SYSTEM ZARZĄDZANIA INFORMACJĄ O JAKOŚCI WODY W ZBIORNIKU ŚWINNA PORĘBA

Transkrypt

1 Podniesienie jakości usług publicznych wokół zbiornika Świnna Poręba Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna SYSTEM ZARZĄDZANIA INFORMACJĄ O JAKOŚCI WODY W ZBIORNIKU ŚWINNA PORĘBA INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ODDZIAŁ W KRAKOWIE dr inż. Tomasz Walczykiewicz mgr inż. Roman Konieczny mgr inż. Małgorzata Siudak mgr inż. Agnieszka Boroń mgr inż. Anna Łudzik dr inż. Urszula Opial Gałuszka Kraków, grudzień 2014

2 2

3 Spis treści 1. Źródła informacji o jakości wody w zbiorniku i zlewni zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego) Źródła informacji o jakości wody w zbiorniku i zlewni zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego) Przewidywane źródła danych o jakości wody w zbiorniku lub zlewni Wariantowe propozycje udostępniania informacji zarządcom kąpielisk i turystom Potencjalni odbiorcy informacji o jakości wody w zbiorniku i ich potrzeby Propozycje udostępniania informacji Rekomendowane działania w zakresie pozyskiwania informacji o jakości wody Propozycje działań edukacyjnych i informacyjnych Adresaci programu Sugerowana zawartość i treści programu Formy prowadzenia edukacji Załącznik 1 Podstawy organizacyjno prawne badania i oceny jakości wód w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Załącznik 2 Szczegółowy zakres i częstotliwość badań poszczególnych wskaźników prowadzonych przez WIOŚ w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (plik Excel Monitoring) umieszczony na załączonym CD Załącznik 3 Wzór ewidencji kąpielisk Załącznik 4 - Wzór tabeli służącej do przedstawienia szczegółowych informacji, które powinien zawierać profil wody w kąpielisku Spis rysunków Rysunek 1. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych w zlewni Skawy... 8 Rysunek 2. Lokalizacja kąpielisk Rysunek 3. Lokalizacja punktów poboru próbek wody do badań w 2014 r Rysunek 4. Lokalizacja ujęć wody powierzchniowej Rysunek 5. Preferowane informacje o jakości wody przez użytkowników Rysunek 6. Korzyści z dostępu do informacji o jakości wody Rysunek 7. Zmniejszenie liczby klientów spowodowanych zamknięciem kąpieliska Rysunek 8. Symbole graficzne obowiązujące państwa UE (wg European Environment Agency) Rysunek 9. Serwis kąpieliskowy prowadzony przez Główny Inspektorat Sanitarny

4 Rysunek 10. Oznaczenia stosowane w serwisie kąpieliskowym Rysunek 11. Proponowana struktura biuletynu informacyjnego Rysunek 12. Wygląd biuletynu zaprojektowanego pod określone potrzeby rozsyłania informacji o kąpieliskach dla Zalewu Szczecińskiego Rysunek 13. Przykładowy zrzut obrazu aplikacji wybór kąpieliska z mapy, wybór kąpieliska z listy Rysunek 14. Przykładowy zrzut obrazu aplikacji informacja o kąpielisku, informacja o jakości wody Spis tabel Tabela 1 Parametry charakteryzujące stan ekologiczny... 6 Tabela 2 Parametry charakteryzujące stan ekologiczny zbiornika... 9 Tabela 3 Zakres badań w 2014 roku Tabela 4. Wymagania dotyczące jakości wody w kąpieliskach wg rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011, Nr 86, poz. 478) - wymagania dla wód powierzchniowych Tabela 5 Tematy realizowane wraz z podziałem na kategorie wiekowe

5 1. Źródła informacji o jakości wody w zbiorniku i zlewni zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego) 1.1. Źródła informacji o jakości wody w zbiorniku i zlewni zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego) Monitoring prowadzony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) wykonuje badania i ocenę jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, biologicznych i chemicznych. Zakres, sposób badań oraz kryteria oceny stanu wód określają rozporządzenia do ustawy Prawo Wodne szczegółowy opis tego zagadnienia znajduje się w załączniku (Załącznik 1.) do niniejszego opracowania. Program monitoringu jest realizowany przez WIOŚ w ramach: Monitoringu diagnostycznego (części wód na obszarach ochrony siedlisk i gatunków)- MD Monitoringu operacyjnego (rzeki wraz ze zbiornikami zaporowymi) MO Monitoringu badawczego - MB Monitoringu obszarów chronionych Monitoring obszarów chronionych jest prowadzony na terenach: zagrożonych eutrofizacją ze źródeł komunalnych (MOEU), wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (MOPI), chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków Natura 2000 (MONA) Punkty pomiarowo-kontrolne monitoringu zostały zlokalizowane w oparciu o wykaz wód, wykazy wielkości emisji, które są zamieszczone w rozporządzeniach do Prawa Wodnego. Częstotliwość i zakres badań zależy od rodzaju punktu oraz celu w jakim został wyznaczony. W tabeli poniżej przedstawiono wykaz wskaźników, które są monitorowane i zaplanowane do monitorowania zgodnie z PMŚ w latach (Tabela 1.) oraz mapę z lokalizacją punktów pomiarowo-kontrolnych, w których przeprowadzane były badania (Rysunek 1). Szczegółowy zakres i częstotliwość badań poszczególnych wskaźników znajduje się w załączniku (Załącznik 2) do niniejszego opracowania. 5

6 Tabela 1 Parametry charakteryzujące stan ekologiczny Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Skawa - Jordanów Skawa - Gorzeń Górny Skawa - Witanowice Skawica - Białka Stryszawka - powyżej ujęcia Rok badania Wskaźniki 2013 temperatura wody, zapach, barwa, zawiesina ogólna, BZT5, ogólny węgiel organiczny, nasycenie wód tlenem, ChZT Cr, przewodność w 20 C, siarczany, chlorki, odczyn ph, azot Kjeldahla, fosforany PO4, arsen, bar, bor, chrom sześciowartościowy, chrom ogólny, cynk, miedź, fenole lotne indeks fenolowy, węglowodory ropopochodne indeks olejowy, cyjanki wolne, selen, wanad, fluorki, kadm i jego związki, heksachlorocykloheksan (HCH), ołów i jego związki, rtęć i jej związki, nikiel i jego związki, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(g,h,i)terylen, indeno(1,2,3-cd)piren, aldryna, dieldryna, endryna, izodryna, DDT całkowity, żelazo, mangan, substancje powierzchniowo czynne anionowe, bakterie grupy coli, bakterie grupy coli typu kałowego, paciorkowce kałowe enterokoki, amoniak całkowity, azotany, pestycydy ogółem 2014 takie same wskaźniki jak rok wcześniej 2015 takie same wskaźniki jak rok wcześniej i dodatkowo fitobentos, tlen rozpuszczony, twardość ogólna, azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny 2013 tak jak dla punktu Skawa-Jordanów 2014 takie same wskaźniki jak rok wcześniej 2015 takie same wskaźnik jak rok wcześniej i dodatkowo fitobentos, substancje rozpuszczone, tlen rozpuszczony, twardość ogólna, azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny, aldehyd mrówkowy, srebro, benzen, 1,2-dichloroetan (EDC), trichlorobenzeny (TCB), trichlorometan (chloroform), tetrachlorometan, trichloroetylen (TRI), tetrachloroetylen (PER) 2013 tak jak dla punktu Skawa-Jordanów 2014 takie same wskaźniki jak rok wcześniej 2015 takie same wskaźnik jak rok wcześniej i dodatkowo fitobentos, substancje rozpuszczone, tlen rozpuszczony, twardość ogólna, azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny, aldehyd mrówkowy, srebro, benzen, 1,2-dichloroetan (EDC), trichlorobenzeny (TCB), trichlorometan (chloroform), tetrachlorometan, trichloroetylen (TRI), tetrachloroetylen (PER) 2013 takie same jak dla punktu Skawa-Jordanów 2014 takie same wskaźniki jak rok wcześniej i dodatkowo fitobentos, twardość ogólna, azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny 2015 takie same wskaźniki jak w 2013 roku 2013 tak jak dla punktu Skawa-Jordanów 2014 takie same wskaźniki jak rok wcześniej 6

7 Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Paleczka - Zembrzyce Wieprzówka - Rzyki Wieprzówka - Graboszyce Choczenka - Wadowice Łowiczanka - Podolsze Skawa - Zembrzyce Rok badania Wskaźniki 2015 takie same wskaźniki jak rok wcześniej i dodatkowo fitobentos, substancje rozpuszczone, tlen rozpuszczony, twardość ogólna, azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny, aldehyd mrówkowy, srebro, benzen, 1,2-dichloroetan (EDC), trichlorobenzeny (TCB), trichlorometan (chloroform), tetrachlorometan, trichloroetylen (TRI), tetrachloroetylen (PER) 2013 tak jak dla punktu Skawa-Jordanów 2014 takie same wskaźniki jak rok wcześniej i dodatkowo fitobentos, twardość ogólna, azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny 2015 takie same wskaźniki jak w 2013 roku 2013 tak jak dla punktu Skawa-Jordanów 2014 takie same wskaźniki jak rok wcześniej i dodatkowo fitobentos, aldehyd mrówkowy, twardość ogólna, azot amonowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny, srebro, antymon, benzen, 1,2-dichloroetan (EDC), trichlorobenzeny (TCB), trichlorometan (chloroform), tetrachlorometan, trichloroetylen (TRI), tetrachloroetylen (PER) 2015 takie same wskaźniki jak w 2013 roku 2014 fitobentos, temperatura wody, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodność w 20 C, twardość ogólna, odczyn ph, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany PO4, fosfor ogólny 2014 fitobentos, temperatura wody, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodność w 20 C, twardość ogólna, odczyn ph, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany PO4, fosfor ogólny 2014 fitobentos, temperatura wody, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodność w 20 C, twardość ogólna, odczyn ph, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany PO4, fosfor ogólny 2015 fitobentos, temperatura wody, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodność w 20 C, twardość ogólna, odczyn ph, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany PO4, fosfor ogólny Skawa - Zator 2015 fitobentos, temperatura wody, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodność w 20 C, twardość ogólna, odczyn ph, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany PO4, fosfor ogólny 7

8 Rysunek 1. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych w zlewni Skawy 1. Skawa Jordanów (monitoring: MOPI, MO, MOEU) 2. Skawa Zembrzyce (monitoring: MO, MOEU) 3. Skawa - Gorzeń Górny (monitoring: MOPI, MO, MOEU) 4. Skawa Witanowice (monitoring: MOPI) 5. Skawa - Zator (monitoring: MO, MONA, MOEU) 6. Skawica Białka (monitoring: MOPI, MO, MOEU) 7. Stryszawka - powyżej ujęcia (monitoring: MOPI, MO) 8. Paleczka Zembrzyce (monitoring: MOPI, MO, MOEU) 9. Wieprzówka Rzyki (monitoring: MOPI, MO, MOEU) 10. Wieprzówka Graboszyce (monitoring: MO, MOEU) 11. Choczenka Wadowice (monitoring: MO, MOEU) 12. Łowiczanka Podolsze (monitoring: MO, MOEU) Objaśnienia: MO - program monitoringu operacyjnego MONA - program monitoringu operacyjnego na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków Natura 2000 MOPI - program monitoringu operacyjnego jakości wód wykorzystywanych do spożycia MOEU - program monitoringu operacyjnego jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych 8

