RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO FARMY WIATROWEJ ZONDA NA TERENIE GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE

Transkrypt

1 RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO FARMY WIATROWEJ ZONDA NA TERENIE GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE SPORZĄDZONY NA ETAPIE WNIOSKU O WYDANIE DECYZJI O ŚRODOWISKOWYCH UWARUNKOWANIACH Czerwiec, 2012

2 Opracował zespół autorski: mgr Szymon Świtajski mgr Miłosz Marciniak dr Agnieszka Marciniak mgr inż. Jadwiga Marosz ocena oddziaływania na awifaunę: Firma Milvus - Szymon Wójcik ocena oddziaływania na chiropterofaunę: Pro Theria Tomaszewski Mirosław Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 2 z 175

3 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP Cel i podstawa opracowania Kwalifikacja planowanego przedsięwzięcia Podstawy prawne Uwarunkowania planistyczne Przepisy prawne oraz regionalne studia i analizy dotyczące rozwoju energetyki wiatrowej (krajowe i regionalne) OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA Charakterystyka całego przedsięwzięcia i warunków użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania Turbiny wiatrowe Sieć kablowa SN Układ komunikacyjny (drogi, place manewrowe) Transport elementów siłowni wiatrowych na teren projektowanej farmy wiatrowej Gospodarka zasobami oraz energią Warunki wykorzystania terenu w fazie budowy Główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych Przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z realizacji i funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA, OBJĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, W TYM ELEMENTÓW ŚRODOWISKA OBJĘTYCH OCHRONĄ NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY Położenie obszaru opracowania w ujęciu fizyczno-geograficznym Ukształtowanie terenu Budowa geologiczna terenu inwestycji Wody powierzchniowe Wody podziemne Zidentyfikowane zagrożenia powodziowe i osuwiskowe Uwarunkowania geotechniczne Klimat Szata roślinna Fauna Chiropterofauna Awifauna Formy ochrony przyrody Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 3 z 175

4 4. OPIS ISTNIEJĄCYCH W SĄSIEDZTWIE LUB W BEZPOŚREDNIM ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI OPIS PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA W PRZYPADKU NIEPODEJMOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW Wariant realizacyjny Wariant alternatywny Porównanie wariantów i wybór wariantu najkorzystniejszego dla środowiska Powiązania z innymi planowanymi przedsięwzięciami w obszarze oddziaływania OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW, W TYM RÓWNIEŻ W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ, A TAKŻE MOŻLIWEGO TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Wystąpienie poważnej awarii przemysłowej Ocena możliwości powstania transgranicznego oddziaływania na środowisko UZASADNIENIE PROPONOWANEGO PRZEZ WNIOSKODAWCĘ WARIANTU, ZE WSKAZANIEM JEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO OPIS METOD PROGNOZOWANIA ZASTOSOWANYCH PRZEZ WNIOSKODAWCĘ ORAZ OPIS PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJĄCY BEZPO-ŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGO-TERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Z UWZGLĘDNIENIEM FAZY REALIZACJI, EKSPLOATACJI I LIKWIDACJI Wprowadzenie Ocena oddziaływania na budowę geologiczną i powierzchnię terenu Degradacja gleb Złoża kopalin Ocena oddziaływania na szatę roślinną, świat zwierząt i formy ochrony przyrody Ocena oddziaływania na szatę roślinną Ocena oddziaływania na świat zwierząt Ocena oddziaływania na formy ochrony przyrody Ocena oddziaływania w zakresie stanu wód powierzchniowych i wód podziemnych Oddziaływanie na warunki akustyczne prognozowana emisja hałasu Podstawa wykonania pracy Kryteria oceny hałasu Obliczenia poziomu dźwięku A w środowisku Wyniki obliczeń akustycznych Wnioski Hałas turbin wiatrowych w zakresie infradźwięków Ocena oddziaływanie na warunki aerosanitarne Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 4 z 175

5 9.7.1 Faza budowy (likwidacji) Faza eksploatacji Oddziaływania związane z promieniowaniem elektromagne-tycznym Gospodarka odpadami Ocena oddziaływania na zabytki i zasoby archeologiczne Efekt migotania cieni Oddziaływanie na walory krajobrazowe obszaru i otoczenia planowanej lokalizacji Waloryzacja krajobrazowa obszaru. Krajobraz przyrodniczy, jego wartość i zagrożenie Ocena wpływu na krajobraz kulturowy Ocena wpływu na walory widokowe krajobrazu Ocena konieczności ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania Obszar inwestycji a obszar oddziaływania ocena skumulowanych oddziaływań w rejonie planowanego przedsięwzięcia OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚCI TEGO OBSZARU ANALIZA MOŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ETAPIE JEGO BUDOWY I EKSPLOATACJI LUB UŻYTKOWANIA, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚCI TEGO OBSZARU ZIDENTYFIKOWANE TRUDNOŚCI, W TYM LUKI TECHNICZNE LUB BRAKI INFORMACJI, W TRAKCIE OPRACOWYWANIA OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PODSUMOWANIE, SYNTEZA WNIOSKI ŹRÓDŁA INFORMACJI STANOWIĄCE PODSTAWĘ SPORZĄDZENIA RAPORTU O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO SPIS RYSUNKÓW, FOTOGRAFII I TABEL SPIS ZAŁĄCZNIKÓW STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 5 z 175

6 1. WSTĘP 1.1 Cel i podstawa opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest Raport o oddziaływaniu na środowisko budowy Farmy Wiatrowej ZONDA na terenie gminy Mikołajki Pomorskie w powiecie sztumskim, w województwie pomorskim. Niniejszy raport został sporządzony na etapie wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia. W dalszej części tekstu używana będzie też nazwa przedsięwzięcia farma wiatrowa Zonda. Celem niniejszego raportu jest prognoza oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia wraz z przedstawieniem projektowanego zamierzenia inwestycyjnego oraz jego weryfikacja z wymogami i normami prawnymi obowiązującymi w dziedzinie ochrony środowiska. Niniejszy Raport o oddziaływaniu na środowisko wykonany został na podstawie: - materiałów projektowych dotyczących koncepcji farmy wiatrowej przekazanych przez inwestora; - specyfikacji technicznych wybranych siłowni wiatrowych; - materiałów archiwalnych dot. stanu środowiska i informacji o zagospodarowaniu przestrzennym; - materiałów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku (raport o stanie środowiska, wyniki pomiarów jakości wód, powietrza, badania promieniowania elektromagnetycznego); - raportów z monitoringów przedrealizacyjnych ornitofauny i chiropterofauny; - literatury przedmiotu wykaz publikacji i materiałów archiwalnych znajduje się na końcu opracowania. 1.2 Kwalifikacja planowanego przedsięwzięcia Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U nr 213 poz. 1397) na podstawie: 3 ust. 1 pkt. 6 instalacje wykorzystujące do wytwarzania energii elektrycznej energię wiatru inne niż wymienione w 2 ust. 1 pkt 5: a) o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 m; przedsięwzięcie, polegające na budowie zespołu 6 elektrowni wiatrowych, zostało zakwalifikowane do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Działając na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Wójt Gminy Mikołajki Pomorskie wystąpił do Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 6 z 175

7 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Malborku o wyrażenie opinii, co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. W odpowiedzi zarówno Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gdańsku (pismem RDOŚ- GD WOO ASP/AM), jak i Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Malborku (pismem SE.ZNS-80/491/93/101) wyrazili opinie wskazujące konieczność nałożenia obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. W związku z powyższym 24 stycznia 2012 Wójt Gminy Mikołajki Pomorskie wydał Postanowienie nr RG.III p-r (zał. tekstowy nr 1), w którym: stwierdził obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko; ustalił zakres raportu o oddziaływaniu przedmiotowego przedsięwzięcia na środowisko, który sporządzić należy w pełnym zakresie, zgodnym z art. 66 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U nr 199 poz z późn. zmianami). Ponadto Wójt Gminy Mikołajki wyraził opinię, że raport powinien również uwzględniać: - charakterystykę elementów przyrodniczych terenu inwestycji z uwzględnieniem gatunków objętych ochroną prawną, siedlisk przyrodniczych, i gatunków z Załącznika I i II Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych, dzikiej fauny i flory, - przedstawienia wyników z przeprowadzonego monitoringu przedrealizacyjnego obejmującego badania awifauny i chiropterofauny w zakresie: - składu gatunkowego, liczebności i zagęszczenia ptaków oraz nietoperzy ( ), - liczebności gatunków ( ), - natężenia i sposobu wykorzystywania przestrzeni powietrznej przez ptaki, zwłaszcza ptaki o dużych rozmiarach ciała, ptaki drapieżne, migranty dalekodystnsowe oraz ptaki tworzące koncentracje żerowiskowe i lęgowiskowe, - wpływu planowanych elektrowni wiatrowych na główne lokalne korytarze migracji ptaków i nietoperzy, - wpływu planowanych elektrowni wiatrowych wraz z elementami towarzyszącymi na formy ochrony przyrody i obszary Natura 2000, - skumulowanego oddziaływania z inwestycjami o podobnym charakterze, znajdującymi się w sąsiedztwie planowanego przedsięwzięcia, - analizy możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem, - przedstawienia propozycje monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 7 z 175

8 Zakres raportu określa art. 66 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U nr 199 poz z późn. zmianami): Opis planowanego przedsięwzięcia, a w szczególności: 1) Opis planowanego przedsięwzięcia, a w szczególności: a) charakterystykę całego przedsięwzięcia i warunki użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania, b) główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych, c) przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia; 2) opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko, w tym elementów środowiska objętych ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody; 3) opis istniejących w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; 4) opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia; 5) opis analizowanych wariantów, w tym: a) wariantu proponowanego przez wnioskodawcę oraz racjonalnego wariantu alternatywnego, b) wariantu najkorzystniejszego dla środowiska wraz z uzasadnieniem ich wyboru; 6) określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, a także możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko; 7) uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na: a) ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska przyrodnicze, wodę i powietrze, b) powierzchnię ziemi, z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i krajobraz, c) dobra materialne, d) zabytki i krajobraz kulturowy, objęte istniejącą dokumentacją, w szczególności rejestrem lub ewidencją zabytków, e) wzajemne oddziaływanie między elementami, o których mowa w lit. ad; 8) opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę oraz opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z: a) istnienia przedsięwzięcia, Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 8 z 175

9 b) wykorzystywania zasobów środowiska, c) emisji; 9) opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru; 10) dla dróg będących przedsięwzięciami mogącymi zawsze znacząco oddziaływać na środowisko: a) określenie założeń do: ratowniczych badań zidentyfikowanych zabytków znajdujących się na obszarze planowanego przedsięwzięcia, odkrywanych w trakcie robót budowlanych, programu zabezpieczenia istniejących zabytków przed negatywnym oddziaływaniem planowanego przedsięwzięcia oraz ochrony krajobrazu kulturowego, b) analizę i ocenę możliwych zagrożeń i szkód dla zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w szczególności zabytków archeologicznych, w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia; 11) jeżeli planowane przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji, porównanie proponowanej technologii z technologią spełniającą wymagania, o których mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska; 12) wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia jest konieczne ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, oraz określenie granic takiego obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich; nie dotyczy to przedsięwzięć polegających na budowie drogi krajowej; 13) przedstawienie zagadnień w formie graficznej; 14) przedstawienie zagadnień w formie kartograficznej w skali odpowiadającej przedmiotowi i szczegółowości analizowanych w raporcie zagadnień oraz umożliwiającej kompleksowe przedstawienie przeprowadzonych analiz oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko; 15) analizę możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem; 16) przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru; 17) wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano, opracowując raport; 18) streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie, w odniesieniu do każdego elementu raportu; 19) nazwisko osoby lub osób sporządzających raport; 20) źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 9 z 175

10 1.3 Podstawy prawne Niniejszy raport o oddziaływaniu na środowisko zrealizowany został na podstawie aktów prawnych regulujących poszczególne dziedziny ochrony środowiska, mających zastosowanie w przypadku analizowanej inwestycji: - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U nr 25 poz. 150 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U nr 199 poz z późn. zm.); - Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz.U nr 185 poz z późn. zm.); - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U nr 243 poz ); - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U nr 162 poz z późn. zm.); - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U nr 92 poz. 880 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz.U nr 89 poz. 625 z późn. zm.) - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U nr 213 poz. 1397); - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U nr 120 poz. 826); - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów. (Dz.U nr 112 poz. 1206); - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U nr 49 poz. 356); - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz.U nr 77 poz. 510) - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U nr 217 poz.1833 z późń. zm.) - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz.U nr 206, poz. 1291) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 10 z 175

