, dla której jest ona próbą losową, tj. dla mikro przedsiębiorstw, małych, średnich i duŝych traktowanych osobno. Wyniki obliczone dla całej próby łącznie nie są w bezpośredni sposób reprezentatywne dla

10 10 ogółu przedsiębiorstw województwa podkarpackiego, gdyŝ jak wskazywano powyŝej, rzeczywista struktura przedsiębiorstw wg wielkości jest inna Technika realizacji Badanie zrealizowano techniką wspieranego komputerowo wywiadu telefonicznego w oparciu o kwestionariusz badawczy zamieszczony na końcu niniejszego tomu. Bezpośrednimi respondentami byli właściciele (w przypadku firm mikro oraz niektórych małych i średnich), kierownicy działów kadr, działów Human Resources, specjaliści ds. zarządzania zasobami ludzkimi itp Reprezentatywność wyników Błąd oszacowania dla całej próby o liczebności N=500 wynosi +/- 4,4 punktu procentowego. Pamiętać jednak trzeba, iŝ praktycznie wszystkie wyniki badania prezentowane są w rozbiciu dla przedsiębiorstw o określonej wielkości. Błąd oszacowania jest w takim przypadku uzaleŝniony od liczebności podpróbki respondentów dla jakich obliczono wyniki. Dla próbki N=150 wynosi +/- 8 punktów procentowych, dla N=55 wynosi +/- 13 punktów procentowych. W tych przypadkach dość licznych w prezentowanym raporcie, gdzie liczebność podpróbki respondentów dla których obliczono wyniki spada poniŝej 30, wynik ma charakter jakościowy, tzn. dostarcza nam poglądowych informacji, ale nie moŝe być automatycznie ekstrapolowany na całą populację. Jak wspomniano powyŝej w rozdziale o doborze próby, wyniki badania są reprezentatywne dla kaŝdej z czterech warstw, tj. przedsiębiorstw o danej wielkości. Wyniki sumaryczne dla całej próby, aby były reprezentatywne dla całej populacji przedsiębiorstw, naleŝałoby podać procesowi waŝenia. W prezentowanym raporcie zrezygnowano z tego zabiegu, gdyŝ po zwaŝeniu wyniki dla całej próby róŝnią się od wyników dla mikro przedsiębiorstw, jedynie miejscami po przecinku. Jest to oczywiste jeśli pamiętamy, Ŝe w rzeczywistości mikro przedsiębiorstwa stanowią ok. 95% wszystkich przedsiębiorstw. Znacznie wartościowszym i ciekawszym poznawczo jest więc analizowanie

11 11 interesujących nas problemów zatrudnienia absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych osobno, dla przedsiębiorstw o róŝnej wielkości Raport Raport prezentuje rozkłady odpowiedzi respondentów na wszystkie pytania kwestionariusza. Jak wspomniano wyŝej, wszystkie wyniki prezentowane są w rozbiciu dla czterech grup przedsiębiorstw wg wielkości tj. mikroprzedsiębiorstw (od 1 do 9 pracowników), małych (od 10 do 49 pracowników), średnich (od 50 do 249 pracowników) oraz duŝych przedsiębiorstw (250 i więcej pracowników). Tam gdzie było to moŝliwe, wyniki badania prezentowane są na wykresach. PoniewaŜ wykresy prezentują wyłącznie dane w procentach, w tekście zachowano takŝe dane w układzie tabelarycznym, pozwalające na kontrolę liczebności podpróbek. W tych pytaniach, gdzie respondenci mieli moŝliwość podania więcej niŝ jednej moŝliwości odpowiedzi, odsetki w tabelach nie sumują się do 100. W przypadku bardzo długich tabel, np. wykazów zawodów deficytowych, lub zawodów nadmiarowych, w raporcie przedstawiano jedynie waŝniejsze wskazania, pełne tabele zamieszczono w aneksie. Aneks zawiera teŝ kwestionariusz badawczy. Analizując tabele i wykresy naleŝy zawsze odwoływać się do pełnego brzmienia odpowiednich pytań kwestionariusza, celem uniknięcia nieporozumień interpretacyjnych Charakterystyka próby PoniŜsze tabele prezentują podstawowe charakterystyki przedsiębiorstw objętych badaniem. Tabela 1 Wielkość przedsiębiorstwa S1 Liczba % Mikro - od 1 do 9 pracowników ,2% Małe - od 10 do 49 pracowników ,8% Średnie - od 50 do 249 pracowników ,4% DuŜe i więcej pracowników 55 10,6% Ogółem ,0%

12 12 Tabela 2 Struktura podmiotów gospodarczych w woj. podkarpackim w roku 2005 wg WUS Zatrudnienie Liczba % 9 i mniej ,7% ,4% ,8% 250 i więcej 139 0,1% Ogółem ,0% Struktura próby wg wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych pracowników, ściśle koresponduje z załoŝona strukturą warstwową próby (30% + 30% + 30% + 10%). Tabela 3 Główny przedmiot działalności S1 - Zatrudnienie S2 Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Ogółem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Produkcja 48 31,8% 78 49,1% 71 46,7% 37 67,3% ,3% Handel 23 15,2% 38 23,9% 36 23,7% 2 3,6% 99 19,1% Usługi 80 53,0% 43 27,0% 45 29,6% 16 29,1% ,6% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% Około 45% ogółu przedsiębiorstw objętych badaniem to przedsiębiorstwa produkcyjne, około 36% usługowe oraz ok. 19% przedsiębiorstwa handlowe. Co oczywiste, struktura ta róŝni się znacząco, gdy porównujemy przedsiębiorstwa o róŝnej wielkości zatrudnienia.

