2/6. Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy

Transkrypt

1 RADY 2/6. Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy Ewa Drzewiecka Spis treści 1. Komentarz Wyjaśnienia do wzoru Wzór umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy Komentarz Podjęcie działalności konkurencyjnej uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę, choćby strony nie zawarły umowy o zakazie konkurencji. Ponadto pracodawca może dyscyplinarnie zwolnić pracownika, jeżeli potrafi wykazać, że pracownik nie wywiązał się z tego powodu ze swoich obowiązków, a dodatkowe zatrudnienie miało niekorzystny wpływ na interesy pracodawcy (wyr. SN z r., I PKN 218/98, OSNAPiUS z 1999 r., Nr 15, poz. 480). Jednak w praktyce często takie umowy są zawierane. Można zawrzeć umowę o zakazie konkurencji z osobami, które wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Wówczas nie stosuje się przepisów Kodeksu pracy dotyczących zakazu konkurencji, lecz prawo cywilne. Szczególne zasady dotyczą ograniczenia działalności konkurencyjnej agenta (art i nast. KC). Forma Wyłącznie pisemna. Umowa zawarta w innej formie jest nieważna (art KP). Zmiana umowy i jej rozwiązanie są dopuszczalne również wyłącznie na piśmie. Odrębność wobec umowy o pracę Odrębna umowa (wyrok SA w Warszawie z r., III APa 118/07, Legalis nr ) Akta osobowe Część B, tak jak umowa o pracę ( 6 pkt 2 ppkt 2 lit. j rozp. MPiPS z r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika; Dz.U. Nr 62, poz. 286 ze zm.). Umowę o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy można zawrzeć z każdym pracownikiem, bez względu na zajmowane przez niego stanowisko czy rodzaj umowy. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę, staje się on stroną umowy o zakazie konkurencji (ale nie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy). Tak samo jest w przypadku umowy o współodpowiedzialności materialnej za mienie powierzone. Zakaz konkurencji przy umowach cywilnoprawnych Strony umowy Przejście zakładu pracy listopad

2 RADY Termin zawarcia umowy Odmowa zawarcia umowy Czas obowiązywania zakazu Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji 2. Pozostawanie w zatrudnieniu W KP nie wskazano terminu zawarcia umowy. Umowę można zawrzeć zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i później. Jeżeli pracodawcy zależy na podpisaniu umowy, a z jakichkolwiek powodów nie może tego uczynić przy zawieraniu umowy o pracę, może w umowie o pracę zobowiązać pracownika do zawarcia umowy o zakazie konkurencji o określonej treści we wskazanym terminie w przyszłości. Takie zobowiązanie będzie miało charakter tzw. umowy przedwstępnej o silniejszym skutku. Oznacza to, że zarówno pracodawca, jak i pracownik będą mogli domagać się w przyszłości zawarcia przyrzeczonej umowy o zakazie konkurencji. Odmowa podpisania przez pracownika umowy o zakazie konkurencji podczas trwania stosunku pracy, może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę. Wyjątkowo pracownik ma prawo odmówić zawarcia umowy, jeżeli: projekt umowy nie jest zgodny z przepisami, pracownik nie miał możliwości skonsultowania opracowanego przez pracodawcę projektu umowy i odmówił z tego powodu podpisania niekorzystnej dla siebie umowy. Zakaz konkurencji może obowiązywać najwcześniej od dnia nawiązania stosunku pracy, najpóźniej do dnia ustania stosunku pracy. Po ustaniu zatrudnienia byłego pracownika może wiązać zakaz konkurencji, jeżeli zawarł specjalną umowę na okres po ustaniu stosunku pracy. Strony mogą ustalić czas trwania umowy o zakazie konkurencji. Jeżeli tego nie uczyniły, umowa obowiązuje do dnia ustania stosunku pracy. Umowę można w każdym czasie rozwiązać na podstawie porozumienia stron. W tym samym trybie można ją zmienić z bezterminowej na terminową albo odwrotnie. 2. Wyjaśnienia do wzoru W KP nie przewidziano dla pracownika żadnych dodatkowych świadczeń z tytułu zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. Jednak pracodawca i pracownik mogą, ale nie muszą zdecydować o odszkodowaniu czy dodatkowym wynagrodzeniu dla pracownika. Odszkodowanie wypłacane na podstawie umowy o zakazie konkurencji nie może stanowić części wynagrodzenia zasadniczego. Przy ustalaniu wysokości odszkodowania nie ma zastosowania art KP. Odnosi się on do umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. 1. Zakres zakazu Umowa nie może ograniczać się do powtórzenia treści art KP. Pracodawca może zakazać zarówno prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, jak i świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (art KP). 2 listopad 2012

