Makroekonomia. Jan Baran ZAJĘCIA 4

Transkrypt

1 Makroekonomia Jan Baran ZAJĘCIA 4

2

3 Pieniądz Czym jest pieniądz? - to powszechnie akceptowany w danym kraju środek płatniczy, służący do regulowania różnego typu zobowiązań Pieniądz najczęściej kojarzy się z banknotami i monetami emitowanymi przez bank centralny, lecz zalicza się do niego również wkłady bankowe Uwaga: karta płatnicza nie jest pieniądzem; pieniądzem jest wkład na koncie podpiętym do tej karty

4 Pieniądz Pieniądz towarowy (wartość wynika z wartości wewnętrznej nośnika np. kruszcu, intrinsic value) a pieniądz symboliczny (wartość wynika z zaufania, pieniądz fiducjarny) Historycznie w formie pieniądza używano nie tylko kruszców, ale m.in. soli, bydła, papierosów itp. Wymianę bezpieniężną nazywamy barterem, a gospodarkę bezpieniężną barterową Barter jest mniej efektywny od wymiany pieniężnej, gdyż wymaga podwójnej zbieżności potrzeb

5 Funkcje pieniądz Płatność za transakcje (środek wymiany) Płatność zobowiązań Jednostka rozliczeniowa, miernik wartości (dzięki niemu możemy wyrażać i porównywać wartość) Środek przechowywania wartości mówimy o środku tezauryzacji (funkcja tezauryzacyjna)

6 Agregaty pieniężne M0 = gotówka w obiegu + rezerwy banków komercyjnych (najbardziej płynny) M1 = gotówka w obiegu + depozyty bieżące (w tym overnight) M2 = M1 + depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie, M3 = M2 + operacje z przyrzeczeniem odkupu + wartościowe papiery dłużne z terminem pierwotnym do 2 lat (najmniej płynny)

7 gru 96 wrz 97 cze 98 mar 99 gru 99 wrz 00 cze 01 mar 02 gru 02 wrz 03 cze 04 mar 05 gru 05 wrz 06 cze 07 mar 08 gru 08 wrz 09 cze 10 mar 11 gru 11 wrz 12 cze 13 mar 14 gru 14 wrz 15 cze 16 Agregaty pieniądza w Polsce, mln zł M0 M1 M2 M3

8 sty 00 sie 00 mar 01 paź 01 maj 02 gru 02 lip 03 lut 04 wrz 04 kwi 05 lis 05 cze 06 sty 07 sie 07 mar 08 paź 08 maj 09 gru 09 lip 10 lut 11 wrz 11 kwi 12 lis 12 cze 13 sty 14 sie 14 mar 15 paź 15 maj 16 gru 16 Agregaty pieniądza w Polsce względem M M1/M0 M2/M0 M3/M0

9 sty 00 sie 00 mar 01 paź 01 maj 02 gru 02 lip 03 lut 04 wrz 04 kwi 05 lis 05 cze 06 sty 07 sie 07 mar 08 paź 08 maj 09 gru 09 lip 10 lut 11 wrz 11 kwi 12 lis 12 cze 13 sty 14 sie 14 mar 15 paź 15 maj 16 gru 16 Agregaty pieniądza w Polsce względem M M1/M0 M2/M0 M3/M0

10 Mechanizm kreacji pieniądza Załóżmy, że osoba zakłada w banku komercyjnym depozyt w wysokości 1000 PLN [TUTAJ PRZYKŁAD NA TABLICY] * podpowiedź: suma szeregu geometrycznego to a 1 qn 1 q Prosty mnożnik kreacji pieniądza to więc: 1 re Uwaga, w prostym mnożniku zakładamy, że gospodarstwa domowe, wszystkie środki trzymają na kontach, co jest mało prawdopodobne Dlatego teraz przeanalizujemy możliwość trzymania gotówki w portfelu.