13 13 Tabela 4 Struktura branŝowa podmiotów wg Sekcji PKD P27 Sekcja Liczba % Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 4 0,8% Górnictwo 5 1,0% Przetwórstwo przemysłowe ,0% Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę 12 2,3% Budownictwo 42 8,1% Handel hurtowy i detaliczny; naprawa: pojazdów samochodowych ,3% Hotele i restauracje 11 2,1% Transport, gospodarka magazynowa i łączność 18 3,5% Pośrednictwo finansowe 9 1,7% Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 31 6,0% Administracja publiczna i obrona narodowa; ubezpieczenia 3 0,6% Edukacja 8 1,5% Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 12 2,3% Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna 19 3,7% Ogółem ,0% Struktura próby wg sekcji PKD pokazuje, Ŝe badaniem objęte zostały zróŝnicowane podmioty, reprezentujące wszystkie sekcje PKD. Znaczący odsetek jaki w tej strukturze stanowią przedsiębiorstwa przemysłowe wynika z załoŝonej nadreprezentacji przedsiębiorstw duŝych i średnich, które w większości przypadków są przedsiębiorstwami przemysłowymi. Tabela 5 Forma prawna przedsiębiorstwa P29 Osoba (osoby) fizyczne S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Ogółem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % ,9% 57 35,8% 18 11,8% 3 5,5% ,2%

14 14 prowadzące działalność gospodarczą Spółka prawa handlowego (akcyjna, z o.o. etc.) Działalność gospodarcza osoby prawnej np. Fundacji, Stowarzyszenia 34 22,5% 68 42,8% 96 63,2% 42 76,4% ,4% 2 1,3% 3 1,9% 2 3,6% 7 1,4% Spółdzielnia 4 2,6% 21 13,2% 31 20,4% 5 9,1% 61 11,8% Przedsiębiorstwo państwowe Instytucja publiczna (szkoła, urząd, szpital) 2 1,3% 4 2,5% 3 2,0% 9 1,7% 5 3,3% 6 3,8% 4 2,6% 3 5,5% 18 3,5% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% W grupie mikro przedsiębiorstw ok. 70% stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. We wszystkich pozostałych tj. małych, średnich i duŝych dominującą formą własności były spółki prawa handlowego. W próbie znalazło się teŝ ogółem 18 podmiotów (3,5%) reprezentujących sektor publiczny. Podmioty te nie są przedsiębiorstwami w ścisłym tego słowa znaczeniu, jednakŝe podmioty takie jak szpital, uczelnia czy urząd, odgrywają waŝną rolę na rynku pracy i ich udział w próbie zwiększa jej reprezentatywność. Tabela 6 Lokalizacja przedsiębiorstwa P31 S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Ogółem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Wieś 38 25,2% 46 28,9% 27 17,8% 9 16,4% ,2% Miasto ,8% ,1% ,2% 46 83,6% ,8% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0% ,0%

15 15 Około 77% ogółu przedsiębiorstw objętych badaniem jest zlokalizowanych w miastach róŝnej wielkości, około 23% zlokalizowanych jest na wsi. Tabela 7 Wielkość miasta w którym zlokalizowane jest przedsiębiorstwo P32 mniej niŝ 50 tysięcy od 50 tysięcy do S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Ogółem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % 30 26,3% 43 37,7% 67 53,2% 20 43,5% ,0% 84 70,7% 71 62,3% 59 46,8% 26 56,5% ,0% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% W grupie przedsiębiorstw zlokalizowanych na terenach miejskich, 40% zlokalizowanych jest w miastach o liczbie ludności poniŝej 50 tysięcy, 60% w miastach 50 tysięcy do mieszkańców. P33 Mniej niŝ 500 tysięcy Od 500 do 999 tysięcy Tabela 8 Wielkość obrotów w 2005 roku S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Ogółem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % 53 35,1% 17 10,7% 3 2,0% 73 14,1% 20 13,2% 22 13,8% 8 5,3% 50 9,7% Od 1 do 5 mln 15 9,9% 27 17,0% 9 5,9% 1 1,8% 52 10,1% Od 6 do 10 mln 2 1,3% 7 4,4% 4 2,6% 13 2,5% Od 11 do 50 mln 5 3,1% 7 4,6% 6 10,9% 18 3,5% Od 51 do 200 mlon 1 0,6% 1 0,7% 4 7,3% 6 1,2% Więcej niŝ 200 mln 1 0,7% 2 3,6% 3 0,6% Odmowa odpowiedzi 60 39,7% 80 50,3% ,9% 42 76,4% ,4% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0% ,0%

16 16 Większość firm, około 60% ogółu objętych badaniem, odmówiła podania wielkości obrotów za 2005 rok. Widoczna jest przy tym tendencja do wzrostu liczby odmów wraz z wielkością przedsiębiorstwa. P34 Tabela 9 Stanowisko respondenta S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Ogółem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Właściciel ,8% 28 17,6% 1 0,7% ,0% Dyrektor, prezes, członek zarządu 13 8,6% 30 18,9% 11 7,2% 1 1,8% 55 10,6% itp. Kierownik działu kadr, specjalista ds. zatrudnienia, zarządzania 83 52,2% ,2% 54 98,2% ,3% zasobami ludzkimi itp. Odmowa odpowiedzi 7 4,6% 1 0,6% 8 1,5% Księgowy / Księgowa 15 9,9% 17 10,7% 12 7,9% 44 8,5% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% Zgodnie z załoŝeniami respondentami byli wyłącznie właściciele, kadra kierownicza, kadra odpowiedzialna za zarządzanie zasobami ludzkimi. Wśród respondentów znalazł się teŝ pewien odsetek księgowych, gdyŝ w niektórych firmach, szczególnie mniejszych sprawy kadrowe są połączone z księgowością. P35 Tabela 10 Płeć S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Ogółem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Kobieta 72 47,7% ,7% ,5% 42 76,4% ,3% MęŜczyzna 79 52,3% 53 33,3% 19 12,5% 13 23,6% ,7% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0% ,0%

