SKUTECZNOŚĆ WYBRANYCH FUNGICYDÓW W OCHRONIE ZIEMNIAKA PRZED ALTERNARIOZĄ (ALTERNARIA SPP.) W ZALEŻNOŚCI OD REJONU POLSKI

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 SKUTECZNOŚĆ WYBRANYCH FUNGICYDÓW W OCHRONIE ZIEMNIAKA PRZED ALTERNARIOZĄ (ALTERNARIA SPP.) W ZALEŻNOŚCI OD REJONU POLSKI JERZY OSOWSKI, EDWARD BERNAT Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie Bonin 3 j.osowski@wp.pl; bernat3e@wp.pl I. WSTĘP Chorobą o rosnącym z roku na rok znaczeniu gospodarczym jest alternarioza ziemniaka. Jest to obok zarazy najgroźniejsza choroba części nadziemnej roślin ziemniaka. Wzrastające znaczenie tej choroby wynika z występowania korzystnych do jej rozwoju warunków klimatycznych, powszechnej uprawy ziemniaków, a zwłaszcza wzrostu powierzchni uprawy odmian bardzo wczesnych i wczesnych oraz rosnących strat spowodowanych wczesnym wystąpieniem choroby. W Polsce wysokość strat spowodowanych rozwojem alternariozy na plantacjach ziemniaka wynosi około 30% (Kuczyńska 1992), na świecie w skrajnych przypadkach wysokość strat sięga do 70% (Brune i wsp. 1998). Według Schullera i Habermeyera (2001) wzrost znaczenia choroby może także wynikać ze zmian w stosowaniu fungicydów do zwalczania zarazy ziemniaka, a szczególnie zmniejszającej się ilości fungicydów zawierających w swoim składzie substancje aktywne (np. mankozeb) skutecznie zwalczające sprawców alternariozy. Celem prowadzonych w latach doświadczeń polowych było określenie skuteczności wybranych fungicydów różniących się sposobem działania (powierzchniowe, wgłębne, systemiczne), w zależności rejonu uprawy ziemniaków. II. MATERIAŁ I METODY W dwóch równolegle prowadzonych, w latach doświadczeniach polowych, założonych w różnych rejonach Polski (Bonin północ; Stare Olesno południowy zachód), oceniano skuteczność 7 wybranych fungicydów. Fungicydy różniły się sposobem działania (mobilnością) w roślinie. Ocenie skuteczności poddano 4 fungicydy z grupy o działaniu powierzchniowym (Altima 500 SC, Bravo 500 SC, Dithane Neo Tec 75 WG, Unikat 75 WG), 2 o działaniu systemicznym (Ridomil Gold MZ 68 WG, Tattoo C 750 SC) oraz fungicyd Acrobat MZ 69 WG o działaniu wgłębnym. Wszystkie

2 Ochrona ziemniaka przed alternariozą 247 badane fungicydy były stosowane w dawkach i odstępach między zabiegami według zaleceń Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu. Doświadczenia założono w układzie losowanych bloków w czterech powtórzeniach. Ochronę chemiczną w sezonie wegetacyjnym rozpoczynano w momencie wystąpienia pierwszych objawów choroby na roślinach ziemniaka wrażliwej odmiany Bard. Obserwacje rozwoju choroby prowadzono, co 7 10 dni według skali 9-stopniowej, gdzie 9 oznacza najmniejsze zniszczenie powierzchni krzaka, a 1 całkowite jego zniszczenie. Po zbiorze oceniono wielkość plonu bulw potomnych. Obliczenia statystyczne przeprowadzono za pomocą dwuczynnikowej analizy wariancji. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Wyniki skuteczności hamowania rozwoju alternariozy ziemniaka w latach w zależności od lokalizacji doświadczenia przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Skuteczność ograniczania rozwoju alternariozy ziemniaka w zależności od lokalizacji doświadczenia Table 1. Efficacy of early blight control depending on the region of conducting the experiments Wariant doświadczenia Experimental variant Dawka Dose [kg, l/ha] Porażenie alternariozą Early blight infection [%] Skuteczność Effectiveness [%] AUDPC Tempo szerzenia choroby Rate of disease spread Opóźnienie zniszczenia 50% naci [dni] Delay of destruction of 50% halum [days] Bonin Kontrola Control 73,7 0,215 0,169 Altima 500 SC 0,4 17,7 78,1 0,056 0, Bravo 500 SC 2,0 30,5 64,1 0,089 0, Dithane NeoTec 75 WG 2,0 22,3 72,1 0,062 0, Unikat 75 WG 2,0 20,3 72,9 0,067 0, Tattoo C 750 SC 2,0 22,0 71,2 0,062 0, Ridomil Gold MZ 68 WG 2,5 21,4 72,1 0,049 0, Acrobat MZ 69 WG 2,0 24,1 68,6 0,070 0, NIR (0,05) LSD (0.05) 4,2 0,088 0,025