11 - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U Nr 192 poz. 1883) - Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz.U nr 156 poz. 969 z późn. zm.) 1.4 Uwarunkowania planistyczne Dla terenu lokalizacji farmy wiatrowej Zonda obowiązują ustalenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie. Studium zostało przyjęte uchwałą Nr IV /27/02 Rady Gminy Mikołajki Pomorskie z dnia 30 grudnia 2002 r. Obecnie podjęta została przez Radę Gminy Mikołajki Pomorskie Uchwała Nr X/51/2011 z dnia 31 sierpnia 2011 r. w sprawie przystąpienia do sporządzania zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie. Przedmiotem zmiany studium jest aktualizacja całego dokumentu w granicach administracyjnych gminy. Planowane uchwalenie nowej treści studium zakładane jest na koniec 2012 r., do czasu uchwalenia obowiązują zapisy studium z 2002 r. Lokalizacja farmy wiatrowej Zonda nie stoi w sprzeczności z zapisami obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie (2002 r.). Wynika to z treści studium, w którym nie podjęto tematyki lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenie gminy, jak również nie wskazano żadnych ograniczeń dla rozwoju energetyki odnawialnej wiatrowej. Dlatego też projektowana lokalizacje siłowni wiatrowych znajdująca się na terenach rolnych nie narusza obowiązujących zapisów studium. Wycinek Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie przedstawiono na rysunku poniżej (rys. 1). Terenu planowanej inwestycji nie obejmują Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego. Planowane przedsięwzięcie polegające na budowie farmy wiatrowej Zonda, składającej się z 6 turbin wiatrowych na terenie gminy Mikołajki Pomorskie, będzie realizowane w oparciu o warunki zabudowy. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 11 z 175

12 Rys. 1 Wycinek Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie Uwarunkowania ekofizjograficzne (wybrane elementy oznaczeń, zmienione) z naniesionymi lokalizacjami poszczególnych siłowni wiatrowych Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 12 z 175

13 1.5 Przepisy prawne oraz regionalne studia i analizy dotyczące rozwoju energetyki wiatrowej (krajowe i regionalne) Rozwój energetyki wiatrowej w Polsce, w tym również w województwie pomorskim, wynika z założeń polityki energetycznej kraju, jak i z tendencji ogólnoświatowych. Rozwój odnawialnych źródeł energii, w tym wykorzystujących energię wiatru, wydaje się być w Polsce niezbędny, ze względu na konieczność wypełnienia zobowiązań ekologicznych Polski, a zwłaszcza dostosowania się do wymagań dyrektyw unijnych. W związku z powyższym powstało szereg dokumentów rządowych zawierających cele i działania dotyczące rozwoju odnawialnych źródeł energii, w tym energetyki wiatrowej. Obowiązujące od 4 grudnia 1997 roku Prawo Energetyczne w następujący sposób odnosi się do problematyki wykorzystania odnawialnych źródeł energii: - art.3 pkt. 20 definiuje odnawialne źródła energii jako źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych; - art. 7 pkt. 8 ppkt. 3 wyłącza spod opłaty za przyłączenie odnawialnych źródeł energii o mocy elektrycznej zainstalowanej nie wyższej niż 5 MW; - art. 9a, pkt. 6 Sprzedawca z urzędu jest obowiązany, w zakresie określonym w przepisach, do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej znajdującej się na terenie obejmującym obszar działania tego sprzedawcy, oferowanej przez przedsiębiorstwo energetyczne, które uzyskało koncesję na jej wytwarzanie; - art. 9a pkt. 9 - Minister właściwy do spraw gospodarki określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres obowiązków, oraz obowiązku potwierdzania danych, w tym: 1) rodzaje odnawialnych źródeł energii; 2) parametry techniczne i technologiczne wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii; 3) wymagania dotyczące pomiarów, rejestracji i sposobu obliczania ilości energii elektrycznej lub ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii za pomocą instalacji wykorzystujących w procesie wytwarzania energii nośniki energii, o których mowa w art. 3 pkt 20, oraz inne paliwa; 4) miejsce dokonywania pomiarów ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii na potrzeby realizacji obowiązku potwierdzania danych, o którym mowa w art. 9e ust. 5; 5) wielkość i sposób obliczania udziału energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii, wynikającej z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 9e ust. 1, w sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym, w okresie kolejnych 10 lat; - art. 9 c pkt. 6 Operator systemu elektroenergetycznego, w obszarze swojego działania, jest obowiązany zapewnić wszystkim podmiotom pierwszeństwo w świadczeniu usług Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 13 z 175

14 przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii oraz w wysokosprawnej kogeneracji, z zachowaniem niezawodności i bezpieczeństwa krajowego systemu elektroenergetycznego; - art. 9 c pkt. 12 Operator systemu elektroenergetycznego, w obszarze swojego działania, jest obowiązany do przedstawiania Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki informacji o ilościach energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii przyłączonych do jego sieci i wprowadzonej do systemu elektroenergetycznego, z podziałem na poszczególne rodzaje źródeł [ ]; - art. 9 e pkt. 1 Potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w odnawialnym źródle energii jest świadectwo pochodzenia tej energii świadectwo pochodzenia ; - art. 9 e pkt. 18 Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii o łącznej mocy elektrycznej nieprzekraczającej 5 MW jest zwolnione z opłat z ust. 12, opłaty skarbowej za wydanie świadectwa pochodzenia i wydanie koncesji [ ]; - art. 9 f pkt. 1 Minister właściwy do spraw gospodarki jest zobowiązany co 5 lat przedstawiać Radzie Ministrów raport określający cele w zakresie udziału energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii znajdujących się na terytorium RP, w krajowym zużyciu energii elektrycznej w kolejnych 10 latach zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z umów międzynarodowych dotyczących ochrony klimatu oraz środki zmierzające do realizacji tych celów; - art. 9 f pkt 1 Minister właściwy do spraw gospodarki, na podstawie sprawozdania Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, sporządza co dwa lata raport zawierający analizę realizacji celów ilościowych i osiągniętych wyników w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii. W zakresie zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych dotyczących ochrony klimatu raport - art. 14 Polityka energetyczna państwa określa w szczególności: [ ] rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; - art. 15 pkt. 1 wskazuje, że polityka energetyczna państwa jest opracowana zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju kraju; - art. 16, ust. 3, pkt. 2 nakazuje, aby przedsięwzięcia m.in. w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w tym źródeł odnawialnych były uwzględniane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin albo w kierunkach rozwoju gmin w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin; Rada Ministrów 10 listopada 2009 r. przyjęła Politykę energetyczną Polski do 2030 roku. Podstawowymi kierunkami polskiej polityki energetycznej są: poprawa efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energii jądrowej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Poprawa efektywności energetycznej w Polityce energetycznej jest traktowana w sposób priorytetowy, w celu poprawy efektywności w dokumencie przyjęto następujące główne cele: dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 14 z 175

15 zapotrzebowania na energię pierwotną oraz konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki. Energia odnawialna to zwykle niewielkie jednostki wytwórcze zlokalizowane blisko odbiorcy, co pozwala na podniesienie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego, zmniejszenie strat przesyłowych, a także przyczyni się do rozwoju słabiej rozwiniętych regionów bogatych w zasoby energii odnawialnej. W dniu 23 sierpnia 2001 r. przyjęta została przez Sejm RP Strategia rozwoju energetyki odnawialnej. W dokumencie oszacowano (wg ekspertyzy Europejskiego Centrum Energii Odnawialnej) potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii na 2514PJ/rok, co stanowi prawie 60% krajowego zapotrzebowania na energię pierwotną. Celem strategicznym ustalonym w dokumencie jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowoenergetycznym kraju z 2,6% do 7,5% w roku 2010 i do 14% w roku Strategia powyższa wskazuje na możliwość umiarkowanego rozwoju energetyki wiatrowej do roku 2010 w postaci przyrostu mocy zainstalowanej w granicach MW. Oznacza to, że udział energii elektrycznej z elektrowni wiatrowych nie przekroczy w tym okresie 2,0% bilansu energii elektrycznej w Polsce. Energetyka wiatrowa, obok energetycznego wykorzystania biomasy, będzie jednak jednym z najistotniejszych składników realizacji ogólnego celu ilościowego rozwoju produkcji zielonej energii. Jednocześnie strategia ta nałożyła na Rząd obowiązek przygotowania kilkuletnich programów wykonawczych dotyczących poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz obowiązek przygotowania ustawy o wykorzystaniu OZE. W dniu 22 maja 2009 r. Sejm RP przyjął dokument Polityka ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku W dokumencie tym podkreślono między innymi znaczenie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami dla stanu zdrowia społeczeństwa i stanu środowiska przyrodniczego. W rozdziale 4 przytoczonego dokumentu, Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, przedstawiono cele średniookresowe do 2016 dotyczące jakości powietrza: Najważniejszym zdaniem będzie dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z dużych źródeł energii, o mocy powyżej 50 MWc, w 2012 r. nie powinna być wyższa nić 358 tyś. ton dla SO2 a dla NOx 239 tyś ton. Normy narzucone przez Dyrektywę CAFE są również trudne do spełnienia, dla pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM2,5). Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski. Ponadto w dokumencie przedstawiono kierunki działań w latach w zakresie jakości powietrza. Do najistotniejszych z punktu widzenia omawianego przedsięwzięcia polegającego na lokalizacji siłowni wiatrowych na terenie gminy Prudnik należy wymienić następujące: możliwe szybkie uchwalenie nowej polityki energetycznej Polski do 2030 r., w której zawarte będą mechanizmy stymulujące zarówno oszczędność energii, jak i promujące rozwój odnawialnych źródeł energii; te dwie metody bowiem Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 15 z 175

16 w najbardziej radykalny sposób zmniejszają emisję wszelkich zanieczyszczeń do środowiska, jak też są efektywne kosztowo i akceptowane społecznie; Polska zobowiązała się do tego, aby udział odnawialnych źródeł energii w 2010 r. wynosił nie mniej niż 7,5%, a w 2020 r. 14 % (wg Komisji Europejskiej udział powinien być nie mniejszy niż 15%); tylko przez szeroką promocję korzystania z tych źródeł, wraz z zachętami ekonomicznymi i organizacyjnymi Polska może wypełnić te ambitne cele, modernizacja systemu energetycznego, która musi być podjęta jak najszybciej nie tylko ze względu na ochronę środowiska, ale przede wszystkim ze względu na zapewnienie dostaw energii elektrycznej; decyzje o modernizacji bloków energetycznych i całych elektrowni powinny zapadać przed rokiem 2010 ze względu na długi okres realizacji inwestycji w tym sektorze; może tak się stać jedynie przez szybką prywatyzację sektora energetycznego i związanym z nią znacznym dopływem kapitału inwestycyjnego. Kolejnym istotnym dokumentem w zakresie rozwoju energetyki wiatrowej jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii zobowiązujące przedsiębiorstwa obrotu energią elektryczną do posiadania w bilansie sprzedaży określonego udziału energii wyprodukowanej ze źródeł odnawialnych: - w 2008 roku 7,0% sprzedawanej energii ma pochodzić z odnawialnych źródeł energii, - w 2009 r. 8,7 %, - w 2010 r. 10,4 %, - w 2011 r. 10,4 %, - w 2012 r. 10,4 %, - w 2013 r. 10,9 %, - w 2014 r. 11,4 %, - w 2015 r. 11,9 %, - w 2016 r. 12,4 %, - w 2017 r. 12,9 %. Dnia 7 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Dokument jest realizacją zobowiązania wynikającego z art. 4 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Dokument rozwija i uszczegóławia informacje (prognozy dot. OZE) zawarte w Polityce Energetycznej Polski do 2030 r. a także podkreśla potencjał energetyki wiatrowej na morzu ( Założenia polityki morskiej RP do roku 2020 ) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 16 z 175