3 2/6. Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy RADY 1 obejmuje zakaz świadczenia pracy przez pracownika na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną. Zakaz odnosi się do sytuacji, gdy pracownik wykonuje pracę na rzecz podmiotu konkurencyjnego: na podstawie umowy o pracę, na podstawie umowy prawa cywilnego, np. kontrakt menedżerski, umowa o pracę nakładczą, umowa zlecenia, umowa o dzieło, odpłatnie albo bezpłatnie, w ramach całego etatu albo w bardzo niskim wymiarze godzinowym, stale albo jednorazowo. 2. Działalnością konkurencyjną jest wszelka działalność, która mogłaby w negatywny sposób wpływać na działalność prowadzoną przez pracodawcę. Konkurencyjną może być działalność: podstawowa i uboczna, samodzielna (bez elementu podporządkowania) i niesamodzielna (w ramach umowy z elementem podporządkowania), odpłatna i nieodpłatna, bezpośrednia (bezpośredni stosunek umowny) i pośrednia (pośredni stosunek umowny, np. zastępca, pełnomocnik), faktycznie wykonywana lub możliwa do wykonania (np. przedsiębiorca jest wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego, ale nie prowadzi działalności gospodarczej), gospodarcza i pozagospodarcza, prowadzona przez pracownika we własnym imieniu, lub za pośrednictwem osoby trzeciej. W pojęciu działalności konkurencyjnej mieści się także np.: namawianie pracowników do podjęcia zatrudnienia u innego pracodawcy, wybiórcze przyjmowanie zamówień kierowanych do przedsiębiorstwa, ujawnianie informacji, które mogą zaszkodzić pracodawcy (zakaz ten wynika też z art pkt 5 KP), przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie obowiązków pracowniczych w celach konkurencyjnych. W umowie należy określić, co uznaje się za niedopuszczalną działalność konkurencyjną. Im ustalenia będą bardziej szczegółowe i dokładne, tym lepiej zostaną zabezpieczone interesy pracodawcy. Można zakazać prowadzenia działalności konkurencyjnej w ramach: umów cywilnoprawnych, działalności gospodarczej, pełnomocnictwa, członkostwa we władzach spółek, bezpłatnego doradztwa, pośrednictwa, pełnienia funkcji likwidatora, syndyka, zarządcy komisarycznego, posiadania akcji czy udziałów konkurencyjnego podmiotu itd. Można określić rodzaje niedopuszczalnych prac czy stanowisk. Przy ustalaniu, czy pracownik podjął działalność konkurencyjną w związku z zatrudnieniem u nowego pracodawcy, decydujące znaczenie ma treść umowy o zakazie konkurencji. Jeżeli umowa nie przewiduje zakazu podejmowania Konkurencyjne świadczenie pracy Konkurencyjna działalność listopad