9 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska zajmie się również badaniem zbiornika Świnna Poręba po oddaniu do eksploatacji. Inspektorat planuje, że badania będą wykonywane tak samo jak dla zbiorników na Dunajcu z częstotliwością co sześć lat. W tabeli poniżej zestawiono parametry, które podlegać będą monitoringowi (Tabela 2). Tabela 2 Parametry charakteryzujące stan ekologiczny zbiornika Nazwa stanowiska pomiarowego Zbiornik Świnna Poręba Objaśnienia: Rodzaj monitoringu MO, MOEU MO - program monitoringu operacyjnego Wskaźniki fitobentos, temperatura wody, przeźroczystość, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodność w 20 C, twardość ogólna, odczyn ph, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany PO4, fosfor ogólny, azotany MOEU - program monitoringu operacyjnego jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych Wyniki badań monitoringowych wykonanych przez WIOŚ są upowszechniane poprzez roczne raporty tematyczne oraz przez stronę internetową ( Niestety nie ma możliwości wcześniejszego uzyskania informacji o stanie środowiska oraz o jakości wody powierzchniowej. Wynika to z faktu, że wyniki badań wody są zestawiane razem, weryfikowane w celu wyeliminowania błędów i odstępstw od normy oraz następnie zatwierdzane. Proces takiej weryfikacji trwa rok, a dane są umieszczane w odpowiednich bazach. Po okresie weryfikacji danych każdy może wystąpić do WIOŚ o udostępnienie informacji na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U z pz.) wypełniając odpowiedni formularz znajdujący się na stronie internetowej Inspektoratu. Monitoring prowadzony przez Państwową Inspekcję Sanitarną Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawują nadzór i monitorują jakość wody w kąpieliskach oraz przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W 2010 roku w okolicach przyszłego zbiornika monitorowano trzy kąpieliska: Andrychów-Olszyny, Wadowice między mostami i Sucha-Role (Sucha Beskidzka) poniżej ujęcia wody. W 2013 roku nie wyznaczono żadnych kąpielisk. W obrębie zbiornika Świnna Poręba planowane jest utworzenie trzech kąpielisk: Centrum Rekreacji Jaszczurówka, Centrum Rekreacji Nad Potokiem Paleczka i Centrum Rekreacji w Dąbrówce (Rysunek 2). 9

10 Rysunek 2. Lokalizacja kąpielisk Monitoring prowadzony na Skawie i jej dopływach Prace dotyczące monitoringu wód rzeki Skawy i jej dopływów obejmowały badania oraz ocenę jakości wód powierzchniowych powyżej, poniżej i w samym zbiorniku wodnym. Celem badań jest: kontrola wpływu prowadzonych prac przy budowie zbiornika Świnna Poręba na jakość wód w rzece Skawie, w tym szczególnie na jakość wód w przekroju Gorzeń Dolny - ujęcia wody Wadowickiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji (WPWiK) dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, zebranie danych do podejmowania i monitorowania działań na rzecz zapewnienia dobrego stanu jakości wód w budowanym zbiorniku Świnna Poręba oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem. przeprowadzenie dodatkowych w tym roku badań i oceny jakości wód w aspekcie bytowania ryb w warunkach naturalnych, oraz badań jakości wód na ujęciu i zrzucie z Ośrodka Zarybieniowego. Pierwsze badania rozpoczęto w 2007 roku w związku ze wzrostem zanieczyszczeń na ujęciu wody WPWiK w Wadowicach spowodowanym pracami ziemnymi w rejonie czaszy zbiornika. Badania w 2014 roku są kontynuacją tych badań i są szczególnie istotne z uwagi na planowane zalanie zbiornika. Zlecony zakres badań stanowi poszerzenie prac monitoringowych prowadzonych przez WIOŚ w Krakowie prowadzonych w ramach 10

11 Państwowego Monitoringu Środowiska. W tabeli poniżej przedstawiono zbiorcze zestawienie monitorowanych parametrów (Tabela 3) oraz przedstawiono lokalizację tych punktów (Rysunek 3). Tabela 3 Zakres badań w 2014 roku Punkty poboru wody Podstawowe punkty na rzece Skawie: P1. Zembrzyce powyżej ujścia Paleczki P2. Świnna Poręba poniżej zapory P3. Ujęcie wody dla Wadowic Punkty dodatkowe na rzece Skawie: D1. Skawce Większe potoki dopływające do rzeki Skawy w rejonie zlewni bezpośredniej zbiornika Świnna Poręba: W1. Paleczka, W2. Tarnawka W3. Stryszówka, W4. Jaszczurówka Ośrodek Zarybieniowy: - ujęcie wód Częstotliwość, ilość próbek 1 raz na miesiąc: 3*6=18 próbek 1 raz na miesiąc - 6 próbek 1 raz w roku 1 próbka 1 raz na miesiąc: 4*6 = 24 próbki 4 raz w roku - 4 próbki - zrzut wód 4 raz w roku - 4 próbki Zakres badanych wskaźników (1) temperatura, zapach, barwa, mętność, zawiesiny, ph, przewodność el.wł., tlen rozp., ChZTCr, OWO, BZT5, niejonowy amoniak, azot amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, azot og. Kjeldahla, azot og., ortofosforany, fosfor og., węglowodory ropopochodne, związki fenolowe, całkowity chlor pozostały, żelazo og., żelazo rozp., mangan og., mangan rozp., cynk og., miedź rozp., liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii Escherichia coli, liczba bakterii grupy coli termotolerancyjnych (typ kałowy) (1) j.w. (2) indeks okrzemkowy (1) j.w. (3) temperatura, tlen rozp., ph, zawiesiny, BZT5, ChZTCr, fosfor og., azotyny, związki fenolowe, węglowodory ropopochodne, niejonowy amoniak, azot amonowy, azot og., całkowity chlor pozostały, cynk og., miedź rozp., 16 wskaźników (4) zawiesiny, BZT5, ChZTCr, fosfor og., azot og. 4 wskaźniki 11

12 P3 P2 W3 W4 D1 W2 W1 P1 Objaśnienia: punkty podstawowe na rzece Skawie punkty dodatkowe na rzece Skawie punkty na dopływach rzeki Skawy Rysunek 3. Lokalizacja punktów poboru próbek wody do badań w 2014 r. 12

13 Monitoring ujęć wód powierzchniowych Monitoringiem jakości wody surowej i uzdatnianej pochodzącej z ujęć znajdujących się w okolicach zbiornika Świnna Poręba zajmuje się Wadowickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji. Przedsiębiorstwo wykonuje analizy fizykochemiczne i mikrobiologiczne próbek pobieranych z ujęć wód powierzchniowych. Na terenie miasta i gminy Oświęcim kontrolę jakości wody dostarczanej odbiorcom prowadzi laboratorium Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji. Lokalizację ujęć wody powierzchniowej przedstawiono na poniższej mapie (Rysunek 4) Rysunek 4. Lokalizacja ujęć wody powierzchniowej 1.2. Przewidywane źródła danych o jakości wody w zbiorniku lub zlewni W roku 2010 nastąpiła implementacja do prawa polskiego Dyrektywy 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006 r. dotyczącej zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylającej dyrektywę 76/160/EWG (dyrektywę kąpieliskową) poprzez ustawę 13

14 z dnia 4 marca 2010 r. o zmianie ustawy Prawo wodne (Dz. U. 2010, Nr 44, poz. 253), która wprowadziła nowe definicje oraz zasady zarządzania jakością wody w kąpieliskach. Wprowadzone podstawowe definicje to: Kąpielisko - wyznaczony uchwałą rady gminy wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, na potrzeby dużej liczby kąpiących się określony w uchwale rady gminy w sprawie wykazu kąpielisk. Miejsce wykorzystywane do kąpieli (tylko w prawodawstwie krajowym) - wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, nie będący kąpieliskiem i wykorzystywany do kąpieli. Profil wody w kąpielisku - zespół danych i informacji, dotyczących cech fizycznych, geograficznych i hydrologicznych wody w kąpielisku oraz wód powierzchniowych, mających wpływ na jej jakość, wraz z identyfikacją i oceną przyczyn występowania zanieczyszczeń mogących wywierać niekorzystny wpływ na jakość wody w kąpielisku i stan zdrowia osób z niego korzystających; Organizator kąpieliska/miejsca wykorzystywanego do kąpieli - osoba fizyczna/prawna/jednostka organizacyjna, która podjęła się zorganizowania kąpieliska lub miejsca wykorzystywanego do kąpieli oraz uzyskała zgodę właściciela wody i przyległego gruntu. W proces zarządzania jakością wody w kąpieliskach oprócz organizatora kąpieliska zaangażowane są również jednostki samorządu terytorialnego oraz organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Organizator kąpieliska jest zobowiązany do: badania wody w kąpielisku w ramach kontroli wewnętrznej (w porozumieniu z właściwym inspektorem sanitarnym) min. 4 razy w sezonie jednak przerwa między badaniami nie może przekraczać miesiąca; dokumentowania i niezwłocznego przekazywania sprawozdań z wyników badania wody w kąpielisku właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu; informowania osób korzystających z kąpieliska o jakości wody w kąpielisku i zaleceniach inspektora sanitarnego; w wyniku wprowadzenia przez inspektora sanitarnego zakazu kąpieli organizator kąpieliska jest zobowiązany do ustalenia przyczyny zanieczyszczenia i podjęcia działań dla ochrony zdrowia ludzkiego i poprawy jakości wody; sporządzenia profilu wody w kąpielisku. Organizator miejsca wykorzystywanego do kąpieli zobowiązany jest do: wykonywania badania jakości wody nie wcześniej niż 14 dni przed dniem rozpoczęcia jego funkcjonowania, przynajmniej raz w trakcie jego funkcjonowania oraz każdorazowo w przypadku wzrokowego stwierdzenia zanieczyszczenia; oznakowania miejsca wykorzystywanego do kąpieli; 14

15 przekazywania właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu wyników badań oraz informacji o wystąpieniu zmian, które mogą wpływać na pogorszenie jakości wody. W okresie 10 lat od wejścia w życie zapisów zawartych w ustawie, organizator kąpieliska może ubiegać się do wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej o zwrot kosztów poniesionych związku z obowiązkami jakie nakład ww. ustawa. Dofinansowanie w okresie 2 lat od wejścia przepisów ustawy wynosi 100 %, a po upływie 2 lat 50% udokumentowanych kosztów. Wójt, burmistrz, prezydent miasta zobowiązany jest do: sporządzenia corocznie do 31 maja wykazu kąpielisk na podstawie wniosków składanych przez organizatorów kąpielisk; przygotowania projektu uchwały obejmującej wykaz kąpielisk i przekazania go do dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej, wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska; właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego dyrektora urzędu morskiego (w przypadku kąpielisk morskich) w celu zaopiniowania; prowadzenia i aktualizowania ewidencji kąpielisk wraz z dokumentacją; informowania społeczeństwa o jakości wody w kąpieliskach. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zobowiązane są do: prowadzenia kontroli urzędowej jakości wody w kąpielisku; wprowadzenia, w razie konieczności, zakazu kąpieli w danym sezonie kąpielowego lub tymczasowego zakazu kąpieli; przedstawienia Komisji Europejskiej, przed rozpoczęciem sezonu kąpielowego, informacji o liczbie kąpielisk wraz z podaniem przyczyny zmian w ich liczbie w porównaniu do poprzedniego sezonu kąpielowego wraz z wykazem kąpielisk; prowadzenia i aktualizacji internetowego serwisu kąpieliskowego zawierającego informacje dotyczące kąpielisk. Zgodnie z nowymi rozporządzeniami jednostki samorządu terytorialnego oraz organizatorzy kąpielisk mają obowiązek sporządzenia dokumentów takich jak ewidencja kąpielisk w gminie wraz z kartą kąpieliska i profil kąpieliska, których wzory zamieszczono w załącznikach 3 i 4. Zgodnie z 3 ust. 1 rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie profilu wody w kąpielisku (Dz. U. 2011, Nr 36, poz. 191) profil wody na kąpielisku powinien zawierać szczegółowe informacje o: 1) lokalizacji kąpieliska; 2) lokalizacji punktu lub punktów kontroli jakości wód w kąpielisku; 3) cechach fizycznych, geograficznych i hydrologicznych wody w kąpielisku oraz innych wód powierzchniowych znajdujących się w zlewni kąpieliska, które mogłyby być źródłem zanieczyszczeń; 15