11 cu 1 re 0,1 M C D R pieniądz gotówka trzymana portfelu pieniądz włożony na konto w banku rezerwy kredyt udzielony przez bank 2000,0 1000,0 1000,0 100,0 900,0 900,0 450,0 450,0 45,0 405,0 405,0 202,5 202,5 20,3 182,3 182,3 91,1 91,1 9,1 82,0 82,0 41,0 41,0 4,1 36,9 36,9 18,5 18,5 1,8 16,6 16,6 8,3 8,3 0,8 7,5 7,5 3,7 3,7 0,4 3,4 3,4 1,7 1,7 0,2 1,5 1,5 0,8 0,8 0,1 0,7 0,7 0,3 0,3 0,0 0,3 0,3 0,2 0,2 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 suma 3636,4 1818,2 1818,2 181,8 1636,4

12 Mechanizm kreacji pieniądza Baza monetarna jest to gotówka w obiegu oraz rezerwy w bankach (=agregat M0): H = CU + R Stopa rezerw jest to stosunek rezerw (obowiązkowe+dobrowolne) utrzymywanych przez banki do wartości depozytów: re = R / D Stosunek gotówki w obiegu do depozytów cu = CU / D

13 Mechanizm kreacji pieniądza Podaż pieniądza = pieniądz w obiegu + depozyty: M = CU + D = cu*d + D = D*(1+cu) Baza monetarna = pieniądz w obiegu pieniądz w bankach: H = CU + R = cu*d + re*d = D*(cu+re) Więc podaż pieniądza zależy od bazy monetarnej i mnożnika kreacji pieniądza M = H * (1+cu) / (cu+re) Mnożnik kreacji pieniądza informuje, o ile zmieni się podaż pieniądza w wyniku zmiany bazy monetarnej o jednostkę

14 Instrumenty polityki pieniężnej NBP (razem z RPP i KNF) posiadają w swoim arsenale następujące instrumenty wpływające na proces kreacji pieniądza Transakcje repo i reverse repo (kupno / sprzedaż papierów wartościowych z przyrzeczeniem odsprzedaży / odkupienia) Transakcje outright purchase i outright sell (kupno / sprzedaż bez jednoczesnego przyrzeczenia transakcji odwrotnej) Ustalanie stopy rezerw obowiązkowych Ustalanie stóp procentowych, po których banki komercyjne pożyczają środki z NBP oraz stopy oprocentowania depozytów banków komercyjnych w NBP Polityka grożenia palcem

15 Stopy procentowe NBP Stopa referencyjna rentowność bonów pieniężnych emitowanych przez Narodowy Bank Polski w trakcie podstawowych operacji otwartego rynku. Operacje te polegają na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych, z reguły 7-dniowych, bonów pieniężnych na rynku międzybankowym w celu przywrócenia równowagi płynnościowej w sektorze bankowym. Wysokość stopy referencyjnej wpływa na poziom WIBOR-u, który z kolei stanowi podstawę oprocentowania kapitału obcego. W Polsce stopa referencyjna NBP należy do podstawowych stóp procentowych ustalanych od 6 lutego 1998 r. przez Radę Polityki Pieniężnej. Stopa lombardowa określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 100%-X% wartości papierów wartościowych obciążonych zastawem (tzw. haircut wynosi w tym przypadku X% i jest ustalany dla różnych grup papierów wartościowych osobno).

16 Stopy procentowe NBP Stopa depozytowa jedna z podstawowych stóp procentowych, określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. W Polsce stopa depozytowa NBP jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej od 1 grudnia 2001 r. W 2014 r. EBC wprowadził ujemną stopę depozytową (czerwiec: - 0,10 proc.), podobnie Szwajcarski Bank Narodowy (grudzień: - 0,25 proc.). Stopa redyskontowa służy do obliczania ceny, po jakiej bank centralny przyjmuje do redyskonta spełniające określone warunki weksle od banków komercyjnych. Od 1 maja 2004 wysokość oprocentowania rezerw banków komercyjnych utrzymywanych w NBP wynosi 0,9 stopy redyskonta weksli dlatego też stopa ta ma duże znaczenie w systemie bankowym. Wpływ na podaż pieniądza: - podwyższenie stopy redyskontowej zmniejsza kreację pieniądza, - obniżenie stopy redyskontowej podwyższa kreację pieniądza w gospodarce.