17 17 Około 68% ogółu respondentów stanowiły kobiety, około 32% męŝczyźni. MęŜczyźni przewaŝali jedynie w grupie mikroprzedsiębiorców ok.52% wobec ok. 48% kobiet. Przedstawione wyŝej podstawowe charakterystyki próby badawczej pozwalają stwierdzić, iŝ spełnia ona załoŝenia postawione w metodologii badania. Próba jest dobrze rozproszona geograficznie w obrębie województwa podkarpackiego, struktura branŝowa koresponduje z faktyczną strukturą branŝową przedsiębiorstw w województwie, w próbie reprezentowane są wszystkie formy prawne, w proporcji nie odbiegającej od występujących w rzeczywistości. Dokonując ewentualnych szczegółowych porównań struktury próby z istniejącymi lub przyszłymi statystykami przedsiębiorstw w woj. podkarpackim trzeba pamiętać, Ŝe porównania takie mogą mieć charakter jedynie poglądowy. Próba badawcza uŝyta w raportowanym badaniu, nie była bowiem z załoŝenia prostą próbą losową ogółu przedsiębiorstw lecz próbą losową przedsiębiorstw, spełniających warunek poszukiwania w 2005 roku i/lub w trzech pierwszych kwartałach 2006 roku jakiś pracowników. PoniewaŜ cecha poszukiwania bądź nie pracowników nie rozkłada się równo w populacji, to znaczy niektóre kategorie przedsiębiorstw liczniej, a inne mniej licznie poszukiwały pracowników, prawdopodobieństwo znalezienia się w próbie dla tej kategorii przedsiębiorstw było róŝne.

18 18 II. WSPÓŁPRACA PRZEDSIĘBIORSTW ZE SZKOŁAMI O PROFILU ZAWODOWYM 2.1. Współpraca ze szkołami i powody jej braku Wywiad rozpoczęto od ustalenia czy przedsiębiorstwo miało w okresie ostatnich 2 lat jakiś kontakt lub współpracę z ponadgimnazjalnymi szkołami o profilu zawodowym. Wykres nr 1 przedstawia odsetki przedsiębiorstw wg liczby zatrudnionych, które miały taką współpracę. Wykres 1 Deklarowany kontakt / współpraca firmy z szkołą o profilu zawodowym w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Deklarowany kontakt / współpraca firmy z szkołą o profilu zawodowym w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa 250 i więcej pracowników 45,5% Od 50 do 249 pracowników 40,1% Od 10 do 49 pracowników 25,2% Od 1 do 9 pracowników 19,2% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 50,0% Dane przedstawione na wykresie nr 1 wskazują na istnienie wyraźnej zaleŝności pomiędzy wielkością przedsiębiorstwa, mierzoną liczbą zatrudnionych pracowników, a nawiązywaniem kontaktów lub współpracy ze szkołami zawodowymi. I tak: w grupie przedsiębiorstw mikro zatrudniających do 9 pracowników współpracowało ze szkołami w okresie ostatnich 2 lat ok. 19%, w grupie przedsiębiorstw o zatrudnieniu 10 do 49 ok. 25%, dla firm średnich (50 do

19 19 249) odsetek ten wynosi 40%, zaś w grupie przedsiębiorstw duŝych zatrudniających powyŝej 250 pracowników ok.45%. Tabela 11 Powody braku współpracy ze szkołami o profilu zawodowym P8 S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym 51 41,5% 45 37,8% 35 38,0% 12 38,7% Szkoły nie przejawiają chęci współpracy z przedsiębiorstwem 24 19,5% 13 10,9% 22 23,9% 7 22,6% Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy 21 17,1% 15 12,6% 13 14,1% 8 25,8% Brak potrzeby współpracy ze szkołą 10 8,1% 9 7,6% 13 14,1% 4 12,9% Brak szkół zawodowych w otoczeniu przedsiębiorstwa 8 6,5% 8 6,7% 5 5,4% Brak środków finansowych na wynagrodzenia dla uczniów / praktykantów / staŝystów 8 6,5% 8 6,7% 4 4,3% 2 6,5% Brak w przedsiębiorstwie odpowiedniego personelu lub wyposaŝenia dla kształcenia uczniów 6 4,9% 5 4,2% 3 3,3% Brak instytucji pomagającej w nawiązywaniu kontaktów szkół z przedsiębiorstwami 5 4,1% 15 12,6% 5 5,4% 2 6,5% Brak potrzebnego kierunku w szkołach 5 4,1% 3 2,5% 2 2,2% 1 3,2% Za mała firma 4 3,3% 4 3,4% Komplet stałych pracowników 3 2,4% 4 3,4% 1 1,1% 2 6,5% Brak zainteresowania ze strony przedsiębiorstwa 2 1,6% 1 0,8% Przeszkody prawne 1 0,8% 1 0,8% 2 2,2%

20 20 P8 S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Potrzebujemy ludzi z doświadczeniem 1 0,8% 1 0,8% 1 1,1% Nikt się tym nie interesował 1 0,8% 2 1,7% Nie wiemy nic na temat korzystania z takiej współpracy 1 0,8% 1 0,8% Nie ma z tego Ŝadnych korzyści 1 0,8% Inne powody braku współpracy ze szkołami 1 3,2% Problemy administracyjno - biurowe 1 0,8% Brak zainteresowania zarówno ze strony szkoły jak i przedsiębiorstwa 1 0,8% Placówka charytatywna 1 0,8% Nie braliśmy takiej moŝliwość pod uwagę 1 0,8% 2 2,2% Korzystamy z ogłoszeń 1 0,8% Korzystamy z biura pracy 1 0,8% 2 2,2% Problemem jest wiek ucznia 1 0,8% 1 3,2% Nieatrakcyjny zawód, nikt się nie zgłaszał 1 0,8% 1 1,1% Mikro-przedsiębiorcy, jako główne powody braku współpracy ze szkołami o profilu zawodowym podali: Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym ok.41%, Szkoły nie przejawiają chęci współpracy z przedsiębiorstwem ok. 19% oraz Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok. 17%. Firmy małe (10 do 49 pracowników) wskazują najczęściej te same powody braku współpracy co przedsiębiorstwa mikro Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu

21 21 zawodowym ok. 38% i Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok. 13%. JednakŜe na trzecim co do częstości wskazań miejscu w grupie tej, wymieniano Brak instytucji pomagającej w nawiązywaniu kontaktów szkół z przedsiębiorstwami ok. 13%. W grupie przedsiębiorstw średnich (50 do 249 pracowników), tak jak w pozostałych grupach, jako główne powody braku współpracy ze szkołami wskazano: Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym 38%, Szkoły nie przejawiają chęci współpracy z przedsiębiorstwem ok. 24%, Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok.14% oraz Brak potrzeby współpracy ze szkołą ok. 14%. Analogiczne powody wskazali przedstawiciele firm duŝych (powyŝej 250 pracowników): Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym ok. 39%, Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok. 26%, oraz Szkoły nie przejawiają chęci współpracy z przedsiębiorstwem ok. 23% Charakter kontaktu ze szkołami PoniŜsza tabela przedstawia rodzaje szkół, z jakimi współpracowały przedsiębiorstwa objęte badaniem w okresie ostatnich 2 lat. Tabela 12 Rodzaje szkół z jakimi współpracowano w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa P2 S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Zasadnicza szkoła zawodowa 13 40,6% 20 48,8% 33 54,1% 8 28,6% Technikum 17 53,1% 19 46,3% 34 55,7% 19 67,9% Liceum profilowane 3 9,4% 8 19,5% 13 21,3% 7 25,0% Szkoła policealna 6 18,8% 6 14,6% 9 14,8% 2 7,1%

22 22 Wykres 2 Rodzaje szkół z jakimi współpracowano w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa Rodzaje szkół z jakimi współpracowano w okresie ostatnich 2 lat wg wielkości przedsiębiorstwa 250 i więcej pracowników 7,1% 25,0% 28,6% 67,9% Od 50 do 249 prcowników 14,8% 21,3% 55,7% 54,1% Od 10 do 49 pracowników 14,6% 19,5% 46,3% 48,8% Od 1 do 9 pracowników 9,4% 18,8% 40,6% 53,1% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Zasadnicza szkoła zawodowa Technikum Liceum profilowane Szkoła policealna We wszystkich przedsiębiorstwach, które miały współpracę ze szkołami, bez względu na ich wielkość, względnie najczęściej nawiązywano współpracę z technikami, w drugiej kolejności ze szkołami zawodowymi. Przypadki współpracy z liceami profilowanymi oraz szkołami policealnymi były sporadyczne. (Niewielkie liczebności podpróbek dla poszczególnych typów szkół, nie pozwalają na wyciągnięcie zbyt daleko idących wniosków w tej dziedzinie). W poniŝszej tabeli przedstawiono dziedziny współpracy przedsiębiorstw z szkołami. Tabela 13 Zakres współpracy z szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa S1 - Zatrudnienie P3 Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Przedsiębiorstwo prowadzi praktyki zawodowe dla uczniów 21 72,4% 30 75,0% 52 85,2% 24 96,0%

23 23 Przedsiębiorstwo organizuje staŝe zawodowe dla uczniów 8 27,6% 9 22,5% 10 16,4% 7 28,0% W przedsiębiorstwie odbywają się zajęcia dla uczniów z praktycznych przedmiotów zawodowych 6 20,7% 9 22,5% 5 8,2% 7 28,0% Pracownicy przedsiębiorstwa uczą w szkole jako nauczyciele 3 10,3% 2 8,0% Przedsiębiorstwo ma udział w finansowaniu szkoły 3 10,3% 4 10,0% 3 4,9% 1 4,0% Przedsiębiorstwo udostępnia szkole informacje naukowotechniczne 3 10,3% 8 20,0% 4 6,6% 4 16,0% W przedsiębiorstwie prowadzone są zajęcia dla uczniów z teoretycznych przedmiotów zawodowych 2 6,9% 3 7,5% 3 4,9% 3 12,0% W przedsiębiorstwie odbywają się egzaminy dla uczniów z przygotowania zawodowego 2 6,9% 6 15,0% 1 1,6% 3 12,0% Przedsiębiorstwo funduje stypendia dla uczniów 1 4,0% Przedsiębiorstwo organizuje staŝe i kursy dla nauczycieli szkoły 1 1,6% Dla wszystkich przedsiębiorstw, które współpracowały z szkołami w okresie ostatnich 2 lat, podstawowym rodzajem współpracy były praktyki dla uczniów. Odsetek respondentów wskazujących taki rodzaj współpracy, waha się od 72% w grupie mikro do 96% w grupie duŝych przedsiębiorstw. W grupie mikro przedsiębiorstw relatywnie często wskazywano teŝ na: Przedsiębiorstwo organizuje staŝe zawodowe dla uczniów (ok. 28%) oraz W przedsiębiorstwie odbywają się zajęcia dla uczniów z praktycznych przedmiotów zawodowych (ok. 21%). Te same rodzaje współpracy wskazali teŝ respondenci z przedsiębiorstw małych kolejno: ok. 22% i ok.22%, średnich kolejno: ok. 16% i ok. 8%, oraz w duŝych kolejno: 28% i 28%.