17 W dokumencie określono krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych zużyte w sektorze transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r., uwzględniając wpływ innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie energii a także środki, które należy podjąć dla spełnienia celów w zakresie udziału OZE w wykorzystaniu energii finalnej. Ponadto określono współpracę między organami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej, szacowaną nadwyżkę energii ze źródeł odnawialnych, możliwą do przekazania innym państwom członkowskim, strategię ukierunkowaną na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie nowych, a także środki w celu wypełnienia zobowiązań wynikających z dyrektywy 2009/28/WE. W dokumencie założono, że filarami zwiększenia udziału OZE będzie efektywniejsze wykorzystanie przede wszystkim biomasy ale także energii wiatru. Krajowy plan uwzględnia ponadto uwarunkowania geograficzno ekonomiczne Polski, rozwój technologii na świecie oraz ograniczenia wynikające z Krajowego Systemu Energetycznego. W Krajowym planie działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych wyznaczono następujący krajowy cel wykorzystania OZE na rok 2020 w 1 : ciepłownictwie i chłodnictwie (systemy sieciowe i niesieciowe) 17,05 %, elektroenergetyka 19,13 %, transport 10,14 %, udział OZE w całkowitym zużyciu energii brutto 15,50%. W załączniku nr 1 do Krajowego planu działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych opisano między innymi rozwój energetyki wiatrowej oraz przedstawiono 3 scenariusze rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce. W roku 2008 i 2009 (stan na dzień r.) moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych wynosiła, odpowiednio, w roku , 1 MW, w roku ,66 MW w 301 instalacjach (stan na dzień r.), a moc instalacji wiatrowych objętych promesami wynosiła 2 502,1 MW (stan na dzień r.). Produkcja roczna w 2008 r. wyniosła 805,9 GWh, a w 2009 r. 1034,32 GWh. Zgodnie z załącznikiem obszarami szczególnie uprzywilejowanymi pod rozwój energetyki wiatrowej są: tereny Wybrzeża Morza Bałtyckiego, zwłaszcza w jego wschodniej części, tereny północno-wschodniej Polski (okolice Suwałk i Gołdapi), zróżnicowane orograficznie otwarte tereny Warmii, Mazur i Pomorza, tereny podgórskie Polski Południowej głównie Podkarpacia i Dolnego Śląska. Poza tymi terenami, także w centralnej Polsce możliwych jest, przy spełnieniu określonych wymagań, szereg potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych. Potencjał rynkowy energetyki wiatrowej w Polsce do roku 2020 wynosi około GWh wyprodukowanej energii elektrycznej. 1 Tabela 3 Krajowy cel na rok 2020 oraz przewidywany kurs dotyczący wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w ciepłownictwie i chłodnictwie, elektroenergetyce oraz transporcie Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 17 z 175

18 Na potrzeby lokalizacji elektrowni wiatrowych Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego opracował studium służące koordynowaniu inicjatyw poszczególnych inwestorów i samorządów terytorialnych. Sporządzone Studium możliwości rozwoju energetyki wiatrowej województwa pomorskiego (2003) zawiera uwarunkowania przyrodnicze na terenie województwa pomorskiego w tym: ocenę stanu rozwoju energetyki wiatrowej w obszarze województwa pomorskiego ocenę zasobów energetycznych wiatru na podstawie dostępnych opracowań uwarunkowania wynikające z możliwości odbioru energii produkowanej w elektrowniach wiatrowych podstawowe zasady przestrzenne, jakie należy przyjąć przy projektowaniu przedsięwzięć energetyki wiatrowej, ewentualne preferencje ze strony samorządu wojewódzkiego dla firm i osób chcących budować elektrownie wiatrowe, syntezę ekologiczno-krajobrazowych uwarunkowań lokalizacji elektrowni wiatrowych tereny wyłączone spod lokalizacji elektrowni wiatrowych obszary uznane za predysponowane do lokalizacji elektrowni i parków wiatrowych Zgodnie z treścią Studium możliwości rozwoju energetyki wiatrowej województwa pomorskiego planowana lokalizacja farmy wiatrowa Zonda znajduje się w strefie opisanej jako Rejon generalnie predysponowany do lokalizacji elektrowni wiatrowych (względnie niewielka konfliktowość w stosunku do środowiska). Obszar ten położony jest w oddaleniu od głównych szlaków wędrówek i przebywania ptaków (rys. 2). Zapisy studium posłużyły do sformułowania kolejnych wniosków w dokumencie pt. Regionalna Strategia Energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim sporządzonym dla horyzontu czasowego obejmującym 2025 r. Strategia ta wprowadza zasadę zrównoważonego rozwoju gospodarki energetycznej z uwzględnieniem zdecydowanych działań termomodernizacyjnych i prooszczędnościowych oraz możliwie najwyższego wykorzystywania potencjału w zakresie energii odnawialnych na obszarze województwa pomorskiego. Celem jest zapewnienie środków i możliwości efektywnego wytwarzania, przesyłania i dystrybucji energii odbiorcom, przy zachowaniu wymagań wynikających z procesów integracji z Unią Europejską. Głównym postulatem Strategii jest wskazanie, iż energetyka województwa pomorskiego powinna zapewniać bezpieczeństwo energetyczne regionu, konkurencję produkcji i przesyłu energii, niezawodne dostawy taniej energii maksymalnie wykorzystujące lokalne zasoby paliw, a także spełniać wymogi ochrony środowiska oraz nasze zobowiązania międzynarodowe. Wobec powyższego realizacja farmy wiatrowej Zonda doskonale wpisuje się w nakreślone w Strategii cele. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 18 z 175

19 Również biorąc pod uwagę założenia Programu rozwoju elektroenergetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku 2025 (PRE), (który został przyjęty przez Zarząd Województwa Pomorskiego uchwałą nr 1155/350/10 z dnia 31 sierpnia 2010 roku), podjęte działanie inwestycyjne na terenie gminy Mikołajki Pomorskie jest zgodne z głównym kierunkiem rozwoju energetyki w województwie pomorskim. Program ten obejmuje ocenę stanu aktualnego, w tym ocenę zagrożeń i szans wyróżniających województwo pomorskie na tle innych obszarów Polski oraz propozycje działań, ujętych w formie scenariuszy, zmierzających do wykorzystania tych szans przy zapewnieniu pełnego bezpieczeństwa energetycznego. Zidentyfikowano również podstawowe problemy sektora elektroenergetycznego regionu. Podstawowe założenia do zawartych w PRE scenariuszy, opisujących modernizację i rozwój sektora elektroenergetycznego w województwie pomorskim, zostały przyjęte na podstawie analiz obejmujących aktualny stanu techniczny systemów przesyłowych i dystrybucyjnych, potencjał wytwórczy największych źródeł energii elektrycznej, istniejący potencjał odnawialnych źródeł energii elektrycznej oraz aktualny bilans produkcji i zużycia energii elektrycznej na terenie województwa pomorskiego. Opracowane scenariusze rozwoju dotyczą: bezpieczeństwa energetycznego regionu, rozumianego jako zabezpieczenie i niezawodność dostaw nośników energii i paliw i realizowanego w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony; poprawy efektywności energetycznej w całym sektorze energetycznym, tj. działań realizowanych przez producentów energii, dystrybutorów i dostawców, a także odbiorców energii końcowej - w szczególności akcentowane są działania w ramach programów termomodernizacyjnych; bezpieczeństwa ekologicznego, rozumianego jako dbałość o środowisko naturalne przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju regionu; zwiększenia udziału źródeł odnawialnych, tj. zwiększenia udziału procentowego energii produkowanej w źródłach odnawialnych w ogólnym bilansie paliw i energii oraz w bilansie energii końcowej. Z punktu widzenia oceny realizacji Programu, celów opisanych w Studium oraz Strategii, podjęte działanie inwestycyjne na terenie gminy Mikołajki Pomorskie odpowiada głównym ramom programowym w zakresie kształtowania polityki energetycznej na terenie województwa pomorskiego. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 19 z 175

20 Rys. 2 Położenie farmy wiatrowej Zonda na tle potencjalnie możliwych lokalizacji elektrowni wiatrowych wyznaczonych w Studium mozliwości rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 20 z 175

21 2. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 2.1 Charakterystyka całego przedsięwzięcia i warunków użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania Rys. 3 Proponowane lokalizacje turbin farmy wiatrowej Zonda na tle mapy topograficznej Przedmiotem planowanego przedsięwzięcia jest budowa farmy wiatrowej ZONDA, na którą składać się będą następujące elementy: - budowa maksymalnie 6 turbin wiatrowych: o maksymalnej mocy jednostkowej turbiny do 3,6 MW, o wysokości wieży do 140 m, o długości śmigieł do 65 m o wysokości całkowitej wieży do 205 m; o maksymalnej liczbie łopat wykonania fundamentów monolitycznych, żelbetowych pod wieże siłowni wiatrowych; Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 21 z 175

22 - budowa utwardzonych dróg dojazdowych o szerokości do 6 m w istniejących pasach dróg gruntowych wykorzystywanych rolniczo oraz placów manewrowych, łuków i ewentualnie zatok postojowych; - tymczasowe zjazdy z dróg publicznych - wykonanie niezbędnej technicznej infrastruktury towarzyszącej: sieci kablowe (linia kablowa średniego napięcia SN 15 kv), sterownicze i teletechniczne; - budowa placów montażowych dla każdej siłowni wiatrowej (o pow. ok m 2 ), przy założeniu, że teren przeznaczony pod lokalizację turbiny wiatrowej wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym nie może przekroczyć 4000 m 2 ; - budowa wież turbin o wysokości nie przekraczającej 140 m wraz z platformami montażowymi; - kontenerowa stacja pomiarowa. - Przewidziane do zastosowania typy turbin: 1. turbina typu Vestas V-112 o mocy 3,0 MW; 2. turbina typu Siemens SWT 2,3-108 o mocy 2,3 MW 3. turbina typu Fuhrlander FL 3000 o mocy 3 MW. Powierzchnia zajmowanej inwestycji: - powierzchnia zabudowy pod fundament dla jednej siłowni wiatrowej: max 625 m 2 ; - powierzchnia zabudowy pod fundamenty dla 6 turbin wiatrowych: max 3750 m 2 = 0,375 ha, - powierzchnia zabudowy dla jednej siłowni wiatrowej (wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym plac montażowy): max m 2 - powierzchnia zabudowy dla 6 turbin wiatrowych (wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym plac montażowy): max 6 x 4000 m 2 = m 2 = 2,4 ha. Zagospodarowanie terenu Farmy Wiatrowej ZONDA, gdzie przedstawiono proponowany układ dróg dojazdowych i lokalizacji turbin wiatrowych zaprezentowano na rys 4. Teren przeznaczony pod lokalizację znajduje się na terenie gminy Mikołajki Pomorskie, w powiecie sztumskim, w województwie pomorskim. Obszar wyznaczony pod lokalizacje turbin wiatrowych obejmuje teren pomiędzy miejscowościami: Mikołajki Pomorskie, Pierzchowice oraz Wilczewo. W pobliżu znajduje się również miejscowość Mirowce oraz Dąbrówka Pruska. Siłownie wiatrowe będą zlokalizowane na terenach dotychczas użytkowanych rolniczo w dużym oddaleniu od zwartej zabudowy najbliższych miejscowości (przeważnie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa). Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 22 z 175

23 Rys. 4 Koncepcja lokalizacji turbin wiatrowych i układu drogowego Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 23 z 175

24 2.1.1 Turbiny wiatrowe Projektowane siłownie są trójskrzydłowymi elektrowniami o poziomej osi obrotu, wyposażonymi w układ regulacji kąta położenia łopat, co umożliwia regulowanie mocy uzyskiwanej ze strumienia lub prędkości wirnika. Elektrownie wiatrowe będą działały bezobsługowo z automatycznym, stałym pomiarem warunków pracy i sterowania. Stały monitoring pracy turbin ma na celu zapewnienie bezpiecznej, bezobsługowej pracy we wszystkich sytuacjach. Na konstrukcję turbiny wiatrowej składają się trzy podstawowe elementy: wieża posadowiona na żelbetowym fundamencie, gondola, gdzie jest umieszczona maszynownia elektrowni z przekładnią, generatorem, sterownią, inwerterem i transformatorem oraz wirnik. Wieża turbiny jest konstrukcją stożkową wykonaną ze stalowych pełnościennych segmentów rurowych. Segmenty wieży mają długość ok m, a ich średnica zwiększa się ku podstawie. Pole przekroju wieży w miejscu maksymalnej średnicy wynosi ok. 15 m 2. Stożkowy kształt wieży zapewnia jej dużą wytrzymałość przy sporej oszczędności materiału. Poszczególne segmenty są składane w całość w miejscu montażu siłowni wiatrowej. Wieża składa się z około 6 segmentów, w celu ochrony przed korozją są one pokrywane wielowarstwową epoksydową powłoką. Przykładowo elementy wieży siłowni wiatrowej typu Vestas V112 są zaprojektowane tak, aby w większości zastąpić spawane łączenia wewnętrzne podporami magnetycznymi. Dzięki takiemu rozwiązaniu zewnętrzna powierzchnia wieży jest niemal w całości idealnie gładka. Ponadto zastosowanie magnesów zapewnia dodatkowe wsparcie poziome zamontowanym wewnątrz elementom takim jak platformy robocze, drabiny itp. (wsparte pionowo za pomocą połączeń mechanicznych). Zastosowanie gładkiej wieży pozwala na zmniejszenie grubości stali segmentów wieży, co przekłada się na zmniejszenie jej wagi w porównaniu do wież gdzie zastosowano jedynie spawane łączenia wewnętrznych części. Wieża jest zakotwiona w monolitycznym fundamencie żelbetowym. Gondola składa się z ramy głównej (przykładowo dla siłowni typu Vestas V112 przednia część ramy jest z odlanego żelaza, tylnia jest konstrukcją dźwigarową, natomiast w siłowni typu Nordex N90 rama jest wykonana jako żeliwny odlew), w której są umieszczone maszynownia elektrownia, przekładnia, generator, sterownia, inwerter i transformator. Powłoka gondoli zbudowana z włókna szklanego (GRP) jest przymocowana do ramy gondoli. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 24 z 175