17

18 Zadanie Stopa rezerw obowiązkowych wynosi 10%, dodatkowo banki zatrzymują 5% jako rezerwę dodatkową. Gospodarstwa domowe 20% dochodu trzymają w postaci gotówki, reszta trzymana jest w banku. Baza monetarna wynosi 100 mld zł. Ile wynosi podaż pieniądza? Jak wzrost rezerw dobrowolnych wpłynie na mnożnik kreacji pieniądza? Jeśli gospodarstwa domowe ze względu na wzrost nieufności do systemu bankowego zdecydują się trzymać więcej gotówki w skarpecie lub pod materacem, co się stanie z podażą pieniądza?

19

20 Inflacja Inflacja wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce w danym okresie czasu (uwaga, nie jest to: spadek wartości pieniądza) Deflacja spadek przeciętnego poziomu cen dóbr i usług Dezinflacja spadek stopy inflacji (wyhamowanie tempa wzrostu cen)

21 Jak mierzyć inflację? Indeks cenowy jest syntetyczną miarą zmiany cen wielu dóbr, wagami są ilości konsumowanych dóbr q i : PI = (Σp 1,i *q i ) / (Σp 0,i *q i ) *100 Ale które wagi (q i ) wziąć? Z okresu t=0 czy t=1? Wagi z okresu t=0 indeks Laspeyresa Wagi z okresu t=1 indeks Paaschego (łatwo zapamiętać: L jest przed P)

22 Jak mierzyć inflację? Intuicyjna interpretacja indeksu Laspeyrsa: o ile wzrosła cena koszyka dóbr, który konsumowaliśmy w zeszłym okresie. Inflacja liczona indeksem Laspeyrsa na ogół jest wyższa niż w przypadku indeksu Paaschego. Dzieje się tak dlatego, że inflacja powoduje zmiany w koszyku na rzecz dóbr, które zdrożały mniej (dobro droższe substytuujemy tańszym). Indeks Fishera to średnia geometryczna z indeksów Laspeyrsa i Paaschego

23 Miary inflacji co mierzymy? Zależnie od wyboru koszyka dóbr i usług możemy zbudować różne miary inflacji Na ogół posługujemy się trzema głównymi miernikami inflacji: CPI (consumer price index) w koszyku są dobra i usługi nabywane przez gospodarstwa domowe PPI (producer price index) cen produkcji sprzedanej przemysłu Deflator PKB bierzemy pod uwagę wszystkie dobra i usługi wliczane do PKB

24 CPI wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) obliczany jest i podawany przez GUS w ujęciu rocznym, półrocznym, kwartalnym oraz miesięcznym. Wskaźnik ten jest obliczany na podstawie: - badania cen towarów i usług konsumpcyjnych na rynku detalicznym, - badania budżetów gospodarstw domowych, dostarczającego danych o przeciętnych wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne; dane te wykorzystywane są do opracowania systemu wag. W lipcu 2014 r. po raz pierwszy Główny Urząd Statystyczny odnotował deflację wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) spadł o 0,2% licząc rok do roku.

25 PPI Indeks cen dóbr produkcyjnych (PPI) (ang. Producer Price Index, PPI) wskaźnik obrazujący zmiany poziomu cen ustalanych przez producentów na różnych etapach procesu wytwarzania dóbr. Powszechnie stosowany na świecie, jako jedna z miar poziomu inflacji obok CPI (ang. Consumer Price Index). W Polsce indeks cen dóbr produkcyjnych przyjmuje postać wskaźnika cen produkcji sprzedanej przemysłu i jest obliczany oraz publikowany przez GUS.