4 RADY 2. Pozostawanie w zatrudnieniu działalności na określonym w niej (takim samym lub podobnym) stanowisku pracy (z takim samym lub podobnym zakresem obowiązków), lecz przewiduje ogólny zakaz podejmowania zatrudnienia na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną w stosunku do dotychczasowego pracodawcy, to należy przyjąć, że zakaz obejmuje zatrudnienie na każdym stanowisku w tym podmiocie konkurencyjnym (wyrok SN z r., I PK 224/10, Legalis nr ). Odrębne przepisy Niektóre z działań uznanych za konkurencyjne są zakazane przez inne przepisy, np. Kodeks spółek handlowych, Kodeks cywilny, Prawo spółdzielcze, ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawę Prawo działalności gospodarczej. Tych zakazów przepisy KP nie naruszają (art KP). PRZYKŁAD Wobec osób zatrudnionych w zarządach spółek stosuje się zakazy konkurencji z KSH, a w sprawach przez te przepisy nieunormowanych zakazy konkurencji z ustawy Prawo działalności gospodarczej. Z pracownikami objętymi ww. odrębnymi przepisami pracodawca nie musi zawierać umów o zakazie konkurencji. Pracodawca może jednak zawrzeć taką umowę, żeby uszczegółowić postanowienia zawarte w ww. przepisach. 3. Zakres terytorialny zakazu W umowie należy ustalić zakres terytorialny zakazu. Może to być zakres: nieograniczony, ograniczony, np. do terytorium RP, obszaru administracyjnego (województwo małopolskie), obszaru geograficznego (rejon północno-zachodni), a nawet miasta. W praktyce najczęściej ustala się zakaz nieograniczony terytorialnie. 4. Inna działalność Nie jest zgodne z prawem ustanowienie w umowie zakazu podejmowania przez pracownika jakiejkolwiek działalności czy dodatkowego zajęcia. Zakaz musi dotyczyć działalności konkurencyjnej. Można natomiast w przepisach wewnętrznych (układ zbiorowy pracy, regulamin pracy) albo w umowie o pracę czy w umowie o zakazie konkurencji wprowadzić postanowienie, zgodnie z którym pracownik ma obowiązek informować pracodawcę o podjęciu każdej dodatkowej działalności czy zatrudnienia. Taka informacja umożliwi pracodawcy ocenę, czy podjęta przez pracownika aktywność nie jest konkurencyjna. Jest to korzystne także dla pracownika, ponieważ eliminuje ryzyko, że jako taką oceni ją pracodawca dopiero po pewnym czasie, kiedy dowie się o tym z innego źródła i np. postanowi zwolnić pracownika z pracy z powodu szkód, jakie już wyrządził on pracodawcy przez tę działalność. Jak wyżej wspomniano pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej także, gdy nie zawarto umowy o zakazie konkurencji. Decydujące jest, czy prowadzona przez pracownika działalność jest konkurencyjna czy nie wobec działalności pracodawcy. Dla pracownika jest korzystniejsze, gdy jest 4 listopad 2012

5 2/6. Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy RADY uprzedzany przez pracodawcę o możliwych konsekwencjach swojego postępowania, a nie jest tym zaskakiwany. 5. Pkt 2 wymienia tylko przykłady informacji, które pracownik zobowiązuje się zachować w tajemnicy. Można zatem ten pkt: pominąć, zwłaszcza jeżeli pracodawca nie prowadzi działalności handlowej i nie stosuje specjalnej technologii, albo zmodyfikować, np. ograniczyć tylko do sposobu prowadzenia działalności handlowej, jeżeli jest to szczególnie ważne dla pracodawcy i w jego ocenie wymaga podkreślenia. 6. W razie naruszenia zakazu konkurencji pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę za wypowiedzeniem, a w przypadkach ciężkiego naruszenia tego zakazu bez wypowiedzenia. Umowę o pracę można rozwiązać nawet wtedy, gdy pracodawca nie poniósł szkody. Rozwiązanie umowy Świadczenie przez członka zarządu spółki usług na rzecz podmiotu konkurencyjnego wobec tej spółki narusza obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy (art pkt 4 KP) i może uzasadniać rozwiązanie umowy o pracę na podstawie art pkt 1 KP (wyrok SN z r., III PK 43/09, OSNP 2011, Nr 11 12, poz. 149). Naruszenie zakazu może skutkować także odpowiedzialnością porządkową. Pracodawca może także zastosować inne sankcje, np.: wypowiedzeniem zmieniającym zmniejszyć pracownikowi wynagrodzenie czy przenieść go na inne stanowisko, decyzją o utracie prawa do takich świadczeń jak: premia (jeżeli regulamin jej przyznawania przewiduje takie rozwiązanie), dodatek stażowy, nagroda z zysku, nagroda z zakładowego funduszu nagród (13 pensja), których przyznanie jest uzależnione od nienagannego świadczenia pracy, mimo że pracownik został już ukarany karą porządkową. Jeżeli pracodawca poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym, tj. art. 114 i nast. KP czyli na zasadach odpowiedzialności materialnej (art KP). Roszczenie o odszkodowanie przedawni się z upływem roku od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o wyrządzonej szkodzie, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia (art KP). Jeżeli szkoda została wyrządzona umyślnie, roszczenie przedawni się z upływem 10 lat (art. 118 KC w zw. z art KP). Pracownik odpowiada na podstawie przepisów prawa cywilnego za szkody wyrządzone pracodawcy czynami nieuczciwej konkurencji, które są określone w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Odpowiedzialność porządkowa i inne sankcje Odpowiedzialność materialna Przedawnienie roszczenia o odszkodowanie Odpowiedzialność na podstawie prawa cywilnego listopad