25 Rys. 5 Przykładowy schemat przekroju podłużnego gondoli siłowni wiatrowej z generatorem asynchronicznym - Nordex N90/2500 (źródło: Generator 2 w zależności od typu turbiny (producenta) może być maszyną zasilaną synchronicznie bądź asynchronicznie. Generatory asynchroniczne stosowane w większości elektrowni wiatrowych charakteryzują się prędkością synchroniczną wynoszącą 750 i 1500 obr/min. Są to często maszyny o zmiennej (przełączalnej) liczbie par biegunów (z reguły 2 lub 3). Stosowanie generatorów szybkoobrotowych oraz wirnika o stosunkowo niedużej prędkości (z reguły obr/min) wymaga zastosowania przekładni między wirnikiem a generatorem. Generatory asynchroniczne są maszynami niskiego napięcia o napięciu znamionowym 690 V. Urządzenia są najczęściej przyłączane do sieci średniego napięcia kv, w związku z czym są standardowo wyposażane w transformatory blokowe. Przy farmie wiatrowej o dużej mocy przyłączenie może nastąpić poprzez stację GPZ do sieci wysokiego napięcia kv (w zależności od możliwości sieci przesyłowej). Przykładem siłowni z generatorem asynchronicznym są siłownie typu Nordex (np. Nordex N90/2500) Generatory synchroniczne stosowane w siłowniach wiatrowych nie wymagają zastosowania przekładni. Jednakże w związku z małą prędkością wirnika (do obr/min) wymuszają one stosowanie specjalnych konstrukcji z bardzo dużą ilością par biegunów (nawet kilkudziesięciu). Generator jest łączony z systemem elektroenergetycznym poprzez przekształtnik energoelektroniczny Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 25 z 175

26 Wirnik projektowanej siłowni wiatrowej składa się z trzech łopat i piasty, a także wieńców obrotowych i napędów nastawiania łopat tzw. system pitch. Łopaty wirnika są wykonane z tworzywa sztucznego (np. poliwęglanu) wzmocnionego włóknami szklanymi. Łopaty są kontrolowane i napędzane niezależnie od siebie. Każda z łopat jest wyposażona w osłony odgromowe z elektrodami zaginającymi piorun do piasty wirnika. Łopaty są połączone z piastą poprzez łożysko kulkowe. Smarowanie łożyska odbywa się automatycznie poprzez specjalną pompę. Każda z łopat jest wyposażona w System Pitch, który jest umiejscowiony w piaście. System ten jest zbudowany z hydraulicznego cylindra połączonego z piastą tłoczyskiem i połączonego z łopatą poprzez drążek reakcyjny. Piasta turbiny wiatrowej stanowi podparcie dla trzech łopat i przenosi siły do łożyska głównego oraz moment obrotowy do skrzyni biegów. Piasta jest wykonana z odlanego żeliwa. Systemy chłodzące turbin wiatrowych W celu utrzymania optymalnej temperatury poszczególnych elementów turbiny wiatrowej (skrzyni biegów, generatora, konwertera, inwertera, transformatora oraz gondoli) są one wyposażone w specjalne systemy chłodzące z obiegiem zamkniętym. Temperatura poszczególnych elementów turbin wiatrowych oraz substancji chłodzących podlega stałemu nadzorowi. W systemach chłodzących wykorzystywane jest powietrze, woda (np. roztwór wody z glikolem) oraz oleje chłodnicze. Ilość tych substancji w systemach chłodzących jest różna i zależy od producenta oraz typu siłowni wiatrowej. System obrotowy Yaw system Nowoczesne turbiny wiatrowe są wyposażone w aktywny system obrotowy tzw. yaw system. Kierunek i prędkość wiatru są stale monitorowane przez specjalne urządzenia do pomiaru wiatru (czujnik wiatru) umieszczone na wysokości piasty na obudowie gondoli. W momencie zmiany kierunku wiatru gondola jest automatycznie obracana, poprzez włączenie silników systemu obrotowego. System jest wyposażony w specjalne systemu hamulcowe (ich budowa jest zależna od typu turbiny producenta). Poza systemem hamulcowym systemu obrotowego przekładnia ślimakowa systemu obrotowego jest samoblokująca, co pozwala uniknąć niepotrzebnego odchylenia. System hamulcowy Głównym hamulcem siłowni wiatrowej jest hamulec aerodynamiczny, wykorzystujący łopaty wirnika. Łopaty są niezależnie od siebie obracane prostopadle do kierunku obrotu wirnika. Wiatrak jest wyposażony w zapasowe źródło prądu, na wypadek niespodziewanego spadku napięcia w sieci, w celu automatycznego obrócenia łopat i zatrzymania turbiny. (W przypadku turbin typu Vestas V112/3.0 wspomagająco przy zatrzymaniu wirnika zastosowano hamulec rezystorowy, dzięki czemu np. podczas spadku napięcia w sieci można uniknąć utraty momentu obrotowego). Poza hamulcem aerodynamicznym turbina jest wyposażona w dodatkowy hamulec, w zależności od typu wiatraka (producenta) może być to hydrauliczny hamulec tarczowy bądź mechaniczny hamulec tarczowy (np. w siłowniach typy Nordex N90/2500 jako dodatkowy został zainstalowany hydrauliczny hamulec tarczowy wspomagający hamulec aerodynamiczny i całkowicie zatrzymujący wirnik). Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 26 z 175

27 Place montażowe Place montażowe zaprojektowane będą w granicach60 na 50 m, w miejscach lokalizacji turbin wiatrowych. Spadek podłużny i poprzeczny powierzchni placów nie przekroczy 2 0, a nośność gruntu będzie wynosiła minimum 200 KN/m 2 na całej powierzchni placu. Na placach montażowych podobnie jak w przypadku dróg dojazdowych i placów manewrowych zastosowano odwodnienie powierzchniowe. Obszary przeznaczone pod budowę żelbetowych fundamentów siłowni wiatrowych oraz placów montażowych zostaną objęte badaniami geotechnicznymi gruntu Sieć kablowa SN Przedmiotową farmę wiatrową ZONDA planuje się podłączyć do istniejącej stacji GPZ Mikołajki Pomorskie w Mikołajkach Pomorskich (rys. 4). Projektowana farma wiatrowa ZONDA będzie połączona z GPZ-em siecią kablową średniego napięcia. Kable w zależności od uwarunkowań technologicznych będą ułożone w układzie płaskim, pionowym lub trójkątnym. Planuje się, że kable będą układane w 10 cm otulinie piasku. Na terenach użytkowanych rolniczo kable będą układane na głębokości min. 1,1 m, natomiast w miejscach skrzyżowania z drogą na głębokości minimum 1,0 m. Przy skrzyżowaniu z drogą gruntową, kablem telekomunikacyjnym, światłowodem kabel zostanie ułożony w rurze ochronnej (np. typu AROT DVK 160). Wszelkie przepusty oraz przeciski (dla skrzyżowań z drogami o konstrukcji mocnej) będą układane np. z rur SRS, stalowych lub RHDPEp. Konkretne rozwiązania technologiczne zostaną sprecyzowane na etapie projektu budowlanego. Na etapie realizacji kabel będzie układany w rowie linią falistą z zapasem 1-3% długości wykopu. Trasa kabli ułożonych w ziemi zostanie oznaczona folią z tworzywa sztucznego o kolorze czerwonym Układ komunikacyjny (drogi, place manewrowe) 3 Układ drogowy dla farmy wiatrowej ZONDA został zaprojektowany z uwzględnieniem wykorzystania istniejącego układu dróg lokalnych utwardzonych i gruntowych. W celu zminimalizowania zajęć działek rolnych projektuje się najkrótszą trasę do sąsiadującej działki drogowej. Istniejące drogi gruntowe łączące się z drogami publicznymi asfaltowymi będą zapewniały komunikację z farmą wiatrową. Dla projektu układu drogowego farmy wiatrowej ZONDA wzięto również pod uwagę wymagania zawarte w specyfikacjach dotyczących turbin wiatrowych na przykładzie danych wg firmy Vestas. 3 Specyfikacją firmy Vestas no V00 Road, Crane Pad and Hardstand Specifications for Vestas Turbines V MW and V MW ; Nordex N90/2500 Dimensions, weight, access roads and crane requirements Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 27 z 175

28 Rys. 6 Przykładowy schemat fragmentu układu komunikacyjnego na etapie budowy farmy wiatrowej (żródło: Vestas) Obszary przeznaczone pod budowę dróg dojazdowych oraz placów manewrowych zostaną objęte badaniami geotechnicznymi gruntu. Montaż poszczególnych elektrowni odbywać się będzie w miejscach ich posadowienia z gotowych elementów. W celu realizacji konstrukcji przy każdej lokalizacji zaprojektowano plac montażowy dla dźwigu (poniżej przedstawiono przykładowe place montażowe w układzie trójkątnym dla turbiny wiatrowej rys. 7) oraz drogi dojazdowe o szerokości do 7,0 m na potrzeby dostarczenia elementów elektrowni wiatrowych transportem ciężkim, wielkogabarytowym, a następnie wykorzystywanej jako droga serwisowa oraz do obsługi prowadzonej na pozostałym terenie działalności rolniczej. Waga jednej siłowni wiatrowej wynosi ok. 250 ton. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 28 z 175

29 Rys. 7 Przykładowe place montażowe dla siłowni wiatrowej typu Nordex N90 o wysokości wieży 80 m ( oraz dla siłowni typu Vestas V100/112 (specyfikacje techniczne przekazane przez firmę Vestas) Projektowane drogi dojazdowe z dróg rolniczych lub publicznych będą miały szerokość do 7,0 m. Zgodnie z wymogami przedstawionymi w specyfikacjach turbin wiatrowych szerokość dróg dojazdowych wynosi do 5,5 m (np. Vestas) na odcinkach prostych oraz w miejscach skrętu do 8,0 m. Ponadto zaleca się pozostawienie pobocza o szerokości ok. 1,0 m. Zalecane minimalne wartości promieni łuków poziomych i pionowych dróg dojazdowych i tymczasowych przedstawiono na rysunku poniżej. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 29 z 175

30 Rys. 8 Schemat i minimalne wartości promieni łuków poziomego i pionowego dla dróg dojazdowych i tymczasowych wartości minimalne (źródło: specyfikacje Nordex, Vestas) Spadek podłużny dróg dojazdowych i tymczasowych nie przekroczy 6% - ok. 3 0 (wg Nordex dla dróg o nawierzchni z tłucznia bądź lepszej; wg Vestas 8 0 ). Natomiast spadek poprzeczny od środka drogi na boki będzie wynosił maks. 2-3 %. Tak zaprojektowana jezdnia umożliwia odprowadzenie wody deszczowej z powierzchni jezdni. Ponadto zaprojektowano system odwodnienia powierzchniowego wzdłuż drogi. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 30 z 175

31 Oznaczenia: A maksymalny spadek jezdni od środka drogi na boki 2 0 ; B minimalna szerokość drogi dojazdowej; C odwodnienie Rys. 9 Schemat wymiarów przekroju poprzecznego drogi dojazdowej (źródło: Specyfikacją firmy Vestas no V00 Road, Crane Pad and Hardstand Specifications for Vestas Turbines V MW and V MW ) Istnieje prawdopodobieństwo konieczności zaprojektowania miejsc postojowych, wzdłuż dróg dojazdowych i tymczasowych/serwisowych, o długości 55,0 m i szerokości 5,5 m w rozstawie co min. 1 km oraz dodatkowo w tzw. punktach krytycznych wyznaczonych na podstawie wizji lokalnej. Wszystkie drogi tymczasowe oraz boczne będą zakończone placami manewrowymi lub specjalnymi miejscami umożliwiającymi zawracanie pojazdom z ładunkiem ponadgabarytowym. Drogi dojazdowe zostaną wykonane z tłucznia (max Φ 60 mm), na zagęszczonym podkładzie z piasku. Ewentualnie w miejsce tłucznia zastosowany jest gruz ceglany lub betonowy (max Φ 60 mm) pozbawiony innych form gruzu budowlanego. Maksymalna ziarnistość materiału powierzchni drogi może wynosić 30 mm. Pomiędzy warstwą podkładu z piasku i warstwą tłucznia może być konieczne zastosowanie geowłókniny. Przykładowe przekroje konstrukcyjne projektowanych dróg dojazdowych zaprezentowano w tabeli i na rysunku poniżej. Tab. 1 Przykładowy przekrój konstrukcyjny projektowanych dróg dojazdowych Warstwy konstrukcyjne drogi dojazdowej Nawierzchnia z kruszywa łamanego 0/31,5 mm stabilizowanego mechaniczne Podbudowa z kruszywa łamanego 0/63 mm stabilizowanego mechanicznie grubość 10 cm 30 cm Geowłóknina 200 g/m 2 Warstwa odsączająca z piasku 10 cm źródło: Specyfikacja firmy Vestas no V00 Road, Crane Pad and Hardstand Specifications for Vestas Turbines V MW and V MW Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 31 z 175