26 Zmiany inflacji PPI wyprzedzają CPI Źródło: Materiały TFI Skarbiec.

27 Źródło: NBP (2015), Raport o inflacji. Listopad 2015

28 Zadanie JABŁKA cena za sztukę 2,10 2,50 liczba sztuk GRUSZKI cena za sztukę 3,40 3,80 liczba sztuk BRZOSKWINIE cena za sztukę 4,00 3,20 liczba sztuk Oblicz indeks cen Laspeyresa, Paaschego i Fishera.

29 Zadanie JABŁKA cena za sztukę 2,10 2,50 liczba sztuk GRUSZKI cena za sztukę 3,40 3,80 liczba sztuk BRZOSKWINIE cena za sztukę 4,00 3,20 liczba sztuk Oblicz indeks cen Laspeyresa, Paaschego i Fishera. Rozwiązanie: Indeks Laspeyersa = , Paaschego: , Fishera:

30 Zadanie Korzystając z danych Eurostat porównaj roczną stopę inflacji (HICP) w Polsce, Grecji, Niemczech i na Łotwie Database by themes economy and finance prices Harmonised indices of consumer prices HICP

31 Zadanie Germany Poland Greece Latvia

32 Zadanie Wykorzystując dane GUS ze strony: wskaż jakie kategorie produktów potaniały najbardziej między grudniem 2015 a grudniem 2016, a które podrożały najbardziej.

33 Zadanie Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych A 100,8 żywność i napoje bezalkoholowe A 102,5 napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe A 101,0 odzież i obuwie A 95,3 użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii A 99,9 wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego A 100,3 zdrowie A 98,4 transport A 104,3 łączność A 99,3 rekreacja i kultura A 99,2 edukacja A 100,7

34 Zadanie Korzystając z danych Eurostat porównaj zmianę składu koszyka inflacyjnego HICP w Polsce między 1996 a 2016 rokiem Wybieramy kody C01-C12 Database by themes economy and finance prices Harmonised indices of consumer prices HICP HICP item weights

35 Zadanie Miscellaneous goods and services Restaurants and hotels Education Recreation and culture Communications Transport Health Furnishings, household equipment and routine household maintenance Housing, water, electricity, gas and other fuels Clothing and footwear Alcoholic beverages, tobacco and narcotics Food and non-alcoholic beverages

36 Food and non-alcoholic beverages Alcoholic beverages, tobacco and narcotics Clothing and footwear Housing, water, electricity, gas and other fuels Furnishings, household equipment and routine household maintenance Health Transport Communications Recreation and culture Education Restaurants and hotels Miscellaneous goods and services , ,6 1,1 9,3 23,1 28,4 13,1 24,1 2,1 13, ,3-100 zmiana ,3

37 Food and non-alcoholic beverages Alcoholic beverages, tobacco and narcotics Clothing and footwear Housing, water, electricity, gas and other fuels Furnishings, household equipment and routine household maintenance Health Transport Communications Recreation and culture Education Restaurants and hotels Miscellaneous goods and services , ,6 1,1 9,3 23,1 28,4 13,1 24,1 2,1 13, , Jak skomentujesz te wyniki zmiana w 1996 kontekście prawa Engla? ,3

38

39 Ilościowa teoria pieniądza Zależność między inflacją a podażą pieniądza tłumaczy ilościowa teoria pieniądza (Quantity Theory of Money, równanie Fishera) M v = P Y M pieniądz v prędkość obiegu pieniądza w gospodarce P poziom cen Y wolumen towarów w wymianie (~ produkt)

40 Ilościowa teoria pieniądza Równanie Fishera można zapisać w wersji na tempach zmian: M + v = P + Y M v P Y π = P = M Y + v P M Y v Gdy założymy, że tempo obiegu pieniądza jest stałe (uwaga: w okresach hiperinflacji na ogół v rośnie): π = M/M Y/Y WNIOSEK: Kiedy tempo przyrostu podaży pieniądza przekracza tempo wzrostu produktu wywołuje to wzrost cen (inflację)

41 Zadanie Jeśli tempo wzrostu realnego PKB wyniosło 2,5%, baza monetarna zwiększyła się o 3%, a prędkość obiegu pieniądza nie zmieniła się, ile wyniosła stopa inflacji?