16 4) identyfikacji oraz ocenie przyczyn zanieczyszczeń, które mogłyby mieć wpływ na wodę w kąpielisku oraz wywierać niekorzystny wpływ na stan zdrowia kąpiących się, a w przypadku istnienia ryzyka krótkotrwałych zanieczyszczeń, również o: a) przewidywanym charakterze, częstotliwości oraz czasie trwania spodziewanego krótkotrwałego zanieczyszczenia, b) szczegółach wszelkich pozostałych przyczyn zanieczyszczeń, łącznie z podjętymi środkami zarządzania oraz harmonogramem eliminacji tych przyczyn, c) środkach zarządzania podjętych w przypadkach występowania zanieczyszczenia krótkotrwałego, wraz z określeniem podmiotów odpowiedzialnych za podjęcie takich działań i szczegółów dotyczących kontaktu z nimi; 5) ocenie możliwości rozmnożenia sinic; 6) ocenie możliwości rozmnożenia makroalg lub fitoplanktonu. Wzór tabeli służącej do przedstawienia szczegółowych informacji, które powinien zawierać profil wody w kąpielisku zawiera załącznik nr 4. Zmianie uległy również wymagania jakimi powinna odpowiadać jakość wody w kąpielisku i sposób jej oceny. Organizator kąpieliska wykonuje badanie jakości wody nie mniej niż cztery razy w sezonie kąpielowym, tak aby przerwa między badaniami nie przekraczała miesiąca oraz dodatkowo w terminie 7 dni po ustaniu krótkoterminowego zanieczyszczenia. Organizator miejsca wykorzystywanego do kąpieli wykonuje badanie jakości wody nie wcześniej niż 14 dni przed dniem rozpoczęcia jego funkcjonowania oraz przynajmniej raz w trakcie jego funkcjonowania, a także każdorazowo w przypadku wzrokowego stwierdzenia zanieczyszczeń niekorzystnie wpływających na jakość wody i mogących stanowić zagrożenie zdrowotne dla kąpiących się tam osób. Państwowy Inspektor Sanitarny dokonuje oceny bieżącej, sezonowej, i czteroletniej. Ocena bieżąca obejmuje parametry mikrobiologiczne: enterokoki (dopuszczalna liczba bakterii/100 ml do 400), escherichia coli (dopuszczalna liczba bakterii/100 ml do 1000) oraz wizualne: zakwit sinic, rozmnożenie się makroalg i fitoplanktonu morskiego, obecność w wodzie materiałów smolistych, szkła, gumy, tworzyw sztucznych. Właściwy państwowy inspektor sanitarny, na podstawie sprawozdania z przeprowadzonych badań jakości wody i przedstawionych wyników, przekazanych przez organizatora i badań przeprowadzonych w ramach kontroli urzędowej (o której mowa w art. 34d ust. 6 ustawy Prawo wodne) przeprowadza ocenę bieżącą, sezonową i czteroletnią jakości wody oraz dokonuje klasyfikacji jakości wody w kąpielisku. Kąpielisko może funkcjonować, jeżeli jakość wody w nim została sklasyfikowana co najmniej jako dostateczna. Jeżeli jakość wody w kąpielisku została zakwalifikowana jako niedostateczna, kąpielisko może funkcjonować pod warunkiem podjęcia działań mających na celu ochronę zdrowia ludzkiego i poprawę jakości wody, w tym wprowadzenia zakazu kąpieli w danym sezonie kąpielowym albo tymczasowego zakazu kąpieli; ustalenie przyczyn nieosiągnięcia dostatecznej klasyfikacji jakości wody w kąpielisku; zapobieżenie, zmniejszenie lub wyeliminowanie przyczyn 16

17 zanieczyszczenia; przekazanie społeczeństwu informacji dotyczącej jakości wody w kąpielisku w sposób niebudzący wątpliwości co do stwierdzonych zagrożeń. Ocena i klasyfikacja sezonowa (na podstawie próbek z danego sezonu) oraz czteroletnia (na podstawie co najmniej 16 próbek) dokonywana jest w oparciu o przedstawione w poniższej tabeli kryteria. Tabela 4. Wymagania dotyczące jakości wody w kąpieliskach wg rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011, Nr 86, poz. 478) - wymagania dla wód powierzchniowych Parametr Jakość doskonała Jakość dobra Jakość dostateczna A B C D Enterokoki (dopuszczalna liczba bakterii/100 ml) Escherichia (dopuszczalna bakterii/100 ml) coli liczba * - oparte na ocenie 95 percentyla ** - oparte na ocenie 90 percentyla 200* 400* 330** 500* 1000* 900** Sposób klasyfikacji jakości wody w kąpielisku: Jakość niedostateczna wody w kąpieliskach należy zaklasyfikować jako niedostateczne, jeżeli w zestawie danych o jakości wody w kąpielisku za ostatni okres oceny, wartości percentyla dla wyliczenia mikrobiologicznego są gorsze od wartości dla jakości dostatecznej, określonych w kolumnie D powyższej tabeli. Jakość dostateczna wody w kąpielisku należy zaklasyfikować jako dostateczne : 1) jeżeli w zestawie danych o jakości wody w kąpielisku za ostatni okres oceny wartości percentyla dla wyliczenia mikrobiologicznego są równe lub lepsze niż wartości jakości dostatecznej określone w kolumnie D powyższej tabeli oraz 2) jeżeli w wodzie mogą wystąpić krótkotrwałe zanieczyszczenia, pod warunkiem że: a) są podejmowane właściwe środki zarządzania, włączając nadzór, systemy wczesnego ostrzegania oraz kontrole, w celu zapobieżenia narażeniu osób kąpiących się przez ostrzeżenia lub, gdy jest to konieczne, zakaz kąpieli, b) są podejmowane właściwe środki zarządzania w celu zapobieżenia, ograniczenia oraz wyeliminowania przyczyn zanieczyszczenia, c) liczba próbek niewziętych pod uwagę, zgodnie z 8 ust. 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011, Nr 86, poz. 478), ze względu na występowanie krótkotrwałych zanieczyszczeń podczas ostatniego okresu oceny stanowiła nie więcej niż 15% 17

18 całkowitej liczby próbek przewidzianych w harmonogramie pobrania próbek ustalonym na ten okres, lub nie więcej niż jedna próbka na okres kąpielowy, w zależności od tego, która z tych liczb jest większa. Jakość dobra wody w kąpielisku należy zaklasyfikować jako dobre : 1) jeżeli w zestawie danych o jakości wody w kąpielisku za ostatni okres oceny, wartości percentyla dla wyliczenia mikrobiologicznego są równe lub lepsze niż wartości jakości dobrej, określone w kolumnie C powyższej tabeli; 2) jeżeli w wodzie mogą wystąpić krótkotrwałe zanieczyszczenia, pod warunkiem że: a) są podejmowane właściwe środki zarządzania, włączając nadzór, systemy wczesnego ostrzegania oraz kontrole, w celu zapobieżenia narażeniu osób kąpiących się przez ostrzeżenia lub, gdy jest to konieczne, zakaz kąpieli, b) są podejmowane właściwe środki zarządzania w celu zapobieżenia, ograniczenia oraz wyeliminowania przyczyn zanieczyszczenia oraz c) liczba próbek niewziętych pod uwagę, zgodnie z 8 ust. 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011, Nr 86, poz. 478), ze względu na występowanie krótkotrwałych zanieczyszczeń podczas ostatniego okresu oceny stanowiła nie więcej niż 15% całkowitej liczby próbek przewidzianych w harmonogramie pobrania próbek ustalonym na ten okres, lub nie więcej niż jedna próbka na okres kąpielowy, w zależności od tego, która z tych liczb jest większa. Jakość doskonała wody w kąpielisku należy zaklasyfikować jako doskonałe : 1) jeżeli w zestawie danych o jakości wody w kąpielisku za ostatni okres oceny, wartości percentyla dla wyliczenia mikrobiologicznego są równe lub lepsze niż wartości jakości doskonałej, określonej w kolumnie B powyższej tabeli; 2) jeżeli w wodzie mogą wystąpić krótkotrwałe zanieczyszczenia, pod warunkiem, że: a) są podejmowane właściwe środki zarządzania, włączając nadzór, systemy wczesnego ostrzegania oraz kontrole, w celu zapobieżenia narażeniu osób kąpiących się przez ostrzeżenia lub, gdy jest to konieczne, zakaz kąpieli, b) są podejmowane właściwe środki zarządzania w celu zapobieżenia, ograniczenia oraz wyeliminowania przyczyn zanieczyszczenia, c) liczba próbek niewziętych pod uwagę, zgodnie z 8 ust. 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011, Nr 86, poz. 478), ze względu na występowanie krótkotrwałych zanieczyszczeń podczas ostatniego okresu oceny stanowiła nie więcej niż 15% całkowitej liczby próbek przewidzianych w harmonogramie pobrania próbek ustalonym na ten okres, lub nie więcej niż jedna próbka na okres kąpielowy, w zależności od tego, która z tych liczb jest większa. 18

19 2. Wariantowe propozycje udostępniania informacji zarządcom kąpielisk i turystom 2.1. Potencjalni odbiorcy informacji o jakości wody w zbiorniku i ich potrzeby Głównych aktorów zainteresowanych w różny sposób informacją o jakości wody w zbiorniku można podzielić na trzy grupy: 1) Bezpośredni użytkownicy 2) Właściciele pensjonatów, firmy obsługujące pierwszą grupę 3) Gospodarze terenu: lokalne samorządy, lokalne organizacje pozarządowe Bezpośredni użytkownicy wód Do tej grupy zaliczyć należy przede wszystkim: 1) osoby korzystające z kąpielisk i miejsc wyznaczonych do kąpieli, 2) osoby użytkujące wody zbiornika do sportów wodnych, 3) wędkarze. Można się domyślać, że potrzeby tej grupy skupiać się będą przede wszystkim na jakości wody w miejscach przeznaczonych do kąpieli i kąpieliskach, ale trzeba myśleć również, ze względu na różne sporty wodne, o całym akwenie i jego bezpośrednim otoczeniu. Z oczywistych względów nie ma dzisiaj możliwości zbadania potrzeb potencjalnych użytkowników wód zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego), ale pewną wskazówkę w tym zakresie stanowić mogą badania przeprowadzone z użytkownikami kąpielisk morskich w 2010 roku przez IMGW PIB Oddział w Krakowie w ramach projektu GENESIS. Jednym z istotnych pytań, jakie zadano w czasie tego badania dotyczyło rodzaju informacji jaka jest dla użytkowników tych miejsc przydatna. Z wywiadów przeprowadzonych w 2009 roku ze 127 użytkownikami kąpieliska morskiego w Międzyzdrojach wynika, że najważniejsze były dla nich trzy elementy: kategoria jakości wód, historia jakości wody na kąpielisku, ostrzeżenia przez zanieczyszczeniem. 19