32 Rys. 10 Przykładowy schemat przekroju drogi dojazdowej do farmy wiatrowej (źródło: Specyfikacja firmy Nordex dla siłowni Nordex N90/2500 Dimensions, weight, access roads and crane requirements ) Transport elementów siłowni wiatrowych na teren projektowanej farmy wiatrowej Na obecnym etapie prac projektowych wstępnie zaproponowano dowóz elementów siłowni wiatrowych na teren farmy drogami gminnymi od strony miejscowości Pierzchowice, Wilczewo, Dąbrówka Pruska. W Mikołajkach Pomorskich przewidziano wjazd na drogę wojewódzką nr 522. W ciągu dróg gminnych przewiduje się konieczność wykonania tymczasowego utwardzenia skrzyżowań ze zjazdami dróg dojazdowych do wybranych lokalizacji turbin oraz utwardzenia i poszerzenie dróg gruntowych od strony miejscowości Pierzchowice i Wilczewo. Dla proponowanych dojazdów na miejsca lokalizacji siłowni wiatrowych z dróg asfaltowych również będzie konieczne wykonanie poszerzenia tych dróg. Rys. 11 Miejsca potencjalnego wykonania zjazdów na drogi dojazdowe do miejsc lokalizacji turbin wiatrowych Nie wyklucza się konieczności miejscowego demontażu ogrodzeń, znaków drogowych itp. celem umożliwienia wjazdu transportom ponadgabarytowym. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 32 z 175

33 Szczegółowe opracowanie dotyczące ostatecznie wybranej drogi transportu elementów siłowni wiatrowych, a także potencjalnych kolizji będzie możliwe po wykonaniu mapy do celów projektowych dla terenu objętego inwestycją. Do postawienia pojedynczej siłowni wiatrowej niezbędne jest użycie 4 : - ok. 50 maszyn budowlanych i betoniarek, - od pojazdów do zmontowania i rozmontowania żurawia budowlanego na placu montażowym; - ok pojazdów do przewodu ładunków ciężkich i ponadgabarytowych z elementami turbiny wiatrowej (od 3 do 6 do przewozu segmentów wieży, 3 skrzydła wirnika, 3 gondola, piasta i zespół napędowy, 2 do przewozu pozostałych części turbiny oraz zaplecza budowlanego), - różnych maszyn budowlanych. Przedstawione powyżej ilości maszyn potrzebnych do postawienia pojedynczej turbiny wiatrowej mają charakter orientacyjny. Ostateczna ilość pojazdów budowlanych zostanie ustalona na późniejszym etapie prac projektowych po wyborze typu siłowni wiatrowej oraz określeniu harmonogramu prac budowlanych Gospodarka zasobami oraz energią W ramach projektowanego przedsięwzięcia polegającego na budowie farmy wiatrowej Zonda ilość wykorzystanej wody i innych surowców, materiałów, paliw oraz energii związana jest głównie z etapem realizacji przedsięwzięcia i będzie pokrywać zapotrzebowanie budowlane. Szacunkowe ilości materiałów i surowców wykorzystanych przy budowie zespołu siłowni wiatrowych Zonda : - stal zbrojeniowa ok. 557 t (na 6 turbin wiatrowych); - beton ok m 3 (na 6 turbin wiatrowych); - olej napędowy ok. 32 kg/h (w tym transport technologiczny, koparki, ładowarki oraz dźwigi samobieżne); - woda technologiczna ok. 73 m 3 /dobę (potrzeby technologiczne i obsługa zaplecza budowy); - tłuczeń na drogi dojazdowe i place manewrowe m 3 ; - piasek na drogi dojazdowe i place manewrowe m 3. Na etapie funkcjonowania zapotrzebowanie będzie się ograniczać do energii elektrycznej niezbędnej do funkcjonowania infrastruktury przesyłowej i sterującej elektrowni wiatrowych max 102 kw (ok. 17 kw na turbinę na dobę). 4 Specyfikacje techniczne firmy Nordex N100/2500 Transport, access roads and crane requirements Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 33 z 175

34 Zapotrzebowanie na energię z Krajowej Sieci Energetycznej w okresie postoju farmy (bezwietrzna pogoda) wyniesie ok. 0,5 MW na rok. Roczne zapotrzebowanie na energię (pobór mocy z sieci) wynosi ok kwh/a w przypadku lokalizacji charakteryzującej się średnią prędkością wiatru zapotrzebowanie jest w znacznym stopniu uzależnione od miejsca lokalizacji. Zużycie energii na potrzeby własne nie powinno przekroczyć 0,5% wytworzonej energii. 2.2 Warunki wykorzystania terenu w fazie budowy Ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa w zakresie ochrony środowiska oraz ludzi, w tym ograniczenia uciążliwości dla terenów sąsiednich, należy w fazie budowy projektowanego zakładu zachować następujące podstawowe warunki wykorzystania terenu: zagospodarować teren przed rozpoczęciem robót budowlanych: 1. wyznaczyć strefy niebezpieczne, na terenie budowy należy przewidzieć i zlokalizować wymaganą, adekwatną do przewidywanej intensywności prowadzonych prac, ilość barierek i znaków informacyjnych Uwaga Głębokie Wykopy ; 2. zaplecza budowy wyposażyć w urządzenia sanitarne dla pracowników i urządzenie ze szczelnymi pojemnikami do gromadzenia nieczystości płynnych o charakterze bytowym; 3. place budowy i jego zaplecza zorganizować w sposób zapewniający zachowanie bezpieczeństwa pracy oraz bezpieczną organizację magazynowania poszczególnych materiałów i wyrobów budowlanych. Uwzględnić zabezpieczenie przed pożarem i penetracją przez osoby postronne; 4. ustalić zasady organizacji ruchu drogowego w rejonie budowy. Wymagane jest ścisłe określenie miejsc parkowania i tras przejazdu pojazdów niezwiązanych bezpośrednio z budową, tak aby nie stwarzały niebezpieczeństwa dla osób trzecich oraz wykonawcy prac budowlanych; plac budowy oraz tymczasowe drogi techniczne należy zorganizować w sposób zapewniający bezpieczne korzystanie z terenu niepowodujące zanieczyszczenia oraz przekształcenia jego powierzchni, tak aby po zakończeniu prac teren ten mógł być wykorzystany bez ograniczeń w takim samym zakresie jak przed podjęciem prac budowlanych. W przypadku zanieczyszczenia należy przywrócić go do stanu wymaganego standardami jakości; nie powodować zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz zmian poziomu wody w gruncie ze szkodą dla nieruchomości sąsiednich; materiały szkodliwe składować na powierzchniach uszczelnionych, a do likwidacji ewentualnych wycieków tych substancji z opakowań zbiorczych stosować sorbenty; roboty powinny być prowadzone z należytą starannością; ze względu na ochronę działek sąsiednich o funkcjach rolniczych (niebędących własnością inwestora) unikać wjeżdżania ciężkim sprzętem na teren poza wyznaczoną granicę terenu inwestycji; ruch Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 34 z 175

35 samochodów i maszyn powinien odbywać się po wyznaczonych drogach dojazdowych i terenach istniejących dróg. 2.3 Główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych 5 Produkcja energii elektrycznej w turbinach wiatrowych polega na zmianie energii kinetycznej wiatru na energię mechaniczną w postaci ruchu obrotowego wirnika, przetwarzanego w generatorze na energię elektryczną. Wiatr napływający na łopaty wirnika wywołuje jego ruch obrotowy. Obracający się wirnik przekazuje energię do przekładni i dalej do generatora (turbiny asynchroniczne) lub za pośrednictwem przekształtnika energoelektrycznego do generatora (turbiny synchroniczne). Generator przetwarza energię mechaniczną na energię elektryczną. Energia elektryczna wyprodukowana przez poszczególne turbiny będzie przesyłana przez sieć podziemnych kabli średniego napięcia do głównego punktu zasilania, skąd poprzez stanowiska transformatorowe i przez linię elektroenergetyczną o napięciu 110 kv (wariantowo 220 kv). 2.4 Przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z realizacji i funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia Etap realizacji W trakcie realizacji planowanego przedsięwzięcia przewiduje się powstanie odpadów głównie związanych z przygotowaniem terenu pod fundamenty siłowni wiatrowych, place manewrowe oraz drogi dojazdowe i serwisowe, a także montażem siłowni wiatrowych oraz budowy nowej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Klasyfikację odpadów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów, których powstanie przewiduje się w fazie realizacji przedstawiono w tab. 2. W przypadku przedmiotowej inwestycji nie przewiduje się rozbiórki obiektów budowlanych oraz wystąpienia odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Na etapie realizacji inwestycji prognozuje się powstanie mas ziemnych pochodzących z wykopów pod fundamenty dla 6 elektrowni wiatrowych w ilości ok m 3. Tab. 2 Potencjalne odpady wytworzone na etapie realizacji farmy wiatrowej Zonda Rodzaj odpadu Kod Nazwa Odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) Opakowania z papieru i tektury Opakowania z tworzyw sztucznych 5 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 35 z 175

36 Rodzaj odpadu Kod Nazwa Opakowania z drewna Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne Sorbenty materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmatki, ścierki) i ubrania ochronne inne niż wymienione w Odpady materiałów i elementów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (np. beton, cegły, płyty, ceramika) Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów Odpady z remontów i przebudowy dróg Inne niewymienione odpady Odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali Gleba i ziemia (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych oraz urobek z pogłębiania) Gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w Odpady ulegające biodegradacji Podczas instalacji turbin wiatrowych prognozuje się powstanie następujących ilości odpadów budowlanych i bytowych przypadającą na 1 turbinę wiatrową 6 : m 2 folii PE; - 15 kg drewna; - 2 m 3 tworzywa EPS; - 10 kg pozostałości kabli oraz 1 kg pozostałości połączeń kablowych; - 10 kg materiałów po opakowaniach; - 10 kg odpadów gospodarczych; - 50 m 2 kartonu (tektury); - 50 m 2 pozostałości papierowych szmat. Poza odpadami budowlanymi, na etapie budowy do środowiska są wprowadzane zanieczyszczenia w postaci hałasu i zanieczyszczeń powietrza wytwarzane przez maszyny i urządzenia budowlane oraz środki transportu. Na obecnym etapie prac prognozuje się, że zanieczyszczenia pochodzące ze spalania oleju napędowego nie będą powodować przekroczeń wartości dopuszczalnych, będą miały charakter lokalny i nie będą wykraczać poza granice placów budowy. Również emisja hałasu związana z ruchem i pracą ciężkiego sprzętu budowlanego nie będzie powodować przekroczeń wartości dopuszczalnych, będzie miała charakter lokalny i nie będzie wykraczała poza granice placów budowy. 6 Dane zaczerpnięte ze specyfikacji Nordex Waste disposal Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 36 z 175