42 Zadanie Korzystając z danych z bazy Banku Światowego porównaj tempo inflacji i tempo przyrostu podaży (broad money annual %) w Polsce i w Mołdawii. Ile wynosi korelacji między tempem inflacją a tempem wzrostu podaży pieniądza? Skomentuj w kontekście QTM.

43

44 Zmienne nominalne vs realne przykład przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej W 2013 roku pracownik dostawał przeciętnie 3877 zł, gdy w 2002 roku tylko 2240 zł. Czy możemy porównywać wartości z dwóch okresów? Siła nabywcza 1 zł w 2002 roku była znacznie większa niż w 2013 roku. Musimy to uwzględnić! Ten sam problem mamy m.in. z porównywaniem PKB.

45 Zmienne nominalne vs realne Nominalne PKB wyrażone w cenach bieżących (current prices), tj. dla każdego roku inne ceny Realne PKB przeliczamy wartość PKB używając cen z jednego roku. W praktyce wykorzystujemy metodę łańcuchową (ang. chain linking) biorąc deflatory PKB dla kolejnych lat Analogicznie urealniamy wynagrodzenia (do wynagrodzeń wykorzystujemy raczej indeks cen konsumenta CPI)

46 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne)

47 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) 1200 Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne)

48 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) /0.92 Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne)

49 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) / /(0.92*1.02) Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne)

50 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) 1150* / /(0.92*1.02) Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne)

51 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) 1090*1.31* * / /(0.92*1.02) Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne)

52 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne)

53 Urealnianie PKB PKB nominalne PKB realne (ceny z 2012) Deflator PKB (indeks) Tempo wzrostu PKB (realne) / % 1200/ % 1480/ % 1598/ %

54 Realna stopa procentowa i nominalna stopa procentowa r realna stopa procentowa, czyli nominalna po uwzględnieniu inflacji Równanie Fishera: (1 + r) = (1 + i ) / (1 + π ) Uproszczone równanie Fishera r i π * Uwaga: prawdziwe, gdy iloczyn rπ jest zaniedbywalnie mały

55 Zmienne realne a nominalne W podobny sposób możemy urealniać (w przybliżeniu) inne zmienne: Zmiana płac realnych zmiana płac nominalnych CPI Zmiana realnego PKB zmiana nominalnego PKB (deflator PKB - 100)/100

56 Zadanie Uzupełnij tabelę: Wynagrodzenia nominalne Stopa inflacji 1% 2% 4% 3% 5% Wynagrodzenia realne (2010) Wynagrodzenia realne (2012)

57 Zadanie JABŁKA cena za sztukę 2,10 2,50 liczba sztuk GRUSZKI cena za sztukę 3,40 3,80 liczba sztuk BRZOSKWINIE cena za sztukę 4,00 3,20 liczba sztuk Zakładając, że tabela przedstawia konsumpcję dóbr finalnych w gospodarce, oblicz zmianę nominalnego i realnego PKB.

58

59 Zasady pisania raportu grupy 3-osobowe, ewentualnie 2-osobowe (nie można pisać samemu) przygotowując raporty stosujemy zasady pisania prac takiej jak dla prac dyplomowych ocena za raport jest wspólna dla całego zespołu objętość do 15 stron (niewielkie przekroczenia objętości dopuszczalne) zawsze cytujemy źródła, na które się powołujemy przyłapanie na plagiacie oznacza nie zaliczenie ćwiczeń lub komisję dyscyplinarną

60 Zasady c.d. Wszystkie informacje, które cytujemy z innych źródeł, muszą być opatrzone przypisem, oraz ujęte w bibliografii. Pod wykresami i tabelami zawsze dodajemy informację o źródle. Ważna jest spójność i formatowania wykresów, tabel. Likwidujemy linie siatki z wykresów. Rezygnujemy z obramowań wykresów. Ważna jest czytelność wykresów! Tekst powinien być wyjustowany. W całym tekście to samo formatowanie.