24 24 Oprócz wymienionych w powyŝszej tabeli, nieliczni respondenci wskazali teŝ na inne rodzaje współpracy ich przedsiębiorstw z szkołami. Wymieniono: międzynarodowa wymiana międzyszkolna; przedsiębiorstwo ma wpływ na program kształcenia w szkołach; współorganizacja zawodów; szkolenia; sponsoring; rekrutacja kandydatów; pomoc w pozyskiwaniu funduszy unijnych; finansowanie leków dla uczniów; organizacja sezonowych prac odpłatnych dla uczniów (prośba szkoły) Ocena współpracy z szkołami o profilu zawodowym Przedstawicieli przedsiębiorstw, którzy współpracowali w okresie ostatnich 2 lat ze szkołami o profilu zawodowym, poproszono o ogólną ocenę, czy współpraca ta była korzystna dla przedsiębiorstwa. Tabela 14 Ocena współpracy ze szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa S1 - Zatrudnienie P5 Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Zdecydowanie niekorzystna 2 5,0% 2 3,3% Raczej niekorzystna 4 13,8% 4 10,0% 3 4,9% 3 12,0% Raczej korzystna 12 41,4% 16 40,0% 34 55,7% 9 36,0% Zdecydowanie korzystna 6 20,7% 11 27,5% 15 24,6% 12 48,0% Nie wiem, trudno powiedzieć 7 24,1% 7 17,5% 7 11,5% 1 4,0% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0%

25 25 Wykres 3 Odsetek przedsiębiorstw pozytywnie oceniających korzyści z współpracy ze szkołą o profilu zawodowym Odsetek przedsiębiorstw pozytywnie oceniających korzyści z współpracy ze szkołą o profilu zawodowym 250 i więcej pracowników 84,0% Od 50 do 249 prcowników 80,5% Od 10 do 49 pracowników 67,5% Od 1 do 9 pracowników 62,1% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% Poziom subiektywnie ocenianych korzyści dla przedsiębiorstwa, płynących ze współpracy ze szkołą zawodową, wzrasta wraz z wielkością przedsiębiorstwa i wynosi w grupie: mikro przedsiębiorców 62% oceniających te współpracę jako mniej lub bardziej korzystną wobec 84% oceniających w ten sposób współpracę ze szkoła zawodową, w grupie przedsiębiorstw duŝych. Respondentów zarówno tych, którzy dostrzegają korzyści jak i tych, którzy uwaŝają, Ŝe współpraca ze szkołą była niekorzystna dla ich przedsiębiorstwa, poproszono o wskazanie konkretnych korzystnych lub niekorzystnych aspektów takiej współpracy dla przedsiębiorstwa.

26 26 Tabela 15 Dostrzegane korzyści ze współpracy ze szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa P6 S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Pomoc dla reszty pracowników (równieŝ w 4 13,8% 10 25,0% 11 18,0% 3 12,0% sezonie letnim) Osoby wykwalifikowane pod kątem potrzeb dla 2 6,9% 8 20,0% 9 14,8% 8 32,0% przedsiębiorstwa Refundacja 3 10,3% 5 12,5% 4 6,6% 1 4,0% Łatwy dostęp do specjalistów, których aktualnie 1 3,4% 2 5,0% 2 3,3% 6 24,0% potrzebujemy MoŜemy wybrać najlepszego pracownika spośród uczniów 3 10,3% 1 2,5% 3 4,9% 3 12,0% Nabywamy doświadczenie, poznajemy przyszłych 2 6,9% 2 5,0% 3 4,9% 2 8,0% pracowników Rzetelnie wykonywana praca 2 6,9% 5 8,2% 1 4,0% Satysfakcja dla pracodawcy, Ŝe moŝna komuś pomóc 1 3,4% 3 4,9% Tania pomoc w pracy 1 2,5% 2 3,3% 1 4,0% Pracownicy ucząc się zawodu wykonują pracę 1 3,4% 1 2,5% 1 1,6% 1 4,0% Uczniowie są dobrymi specjalistami 1 3,4% 1 4,0% Uczniowie posiadają umiejętności praktyczne 2 3,3% Dobry wizerunek firmy 2 3,3% Reklama dla przedsiębiorstwa 1 3,4% Nic nie tracimy - to juŝ korzyść 1 1,6% Nie ma korzyści 5 17,2% 6 15,0% 4 6,6% 1 4,0% Nie wiem, trudno powiedzieć 5 17,2% 5 12,5% 15 24,6% 3 12,0% Stosunkowo nieliczni przedsiębiorcy współpracujący ze szkołami, potrafią wskazać korzyści płynące dla nich z takiej współpracy. Mikroprzedsiębiorcy względnie najczęściej wskazują na Pomoc dla reszty pracowników (ok.14%) jaką stanowią uczniowie.

27 27 W przedsiębiorstwach małych i średnich równieŝ najczęściej wskazywano na pomoc dla reszty pracowników (kolejno: 25% i 18%), jako na korzyść płynącą z przyjmowania praktykantów / staŝystów. W przedsiębiorstwach duŝych wskazywano najczęściej na korzyść, jaką stanowią osoby wykwalifikowane pod kątem potrzeb dla przedsiębiorstwach 32%. Zwraca uwagę fakt, Ŝe odsetek przedsiębiorców twierdzących, Ŝe z faktu współpracy ze szkołą nie odnoszą Ŝadnych korzyści jest największy w sektorze mikro przedsiębiorstw (17%) i wyraźnie spada wraz ze wzrostem wielkości firmy. Dla przedsiębiorstw małych wynosi on 15%, dla średnich ok. 7% a dla duŝych 4%. Tabela 16 Dostrzegane problemy we współpracy ze szkołami o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa P7 Utrudnienia w organizacji pracy, uczniowie wymagają uwagi Brak praktycznych umiejętności u uczniów Brak kadry szkoleniowej w przedsiębiorstwie Brak specjalistów z naszej branŝy S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % 4 13,8% 4 10,0% 3 4,9% 2 8,0% 1 3,4% 2 5,0% 5 8,2% 1 3,4% 4 10,0% 2 3,3% 2 6,9% 2 3,3% 2 8,0% Brak chęci do pracy 1 2,5% 2 3,3% 1 4,0% Niesubordynacja 1 3,4% 2 3,3% Brak dobrej komunikacji ze szkołą, a przedstawicielami Sporadyczne problemy z uczniami - uczciwość, niszczenie sprzętu 2 6,9% 1 2,5% 1 3,4% 1 2,5% 1 4,0% Brak ulg i refundacji 1 1,6% 1 4,0% Za duŝo biurokracji 1 3,4% 1 1,6% Praktykanci robią sobie często wagary Brak doświadczenia 1 1,6% 1 1,6% 1 4,0%