37 Na etapie realizacji może dojść do zanieczyszczenia gruntu, wód powierzchniowych i podziemnych głównie substancjami ropopochodnymi w wyniku pojawienia się sytuacji awaryjnej. Na etapie budowy ma to miejsce w przypadku np. wycieku z maszyn budowlanych, czy pojazdów budowy. Do gruntu oraz wód powierzchniowych i podziemnych dostają się oleje napędowe oraz smary. Skala tego zanieczyszczenia jest trudna do określenia, gdyż sytuacji awaryjnych oraz ich rozmiarów nie sposób przewidzieć. Aby zminimalizować ryzyko zaistnienia takich sytuacji należy sporządzić plan Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia. Plan taki wymagany jest również w związku z charakterem budowy, która trwać będzie dłużej niż 30 dni roboczych przy jednoczesnym zatrudnieniu powyżej 20 pracowników oraz w związku z wykonywaniem robót stwarzającym szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności do upadku z wysokości lub przysypania ziemią oraz robót prowadzonych przy montażu ciężkich elementów prefabrykowanych konieczne będzie sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Etap funkcjonowania Na etapie funkcjonowania w związku z tym, że technologia wytwarzania energii na farmie wiatrowej ma charakter bezemisyjny jest to tzw. czysta energia, farma wiatrowa Zonda nie będzie źródłem emisji gazowych CO2, SO2, NOx i pyłów do atmosfery. Ewentualne zanieczyszczenia do atmosfery pochodzić będą z pracy maszyn (np. dźwigi) związanych z pracami serwisowymi turbin. Głównymi zanieczyszczeniami wprowadzonymi do środowiska podczas funkcjonowania farmy wiatrowej będą: hałas, pole elektromagnetyczne oraz odpady z eksploatacji i remontów. Klasyfikację odpadów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów, których powstanie przewiduje się w fazie funkcjonowania przedstawiono w tab. 3. Tab. 3 Potencjalne odpady wytworzone w czasie funkcjonowania zespołu siłowni wiatrowych Rodzaj odpadu Kod Nazwa Odpadowe oleje hydrauliczne Odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe Odpadowe oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła Odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne Zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy (włączając maszyny poza drogowe), odpady z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów (z wyłączeniem grup 13 i 14 oraz podgrup z6 06 i 16 08) Odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych Baterie i akumulatory Odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 37 z 175

38 Odpadami, których w fazie funkcjonowania prognozuje się powstanie w największych ilościach będą różnego rodzaju zużyte oleje, wymienione w tab. 3 (oleje hydrauliczne, oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe, a także oleje i ciecze stosowane, jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła). W przypadku farmy wiatrowej Zonda źródłem promieniowania elektromagnetycznego są: - indywidualne transformatory poszczególny siłowni (umieszczone w gondolach, na wysokości ok. 100 m n.p.t.); - kable elektroenergetyczne wewnątrz wież turbina (ekranowane); - podziemne sieci energetyczne (średniego napięcia) spinające siłownie wiatrowe. W wyniku pracy turbin wiatrowych do środowiska zostaje wprowadzona energia akustyczna hałas. Jej źródłem jest zjawisko aerodynamiczne towarzyszące pracy łopat osadzonych na wirniku usytuowanym na wieży elektrowni na wysokości kilkudziesięciu metrów ponad poziomem terenu. Przy sprzyjającym wietrze końcówki łopat mogą poruszać się z prędkością 250 km/h (około 70 m/s) co powoduje emisję dźwięku z wyraźnymi składowymi tonalnymi o częstotliwości w zakresie 700 Hz Hz. Składowe tonalne w widmie hałasu mają znaczenie tylko wówczas, jeśli odległości pomiędzy wirnikiem turbiny a punktem imisji na obszarze chronionym są mniejsze od 300 m. Dokładne informacje na temat rozprzestrzeniania się hałasu od turbin wiatrowych zamieszczono w dalszej części raportu w rozdz. dotyczącym oddziaływania na warunki akustyczne. Podobnie jak na etapie realizacji może dojść do zanieczyszczenia gruntu, wód powierzchniowych i podziemnych głównie substancjami ropopochodnymi w wyniku pojawienia się sytuacji awaryjnej. Na etapie budowy ma to miejsce w przypadku np. wycieku z maszyn budowlanych, czy pojazdów budowy. Do gruntu oraz wód powierzchniowych i podziemnych dostają się oleje napędowe oraz smary. Skala tego zanieczyszczenia jest trudna do określenia, gdyż sytuacji awaryjnych oraz ich rozmiarów nie sposób przewidzieć. Faza likwidacji Na etapie likwidacji farmy wiatrowej Zonda rodzaje i ilości zanieczyszczeń będą zbliżone do tych z etapu realizacji inwestycji. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów, w tab. 4 przedstawiono odpady, których powstanie przewiduje się w fazie likwidacji. Poza odpadami budowlanymi, na etapie likwidacji farmy wiatrowej do środowiska są wprowadzane zanieczyszczenia w postaci hałasu i zanieczyszczeń powietrza wytwarzane przez maszyny i urządzenia budowlane oraz środki transportu. Prognozuje się, że zanieczyszczenia pochodzące ze spalania oleju napędowego nie będą powodować przekroczeń wartości dopuszczalnych, będą miały charakter lokalny i nie będą wykraczać poza granice placów budowy. Również emisja hałasu związana z ruchem i pracą ciężkiego sprzętu budowlanego nie będzie powodować przekroczeń wartości dopuszczalnych, Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 38 z 175

39 będzie miała charakter lokalny i nie będzie wykraczała poza granice placów budowy. Oddziaływania będą miały charakter i zasięg zbliżony do tego z etapu realizacji inwestycji. Tab. 4 Potencjalne odpady wytworzone na etapie likwidacji farmy wiatrowej Zonda Rodzaj odpadu Kod Nazwa Odpadowe oleje hydrauliczne Odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe Odpadowe oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne Sorbenty materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmatki, ścierki) i ubrania ochronne inne niż wymienione w Zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy (włączając maszyny poza drogowe), odpady z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów (z wyłączeniem grup 13 i 14 oraz podgrup z6 06 i 16 08) Odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych Baterie i akumulatory Odpady materiałów i elementów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (np. beton, cegły, płyty, ceramika) Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów Inne niewymienione odpady Odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali Gleba i ziemia (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych oraz urobek z pogłębiania) Gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w Inne odpady z budowy, remontów i demontażu Inne odpady z budowy, remontów i demontażu (w tym zmieszane) zawierające substancje niebezpieczne Inne odpady z budowy, remontów i demontażu inne niż wymienione w , i Odpady ulegające biodegradacji Na etapie likwidacji może dojść do zanieczyszczenia gruntu, wód powierzchniowych i podziemnych głównie substancjami ropopochodnymi w wyniku pojawienia się sytuacji awaryjnej. Na etapie budowy ma to miejsce w przypadku np. wycieku z maszyn budowlanych, czy pojazdów budowy. Do gruntu oraz wód powierzchniowych i podziemnych dostają się oleje napędowe oraz smary. Skala tego zanieczyszczenia jest trudna do określenia, gdyż sytuacji awaryjnych oraz ich rozmiarów nie sposób przewidzieć. Aby zminimalizować ryzyko zaistnienia takich sytuacji należy sporządzić plan Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia. Plan taki wymagany jest również w związku z charakterem budowy, która trwać będzie dłużej niż 30 dni roboczych przy jednoczesnym zatrudnieniu powyżej 20 pracowników oraz w związku z wykonywaniem robót stwarzających szczególnie wysokie ryzyko Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 39 z 175

40 powstania zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności do upadku z wysokości lub przysypania ziemią oraz robót prowadzonych przy montażu ciężkich elementów prefabrykowanych konieczne będzie sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Szczegółowe informacje dotyczące zanieczyszczeń wynikających z funkcjonowania farmy wiatrowej zostały przedstawione w dalszej części raportu. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 40 z 175

41 3. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA, OBJĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWA- NIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, W TYM ELEMENTÓW ŚRODOWISKA OBJĘTYCH OCHRONĄ NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY 3.1 Położenie obszaru opracowania w ujęciu fizyczno-geograficznym Teren planowanej farmy wiatrowej Zonda położony jest w wschodniej części województwa pomorskiego, w obrębie gminy wiejskiej Mikołajki Pomorskie. Obszar planowanego przedsięwzięcia pod względem fizycznogeograficznym znajduje się w obrębie mezoregionu Pojezierza Iławskiego. Umowną granicę dla sąsiadujących od północy Żuław Wiślanych stanowi rzeka Nogat. Wśród utworów powierzchniowych wysoczyzny morenowej budującej Pojezierze Iławskie przeważają gliny morenowe i piaski słabogliniaste oraz piaski gliniaste, a w zagłębieniach utwory mułowo-torfowe. Obszar ten pokrywają utwory czwartorzędowe o znacznej miąższości ( m). Powierzchnię pod-czwartorzędową stanowią zaś utwory trzeciorzędu lub kredy. Piaszczysto-mułowcowy trzeciorzęd o miąższości od kilku do 30 m zalega zwartą pokrywą na wysoczyźnie. Gmina Mikołajki Pomorskie położona jest w zlewni Liwy (w dolnym biegu zwanej Renawą lub Starym Nogatem) i jej dopływu Postolińskiej Strugi przepływającej ok. 500 m na południowy zachód od obszaru lokalizacji przedsięwzięcia. W górnym biegu przepływa przez wiele jezior, m.in. Dzierzgoń i Liwieniec i uchodzi do Nogatu. W otoczeniu obszaru lokalizacji przedsięwzięcia występują liczne niewielkie zbiorniki wodne oraz sieć drobnych cieków i rowów melioracyjnych odwadniająca zagłębienia terenu i uchodząca do Postolińskiej Strugi. Obszar opracowania położony w obrębie regionu, na którym głębokości wód podziemnych mieszczą się w granicach 0,5-5 m p.p.t., lokalnie osiągając ponad 8 m p.p.t. W obrębie wysoczyzny pierwszy poziom wód podziemnych występuje w piaszczystych przewarstwieniach wśród glin zwałowych. Otwory studzienne ujmują poziom kredowo-czwartorzędowy oraz pleistoceńsko-holoceński. Na wysoczyźnie dominują gleby brunatne właściwe, wytworzone na glinach lekkich i glinach średnich, w mniejszym stopniu na glinach ciężkich. Wyspowo występują gleby bielicowe wytworzone na piaskach słabogliniastych i czarne ziemie na glinach lekkich. Charakterystyczną cechą tego mezoregionu jest występowanie falistych wysoczyn glacjofluwialnych, intensywnie użytkowanych rolniczo, oraz rozłożystych obniżeń dolinek rzecznych charakteryzujących się mozaikowatym charakterem użytkowania, z zadrzewieniami, łąkami, lasami i terenami zurbanizowanymi. Ten typowy dla całego Pojezierza Iławskiego typ środowiska przyrodniczego występuje również w obrębie planowanej farmy wiatrowej. Na północ od planowanej farmy występuje strefa przygraniczna Pojezierza Iławskiego z obszarem Żuław i Doliną Nogatu Od południe zaznaczają się wyniesienia Garbu Lubawskiego oraz Pojezierza Chełmińsko - Dobrzyńskiego. Widoczne jest to w zmianie rzeźby terenu występującej na linii doliny rzeki Drwęcy. Rzeźba terenu staje się bardziej pagórkowata o Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 41 z 175

42 mniejszej ilości jezior, podczas, gdy w strefie lokalizacji farmy ma wyraźnie falisty charakter z licznymi podmokłymi obniżeniami ternu i znacznym udziałem jezior. W związku z charakterem środowiska przyrodniczego terenu Pojezierza Iławskiego w obrębie planowanej farmy wiatrowej występują krajobrazy, które można zaklasyfikować do następujących klas, rodzajów i gatunków krajobrazu naturalnego Polski: Klasa: Krajobraz nizinny Rodzaj: glacjalny Gatunek: równinny i falisty zrównanych powierzchni moreny dennej falistej. Występujące na terenie planowanej farmy wiatrowej jednostki typologiczne krajobrazu naturalnego Polski są typowe dla krajobrazów pojeziernych występujących na terenie województwa pomorskiego. Rys. 12 Lokalizacja planowanej farmy wiatrowej na tle regionalizacji fizyczno-geograficznej Pojezierza Iławskiego (źródło: _i_garbu_lubawskiego 1. png&filetimestamp= zmienione) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 42 z 175

43 3.2 Ukształtowanie terenu Teren planowanej farmy wiatrowej charakteryzuje się rzeźbą falistą z bardzo wyraźnie zarysowanymi dwoma podstawowymi elementami: - falistymi powierzchniami wysoczyzny polodowcowej, zretuszowanymi działalnością agrarną człowieka, - szerokimi obniżeniami dolin rzecznych. Generalnie obszar opracowania opada w kierunku zachodnio-północnym, zgodnie ze spływem Postolińskiej Strugi. Najwyżej położone tereny planowanej farmy zlokalizowane są w części wschodnio południowej w postaci układu niewielkich wzgórz, których wysokości sięgają 100 m n.p.m. Najniżej położony natomiast jest teren w części zachodnio-północnej, gdzie wysokości wahają się do 60 do 65 m n.p.m. Rzeźba terenu najbardziej dynamiczna jest w strefach przejścia między wzgórzami i obniżeniami dolinnymi związanymi z lokalnymi sączeniami wód gruntowych oraz spływem powierzchniowym. Występują tu deniwelacje sięgające m oraz znaczące spadki terenu > 4-6%. Rys. 13 Zróżnicowanie hipsometryczne terenu planowanej farmy (opracowanie własne) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 43 z 175