20 Procent badanych Preferowane informacje o jakości wody przez uzytkowników Kategoria jakości wody Ostrzeżenia przed zanieczyszcze niem Historia jakości wody Jest mi to obojętne Nie kąpię się Rysunek 5. Preferowane informacje o jakości wody przez użytkowników Kategorie jakości wód. Od roku 2015 powinno używać się czterostopniowej klasyfikacji wód przeznaczonych do kąpieli. Wg niej kategorie jakości wód są następujące: doskonałe, dobre, dostateczne i niedostateczne, czyli nie nadające się do kąpieli. Historia jakości wody. Przepisy zobowiązują organizatorów kąpieliska do podawania ilości dni, w których w poprzednim roku woda na kąpielisku nie nadawała się do kąpieli. Ostrzeżenia. Nie ma obowiązku ostrzegania przed zanieczyszczeniami na kąpielisku. W praktyce niektóre kąpieliska na świecie budują systemy ostrzegania przed zanieczyszczeniem w przypadku silnych opadów, które spłukując zanieczyszczenia z powierzchni gruntu i rowów mogą krótkotrwale zmienić jakość wody na kąpielisku. Można odnieść wrażenie, że ankietowani użytkownicy kąpielisk nie doceniają w pełni wagi informacji jaką jest historia jakości wody w kąpielisku. Wynika to zapewne z braku doświadczenia obowiązek podawania tej informacji przez organizatora kąpieliska jest stosunkowo nowy. Z drugiej strony, badani sami doceniają rolę dostępności informacji jako podstawy podejmowania decyzji, które kąpielisko odwiedzić które wybrać. Wskazują na to odpowiedzi na pytanie dotyczące korzyści, jakie wynikają dla użytkowników kąpielisk z dostępności informacji o jakości wody. Sprawa możliwości wyboru kąpieliska na podstawie dostępnych danych (głównie Internet) została zauważona przez zdecydowana większość ankietowanych pośród dwóch innych korzyści: poczucie bezpieczeństwa zdrowotnego, oraz wynikająca z tego przyjemność zażywania kąpieli. Wyniki badań w tym względzie obrazuje wykres poniżej. 20

21 Procent badanych Poczucie bezieczeństwa zdrowotnego Korzyści z dostepu do informacji o jakości wody Swiadomy wybór kąpieliska Przyjemność z kąpieli Zapewnienie bezpieczeństwa dzieci Nie kąpię się Rysunek 6. Korzyści z dostępu do informacji o jakości wody Kolejnym problemem są wygodne dla użytkowników źródła / nośniki informacji o jakości wody w kąpieliskach. Z badań opisanych wyżej wynika, że najbardziej cenią oni informacje prezentowane na tablicach informacyjnych na kąpielisku. Kolejnym źródłem, na który głosowało najwięcej badanych były strony internetowe lokalnych samorządów. Inne źródła informacji, jak lokalne media, stacje TV i biura turystyczne wybrało około 30% badanych. Wyniki badań pokazują, że użytkownicy przykładają dużą wagę do informacji na miejscu na samym kąpielisku traktując ją jako podstawową i prawdopodobnie najbardziej aktualną, ale z drugiej strony większość z nich zaznaczała co najmniej jedno dodatkowe źródło informacji, które umożliwia dotarcie do nich spoza tego terenu, z dowolnego miejsca zamieszkania. Firmy obsługujące bezpośrednich użytkowników wód Wskazówką na temat potrzeb firm oferujących usługi turystyczne mogą być badania dotyczące przydatności informacji o jakości wody w kąpieliskach przeprowadzone w postaci wywiadów z 9 przedsiębiorstwami oferującymi noclegi w Międzyzdrojach, z czego trzy prowadziły dodatkowo działalność gastronomiczną. Wszystkie firmy dotknęło zmniejszenie się liczby odwiedzających miejscowość po zamknięciu w 2009 roku kąpieliska w Międzyzdrojach. O zamknięciu kąpieliska większość firm (poza jedną) dowiedziała się na następny dzień (3), po kilku dniach (3), a do dwóch takie informacje dotarły jeszcze później. Źródłem informacji dla żadnej z tych firm nie był lokalny samorząd, ale raczej informacja od znajomych (4 firmy), tablice na kąpielisku (3 firmy), czy radio (2 firmy). Jedno z podstawowych pytań dotyczyło zmniejszenia liczby klientów tych firm, co wg ich właścicieli związane było z okresowym zamknięciem kąpieliska. Zaobserwować można znaczny rozrzut opinii badanych: wg dwóch właścicieli liczba klientów zmniejszyła się w granicach 60 80%, wg trzech klientów zmniejszenie liczby klientów było mniejsze niż 20%. 21

22 4 Zmniejszenie liczby klientów spowodowanych zamknięciem kąpieliska Liczba badanych zmniejszenie Zmniejszenie Zmniejszenie Zmniejszenie powyżej 80% 60-80% 40-60% 20-40% mniej niż 20% bez zmian Rysunek 7. Zmniejszenie liczby klientów spowodowanych zamknięciem kąpieliska Na pytanie co można zrobić, aby podobne zdarzenia, czyli okresowe zamknięcie kąpielisk nie powodowało zmniejszenia liczby klientów, większość badanych odpowiedziała, że samorząd powinien podjąć działania ograniczające ryzyko zamknięcia kąpielisk (5 badanych), a prawie wszyscy (7 badanych) odpowiedziało, że należałoby zadbać o inne atrakcje turystyczne w tym regionie. Na jedno z kolejnych pytań, czy właściciele chcieliby otrzymywać na bieżąco informacje o jakości wody w kąpieliskach, a jeśli tak to jakie, prawie wszyscy (8 badanych) chcieliby otrzymywać informacje o przewidywanym terminie otwarcia kąpieliska, zaś pięciu badanych chciałoby otrzymać informacje o dacie zamknięcia i przyczynach zamknięcia. Podsumowanie Omówione wcześniej badania pokazują, że bezpośredni użytkownicy wód: 1) Przykładają znaczną wagę do czystości wody, którą wykorzystują. Świadomość, że woda jest czysta daje im poczucie bezpieczeństwa i w konsekwencji wpływa na przyjemność korzystania z wody. Drugim ważnym atrybutem, związanym ściśle z obecnymi możliwościami dotarcia do informacji (jeśli jest ona opublikowana w Internecie), jest użycie tych informacji do wyboru kąpieliska o lepszej lub pewniejszej jakości wody. 2) Za najważniejsze dla nich informacje uważają: bieżącą ocenę jakości wody, historię okresowych zamknięć kąpieliska (co można interpretować jako gwarancję stałej jakości) oraz ostrzeżenia, że jakieś przyczyny (np. gwałtowne opady deszczu) mogą w najbliższym czasie doprowadzić do pogorszenia jakości wody. 3) Preferują dostępność tych informacji przede wszystkim na miejscu jej użytkowania, ale również chcieliby by była ona dostępna poprzez Internet różnych miejscach, a w szczególności na stronach lokalnych samorządów. 22

23 Wiele wskazuje na to (patrz wyniki bada omówione wyżej), że przedsiębiorstwa oferujące usługi dla użytkowników wód również są zainteresowani dostępem do informacji o jakości wód. Zdają oni sobie sprawę z tego, że pogorszenie jakości wody, która jest jedną z atrakcji turystycznych, może zmniejszyć liczbę ich klientów. Uważają za użyteczne: a) Informacje o przyczynach okresowego zamknięcia oraz o przewidywanym czasie zamknięcia. b) Udostępnienie tych informacji na miejscu, np. na kąpielisku lub otrzymywanie ich w postaci biuletynu informacyjnego Propozycje udostępniania informacji Obecne źródła informacji o jakości wody Dostępne obecnie źródła informacji o jakości wody mogą pochodzić z ze standardowego monitoringu prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie oraz z monitoringu prowadzonego przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie. badania WIOŚ dla rzeki Skawy i dopływów badania prowadzone przez RZGW w Krakowie Przeprowadzone analizy wskazują, że dostęp do tych danych jest następujący: Źródło informacji Częstotliwość badania Dostęp Monitoring WIOŚ Monitoring RZGW Średnio raz w miesiącu Nieregularnie, kilka pomiarów w ciągu roku Brak dostępu do wyników po pomiarze. Dostępność danych po zakończeniu roku kalendarzowego. Dostęp do informacji krótko po pomiarze. Monitoring RZGW okresowy do czasu oddania zbiornika do eksploatacji. Z tego wynika, że praktycznie nie będzie operacyjnego dostępu do danych z istniejących monitoringów. Pomiary wykonywane przez WIOŚ są dostępne dopiero po zakończeniu roku kalendarzowego i to niekoniecznie na jego początku nie mogą więc służyć do bieżącego opisu stanu wód dla użytkowników. Dane z pomiarów RZGW mają charakter okresowy z chwilą oddania zbiornika do eksploatacji RZGW nie będzie już prowadziło takiego monitoringu. Przejmie go WIOŚ. Co oznacza, że te dane będą dostępne na zasadach WIOŚ. Chyba, że pomiary będą wykonywane na zlecenie gmin. 23

24 Podsumowując, dostępne do czasu oddania zbiornika do eksploatacji dane nie będą źródłem informacji o bieżącej jakości wody. Mogą natomiast być podstawą ogólnej oceny jakości wody. Przewidywane źródła informacji o jakości wody W przyszłości źródłami informacji o jakości wody w jeziorze i na dopływach dostępnymi operacyjnie, czyli po kilku dniach od pobrania próbek mogą być: monitoring jakości wody w wybranych punktach finansowany przez gminy leżące nad zbiornikiem monitoring prowadzony na kąpieliskach przez organizatorów kąpielisk, co jest wymagane od organizatorów przez aktualne przepisy. Informowanie o jakości wody w kąpieliskach zapewnia w Polsce wdrożona poprzez Prawo Wodne i stosowne rozporządzenia Dyrektywa omówiona już wcześniej. Kluczową rolę w tym procesie odgrywa trzech aktorów: lokalny samorząd szczebla gminnego, Inspekcja Sanitarna oraz organizator kąpieliska. Do systematycznego badania jakości wody na kąpielisku zobowiązany jest organizator kąpieliska. Plan badania próbek powinien zostać uzgodniony z Inspekcją Sanitarną i obejmuje co najmniej 4 próby w ciągu sezonu kąpielowego. Organizator jest zobowiązany do podania na tablicy ogłoszeń umieszczonej na kąpielisku informacje o kategorii jakości wody, historii zamknięć kąpieliska oraz innych informacji zawartych w rozporządzeniu. Nadzór nad jakością wody w kąpieliskach sprawuje Inspekcja Sanitarna, która gromadzi dane o jakości i sporządza raporty oraz zamieszcza je na stronach WWW. W przypadku stwierdzenia braku przydatności wody do kąpieli Inspekcja Sanitarna informuje o tym władze samorządowe i media, a organizator kąpieliska zamieszcza informacje dla ludności na tablicy na kąpielisku. Wymagania dotyczące informowania użytkowników kąpielisk Istotną rolę w realizacji Dyrektywy kąpieliskowej odgrywa zapewnienie społeczeństwu należytej i odpowiedniej informacji dotyczące wyników kontroli jakości wody w kąpieliskach oraz środków zarządzania ryzykiem w celu zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia, szczególnie w związku z przewidywalnymi przypadkami występowania zanieczyszczenia krótkotrwałego lub sytuacjami wyjątkowymi. Decyzją wykonawczą Komisji UE z dnia 27 maja 2011 r. ustanowiono obowiązek informowania ludności o bieżącej klasyfikacji wody w kąpielisku oraz zakazie kąpieli lub zaleceniu niekąpania się, za pomocą następujących symboli: 24