3 248 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) Stare Olesno Kontrola Control 97,2 0,139 0,192 Altima 500 SC 0,4 18,0 81,6 0,039 0, Bravo 500 SC 2,0 29,7 69,4 0,039 0, Dithane NeoTec 75 WG 2,0 20,6 78,9 0,051 0, Unikat 75 WG 2,0 38,5 60,8 0,054 0, Tattoo C 750 SC 2,0 47,3 52,0 0,075 0, Ridomil Gold MZ 68 WG 2,5 42,9 56,3 0,054 0, Acrobat MZ 69 WG 2,0 48,2 49,2 0,052 0, NIR (0,05) LSD (0.05) 12,8 0,057 0,045 Wszystkie oceniane w doświadczeniu w Boninie fungicydy istotnie ograniczyły porażenie roślin ziemniaka przez Alternaria spp. w porównaniu do wariantu kontrolnego (bez ochrony). Najwyższą skuteczność a zarazem najmniejsze zniszczenie powierzchni asymilacyjnej krzaków stwierdzono dla fungicydu Altima 500 SC (odpowiednio 78,1 i 17,7%) oraz Unikat 75 WG (72,9 i 20,3%) i Ridomil Gold MZ 68 WG (72,1 i 21,4%). Istotne statystycznie opóźnienie tempa rozwoju choroby [NIR (0,05) 0,025] wpłynęło na wydłużenie okresu gromadzenia plonu (opóźnienie zniszczenia 50% naci) w zakresie od 19 (Acrobat MZ 69 WG) do 25 dni (Altima 500 SC) w porównaniu do kontroli. W drugiej lokalizacji stwierdzono większe zniszczenie powierzchni asymilacyjnej na wariancie kontrolnym (97,2%) i pozostałych ocenianych wariantach doświadczenia. Zakres zniszczenia wynosił od 18,0% (Altima 500 SC) do 48,2% (Acrobat MZ 69 WG). Oceniane fungicydy istotnie zahamowały tempo rozwoju choroby w porównaniu do kontroli [NIR (0,05) 0,045]. Spowolnienie tempa rozwoju choroby wpłynęło na wydłużenie okresu gromadzenia plonu w zakresie od 17 dni (Tattoo C 750 SC) do 29 dni (Altima 500 SC). W tabeli 2. przedstawiono zróżnicowanie plonu handlowego (bulwy o średnicy powyżej 30 mm) w zależności od wariantu ochrony i miejsca uprawy ziemniaków. W każdym z punktów, w którym prowadzono doświadczenie stwierdzono istotnie statystycznie wyższe plony bulw potomnych na badanych wariantach doświadczenia w porównaniu do kontroli [NIR (0,05) wynosił odpowiednio 4,3 t/ha Bonin; 3,6 t/ha Stare Olesno]. Zakres wzrostu plonu dla Bonina wahał się w granicach od 22,9% (Unikat 75 WG) do 48,3% (Ridomil Gold MZ 68 WG) i dla Starego Olesna od 23,8% (Dithane Neo Tec 75 WG) do 36,9% (Ridomil Gold MZ 68 WG). Alternarioza jest obok zarazy najgroźniejszą chorobą części nadziemnych roślin ziemniaka w krajach i rejonach klimatycznych o wysokiej wilgotności, i wszędzie tam gdzie stosuje się powszechnie nawadnianie upraw (Brune i wsp. 1998; Shtienberg 2001; van der Waals 2002; Holm 2002). Pierwsze objawy na plantacjach ziemniaka pojawiają się w warunkach naszego kraju w drugiej-trzeciej dekadzie czerwca i na początku lipca