44 Obniżenia dolin rozcinające powierzchnię wysoczyzny zlokalizowane w północnej i centralnej części terenu. Przy czym strona północna charakteryzuje się znacznie dłuższym ich przebiegiem oraz rozwinięciem tych form. A ich przebieg jest zbliżony do kierunku północny zachód oraz północny wschód. Różnica wysokości między przyległą wysoczyzną, a dnem tych cieków wynosi od 5 do 15 m tworząc w granicy ich den rozległe powierzchnie o znacznym stopniu uwilgocenia. 3.3 Budowa geologiczna terenu inwestycji Budowa geologiczna podłoża terenu inwestycji związana jest generalnie z utworami czwartorzędowymi zalegającymi na utworach trzeciorzędowych. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez osady paleocenu i oligocenu. Natomiast nie stwierdzono osadów pliocenu ze względu na jego zniszczenie w wyniku działalności lodowców w okresie plejstocenu. Materiał budujący osady paleocenu związany jest z różnoziarnistymi piaskami od piasków drobnoziarnistych do średnioziarnistych, jasnoszarych. Osady oligoceńskie, wykształcone w postaci piasków zielonkawych, piaskowców słabo zwięzłych i piasków zailonych, szarych. Powierzchnia stropu osadów trzeciorzędowych opada ku wschodowi do wysokości m p.p.m. Nad nią zlegają osady czwartorzędowe. Ze względu na udział powierzchniowy najistotniejsze są utwory plejstoceu. Kiedy na omawiany obszar kilkakrotnie wkraczał lodowiec zlodowaceń: południowopolskich, środkowopolskich i północnopolskich. Z fazami zlodowaceń oraz okresami deglacjacji wiązała się sedymentacja osadów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych rzecznych i wodnolodowcowych, mułków i iłów akumulacji jeziornej i zastoiskowej, a także poziomów glin zwałowych. Miąższość osadów czwartorzędowych waha się od m. Osady zlodowaceń południowopolskich zachowały się fragmentarycznie w formie porwaków w młodszych glinach zlodowaceń środkowopolskich między innymi w rejonie miejscowości Krastudy. Podobnie występują w tym rejonie morskie osady interglacjału holsztyńskiego. Osady interglacjału eemskiego stanowią na obszarze gminy (miejscowość Krastudy) przewodni poziom stratygraficzny i wyraźną granicę między osadami zlodowaceń środkowopolskich i północnopolskich. Miąższość osadów interglacjału eemskiego wynosi od 61 do 63 m. W spągu są to osady lądowe, następnie rzeczno-morskie oraz morskie. W czasie zlodowaceń północnopolskich lądolód wkraczał na omawiany obszar kilkakrotnie pozostawiając osady składające się z czterech poziomów glin zwałowych oraz osadów je rozdzielających wodnolodowcowych i zastoiskowych. Najstarsze gliny zwałowe stadiału sandomierskiego i fazy leszczyńskiej (Świecia) stadiału głównego występują w postaci płatów o zmiennej miąższości, natomiast poziomy glin fazy poznańskiej i pomorskiej występują na obszarze całego powiatu. Gliny zwałowe najmłodszej fazy (pomorskiej) tworzą powierzchnię wysoczyzny polodowcowej. Starsze gliny odsłaniają się na południu w skarpie rzeczki Postolińska Struga. W końcowym okresie epoki lodowcowej powstały liczne zagłębienia bezodpływowe przekształcone później w jeziora i torfowiska. U schyłku fazy pomorskiej i na początku holocenu nastąpiło formowanie się dolin rzecznych oraz zachodziły procesy eoliczne, których efektem są nieliczne wydmy. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 44 z 175

45 3.4 Wody powierzchniowe Sieć rzeczna terenu planowanej farmy wiatrowej jest bardzo uboga. Obszar należy do zlewni: rzeki Strugi Postolińskiej (prawobrzeżny dopływ rzeki Liwy), odwadniającą teren od strony wschodniej, południowej i zachodniej. Ciek zlokalizowany jest w bliskiej granicy z terenem farmy (rys. 13). Rzeka płynie generalnie w kierunku zachodnim, opływając łukiem większość terenu projektowanej farmy. Koryto ma średnio do 3-5 m szerokości. Miejscami dolinka cieku jest stosunkowo płytka i wąska, ale na przewarzającej długości biegu się rozszerza tworząc niewielkie obszary podmokłe towarzyszące okolicznym łąkom. Wody powierzchniowe stojące stanowią głównie sztuczne zbiorniki występujące na terenach zabudowanych i nie stanowią istotnego elementu w kształtowaniu stosunków wodnych. Rys. 14 System hydrograficzny terenu planowanej farmy wiatrowej na tle działek inwestycyjnych (żródło: opracowanie własne) 3.5 Wody podziemne Wody gruntowe Woda gruntowa na terenie planowanej farmy zasadniczo występuje na poziomie od 0,5 m w granicach podmokłych obniżeń oraz dolin cieków do m ppt. na pozostałym obszarze. Sporadycznie na spłaszczonych grzbietach pagórków o płytko zalegającym podłożu piasków przepuszczalnych obniża się do poziomu m ppt. Na terenie opracowania, gdzie doliny są stosunkowo rozległe, wraz z oddalaniem się od koryta wyraźne jest zwiększenie głębokości zalegania wód do 2 m ppt. Im wzrasta wysokość wzgórz Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 45 z 175

46 wysoczyznowych tym szybciej występuje pogłębienie występowania zwierciadła wód gruntowych. Przy czym w przewarstwieniach piaszczystych zalegających pomiędzy utworami nieprzepuszczalnymi lokalnie mogą występować niewielkie sączenia. Natomiast wraz ze zbliżaniem się do osi cieków poziom wód gruntowych szczególnie w utworach piaszczystych zbliżony jest do poziomu wód płynących. Tereny takie są często podtorfione. Wody wgłębne użytkowe Obszar opracowania położony jest w granicach układu hydrogeologicznego zasilanego z piętra czwartorzędowego. Miąższość osadów czwartorzędowych w rejonie Mikołajek Pomorskich wynosi od 85 do 250 m. Na tym obszarze wody podziemne występują w piaskach i żwirach międzymorenowych. Zwierciadło ma przeważnie charakter napięty. Miąższość warstw wodonośnych jest zróżnicowana, podobnie jak ich rozprzestrzenienie, zasobność i wydajność. Na czwartorzędowe piętro wodonośne składają się 2 warstwy: - górna plejstoceńska warstwa wodonośna występuje w serii piasków wodnolodowcowych młodszych zlodowaceń północnopolskich, w obrębie ciągłego kompleksu piaszczysto-gliniastego. Utwory te zalegając na rzędnych od 40 do 60 m n. p. m. składają się z piasków drobno- i średnioziarnistych, miejscami pylastych. Warstwa wodonośna występuje na głębokości od kilku do 30 m. Serię tą, ze względu na łatwość udostępniania i korzystne parametry hydrologiczne, uznano za główną warstwę na obszarze gminy. Warstwa wodonośna jest zasilana bezpośrednio przez opady, - dolna plejstoceńska warstwa wodonośna występuje w utworach piaszczystych starszych zlodowaceń, a głównie w osadach interglacjału eemskiego. Zasilanie warstwy odbywa się drogą pośrednią przez wyżej zalegające osady. Zwierciadło wody układa się na obszarze gminy na rzędnych około 50 m n. p. m. i ma charakter napięty. Miąższość warstwy wodonośnej waha się przeważnie w granicach do 5 do 20 m (średnio 12 m). Obie wymienione warstwy wodonośne w obrębie dolin i rynien łączą się tworząc jeden poziom wodonośny. W południowo-wschodniej części gminy występuje fragment głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP nr 210), iławskiego. Jest to zbiornik czwartorzędowy, o średniej głębokości ujęć od 5 do 30 m p.p.t. i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 180 tys. m 3 /d. Na obszarze zbiornika dominują wody klasy Ic, o zmiennej zawartości żelaza, miejscami nawet do 5 mg/dm3. Dla zbiornika w roku 1966, w Przedsiębiorstwie Hydrogeologicznym w Gdańsku wykonano dokumentację hydrogeologiczną (decyzja MOŚZNiL nr GK-kdh/BJ/ /98 z dnia r.). Teren inwestycji znajduje się poza granicą GZWP nr 210. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 46 z 175

47 Rys. 15 Główne zbiorniki wód podziemnych obszaru objętego opracowaniem, stan na 2002 r. (źródło: Państwowy Instytut Geologiczny) 3.6 Zidentyfikowane zagrożenia powodziowe i osuwiskowe Na terenie planowanej farmy wiatrowej nie wyznaczono obszarów bezpośredniego i pośredniego zagrożenia powodziowego. Strefami zagrożonymi na wystąpienie zalewów powodziowych o charakterze krótkotrwałym (po nawalnych opadach), a także lokalnych podtopień roztopowych i letnich są obszary doliny Postolińskiej Strugi. Zagrożenie obejmuje wąską strefę dna doliny. Mają one znaczenie dla położonej w tej dolinie wsi Pierzchowice i Wilczewo. Strefa ta nie obejmuje terenów usytuowania turbin planowanej farmy. Obszary naturalnych zagrożeń geologicznych oraz narażone na niebezpieczeństwo osuwania mas ziemnych Na terenie planowanej farmy nie wyznaczono jak dotychczas terenów występowania naturalnych zagrożeń geologicznych, w tym potencjalnego występowania osuwisk i obrywów mas ziemnych. Powszechnie zidentyfikowanymi zagrożeniami są erozja wodna i wietrzna, które powodują zubożenie pokrywy glebowej. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 47 z 175

48 3.7 Uwarunkowania geotechniczne (źródło: Program ochrony środowiska na lata z uwzględnieniem lat Gmina Mikołajki Pomorskie) Szczegółowe uwarunkowanie geotechniczne dla poszczególnych elementów farmy, a w szczególności turbin będą rozpoznawane na etapie pozwolenia budowlanego. Na obecnym etapie można ogólnie ocenić przydatność poszczególnych kategorii gruntu do posadowienia budowli, wśród których kluczowe znaczenie ze względu na wielkość i ciężar mają turbiny. Pod względem geotechnicznym dominujące na terenie planowanej farmy osady polodowcowe to głównie glacjalne i fluwioglacjalne, średniozagęszczone piaski ze żwirami i przechodzące często w piaski zaglinione oraz twardoplastyczne gliny zwałowe. Są to grunty o korzystnych (piaski i żwiry zagęszczone i średniozagęszczone) lub średniokorzystnych (gliny zwałowe) warunkach dla posadowienia budowli. Nad osadami polodowcowymi zalegają płytkie pylaste osady holoceńskie o zróżnicowanych właściwościach. Zaznaczający udział w powierzchni w otoczeniu projektowanych turbin maja podmokłe obniżenia terenu oraz doliny niewielkich cieków takich, jak Postolińska Struga. Lokalnie wiąże się to z występowaniem utworów organogenicznych i zawodnionych, generalnie o niskiej przydatności do sytuowania budynków i budowli. W przypadku stwierdzenia gruntów nienośnych w wybranych lokalizacjach zostaną one wybrane i nawieziony zostanie nasyp, który będzie podlegać stabilizacji. Na tak przygotowanym gruncie będą budowane fundamenty turbin. Wszystkie turbiny będą lokalizowane na wysoczyźnie zbudowanej z gruntów opisanych wyżej. Nie planuje się budowania tych budowli na terenach dolin rzecznych, gdzie lokalnie występują mało przydatne do posadowienia budowli grunty organiczno-mineralne. Nie przewiduje się również lokalizacji turbin na zboczach o nachyleniu większym niż 8%, które mogą być pokryte mniej stabilnymi glinami deluwialnymi. 3.8 Klimat (źródło: Program ochrony środowiska na lata z uwzględnieniem lat Gmina Mikołajki Pomorskie) Zgodnie z podziałem rolniczo-klimatycznym Polski według R. Gumińskiego, obszar gminy leży w przejściowej strefie klimatycznej, na pograniczu dwóch dzielnic klimatycznych: gdańskiej (Żuławy Wiślane) i wschodniego skraju dzielnicy bydgoskiej. W strefie żuławskiej, ze względu na położenie w widłach Wisły i Nogatu, występują częściej mgły i inwersje termiczne, sprzyjające stagnacji chłodnego powietrza. Średnia roczna temperatura wynosi tutaj około 7,0 0 C, w lipcu około 17,0 0 C, a w styczniu od 3,0 do 1,0 0 C. Średnie sumy opadów rocznych wynoszą około mm, z przewagą opadu letniego nad opadem zimowym. Przeważa wiatr z kierunków zachodnich i północno-zachodnich. Na terenie planowanej farmy występuje dosyć małe zróżnicowanie warunków mikroklimatycznych, za co odpowiadają znaczne powierzchnie zrównań wysoczyzny falistej i rozległe doliny rzeczne. Doliny te są strefami wyraźnie chłodniejszymi, z częstszymi i dłużej utrzymującymi się mgłami i większą wilgotnością powietrza. Mikroklimat wysoczyzn, za sprawą dobrego przewietrzania charakteryzuje się korzystnymi warunkami wietrznymi. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 48 z 175