6 RADY 2. Pozostawanie w zatrudnieniu 7. Wybór sądu Spory dotyczące zakazu konkurencji rozpatrywane są przez sądy pracy w postępowaniu odrębnym (art. 459 KPC i nast.). Strony w umowie mogą wybrać, który sąd z miejscowo właściwym będzie rozpatrywał spory. W braku takiego postanowienia stosuje się ogólne przepisy prawa pracy. 6 listopad 2012

7 WZÓR UMOWA O ZAKAZIE KONKURENCJI w czasie trwania stosunku pracy zawarta w dniu... między: 1)... z siedzibą w..., (oznaczenie pracodawcy) przy ul...., zwanym dalej Pracodawcą, reprezentowanym przez... a (oznaczenie osoby/osób reprezentującej pracodawcę albo upoważnionej/upoważnionych do składania oświadczeń w imieniu pracodawcy) 2)... zam. w..., (oznaczenie pracodawcy) ul...., zwanym dalej Pracownikiem. Na podstawie art Kodeksu pracy Strony postanawiają: 1 1. Pracownik zobowiązuje się w okresie zatrudnienia u Pracodawcy nie świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło lub na jakiejkolwiek innej podstawie, na rzecz jakiegokolwiek podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną wobec Pracodawcy Pracownik zobowiązuje się w okresie zatrudnienia u Pracodawcy nie prowadzić jakiejkolwiek działalności konkurencyjnej w stosunku do działalności prowadzonej przez Pracodawcę, a określonej w dokumentach statutowych Pracodawcy. 2. Działalnością, o której mowa w ust. 1 jest w szczególności: uczestniczenie w podmiocie konkurencyjnym jako wspólnik lub członek organu, wykonywanie doradztwa na rzecz podmiotu konkurencyjnego, występowanie w charakterze agenta, pełnomocnika czy prokurenta podmiotu konkurencyjnego, podjęcie lub prowadzenie działalności gospodarczej we własnym imieniu lub za pośrednictwem osoby trzeciej, jeżeli jest ona konkurencyjna wobec Pracodawcy. 3 Za podmiot konkurencyjny lub działalność konkurencyjną wobec Pracodawcy Strony uznają każdy podmiot lub działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej granicami, 7

8 WZÓR niezależnie od formy organizacyjnej i prawnej, które wchodzą w zakres przedmiotu przedsiębiorstwa lub działalności Pracodawcy Pracownik zobowiązuje się informować Pracodawcę o podjęciu każdego dodatkowego zatrudnienia czy działalności. 2. Pracodawca może zakazać Pracownikowi świadczenia pracy lub prowadzenia działalności, jeżeli są one konkurencyjne w rozumieniu Pracownik zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy wszelkich okoliczności i informacji, o których dowiedział się w związku z wykonywaniem powierzonych mu obowiązków, a w stosunku do których Pracodawca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności, i których ujawnienie mogłoby narazić Pracodawcę na szkodę. 2. W szczególności Pracownik zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy informacji dotyczących stosowanych przez Pracodawcę technologii, organizacji pracy oraz sposobu prowadzenia działalności handlowej Pracodawcy, a także wszelkich poufnych danych dotyczących jego kontrahentów W razie poniesienia przez Pracodawcę szkody wskutek niewykonywania przez Pracownika obowiązków określonych w niniejszej umowie, Pracodawca może dochodzić od Pracownika jej naprawienia na zasadach określonych w art Kodeksu pracy. 2. Niezależnie od odpowiedzialności materialnej, określonej w ust. 1, Pracodawca może zastosować wobec Pracownika naruszającego postanowienia niniejszej umowy odpowiedzialność porządkową, a w uzasadnionych przypadkach wypowiedzieć umowę o pracę albo rozwiązać ją bez wypowiedzenia z winy Pracownika (art pkt 1 Kodeksu pracy). 7 Wszelkie spory, które mogą wyniknąć z niniejszej umowy będzie rozstrzygać Sąd Pracy właściwy dla siedziby Pracodawcy. Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. 8 9 Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron (podpis Pracodawcy lub osoby reprezentującej (podpis Pracownika) Pracodawcę albo upoważnionej do składania oświadczeń w imieniu Pracodawcy) 8