28 28 P7 Brak dyscypliny 1 3,4% S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Nie ma Ŝadnych problemów 10 34,5% 23 57,5% 34 55,7% 14 56,0% Nie wiem, trudno powiedzieć 5 17,2% 5 12,5% 8 13,1% 3 12,0% Nieco ponad połowa ogółu przedsiębiorstw, które w ostatnich 2 latach współpracowały ze szkołami, nie dostrzega Ŝadnych problemów lub przeszkód w takiej współpracy. Dalszych 13% nie wie, czy przeszkody takie zaistniały, czy teŝ nie. Wskazania tych respondentów, którzy wymienili jakieś przeszkody są bardzo zróŝnicowane wskazano między innymi na: Utrudnienia w organizacji pracy, uczniowie wymagają uwagi, Brak praktycznych umiejętności u uczniów oraz Brak kadry szkoleniowej w przedsiębiorstwie Podsumowanie waŝniejsze wyniki Współpraca ze szkołami i powody jej braku Występuje wyraźna zaleŝność pomiędzy wielkością przedsiębiorstwa mierzoną liczbą zatrudnionych pracowników, a nawiązywaniem kontaktów lub współpracy ze szkołami zawodowymi. I tak w grupie przedsiębiorstw mikro zatrudniających do 9 pracowników współpracowało ze szkołami w okresie ostatnich 2 lat ok. 19%, w grupie przedsiębiorstw o zatrudnieniu 10 do 49 ok. 25%, dla firm średnich (50 do 249 pracowników) odsetek ten wynosi 40%, zaś w grupie przedsiębiorstw duŝych zatrudniających powyŝej 250 pracowników ok.45%. Mikro-przedsiębiorcy, którzy nie współpracowali ze szkołami, jako przyczyny braku takiej współpracy podali: Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym ok.41%, Szkoły nie przejawiają chęci współpracy z przedsiębiorstwem ok. 19% oraz Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok. 17%.

29 29 Firmy małe nie współpracujące ze szkołami, wskazują najczęściej te same powody braku współpracy co przedsiębiorstwa mikro: Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym ok. 38% i Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok. 13%. JednakŜe na trzecim co do częstości wskazań miejscu w grupie tej wymieniano Brak instytucji pomagającej w nawiązywaniu kontaktów szkół z przedsiębiorstwami ok. 13%. W grupie przedsiębiorstw średnich, które nie współpracowały ze szkołami, tak jak w pozostałych grupach, jako główne powody braku współpracy wskazano: Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym 38%, Szkoły nie przejawiają chęci współpracy z przedsiębiorstwem ok. 24%, Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok.14% oraz Brak potrzeby współpracy ze szkołą ok. 14%. Analogiczne powody braku współpracy ze szkołami wskazali przedstawiciele firm duŝych: Brak zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym ok. 39%, Kierunki kształcenia w szkołach w otoczeniu przedsiębiorstwa, są niezgodne z potrzebami firmy ok. 26%, oraz Szkoły nie przejawiają chęci współpracy z przedsiębiorstwem ok. 23%. Charakter kontaktu ze szkołami We wszystkich przedsiębiorstwach, które miały współpracę ze szkołami, bez względu na ich wielkość, względnie najczęściej nawiązywano współpracę z technikami, w drugiej kolejności ze szkołami zawodowymi. Przypadki współpracy z liceami profilowanymi oraz szkołami policealnymi, były sporadyczne. Dla wszystkich przedsiębiorstw, które współpracowały ze szkołami w okresie ostatnich 2 lat, podstawowym rodzajem współpracy były praktyki dla uczniów. Odsetek respondentów wskazujących taki rodzaj współpracy waha się od 72% w grupie mikro do 96% w grupie duŝych przedsiębiorstw.

30 30 W grupie mikro przedsiębiorstw relatywnie często wskazywano teŝ organizację przez przedsiębiorstwo staŝy dla uczniów (ok. 28%) oraz organizację zajęć dla uczniów z praktycznych przedmiotów zawodowych na terenie przedsiębiorstwa (ok. 21%). Oba wyŝej wymienione rodzaje współpracy wskazali teŝ respondenci z przedsiębiorstw małych kolejno: ok.22% i ok.22%, średnich kolejno: ok. 16% i ok. 8%, oraz w duŝych kolejno: 28% i 28%. Ocena współpracy z szkołami o profilu zawodowym Poziom subiektywnie ocenianych korzyści dla przedsiębiorstwa płynących ze współpracy ze szkołą zawodową, wzrasta wraz z wielkością przedsiębiorstwa i wynosi w grupie mikro przedsiębiorców 62% oceniających te współpracę jako mniej lub bardziej korzystną, wobec 84% oceniających w ten sposób współpracę ze szkoła zawodową w grupie przedsiębiorstw duŝych. Stosunkowo nieliczni przedsiębiorcy współpracujący ze szkołami, potrafią wskazać korzyści płynące dla nich z takiej współpracy. Mikroprzedsiębiorcy względnie najczęściej wskazują na Pomoc dla reszty pracowników (ok.14%) jaką stanowią uczniowie. W przedsiębiorstwach małych i średnich równieŝ najczęściej wskazywano na pomoc dla reszty pracowników (kolejno: 25% i 18%), jako na korzyść płynącą z przyjmowania praktykantów / staŝystów. W przedsiębiorstwach duŝych wskazywano najczęściej na korzyść jaką stanowią osoby wykwalifikowane pod kątem potrzeb dla przedsiębiorstwach 32%. Zwraca uwagę fakt, Ŝe odsetek przedsiębiorców twierdzących, Ŝe z faktu współpracy ze szkołą nie odnoszą Ŝadnych korzyści jest największy w sektorze mikroprzedsiębiorstw (17%) i wyraźnie spada wraz ze wzrostem wielkości firmy. Dla przedsiębiorstw małych wynosi on 15%, dla średnich ok. 7% oraz duŝych 4%. Nieco ponad połowa przedsiębiorstw, które w ostatnich 2 latach współpracowały ze szkołami, nie dostrzega Ŝadnych problemów lub przeszkód w takiej współpracy. Dalszych 13% nie wie czy przeszkody takie zaistniały, czy teŝ nie. Wskazania tych respondentów,