25 Rysunek 8. Symbole graficzne obowiązujące państwa UE (wg European Environment Agency) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 kwietnia 2011 r. w sprawie ewidencji kąpielisk oraz sposobu oznakowania kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli (Dz. U. 2011, Nr 91, poz. 527) ( 3 ust. 1) określa sposób oznakowania kąpieliska i miejsca wykorzystywanego do kąpieli. Kąpielisko oznacza się przy użyciu tablicy informacyjnej widocznej i czytelnej, umieszczonej w łatwo dostępnym miejscu, w bliskim sąsiedztwie każdego kąpieliska, zawierającej: 1) napis: Kąpielisko i jego nazwę; 2) adres, telefon, adres strony internetowej właściwego urzędu gminy odpowiedzialnego za wyznaczenie i prowadzenie ewidencji kąpielisk i udzielanie informacji społeczeństwu; 3) nazwę albo imię i nazwisko, adres i numer telefonu organizatora kąpieliska; 4) adres i numer telefonu właściwego państwowego inspektora sanitarnego kontrolującego dane kąpielisko oraz adres strony internetowej serwisu kąpieliskowego prowadzonego przez Główny Inspektorat Sanitarny; 5) bieżącą ocenę jakości wody w kąpielisku; 6) klasyfikację jakości wody w kąpielisku; 7) ogólny opis wody w kąpielisku, sporządzony w oparciu o profil wody w kąpielisku, przedstawiony w języku nietechnicznym; 8) w przypadku wód w kąpieliskach, w których mogą występować krótkotrwałe zanieczyszczenia, informacje: a) o możliwości występowania krótkotrwałych zanieczyszczeń, b) o liczbie dni, w których kąpiel była zakazana w czasie poprzedniego sezonu kąpielowego z uwagi na takie zanieczyszczenie, c) stanowiące ostrzeżenie o każdym takim występującym lub przewidywanym zanieczyszczeniu; 25

26 9) rodzaj i spodziewany czas trwania sytuacji wyjątkowej podawany w trakcie wydarzeń lub splotu wydarzeń mających wpływ na jakość wody w kąpielisku w danej lokalizacji, którego występowania nie przewiduje się przeciętnie częściej niż raz na cztery lata; 10) informację o zakazie kąpieli albo zalecenie niekąpania się, wraz ze wskazaniem powodu. Informacje, o których mowa powyżej, organizator kąpieliska zamieszcza i aktualizuje niezwłocznie po ich uzyskaniu. W przypadku wprowadzenia zakazu kąpieli w danym sezonie kąpielowym albo tymczasowego zakazu kąpieli wójt, burmistrz lub prezydent miasta zobowiązany jest do niezwłocznego rozpowszechnienia informacji o wprowadzonym zakazie za pomocą środków masowego przekazu, natomiast organizator zobowiązany jest do zamieszczenia takiej informacji w miejscu oznaczenia kąpieliska oraz w jego pobliżu (art. 163b ust. 2 ustawy Prawo wodne). W roku 2011 Państwowa Inspekcja Sanitarna uruchomiła serwis informacyjny o stanie sanitarnym kąpielisk w Polsce (serwis kąpieliskowy), w którym w sposób przejrzysty za pomocą znaków graficznych prezentowany jest bieżący stan jakościowy oraz infrastruktura i bezpieczeństwo każdego kąpieliska. Zgodnie z art. 163 c ust. 3 ustawy Prawo wodne serwis zawiera następujące informacje: 1) wykaz kąpielisk; 2) klasyfikację wody w każdym kąpielisku na przestrzeni ostatnich trzech lat oraz profilu wody w kąpielisku, włączając wyniki kontroli przeprowadzone na podstawie art. 163 ust. 1 i 4 ustawy Prawo wodne; 3) bieżącą ocenę jakości wody w kąpielisku; 4) informację o zakazie kąpieli wraz ze wskazaniem przyczyn zakazu oraz informację o innych zaleceniach dotyczących jakości wody; 5) ogólny opis wody w kąpielisku, sporządzony w oparciu o profil wody w kąpielisku, przedstawiony w języku nietechnicznym; 6) informacje o: a) możliwości występowania krótkotrwałych zanieczyszczeń, b) liczbie dni, w których kąpiel była zakazana w czasie poprzedniego sezonu kąpielowego, z uwagi na takie zanieczyszczenie, c) ostrzeżeniu o każdym takim występującym lub przewidywanym zanieczyszczeniu w przypadku wód w kąpieliskach, w których można spodziewać się wystąpienia krótkotrwałych zanieczyszczeń; 7) dane o rodzaju oraz spodziewanym czasie trwania sytuacji wyjątkowej, której występowania nie przewiduje się przeciętnie częściej niż raz na cztery lata. 26

27 Rysunek 9. Serwis kąpieliskowy prowadzony przez Główny Inspektorat Sanitarny 27

28 Rysunek 10. Oznaczenia stosowane w serwisie kąpieliskowym Proponowane rozwiązania w zakresie informacji samorządy Samorządy gospodarze terenu są zarówno odbiorami informacji o jakości wody, jak i nadawcami tej informacji. Odgrywają kluczową rolę w procesie zarządzania tą informacją. Odbiór informacji samorządy powinny podpisać umowy z WIOŚ na dostarczenie tak szybko jak to możliwe informacji z sieci pomiarowych i pojedynczych pomiarów. Przekaz informacji samorządy powinny udostępniać informacje o jakości wody wszelkimi metodami, które zaspakajają zdiagnozowane wcześniej i monitorowane sukcesywnie potrzeby użytkowników. Formy udostępniania informacji powinny być zarówno pasywne i aktywne. Do metod pasywnych zaliczyć należy publikowanie informacji na stronach gmin w Internecie publikowanie informacji na stronach organizacji pozarządowych zajmujących się promocją regionu i produktu turystycznego udostępnianie informacji na różnych nośnikach w miejscach odwiedzanych przez turystów, takich jak kąpieliska, centra informacji turystycznej, miejsca widokowe i inne Realizacja celów informowania w oparciu o pasywne metody rozpowszechniania wymaga nawiązania dobrej współpracy i relacji ze wszystkimi potencjalnymi zainteresowanymi stronami. Do metod aktywnych zaliczyć należy: współpracę z lokalnymi mediami, takimi jak czasopisma, portale internetowe, stacje radiowe (w czasie sezonu kąpieliskowego, również z mediami regionalnymi) rozsyłanie biuletynu informacyjnego, którego celem jest pokazanie przede wszystkim walorów środowiska w regionie zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego), który będzie regularnie udostępniał informacje o jakości wody. Przygotowanie aplikacji na smartfony informującej o wszelkich atrakcjach związanych z wodą wraz z obszerną informacją o jakości wody w zbiorniku i dopływach. Biuletyn informacyjny Biuletyn informacyjny rozsyłany przez Internet do zainteresowanych odbiorców powinien być narzędziem, które umożliwia łatwe przygotowanie informacji i rozesłanie jej na adresy zgromadzone w bazie danych. 28

29 Biuletyn informacyjny powinien: trafiać do wszystkich grup i jednostek zainteresowanych informacją o stanie jakości wód zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego) dostarczać aktualnych informacji na temat stanu środowiska naturalnego wokół zbiornika Świnna Poręba (jeziora Mucharskiego) ze szczególnym uwzględnieniem jakości wody ułatwiać kontakt z lokalna administracją samorządową i serwisami informacyjnymi administracji odpowiedzialnej za stan środowiska, przeciwdziałanie zagrożeniom itd. Proponowana struktura biuletynu informacyjnego 1. Miejsce na logotyp 4. Odesłania do stron gmin znad zbiornika 2. Adres komunikacyjny z wydawcą biuletynu (wybrana gmina, biuro związku gmin) 3. Linki do stron atrakcji turystycznych, instytucji odpowiedzilnych itd. Wiadomość 1 Wiadomość 2 Wiadomość 3 5. Tekst Od redakcji, wiodąca informacja itd Rysunek 11. Proponowana struktura biuletynu informacyjnego Potencjalni odbiorcy biuletynu: biura turystyczne w regionie oferujące potencjalnym turystom pobyt nad zbiornikiem Świnna Poręba (jeziorem Mucharskim) biura informacji turystycznej działające na terenie gmin, na których znajduje się zbiornik przedsiębiorstwa (pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne, wypożyczalnie sprzętu wodnego, administratorzy kąpielisk itd. ) obsługujące turystów nad zbiornikiem Świnna Poręba (jeziorem Mucharskim) lokalne media z regionu: strony internetowe, prasa, lokalne rozgłośnie radiowe i telewizyjne 29

30 Wymagane cechy oprogramowania: tworzenie bazy danych adresów owych grup odbiorców biuletynu umieszczanie zdjęć lub dowolnych grafik w tekście zawartym w biuletynie umieszczanie odsyłaczy do tekstów opublikowanych w Internecie tworzenie szablonu biuletynu obejmującego prostą edycję wiadomości zawartych w biuletynie rozsyłanie biuletynu do wybranych grup odbiorców z bazy danych. Proponowany software: Oprogramowanie umożliwiające obsługę, to znaczy tworzenie i rozsyłanie biuletynu informacyjnego: może być przygotowane na zlecenie gmin (innych jednostek) koszt takiego oprogramowania można szacować w zależności od zakresu na 6 8 tys. złotych lub darmowe ewentualnie płatne i dostępne przez Internet, które umożliwia tworzenie i rozsyłanie takich biuletynów. Przykładowy prosty wygląd biuletynu zaprojektowanego pod określone potrzeby rozsyłania informacji o kąpieliskach dla Zalewu Szczecińskiego przedstawiono poniżej. 30

31 Rysunek 12. Wygląd biuletynu zaprojektowanego pod określone potrzeby rozsyłania informacji o kąpieliskach dla Zalewu Szczecińskiego Aplikacja na smartfony Jedną z nowoczesnych form dotarcia do bezpośrednich użytkowników wody jest aplikacja na smartfon. Oczywiście sama informacja o jakości wody z tak małego obszaru nie jest na tyle atrakcyjna aby usprawiedliwiała tworzenie takiej aplikacji. Można jednak brać pod uwagę aplikację, która opisuje i umożliwia wybór różnego rodzaju atrakcji w okolicy zbiornika Mucharskiego. Informacja o kąpieliskach i jakości wody byłaby tylko jednym z elementów oferty. Przykładowa aplikacja Aplikacja na smartfon spełniająca prawie dokładnie opisane wcześniej potrzeby użytkowników stworzona została w USA. Zainicjowała ją grupa Waterkeepers Alliance sieć ponad 300 organizacji z całego świata. Aplikacja Swim Guide (Przewodnik po kąpieliskach, pozwala zlokalizować kąpielisko, sprawdzić jaka jest obecnie i jaka 31