4 Ochrona ziemniaka przed alternariozą 249 (Wnękowski i Błaszczak 1997; Osowski 2003), co sprzyja powstawaniu coraz większych strat w plonie bulw potomnych. Wymusza on także konieczność szukania skutecznych sposobów ograniczania szkodliwości choroby. Najskuteczniejszym sposobem jest stosowanie ochrony chemicznej, lecz jest to także sposób bardzo kosztowny, gdyż według Reifschneidera i wsp. (1989) stosowanie jej stanowi powyżej 10% całkowitych kosztów produkcji. Jak podaje Stevenson (1994) w Ameryce Północnej szacunkowy koszt aplikacji środków grzybobójczych w celu zwalczania alternariozy w okresie wegetacji wynosi ponad 44 mln dolarów. Tak wysokie nakłady nie zapewniają jednak całkowitego sukcesu. Według Al-Mughrabiego (2005) pomimo stosowania intensywnej ochrony chemicznej, tracimy jednak około 22% plonu z powodu chorób i szkodników. Tabela 2. Zróżnicowanie plonu w zależności od wariantu ochrony i lokalizacji doświadczenia Table 2. Differences in he yield depending on protection variant and localization of the experiment Wariant doświadczenia Experimental variant Dawka Dose [kg, l/ha] Plon handlowy Commercial yield [t/ha] Bonin Wzrost plonu Increase of the yield [t/ha] [%] Kontrola Control 26,6 Altima 500 SC 0,4 35,1 8,5 31,8 Bravo 500 SC 2,0 33,9 7,3 27,3 Dithane NeoTec 75 WG 2,0 33,6 6,9 26,0 Unikat 75 WG 2,0 32,7 6,1 22,9 Tattoo C 750 SC 2,0 35,5 8,8 33,2 Ridomil Gold MZ 68 WG 2,5 39,5 12,9 48,3 Acrobat MZ 69 WG 2,0 35,5 8,9 33,3 NIR (0,05) LSD (0.05) 4,3 Stare Olesno Kontrola Control 24,7 Altima 500 SC 0,4 33,9 9,2 37,4 Bravo 500 SC 2,0 32,6 7,9 32,2 Dithane NeoTec 75 WG 2,0 30,5 5,9 23,8 Unikat 75 WG 2,0 33,1 8,5 34,3 Tattoo C 750 SC 2,0 32,0 7,4 29,9 Ridomil Gold MZ 68 WG 2,5 33,8 9,1 36,9 Acrobat MZ 69 WG 2,0 32,5 7,8 31,8 NIR (0,05) LSD (0.05) 3,6

5 250 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 Fungicydy badane w latach w dwóch punktach badawczych wykazały istotną statystycznie skuteczność w ograniczaniu rozwoju choroby w okresie wegetacji. Wyższą skuteczność działania testowanych środków ochrony roślin stwierdzono w Boninie (rejon Polski północnej). Zakres skuteczności dla ocenianych fungicydów wynosił od 64,1 do 78,1% (tab. 1). W rejonie Polski południowo-zachodniej (Stare Olesno) skuteczność ocenianych fungicydów była na niższym poziomie. Tylko 4 spośród badanych środków (Altima 500 SC, Bravo 500 SC, Dithane Neo Tec 75 WG, Unikat 75 WG) wykazało skuteczność przekraczającą 60 i więcej procent, która jak uważa Zitter (1984) jest wielkością wystarczającą ze względu na duże trudności w zwalczaniu tej choroby. Spadek skuteczności środków o działaniu systemicznym i wgłębnym w Starym Oleśnie mógł być spowodowany występowaniem korzystnych warunków klimatycznych do rozwoju choroby, a także położeniem doświadczenia w strefie o wysokiej presji infekcyjnej wirusami. Według podziału dokonanego przez Gabriela (1985) punkt badawczy Stare Olesno jest położony w strefie o podwyższonym zagrożeniu wirusami PLRV i PVY, co jest czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu infekcji (Hooker 1980; Wnękowski i Błaszczak 1997). Innym czynnikiem mającym wpływ na obniżenie poziomu skuteczności środków o działaniu wgłębnym i systemicznym mógł być jak uważają Platt i Reddin (1997) zbyt długi odstęp między stosowanymi zabiegami ochronnymi. Zastosowanie ochrony chemicznej w każdym z punktów prowadzenia doświadczenia wpłynęło korzystnie na wysokość plonu bulw potomnych (tab. 2). Średni wzrost plonu w porównaniu do kontroli wynosił dla Bonina 31,8%, a dla Starego Olesna 32,3%. Korzystny wpływ wydłużenia okresu gromadzenia plonu w wyniku stosowania ochrony chemicznej potwierdzają także Osowski (2000); Schuller i Habermeyer (2001) oraz Kapsa i wsp. (2002). IV. LITERATURA Al-Mughrabi K.I Efficacy of Oxidate TM