31 31 którzy wymienili jakieś przeszkody są bardzo zróŝnicowane wskazano między innymi na: Utrudnienia w organizacji pracy, uczniowie wymagają uwagi, Brak praktycznych umiejętności u uczniów oraz Brak kadry szkoleniowej w przedsiębiorstwie.

32 32 III. PROBLEMY ZATRUDNIENIA ABSOLWENTÓW SZKÓŁ O PROFILU ZAWODOWYM 3.1. Aktualna struktura wykształcenia pracowników Tabela poniŝej prezentuje uśredniony odsetek, jaki stanowią obecnie zatrudnieni pracownicy o danym wykształceniu, w stosunku do wszystkich zatrudnionych w firmie, wg wielkości przedsiębiorstwa. Tabela 17 Aktualna struktura wykształcenia pracowników wg wielkości przedsiębiorstwa Średnia Od 1 do 9 pracowników Odch. Stand. N WaŜnyc h Średnia Od 10 do 49 pracowników Odch. Stand. N WaŜnyc h Średnia Od 50 do 249 pracowników Odch. Stand. N WaŜnyc h Średnia 250 i więcej pracowników Odch. Stand. N WaŜnyc h Podstawowe 2,0 7,5 N=151 3,7 9,2 N=159 5,7 11,1 N=152 4,8 5,6 N=55 Zasadnicze zawodowe 24,7 30,6 N=151 31,9 26,4 N=159 34,4 22,9 N=152 36,2 20,4 N=55 Średnie 43,5 32,8 N=151 36,0 23,9 N=159 33,9 20,0 N=152 39,7 17,7 N=55 WyŜsze 29,2 34,1 N=151 24,2 25,6 N=159 17,6 17,0 N=152 16,0 10,0 N=55 W mikro przedsiębiorstwach, w strukturze wykształcenia pracowników dominują osoby z wykształceniem średnim (średnio 43,5%). Pracownicy z wykształceniem wyŝszym stanowią średnio 29,2% zatrudnionych w tego typu firmach, zaś pracownicy z wykształceniem zasadniczym zawodowym średnio 24,7%. W firmach małych, równieŝ najliczniejsza grupa to pracownicy z wykształceniem średnim (średnio 36,0%), następnie zasadniczym zawodowym (średnio 31,9%) oraz wyŝszym średnio (24,2%). W przedsiębiorstwach średnich dominują pracownicy o wykształceniu zasadniczym zawodowym (średnio 34,4%), następnie o wykształceniu średnim (średnio 33,9%) oraz wyŝszym (średnio 17,6%).

33 33 W strukturze wykształcenia pracowników przedsiębiorstw duŝych, względnie najliczniejszą grupę stanowią osoby o wykształceniu średnim (średnio 39,7%), następnie o wykształceniu zasadniczym zawodowym (średnio 36,2%) oraz wyŝszym (średnio 16%). Średni odsetek pracowników z wykształceniem podstawowym w mikro przedsiębiorstwach wynosi 2,0%, małych 3,7%, średnich 5,7% oraz w przedsiębiorstwach duŝych 4,8%. Przedstawiona wyŝej struktura wykształcenia ma charakter przybliŝony. Jak widać z wartości odchylenia standardowego, poszczególne przedsiębiorstwa o podobnej wielkości, mogą znacznie róŝnić się co do struktury wykształcenia pracowników Poszukiwanie i zatrudnienie absolwentów w okresie ostatnich 3 lat Przedstawicieli firm objętych badaniem poproszono o informację, czy w okresie ostatnich 3 lat firma zatrudniła / poszukiwała / nie poszukiwała absolwentów szkół o profilu zawodowym. Tabela 18 Zatrudnienie / poszukiwanie absolwentów szkół o profilu zawodowym w okresie ostatnich 3 lat wg wielkości przedsiębiorstwa P9 Tak zatrudniliśmy absolwentów szkół zawodowych Nie zatrudniliśmy, ale poszukiwaliśmy takich absolwentów Nie zatrudniliśmy i nie poszukiwaliśmy absolwentów S1 - Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % 40 26,5% 63 39,6% 92 60,5% 43 78,2% 15 9,9% 14 8,8% 6 3,9% 1 1,8% 95 62,9% 76 47,8% 49 32,2% 9 16,4% Nie wiem trudno powiedzieć 1 0,7% 6 3,8% 5 3,3% 2 3,6% Ogółem ,0% ,0% ,0% ,0%