32 była w przeszłości jakość wody. Dodatkowo aplikacja zawiera opis każdego kąpieliska oraz jego zdjęcia. Bazuje na oficjalnych pomiarach dokonywanych przez instytucje za to odpowiedzialne. Aplikacja ma wg deklaracji autorów dawać ludziom poczucie bezpieczeństwa, że woda w kąpielisku jest czysta, a po dużych opadach zmywających z powierzchni gruntu odpady i zanieczyszczenia, czy zrzutach ścieków, zostaną o tym poinformowani. Aplikacja została wyposażona w następujące funkcje: wybór kąpieliska z mapy lub z listy kąpielisk znajdujących się w pobliżu (GPS) opis kąpieliska obejmujący zarówno opis plaży, jej popularności, wygód itd. opis statusu kąpieliska z punktu widzenia jakości wody: obecnej (woda zdatna do kąpieli lub niezdatna) i historycznej (procent czasu kiedy woda była zdatna i kiedy była niezdatna w ostatnim roku). Przykładowe zrzuty obrazów aplikacji umieszczono poniżej. Wybór kąpieliska z mapy Wybór kąpieliska z listy (GPS) Rysunek 13. Przykładowy zrzut obrazu aplikacji wybór kąpieliska z mapy, wybór kąpieliska z listy. 32

33 Informacja o kąpielisku Informacja o jakości wody Rysunek 14. Przykładowy zrzut obrazu aplikacji informacja o kąpielisku, informacja o jakości wody 3. Rekomendowane działania w zakresie pozyskiwania informacji o jakości wody Zgodnie z art. 34e ust. 1 i 2 ustawy Prawo wodne państwowy powiatowy inspektor sanitarny jest obowiązany do nieodpłatnego, niezwłocznego przekazywania wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta informacji dotyczących oceny jakości wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli, klasyfikacji wody w kąpielisku oraz zakazu kąpieli (informacje te wójt, burmistrz, prezydent miasta niezwłocznie zamieszcza w ewidencji kąpielisk), natomiast organizatorowi kąpieliska pochodzących z kontroli urzędowej informacji dotyczących ocen jakości wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli oraz klasyfikacji wody w kąpielisku. 4. Propozycje działań edukacyjnych i informacyjnych Czystość środowiska naturalnego jest warunkiem rozwoju miejscowości leżących nad zbiornikiem Świnna Poręba (jeziorem Mucharskim). Uważa się, że jakość wody w zbiornikach i wodach płynących ma kluczowy wpływ na 33

34 decyzje turystów o wyborze miejsca spędzania wolnego czasu. Obecna sytuacja, w zakresie jakości wód, pomimo inwestycji związanych z osłoną zbiornika, nie jest dobra. O stanie czystości Skawy decydują w dużym stopniu zanieczyszczenia obszarowe i socjalno bytowe odprowadzane z miejscowości i gospodarstw indywidualnych. Większość miejscowości nie posiada oczyszczalni ścieków. Szacuje się, że zdecydowanie mniej niż połowa gospodarstw jest podłączonych do kanalizacji. Praktyka stosowania nieszczelnych dołów asenizacyjnych i odprowadzanie ścieków do rowów i małych cieków powodują istotne zanieczyszczenie bakteriologiczne rzek. Znaczący wpływ na jakość wód ma również gospodarka odpadami. Tereny wzdłuż Skawy są pełne dzikich wysypisk odpadów, które w czasie deszczów powodują znaczące zanieczyszczenia. W tej sytuacji edukacja w zakresie ochrony środowiska wodnego przed zanieczyszczeniami jawi się jako jedno z głównych zadań dla lokalnej społeczności. Stąd sugestia stworzenia programu edukacji dla gmin leżących nad zbiornikiem Świnna Poręba (jeziorem Mucharskim) Adresaci programu Adresatami programu edukacji powinna być szeroko rozumiana społeczność lokalna. Z różnych względów należałoby zaliczyć do adresatów edukacji następujące grupy: 1) mieszkańcy tych terenów ze szczególnym uwzględnieniem tych, którzy planują prowadzenie gospodarstw agroturystycznych 2) właściciele pensjonatów, hoteli, przedsiębiorstw i zakładów usługowych. Wpływ tych podmiotów na jakość wód i ogólniej, jakość lokalnego środowiska jest kluczowy. Ścieki z gospodarstw domowych odprowadzane do gleby lub rowów melioracyjnych, niekontrolowane ścieki z hodowli oraz odpady, które nie trafiają na zorganizowane wysypiska w istotny sposób mogą zanieczyszczać lokalne wody gruntowe i powierzchniowe. Dodatkowo, gospodarka ściekami i odpadami z przedsiębiorstw, szczególnie tam, gdzie będziemy mieli do czynienia z ofertą hotelową i gastronomiczną dla turystów może być źródłem istotnego zanieczyszczenia wód. Kluczowymi animatorami i partnerami w prowadzeniu edukacji są administracja samorządowa oraz organizacje pozarządowe, których celem jest propagowanie oferty turystycznej w regionie, ochrony środowiska Sugerowana zawartość i treści programu W największym skrócie edukacja z zakresu ochrony jakości wód na obszarze zlewni Skawy powinna dotyczyć: 1) Związku pomiędzy jakością wody w jeziorze, a rozwojem turystyki (szerzej: lokalnej gospodarki) 2) Wymaganych cech wód, które sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji 34

35 3) Związku pomiędzy gospodarowaniem wodą i wynikającymi z tej gospodarki presjami na środowisko wodne (różne źródła zanieczyszczania, utrata retencji naturalnej, gospodarka odpadami itd.), a jakością wody w jeziorze 4) Wpływem gospodarstw domowych lub rolnych, czy hodowlanych na jakość wód Istotne jest, aby podstawą tej edukacji była rola jaką w życiu mieszkańców tego obszaru stanowiły wody w przeszłości: jaką pełniły funkcję, co dawały mieszkańcom itd. To dobry punkt wyjścia do pokazania dzisiejszej roli, jaką dla mieszkańców może odgrywać rzeka i sztuczny zbiornik, jaki na tym ternie powstaje Formy prowadzenia edukacji Prowadzenie systematycznej i konsekwentnej edukacji w zakresie ochrony jakości środowiska wodnego i przyrodniczego wymaga zaangażowania wielu partnerów. Samorządy lokalne Rolę wiodącą animatora działań edukacyjnych powinny w naturalny sposób pełnić lokalne samorządy. Wynika to z wielu względów: 1) Odpowiadają za jakość wód na swoim terenie 2) Są organem prowadzącym szkoły podstawowe i gimnazjalne w przypadku gmin, a w przypadku starostów szkoły ponadgimnazjalne 3) Są organizatorem wielu imprez, w czasie których problem jakości wód i rozwoju może się pojawić 4) Finansują lub współpracują z mediami, poprzez które można docierać do ludzi 5) Prowadzą własne portale, które są odwiedzane przez mieszkańców i ludzi spoza tego terenu. 6) Są miejscem, gdzie skupia się wiedza na temat aktywności różnych podmiotów na ich terenie, które mogą być pomocne lub mogą wspierać prowadzony program edukacji. Część samorządów już dzisiaj kieruje swoja ofertę dla turystów wskazują na to ich strony w Internecie (przykłady: gmina Mucharz, gmina Lanckorona). Organizacje pozarządowe Inną grupą są organizacje pozarządowe, które prowadzą promocję regionu i jego oferty, zajmują się wspieraniem rozwoju gospodarczego lub historią regionu lub środowiskiem naturalnym. Ich potencjał jest znaczący - należą do nich przykładowo takie organizacje jak: Stowarzyszenie Gmin Babiogórksich, Stowarzyszenie Samorządowe Centrum Przedsiębiorczości i Rozwoju w Suchej, Stowarzyszenie Gościniec 4 żywiołów, czy koła wędkarskie (np. koło wędkarskie Sandacz w Mucharzu. Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich ( Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich tworzy obecnie 14 gmin. Jednym z ważniejszych zadań podejmowanych przez SGB są działania na rzecz zachowania rodzimej kultury i folkloru oraz kultywowania wielowiekowych tradycji. Stowarzyszenie wspiera różne lokalne inicjatywy 35

36 temu służące, organizuje także konkursy (m.in. Konkurs Wiedzy Ogólnej "Leonardo" - 16 edycji) i wystawy oraz sympozja popularno-naukowe pod wspólnym tytułem Dziedzictwo kulturowe obszaru Babiej Góry (7 spotkań). W okresie czternastoletniej działalności, nakładem SGB ukazało się 25 publikacji, w tym cykliczne wydawnictwa Kalendarz SGB i Rocznik Babiogórski, a także 2 pozycje z serii "Biblioteka Babiogórska". W kolejnych numerach "Rocznika' obok materiałów z sympozjów, znajdą się również artykuły poruszające problemy szeroko pojętego dziedzictwa kulturowego terenów podbabiogórskich. Stowarzyszenie Samorządowe Centrum Przedsiębiorczości i Rozwoju w Suchej ( Celem działania Stowarzyszenia jest poprawa konkurencyjności lokalnej gospodarki, głównie poprzez wspieranie rozwoju małych i średnich firm, tworzenie nowych miejsc pracy i rozwój zasobów ludzkich. Aktywność obejmuje: rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, eksportu, rozwoju turystyki i agroturystyki, rozwoju gospodarczego, ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska naturalnego człowieka, wykorzystania i transferu nowych technik i technologii, tworzenia nowych miejsc pracy i przeciwdziałania bezrobociu. rozwoju zasobów ludzkich. Stowarzyszenie Gościniec 4 żywiołów Lokalna Grupa Działania ( Stowarzyszenie Gościniec 4 żywiołów" powstało w 2006 roku zrzeszając przedstawicieli czterech gmin: Lanckorony, Mucharza, Stryszowa i Sułkowic. Najważniejsze potencjały przyrodniczo-kulturowe gmin zostały zdefiniowane w nazwach żywiołów przypisanych do gmin: Gmina Sułkowice - Ogień, Lanckorona - Powietrze, Stryszów - Ziemia, Mucharz - Woda. W 2008 roku decyzję przystąpienia do LGD Gościniec" podjęła Rada Gminy Kalwaria Zebrzydowska, a w sierpniu 2008 z naszego LGD wystąpiła gmina Sułkowice. Stowarzyszenie będąc Lokalną Grupą Działania (LGD) jest podmiotem skupiającym przedstawicieli sektora publicznego, społecznego oraz prywatnego. Stowarzyszenie skupia kilkudziesięciu partnerów z gmin: Kalwaria Zebrzydowska, Lanckorona, Mucharz, Stryszów. Inicjatorem powołania LGD jest gmina Lanckorona, która przyjęła na siebie w 2005 roku zobowiązanie zbudowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla obszaru 4 gmin. W strategii zostały zebrane pomysły mieszkańców 4 gmin tworząc spójną wizję i ciekawy produkt turystyczny obszaru Gościńca". Pierwsze kroki - proponowane działania Poza wspomnianą wcześniej koniecznością opracowania programu edukacji mieszkańców w okolicach zbiornika Mucharz istnieje również część działań, które należałoby zacząć od razu - już dzisiaj. Dotyczy to edukacji szkolnej. W perspektywie program edukacji szkolnej powinien obejmować: 1) przygotowanie scenariuszy zajęć z opisanego wcześniej zakresu dla wszystkich poziomów szkół (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne) 2) przeszkolenie nauczycieli w zakresie ochrony wód i znaczenia środowiska dla lokalnego rozwoju oraz metod prowadzenia takiej edukacji. 36