61 Zasady c.d. Termin prezentacji raportów: 11 maja 2017 Termin oddania raportów: 25 maja 2017

62

63 Zadania powtórzeniowe Zadanie 1. Podaj ekonomiczną definicję osoby bezrobotnej. Zadanie 2. Kurs złotego do euro zmienił się z 4.41 PLN/EUR na 3.87 PLN/EUR. Jakich spodziewasz się konsekwencji dla bilansu handlowego i inflacji? Krótko wyjaśnij.

64 Zadania powtórzeniowe Zadanie 3. W roku 2013 przeciętny kurs złotego do euro wyniósł 4.4 PLN/EUR, w 2014 roku wyniósł 4.0 PLN/EUR, w tym czasie inflacja w Polsce wyniosła 2%, zaś w strefie euro nastąpił spadek cen o 1%. Co to oznaczało dla konkurencyjności polskiego eksportu?

65 Zadania powtórzeniowe Zadanie 4. Kurs forinta do euro zmienił się z 311 HUF/EUR na 356 HUF/EUR. Jakich spodziewasz się konsekwencji dla inflacji na Węgrzech? Jaką politykę powinien zastosować Narodowy Bank Węgier, aby stabilizować ceny w gospodarce? Zadanie 5. Kurs złotego do euro zmienił się z 4.41 PLN/EUR na 3.87 PLN/EUR. Jakich spodziewasz się konsekwencji dla bilansu handlowego? Zadanie 6. W roku 2014 przeciętny kurs złotego do euro wyniósł 4.0 PLN/EUR, w 2015 roku wyniósł 4.2 PLN/EUR, w tym czasie inflacja w Polsce wyniosła 1%, zaś w strefie euro ceny nie zmieniły się. Co to oznaczało dla konkurencyjności polskiego eksportu?

66 Zadania powtórzeniowe Zadanie 7. Na skutek wyższych oczekiwań inflacyjnych w związku z planowanym wejściem kraju X do Unii Europejskiej, w kraju tym wzrosła szybkość obiegu pieniądza. Co powinien zrobić bank centralny tego kraju, aby nie dopuścić do nadmiernego wzrostu inflacji? Jaki typ Zadanie 8. Na skutek niepewności w systemie bankowym banki komercyjne zwiększają stopę rezerw z 10% do 15%. Stosunek gotówki do depozytów wynosi 0.2. Baza monetarna nie ulega zmianie. Jakich zmian poziomu cen oczekujesz? Zadanie 9. Jak się zmieni podaż pieniądza M0, M1 i M2 gdy 100 zł zostanie przeniesione z rachunku bieżącego na rachunek terminowy (3- miesięczny)?

67 Zadania powtórzeniowe Zadanie. Podaj ekonomiczną definicję osoby bezrobotnej. Zadanie. W gospodarce populacja osób w wieku produkcyjnym wynosi 60 mln, liczba pracujących 40 mln, bezrobotnych jest 3 mln. Oblicz stopę bezrobocia, wskaźnik zatrudnienia i współczynnik aktywności zawodowej? Zadanie. Co to jest stopa bezrobocia NAIRU? Zadanie. Z jakich komponentów składa się bezrobocie naturalne? Zadanie. Co to jest płaca progowa? Zadanie. Co to jest płaca wydajnościowa? Zadanie. Jeśli liczba zatrudnionych wynosi 18 mln, liczba bezrobotnych 4 mln, stopa aktywności zawodowej (w odniesieniu do populacji w wieku produkcyjnym) 55%, to ile wynosi: stopa bezrobocia oraz liczba nieaktywnych zawodowo (w wieku produkcyjnym).

68 Literatura obowiązkowa MANKIW rozdziały: 2. Mierzenie kosztów utrzymania, 7. System pieniężny, 8. Pieniądz, wzrost i inflacja Wiedza do pogłębienia: Mechanizm kreacji pieniądza Jak mierzymy inflację Koszty inflacji QTM Urealnianie zmiennych: równanie Fishera dla realnych stóp procentowych