for control of early blight (Alternaria solani) in potato storages. Plant Pathol. J. 4 (1): 1 4. Brune S., Melo P.E., Avila A.C Embrapa/CIP-PP018 and Embrapa/CIP-PP039: new potato clones resistant to early blight, Horticultura-Brasileira 16 (1): Gabriel W Biologia Ziemniaka. PWN, Warszawa: Holm A.L Early blight Hooker W.J. (red.) Compendio de enfermedades de la papa. Centro Intern. De la Papa, Lima - Peru, 166 ss. Kapsa J., Osowski J., Shevchuk O Efficacy of zoxamide/mancozeb mixture against early blight (Alternaria spp.) and late blight (Phytophthora infestans) in Polish experiences. Seventh Workshop of an European Network for development of an Integrated Control Strategy of potato late blight. Poznan, Poland, 2 6 October 2002: Kuczyńska J The influence of some factors on the incidence and harmfulness of early blight on potatoes. Biul. Inst. Ziemn. 41: Osowski J Możliwości zwalczania alternariozy Alternaria spp. w badaniach laboratoryjnych i polowych. Ochrona Ziemniaka. Konf. Nauk., Kołobrzeg, 4 5 kwietnia 2000: Osowski J Occurrence and control of early blight (Alternaria sp.) on potato crops in Poland. 8th International Congress of Plant Pathology, Christchurch, New Zealand, 2 7 February 2003, V 2, 386 ss.

6 Ochrona ziemniaka przed alternariozą 251 Platt H.W., Reddin R Fungicide efficacies for control of early and late blight of potatoes in Tests-of-Agrochemicals-and-Cultivars 18: Reifschneider F.J.B., Lopes C.A., Cobbe R.V Manejo integrado das doenc as da batata. EMBRAPA-CNPH. Circ. Tec. 7: Schuller E., Habermeyer J First results from an Alternaria solani Field trial in potatoes. Sixth Workshop of an European Network for development of an Integrated Control Strategy of potato late blight. Edinburgh, Scotland, September 2001: Shtienberg D Integrated management of early and late blights of potatoes in Izrael. African Crop Sci. J. 9: Stevenson W.R The potential impact of field-resistance to early blight on fungicide inputs. American Potato J. 71: van der Waals J Early blight of potatoes. Wnękowski S., Błaszczak W Choroby ziemniaka. s W: Ochrona Roślin (J. Kochman, W. Węgorek, red.). Plantpress, Kraków. Zitter T Potato early blight Publ. New York State Agricultural Experiment Station Geneva, Cornell University, Ithaca, USA, s. 2. JERZY OSOWSKI, EDWARD BERNAT THE EFFECTIVENESS OF SOME FUNGICIDES IN CONTROL OF EARLY BLIGHT (ALTERNARIA SPP.) DEPENDING ON THE REGION OF POLAND SUMMARY Field experiments estimating the effectiveness of fungicides Altima 500 SC (fluazynam), Dithane M WP (mancozeb), Bravo 500 SC (chlorothalonil), Unikat 75 WG (mancozeb + zoksamid), Tattoo C 750 SC (chlorine hydroxide of propamocarb + chlorotalonil), Ridomil Gold MZ 68 WG (metalaksyl-m + mancozeb) and Acrobat MZ 69 WG (dimethomorf + mancozeb) against potato early blight were curried out in Bonin and Stare Olesno in the years The highest intensity of the diseases was observed in Stare Olesno (the south-western region of Poland). The differences in biological effectiveness were not observed for studied fungicides. The longest cycle of crop accumulation (delay of destruction of 50% haulm) was observed in Stare Olesno on average about 23 days, and 21 days in Bonin. The average growth of tuber yield after using chemical protection amounted to 31.8% in Bonin and 32.3% in Stare Olesno. Key words: chlorothalonil, chemical protection, dimethomorf, early blight, fluazynam, metalaksyl, mancozeb, propamocarb