37 Ale już dziś są gotowe programy i jednostki, które są w stanie w tym zakresie zaoferować pomoc. Jednym z dobrych przykładów jest działalność Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie, który od kilku lat oferuje szkołom program edukacji i prowadzenie lekcji w tym zakresie. Zakres zajęć oferowanych przez RZGW opisano poniżej. Opis warsztatów edukacyjnych prowadzonych przez RZGW w Krakowie W ramach działań na rzecz edukacji społeczeństwa pracownicy Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie przeprowadzają bezpłatne warsztaty edukacyjne dla uczniów szkół podstawowych. Tematyka zajęć związana jest z gospodarką wodną. Podstawowym celem zajęć jest zwrócenie uwagi uczniów na potrzeby racjonalnego korzystania z zasobów wodnych oraz dbania o środowisko. Pomoże to wypracować zachowania, które przyczynią się do zmniejszenia zużycia i marnotrawstwa cennych i ciągle zmniejszających się zasobów wody pitnej. Czas trwania każdego z warsztatów to 2 godziny lekcyjne (90 minut). Podczas zajęć wykorzystywane są następujące metody pracy z dziećmi: pogadanka, dyskusja, uzupełnianie kart pracy, burza mózgów, praca z obrazkami/zdjęciami, wykonywanie doświadczeń (zasoby wodne, budowa filtra oczyszczającego wodę). W większości praca na warsztatach odbywa się w grupach (4 grupy), również realizowane są elementy polegające na pracy indywidualnej (wypełnianie kart pracy). Środki dydaktyczne wykorzystywane podczas zajęć: karty pracy arkusze do notowania A1 mapa fizyczna świata i/lub globus rzutnik materiały do doświadczeń Na zajęciach każdy uczeń powinien posiadać kredki lub pisaki oraz klej (min. 4 kleje na grupę). W zajęciach co roku uczestniczy ok. 600 uczniów z obszaru działania RZGW w Krakowie. Większość zajęć odbywa się w terminie luty-marzec w nawiązaniu do obchodów światowego dnia wody, który przypada na 22 marca. Poniżej zestawiono realizowane tematy wraz z podziałem na poszczególne kategorie wiekowe oraz przypisane im umiejętności nabywane przez uczniów podczas warsztatów. Tabela 5 Tematy realizowane wraz z podziałem na kategorie wiekowe Temat Szkoła/ Klasa Umiejętności Znaczenie wody w przyrodzie i w życiu człowieka SP I-VI - rozumie rolę wody w przyrodzie i w życiu człowieka - jest świadomy skutków niedoboru wody, opisuje świat który pozbawiony wody 37

38 Temat Zasoby Wodne Znaczenie doliny rzecznej Degradacja wód Szkoła/ Klasa SP IV-VI SP I-VI SP IV-VI Umiejętności - wymienia rejony świata ubogie i bogate w wodę - potrafi wyjaśnić pojęcie zasoby wodne - rozumie, że zasoby wodne na Ziemi są ograniczone - wymienia przykłady wykorzystania wody w gospodarstwie domowym - poznaje sposoby zmniejszenia zużycia wody w codziennych czynnościach - potrafi objaśnić rolę wody w przyrodzie i w życiu człowieka - dostrzega proporcje typów wód składających się na zasoby wodne Ziemi - jest świadomy przyczyn i skutków zanieczyszczeń oraz niedoborów wody - podaje sposoby oszczędzania wody w domu SP (I-VI): rozumie znaczenie naturalnej doliny rzecznej w przyrodzie i w życiu człowieka - wymienia charakterystyczne elementy naturalnej rzeki - potrafi określić na mapie górny i dolny bieg rzeki - potrafi scharakteryzować potok górski, rzekę nizinną i rzekę zmienioną przez człowieka - wymienia zagrożenia dla naturalnej rzeki - wymienia skutki ingerencji człowieka w naturalny bieg rzeki SP IV-VI: rozumie rolę wody w przyrodzie i w życiu człowieka - wymienia charakterystyczne elementy naturalnej rzeki - rozumie termin Degradacja w kontekście środowiska wodnego - potrafi opisać przyczyny i skutki degradacji wód (zarówno jakości wody jak i degradacji morfologicznej korty rzecznych) - rozpoznaje różnice pomiędzy rzeką naturalną a zdegradowaną - potrafi podać działania zapobiegające 38

39 Temat Uzdatnianie wody Zanieczyszczenie wód i ich oczyszczanie. Szkoła/ Klasa SP IV-VI SP I-VI Umiejętności - potrafi opisać drogę wody od źródła do kranu - rozumie podstawowe definicje z zakresu uzdatniania wody - rozumie potrzebę dbania o stan wód - podaje sposoby oszczędzania wody w domu - poznaje stan rzek w Polsce - potrafi skonstruować naturalny filtr - jest świadomy przyczyn i skutków zanieczyszczeń - rozumie podstawowe definicje z zakresu oczyszczania wody - rozumie podstawowe procesy oczyszczania ścieków - rozumie rolę oczyszczalni ścieków w utrzymaniu czystych rzek - podaje sposoby oszczędzania wody w domu - poznaje stan rzek w Polsce - potrafi skonstruować naturalny filtr - jest świadomy przyczyn i skutków zanieczyszczeń 39

40 Załącznik 1 Podstawy organizacyjno prawne badania i oceny jakości wód w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Ocena stanu wód prowadzona jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) powołanego do życia na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy Prawa o ochronie środowiska. Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach PMŚ wynika z art. 155a ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne z późniejszymi zmianami. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Od 2007 roku program monitoringu dostosowywany jest do wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) i wieloletnie programy monitoringu skorelowane są z planami gospodarowania wodami w dorzeczu. Programy monitoringu ustalane są przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) na okresy trzyletnie. Zgodnie z RDW monitoring wód ma na celu pozyskanie informacji o stanie wód powierzchniowych i podziemnych dla potrzeb planowania w gospodarowaniu wodami, dokonanie oceny osiągania celów środowiskowych oraz informowanie społeczeństwa o stanie środowiska. RDW wyznacza następujące rodzaje monitoringu różniące się zakresem i częstotliwością badań: monitoring diagnostyczny monitoring operacyjny monitoring badawczy monitoring obszarów chronionych (np. będących źródłem wody pitnej) Monitoring diagnostyczny ustanawia się w celu: ustalenia stanu jednolitych części wód powierzchniowych zaprojektowania przyszłych programów monitoringu dokonania oceny długoterminowych zmian stanu wód w warunkach naturalnych oraz pod presją antropogeniczną. Monitoring operacyjny ustanawia się w celu ustalenia stanu jednolitych części wód powierzchniowych, które zostały określone jako zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych dokonania oceny zmian stanu wód powierzchniowych wynikających z programów działań, które zostały przyjęte dla poprawy stanu wód Monitoring badawczy ustanawia się w celu: wyjaśnienia przyczyn nieosiągnięcia celów środowiskowych określonych dla danej jednolitej części wód powierzchniowych, jeżeli wyjaśnienie tych przyczyn jest niemożliwe na podstawie monitoringu diagnostycznego i operacyjnego określenia wielkości i wpływów przypadkowego zanieczyszczenia 40

41 Monitoring obszarów chronionych ustanawia się w celu: ustalenia stanu jednolitych części wód występujących na obszarach chronionych oraz stopnia spełniania dodatkowych wymogów określonych odrębnymi przepisami dla tych obszarów oceny wpływu znaczących oddziaływań oraz zmian stanu wód powierzchniowych wynikających z programów działań, które zostały przyjęte dla poprawy stanu wód Monitoring prowadzony jest z uwzględnieniem podziału na jednolite części wód, które są podstawową jednostką w planowaniu gospodarowania wodami. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. W Polsce wyznaczono 4585 JCWP rzecznych. Wśród części wód rozróżnia się: Sztuczną część wód, która oznacza część wód powierzchniowych powstałą na skutek działalności człowieka; Silnie zmienioną część wód, która oznacza część wód powierzchniowych, których charakter został znacznie zmieniony na skutek fizycznego oddziaływania człowieka. Stan JCWP ocenia się na podstawie wyników klasyfikacji stanu/potencjału (potencjał określany dla sztucznych i silnie zmienionych części wód) ekologicznego i stanu chemicznego. JCWP jest oceniana jako będąca w stanie dobrym gdy jej stan chemiczny jest dobry i jednocześnie gdy stan/potencjał ekologiczny jest co najmniej dobry. Stan chemiczny dobry poniżej dobrego bardzo dobry stan ekologiczny / maksymalny potencjał ekologiczny dobry stan wód zły stan wód Stan ekologiczny/ potencjał ekologiczny dobry stan ekologiczny / dobry potencjał ekologiczny umiarkowany stan ekologiczny / umiarkowany potencjał ekologiczny słaby stan ekologiczny / słaby potencjał ekologiczny zły stan ekologiczny / zły potencjał ekologiczny dobry stan wód zły stan wód zły stan wód zły stan wód zły stan wód zły stan wód zły stan wód zły stan wód JCWP występująca na obszarach chronionych jest w stanie dobrym gdy równocześnie spełnione są wymagania określone dla tego obszaru. Parametry charakteryzujące stan/potencjał ekologiczny podzielone są na trzy grupy: elementy biologiczne, elementy fizykochemiczne (wspierające elementy biologiczne), elementy 41