34 34 Wykres 4 Odsetek przedsiębiorstw, które w okresie ostatnich 3 lat zatrudniły absolwentów szkół zawodowych wg wielkości przedsiębiorstwa Odsetek przedsiębiorstw, które w okresie ostatnich 3 lat zatrudniły absolwentów szkól zawodowych wg wielkości przedsiębiorstwa 250 i więcej pracowników 78.20% Od 50 do 249 pracowników 60.50% Od 10 do 49 pracowników 39.60% Od 1 do 9 pracowników 26.50% 0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00% 60.00% 70.00% 80.00% Dane o zatrudnieniu w ostatnich 3 latach, absolwentów szkół o profilu zawodowym, uwidaczniają wyraźną zaleŝność pomiędzy wielkością przedsiębiorstwa, a zatrudnianiem absolwentów. W grupie przedsiębiorstw duŝych (powyŝej 250 pracowników) ok. 78% zatrudniło w ostatnich 3 latach absolwentów szkół o profilu zawodowym. Dla firm średnich (50 do 249) odsetek ten wynosi ok. 60%, dla firm małych (od 10 do 49) ok. 40% oraz w sektorze mikro przedsiębiorstw ok. 26%. Odwrotna tendencja widoczna jest, gdy weźmiemy pod uwagę przedsiębiorstwa, które nie zatrudniały i w ogóle nie poszukiwały absolwentów szkół o profilu zawodowym. W grupie mikro przedsiębiorstw jest ich ok. 63%, w grupie małych ok. 48%, średnich ok. 32% oraz duŝych jedynie ok. 16%. Przyczyny dla których przedsiębiorstwa nie zatrudniały absolwentów szkół o profilu zawodowym prezentuje poniŝsza tabela.

35 35 Tabela 19 Przyczyny nie zatrudniania w ostatnich 3 latach absolwentów szkół o profilu zawodowym wg wielkości przedsiębiorstwa P10 W ogóle nie zatrudnialiśmy nowych pracowników w okresie ostatnich 3 lat Nie mamy zapotrzebowania na absolwentów szkół o profilu zawodowym Nie znaleźliśmy absolwentów o interesującym nas wykształceniu zawodowym Nie zatrudniamy absolwentów bo nie mają potrzebnego doświadczenia Mają wygórowane Ŝądania płacowe S1 Zatrudnienie Od 1 do 9 Od 10 do 49 Od 50 do i więcej Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % 38 33,6% 24 24,7% 13 21,0% 3 25,0% 33 29,2% 35 36,1% 20 32,2% 6 50,0% 29 25,7% 16 16,5% 10 16,1% 2 16,7% 13 11,5% 17 17,5% 16 25,8% 1 8,3% 2 1,8% 1 1,0% 5 8,1% Mamy stałą kadrę 6 5,3% 3 3,1% 1 1,6% Posiadamy własny system szkolenia Brak środków finansowych 1 0,9% 3 3,1% 1 1,6% Brak chętnych 2 1,8% 6 6,2% 3 4,8% Nie ma korzyści z zatrudnienia absolwentów Niska jakość pracy absolwentów Absolwenci nie mają doświadczenia Nie współpracujemy ze szkołami Współpracujemy z Urzędem Pracy i od nich jesteśmy uzaleŝnieni 1 0,9% 2 2,1% 4 3,5% 3 3,1% 2 1,8% 1 1,0% 1 1,6% 1 0,9% 1 1,0% Nie wiem, trudno powiedzieć 2 2,1% 1 1,6%

36 36 Główne powody nie zatrudniania absolwentów szkół o profilu zawodowym są takie same bez względu na wielkość przedsiębiorstwa. Niewielkie róŝnice polegają tu jedynie na kolejności wskazań (niewielkie liczebności podpróbek sprawiają, Ŝe róŝnice te moŝna analizować jedynie jakościowo). Mikro przedsiębiorstwa nie zatrudniały absolwentów szkół o profilu zawodowym głównie poniewaŝ: w ogóle nie zatrudniali Ŝadnych nowych pracowników w tym okresie (ok. 34%), przedsiębiorstwo nie ma obiektywnego zapotrzebowania na pracowników o wykształceniu zawodowym (ok. 29%) oraz z powodu nie znalezienia na rynku absolwentów o wykształceniu poszukiwanym przez przedsiębiorstwo (ok. 26%). W przedsiębiorstwach małych nie zatrudniano absolwentów, poniewaŝ firma nie ma obiektywnego zapotrzebowania na pracowników o takim wykształceniu (ok. 36%), w ogóle nie zatrudniano nowych pracowników (ok. 25%), z powodu braku odpowiedniego doświadczenia absolwentów (ok. 17%) oraz niemoŝności znalezienia właściwych absolwentów na rynku (ok. 16%). W przedsiębiorstwach średnich, główne przyczyny nie zatrudniania to: brak zapotrzebowania na pracowników o takim profilu wykształcenia (ok. 32%), brak potrzebnego doświadczenia u absolwentów (ok. 26%), fakt nie zatrudniania Ŝadnych pracowników w tym okresie (21%) oraz niemoŝności znalezienia właściwych absolwentów na rynku (ok. 16%). Nieliczne największe przedsiębiorstwa, które nie zatrudniały absolwentów szkół zawodowych w okresie ostatnich 3 lat, równieŝ wskazują na: brak zapotrzebowania na takich pracowników, nie zatrudnianie Ŝadnych pracowników w tym okresie oraz niemoŝność znalezienia odpowiednich pracowników na rynku Poziom zatrudnienia absolwentów szkół o profilu zawodowym w ostatnich 3 latach W aspekcie współpracy przedsiębiorstw ze szkołami powstaje pytanie, czy istnieje związek pomiędzy współpracą przedsiębiorstwa z szkołą zawodową, a faktycznym zatrudnianiem absolwentów z tejŝe szkoły. PoniŜsza tabela pokazuje, jaki odsetek przedsiębiorstw, które zadeklarowały współpracę ze szkołami zawodowymi i zatrudniły jakichś absolwentów w