42 hydromorfologiczne (wspierające elementy biologiczne), które również podlegają klasyfikacji w oparciu o wskaźniki zestawione poniżej: Stan/potencjał ekologiczny Elementy biologiczne: fitoplankton, fitobentos, makrolity, makrobezkręgowce bentosowe, ichtiofauna Elementy hydromorfologiczne (wspierające elementy biologiczne): reżim hydrologiczny, ciągłość strugi, strumienia, potoku lub rzeki, warunki morfologiczne Elementy fizykochemiczne (wspierające elementy biologiczne): Elementy fizykochemiczne warunki ogólne Charakteryzujące temperatura wody, zawiesina ogólna stan fizyczny Charakteryzujące warunki tlenowe tlen rozpuszczony, BZT5, ChZT-Mn (indeks nadmanganianowy), ogólny węgiel organiczny, ChZT - Cr Charakteryzujące zasolenie przewodność w 20 o C, substancje rozpuszczone, chlorki, siarczany, wapń, magnez, twardość ogólna Charakteryzujące odczyn, zasadowość ogólna zakwaszenie Charakteryzujące warunki biogenne azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny Charakteryzujące specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i aldehyd mrówkowy, arsen, bar, bor, chrom sześciowartościowy,chrom ogólny, cynk, miedź, fenole lotne - indeks fenolowy, węglowodory ropopochodne indeks oleju mineralnego, glin, cyjanki wolne, cyjanki związane, molibden, selen, srebro, tal, tytan, wanad, antymon, fluorki, niesyntetyczne: beryl, kobalt Stan chemiczny: Alachlor, Antracen, Atrazyna, Benzen, Bromowany difenyloeter, Kadm i jego związki, C10-13 chloroalkany, Chlorfenwinfos, Chloropiryfos (chloropiryfos etylowy), 1,2-dichloroetan (EDC), Dichlorometan, Ftalan di(2-etyloheksyl) (DEHP), Diuron, Endosulfan, Fluoranten, Heksachlorobenzen,(HCB),Heksachlorobutadien,(HCBD), Heksachlorocykloheksan (HCH), Izoproturon, Ołów i jego związki, Rtęć i jej związki, Naftalen, Nikiel i jego związki, Nonylofenol (p-nonylofenol),oktylofenol,(4-(1,1',3,3'-tetrametylobutylo)-fenol), Pentachlorobenzen, Pentachlorofenol (PCP), Benzo(a)piren, Benzo(b)fluoranten, Benzo(k)fluoranten, Benzo(g,h,i)perylen, Indeno(1,2,3-cd)piren, Symazyna, Związki tributylocyny (kation tributylocyny), Trichlorobenzen (TCB), Trichlorometan (chloroform), Trifluralina, Tetrachlorometan, Aldryna, Dieldryna, Endryna, Izodryna, DDT izomer parapara,ddt całkowity, Trichloroetylen (TRI), Tetrachloroetylen (PER) 42

43 Na podstawie badań analitycznych wyżej wymienionych wskaźników dokonuje się oceny w poszczególnych grupach elementów oraz klasyfikacji podsumowującej. Rozróżnia się następujący podział na klasy: Klasa elementów biologicznych I II III IV V stan bardzo dobry/potencjał maksymalny stan/potencjał dobry stan/potencjał umiarkowany stan/potencjał słaby stan/potencjał zły Klasa elementów hydromorfologicznych I II stan bardzo dobry/potencjał maksymalny. stan/potencjał dobry Klasa elementów fizykochemicznych I II PSD stan bardzo dobry/potencjał maksymalny stan/potencjał dobry poniżej stanu/potencjału dobrego Stan/potencjał ekologiczny BARDZO DOBRY DOBRY UMIARKOWANY SŁABY ZŁY DOBRY PSD stan bardzo dobry/potencjał maksymalny. stan/potencjał dobry stan/potencjał umiarkowany stan/potencjał słaby stan/potencjał zły Stan chemiczny stan dobry poniżej stanu dobrego DOBRY ZŁY Stan ogólny 43 stan dobry stan zły

44 Szczegóły dotyczące zakresu i formy monitoringu oraz wartości granicznych dla klas i sposobu klasyfikacji podawane są w rozporządzeniach Ministra Środowiska do prawa wodnego. Należy nadmienić, że RDW zmieniła w sposób zasadniczy podejście do oceny stanu wód wprowadzając jako najistotniejsze elementy biologiczne podczas gdy w dotychczasowej praktyce podstawę oceny stanowiły wskaźniki fizykochemiczne. Okres od 2007 roku jest więc cały czas okresem dostosowawczym do prawodawstwa unijnego z zaznaczeniem, że również to prawodawstwo ulega zmianie (np. wprowadzenie Dyrektywy 2008/105/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy Rady 82/176/EWG, 83/513/EWG, 84/156/EWG, 84/491/EWG i 86/280/EWG oraz zmieniającą dyrektywę 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady). W związku z tym cały czas ulegały i ulegają zmiany rozporządzeń będących podstawą oceny stanu wód. Chronologiczna lista stosownych rozporządzeń przedstawia się następująco: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U ) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U ) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U ) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U ) traci moc rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U ) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U ) traci moc rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U ) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U ) traci moc rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U ) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 listopada 2013r. zmieniające rozporządzenie w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U ) wprowadza zmiany w 44

45 rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U ) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U ) traci moc rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U ) Najistotniejsze z punktu widzenia oceny stanu są rozporządzania w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. z roku 2008 ((Dz.U ), 2011 (Dz.U ), 2014 (Dz.U ). W rozporządzeniach tych podane są granice klas dla poszczególnych wskaźników jakości. W rozporządzeniu z 2011 roku wprowadzono następujące zmiany: powiązano granice klas z typami wód, wprowadzono klasyfikację dla części wód sztucznych i silnie zmienionych, zgodność oceny stanu chemicznego z dyrektywą 2008/105/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej. W rozporządzeniu z 2014 roku wprowadzono granice klas dla makrobezkręgowców bentosowych, ichtiofauny, wskaźników charakteryzujących reżim hydrologiczny. Według rozporządzeń zasada klasyfikacji elementów fizykochemicznych polega na przypisaniu każdemu badanemu wskaźnikowi odpowiedniej klasy jakości wód poprzez porównanie z wartościami granicznymi. Porównaniu podlega wartość średnia roczna z pomiarów, przy czym ilość wyników pomiarów przyjmowana do obliczeń średniej rocznej nie może być mniejsza niż 4. W rozporządzeniu z 2008 roku porównaniu podlegała wartość 90 percentyla jeżeli wykonano 12 lub więcej pomiarów lub wartość najgorsza jeżeli pomiarów było mniej niż 12. W przypadku gdy wartości wskaźników w danej próbce znajdują się poniżej granicy oznaczalności do obliczenia średniej przyjmuje się wynik na poziomie połowy granicy oznaczalności. Klasyfikacja elementów biologicznych polega na nadaniu każdemu badanemu elementowi jakości jednej z pięciu klas jakości poprzez porównanie wartości wskaźnika jakości wód uzyskanego w wyniku badań monitoringowych z wartościami granicznymi dla klas. Integracja wyników klasyfikacji elementów biologicznych polega na porównaniu wyników klasyfikacji uzyskanych dla poszczególnych elementów. O wyniku klasyfikacji decyduje ten element biologiczny, któremu nadano najmniej korzystną klasę. Jednolitej części wód wyznaczonej na podstawie przeglądu warunków hydromorfologicznych jako sztucznej lub silnie zmienionej, niebędącej zbiornikiem zaporowym, nadaje się klasę I maksymalny potencjał ekologiczny w przypadku kanałów, strug, strumieni, potoków i rzek, w których zmiany hydromorfologiczne dotyczą jedynie zaburzeń SNQ (wahań przepływów) spowodowanych pracą małych elektrowni wodnych lub działaniem zapór przeciwpowodziowych zapewniających możliwość migracji organizmów wodnych. W pozostałych przypadkach nadaje się klasę II. Dla silnie zmienionej części wód będącej 45

46 zbiornikiem zaporowym nadaje się I klasę jeżeli podjęto działania ochronne i zapewniono najlepsze zbliżenie do ekologicznego kontinuum, w szczególności w odniesieniu do migracji organizmów wodnych oraz odpowiednich tarlisk i warunków rozmnażania W przypadku braku takich warunków części wód nadaje się klasę potencjału ekologicznego wynikającą z klasyfikacji elementów biologicznych. Po dokonaniu klasyfikacji poszczególnych elementów jakości dokonuje się klasyfikacji potencjału ekologicznego w następujący sposób: 1) Jeżeli w wyniku klasyfikacji elementów hydromorfologicznych jednolitej części wód nadano I klasę i jeżeli klasyfikacja elementów biologicznych wskazuje na klasę I oraz gdy żaden z oznaczonych wskaźników wchodzących w skład elementów fizykochemicznych nie przekracza wartości granicznych dla I klasy lub jeśli wartości te przekracza tylko jeden z nich, a przekroczenie mieści się w granicach niepewności pomiar, jednolitej części wód powierzchniowych nadaje maksymalny potencjał ekologiczny. 2) Jeżeli w wyniku klasyfikacji elementów hydromorfologicznych jednolitej części wód nadano I klasę i jeżeli klasyfikacja elementów biologicznych wskazuje na klasę I lub II, zaś jeden w sposób znaczny lub więcej z oznaczonych wskaźników wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości dla klasy I lecz nie przekracza wartości dla II danej jednolitej części wód powierzchniowych nadaje się dobry potencjał ekologiczny. 3) Jeżeli w wyniku klasyfikacji elementów hydromorfologicznych jednolitej części wód nadano I klasę i jeżeli klasyfikacja elementów biologicznych wskazuje na klasę I lub II, zaś jeden w sposób znaczny lub więcej z oznaczonych wskaźników wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości dla klasy II danej jednolitej części wód powierzchniowych nadaje się umiarkowany potencjał ekologiczny. 4) Jeżeli w wyniku klasyfikacji elementów hydromorfologicznych jednolitej części wód nadano II klasę i jeżeli klasyfikacja elementów biologicznych wskazuje na klasę i lub II i jeżeli żaden z oznaczonych wskaźników wchodzących w skład elementów fizykochemicznych dla klasy II lub jeśli wartości te przekracza tylko jeden z nich, a przekroczenie mieści się w granicach niepewności pomiaru, danej jednolitej części wód powierzchniowych nadaje się dobry potencjał ekologiczny. 5) Jeżeli w wyniku klasyfikacji elementów hydromorfologicznych jednolitej części wód nadano II klasę i jeżeli klasyfikacja elementów biologicznych wskazuje na klasę i lub II, zaś jeden (w sposób znaczny) lub więcej z oznaczonych wskaźników wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości dla klasy II danej jednolitej części wód powierzchniowych nadaje się umiarkowany potencjał ekologiczny. 6) Jeżeli klasyfikacja elementów biologicznych wskazuje na klasę III, IV lub V, wówczas, niezależnie od wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych i hydromorfologicznych, nadaje się jednolitej części wód powierzchniowych odpowiednio umiarkowany, słaby lub zły potencjał ekologiczny. 46

47 Klasyfikacji stanu chemicznego dokonuje się na podstawie analizy nie mniej niż 12 wyników pomiarów substancji priorytetowych oraz innych zanieczyszczeń. Podstawą analizy jest porównanie uzyskanych wyników pomiarów ze środowiskowymi normami jakości. Przyjmuje się, że jednolita część wód jest w dobrym stanie chemicznym, jeżeli wartość średnia oraz stężenie maksymalne wyrażone jako 90.percentyl z pomierzonych wartości stężeń nie przekraczają dopuszczalnych wartości. W przeciwnym wypadku przyjmuje się stan chemiczny poniżej dobrego. 47

48 Załącznik 2 Szczegółowy zakres i częstotliwość badań poszczególnych wskaźników prowadzonych przez WIOŚ w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (plik Excel Monitoring) (tabela znajduje się na załączonym CD) 48

49 Załącznik 3 WZÓR EWIDENCJI KĄPIELISK I. W y k a z k ą p i e l i s k

50 II. K a r t a k ą p i e l i s k a A. Informacje podstawowe 50

51 51

52 B. Jakość wody w kąpielisku (oceny, kwalifikacje, zakazy i zalecenia) 52

53 Załącznik 4 WZÓR TABELI SŁUŻĄCEJ DO PRZEDSTAWIENIA SZCZEGÓŁOWYCH INFORMACJI, KTÓRE POWINIEN ZAWIERAĆ PROFIL WODY W KĄPIELISKU

54 54

55 55

56 56

57 57

58 58

59 59

60 60