49 3.9 Szata roślinna Planowana farma wiatrowa położona będzie w terenie typowo rolniczym. Dogodne warunki klimatyczno-glebowe sprzyjają rozwojowi rolnictwa na tym terenie, a w szczególności uprawom rolnym. Intensywna gospodarka rolna na omawianym terenie powoduje znaczne zubożenie flory. Praktycznie cały obszar farmy zajmują grunty orne, na których uprawia sie zaledwie kilka gatunków roślin zmiennych sezonowo. Największą powierzchnię upraw stanowią: rzepak oraz zboża: pszenica i kukurydza. Niewielki odsetek zajmują inne gatunki zbóż oraz uprawy okopowe, głównie ziemniaki i buraki cukrowe Niewielkie fragmenty terenu, gdzie występują gatunki ściśle związane z uprawami, to: obrzeża pól, miedze, brzegi rowów i dróg polnych wąskie pasy, gdzie nie docierają lub docierają w mniejszych ilościach środki chemicznej ochrony. Na wymienionych, bardziej urozmaiconych fragmentach terenu farmy, wykształcają sie synantropijne zbiorowiska roślinne tzw. zbiorowiska segetalne. Najbardziej rozpowszechnionymi zbiorowiskami roślinnymi na terenie planowanej farmy wiatrowej są zbiorowiska chwastów na polach uprawnych. W związku z dużym zubożeniem różnorodności gatunkowej roślin lub ich zupełnym brakiem (poza gatunkami uprawianymi) na większości powierzchni nie jest możliwe określenie konkretnego zespołu roślinnego. Niewielkie płaty roślinności o większym bogactwie tworzą zbiorowisko roślinne towarzyszące uprawom zbożowym na żyźniejszych siedliskach oraz zespoły zbiorowiska chwastów upraw okopowych na żyznych drobnoziarnistych glebach obojętnych lub słabo zasadowych. Niewielkie powierzchnie terenu planowanej farmy wiatrowej zajmują zbiorowiska murawowe związane z uprawianymi obszarami łąk i pastwisk. Jest to przede wszystkim obszar występujący wzdłuż doliny Strugi Postolińskiej oraz w bezodpływowych obniżeniach terenu. Przegląd terenowy na potrzeby raportu został przeprowadzony w okresie wiosennym i nie wykazał występowania gatunków roślin objętych ochroną oraz cennych pod względem florystycznym. Występujące rośliny na terenie lokalizacji turbin wiatrowych w większości stanowią pospolite gatunki towarzyszące uprawom rolnym tj. chwasty. Fot. 1 Dominujący sposób użytkowania terenu determinujący występującą szatę roślinną Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 49 z 175

50 3.10 Fauna Przyjęto zasadę nieingerencji w treść opracowań przygotowanych przez chiropterologa i ornitologa. Dokonano jedynie redakcji tekstów przystosowując je do przyjętego w raporcie OOŚ szablonu w zakresie czcionki, akapitów, numeracji rysunków, tabel i fotografii, a także podziału na część dotyczącą metodyki badań i wyników oraz oceny oddziaływania Chiropterofauna Raport z monitoringu chiropterologicznego na terenie planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie wykonał mgr Mirosław Tomaszewski (Chełmno, dnia r.) na zlecenie Inwestora. Elektrownie wiatrowe należą do grupy przedsięwzięć, których wpływ na środowisko przyrodnicze może być znaczący. Oddziaływanie tego typu inwestycji zależy przede wszystkim od lokalizacji i występujących na danym terenie gatunków zwierząt, w szczególności ptaków i nietoperzy. Jako, że nie można wykluczyć znaczącego wpływu farm wiatrowych na chiropterofaunę, należy zachować ostrożność w wyborze lokalizacji dla tego typu inwestycji. Polska, jako strona EUROBATS, jest zobowiązana do realizacji Rezolucji nr 5.6 Sesji Stron tego Porozumienia Wind Turbines and Bat Populations. Zgodnie z nią Rząd jest zobowiązany do opracowania, w oparciu o wytyczne EUROBATS, krajowych zasad lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz wykonywania ocen ich oddziaływania i monitoringu ich wpływu na nietoperze (Kepel et al. 2009) Opis ryzyka środowiskowego związanego z potencjalnie negatywnymi oddziaływaniami elektrowni wiatrowych na populacje nietoperzy Najpoważniejszym oddziaływaniem na populacje nietoperzy jest możliwość zabijania nietoperzy przez wirujące łopaty elektrowni. Nietoperze giną nie tylko na skutek uderzeń w obracające się śmigło, lecz również na skutek oddziaływania niskiego ciśnienia w pobliżu pracującego rotora (barotrauma). Według kanadyjskich naukowców, aż 90% nietoperzy znalezionych martwych w obrębie farm wiatrowych wykazywało obrażenia płuc będące efektem barotraumy. Badania przeprowadzone w południowej Albercie nie w pełni odzwierciedlają warunki środkowej Europy, nie mniej również tutaj wysoko latające podczas sezonowej migracji gatunki narażone będą na kolizję z turbinami. Występujące w Ameryce Północnej gatunki nietoperzy o dalekim zasięgu sezonowej migracji (long range migrants) odbywają przeloty na wysokości m nad powierzchnią ziemi (Mabee et al. 2004). Podawany jest również przypadek kolizji samolotu z nietoperzem Lasionycterus cinereus na wysokości 2438 m nad ziemią. (Peurach, 2003). W Europie brak jest szczegółowych danych na temat wysokości przelotowej migrujących nietoperzy, nieliczne doniesienia dotyczące obserwacji przelotu nietoperzy (najczęściej borowców) podczas dnia sugerują, że nietoperze w okresie migracji mogą przemieszczać się powyżej 50 m nad poziomem ziemi. Na wyspie Olandii koło Szwecji Bach i Allen (za BACH & RAHMEL 2004) obserwowano z użyciem kamery termowizyjnej borowce żerujące powyżej zasięgu detektora ultrasonicznego tj. powyżej wysokości 150 m nad poziomem gruntu. Badania niemieckich naukowców w południowych Niemczech wykazały, że lokalizacje wiatraków w lesie lub w jego pobliżu mogą być problematyczne i powodować śmiertelność Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 50 z 175

51 nietoperzy (Brinkman 2006). Najczęściej zabijane były osiadłe karliki malutkie Pipistrellus pipistrellus. Ginęły również osobniki należące do gatunków okresowo migrujących takich jak, borowiaczek Nyctalus leisleri i mroczek posrebrzany Vespertilio murinus. Najwięcej nietoperzy ginęło w okresie od połowy lipca do września w okresie, kiedy osobniki tworzące kolonię zwiększają zasięg penetrowanego terenu w poszukiwaniu pożywienia miejsc jesiennych godów i potencjalnych zimowisk. Podczas dwuletniego okresu badań estymowana liczba zabitych nietoperzy wynosiła od 9,4 do 27,9 nietoperzy na turbinę/rok. Karliki malutkie z koloni rozrodczej mogą pokonywać dystans km w celu odwiedzania przyszłego miejsca hibernacji i miejsc jesiennego rojenia (Simon et al. 2004). O ile śmiertelność karlików w pasie do 50 m jest największa, to martwe borowce znajdowano zarówno w odległości 200 i 600 m od brzegu lasu. Podobnie mroczki późne znajdowane były 700 m od brzegu lasu (Dürr and Bach 2004). Zalecenia odnośnie monitoringu populacji nietoperzy i zasad lokalizacji elektrowni wiatrowych W lutym 2009 roku powstały Tymczasowe wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (na rok 2009) (Kepel et al. 2009a). Wytyczne te powstały na zgodny wniosek środowisk zajmujących się badaniami i ochroną nietoperzy, a także rozwojem energetyki wiatrowej, sformułowany w październiku 2008 r. podczas XXI Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej (OKCh) w Sierakowie. Opracował je powstały w wyniku tej Konferencji zespół ekspertów, reprezentujących różne ośrodki chiropterologiczne w Polsce. Oparto go o aktualną wersję Aneksu 1 do Rezolucji nr 5.6 Porozumienia o Ochronie Populacji Europejskich Nietoperzy EUROBATS p.t. Wind Turbines and Bats: Guidelines for the planning process and impact assessments (Rodriguez et al. 2008). Obsługę organizacyjną przygotowania tego opracowania zapewniło Porozumienie dla Ochrony Nietoperzy (PON). Opracowanie określa minimalne standardy, jakie należy stosować w Polsce przy opracowywaniu raportów oddziaływania na środowisko elektrowni wiatrowych, w części dotyczącej ich wpływu na nietoperze. Ma ono charakter tymczasowy i zgodnie z założeniami dotyczy roku 2009, do czasu opracowania i przyjęcia właściwych krajowych zasad w tym zakresie. Pod koniec 2009 r. przeprowadzono uaktualnienie Wytycznych (Kepel et al. 2009b), których stosowanie zalecono na rok Tymczasowe wytyczne traktowane, jako poradnik dobrych praktyk wymagają, aby ocena znaczenia inwestycji polegających na wybudowaniu elektrowni wiatrowych poprzedzał roczny monitoring przeprowadzony przez wykwalifikowanego specjalistę chiropterologa. Badania w oparciu o analizę aktywności głosowej nietoperzy w obszarze farmy i terenie przyległym powinno prowadzić się z użyciem detektora szerokopasmowego z ciągłym zapisem ultradźwięków. Późniejsza analiza spektralna zapisanych dźwięków powinna umożliwiać oznaczenie nietoperzy do gatunku lub rodzaju. Na podstawie przeprowadzonych badań na punktach lub transektach, specjalista powinien określić gatunki i natężenie przemieszczeń nietoperzy w okolicy planowanych lokalizacji poszczególnych. Umożliwi to prognozowanie wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań związanych z budową i eksploatacją farmy wiatrowej. Wytyczne podają szereg wykluczeń odnośnie lokalizacji przyszłych elektrowni wiatrowych, a mianowicie, nie należy stawiać elektrowni wiatrowych: Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 51 z 175

52 1) we wnętrzu lasów i niebędących lasem skupień drzew; 2) w odległości mniejszej niż 200 m od granic lasów i niebędących lasem skupień drzew o powierzchni 0,1 ha lub większej; 3) w odległości mniejszej niż 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze, 4) na obszarach Natura 2000 chroniących nietoperze lub w ich sąsiedztwie w odległości mniejszej niż 1 km od znanych kolonii rozrodczych i zimowisk nietoperzy z gatunków będących przedmiotem ochrony na danym obszarze; 5) na obszarach, na których w regionalnych lub lokalnych opracowaniach dotyczących potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych wykluczono ich lokalizację ze względu na stwarzane zagrożenia dla nietoperzy Metodyka monitoringu Według ustaleń zawartych w umowie monitoring zgodny był z zasadami przyjętymi w Tymczasowych wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (wersja II, grudzień 2009r). W zależności od wyróżnionych fenologicznych okresów aktywności nietoperzy przeprowadzono kontrole według schematu (tab. 5): Tab. 5 Okresy kontroli powierzchni objętych monitoringiem na tle badanej aktywności nietoperzy Okres Rodzaj badanej aktywności nietoperzy Liczba kontroli marca Opuszczanie zimowisk, 2 1 kwietnia 15 maja Wiosenne migracje i tworzenie kolonii rozrodczych 6 1 czerwca 31 lipca Rozród; szczyt aktywności lokalnych populacji 4 1 śierpnia 15 września Rozpad kolonii i początek jesiennych migracji, rojenie 6 16 września 31 października Jesienne migracje, rojenie listopada Ostatnie przeloty pomiędzy kryjówkami, początek hibernacji 2 Na monitorowanej powierzchni wyznaczono 9 stałych punktów nasłuchowych i 3 transekty. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 52 z 175

53 Rys. 16 Lokalizacje punktów nasłuchowych i transektów rejestracji głosów nietoperzy w rejonie planowanej lokalizacji farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie. Przy wyznaczaniu miejsc nasłuchu uwzględniono przede wszystkim możliwość przecięcia tras przelotów nietoperzy pomiędzy potencjalnymi miejscami schronienia, rozrodu i żerowania, a rejonem planowanej lokalizacji wiatraków. Uwzględniono również możliwość przecięcia przez elektrownie szlaków migracyjnych do miejsc rojenia i sezonowej migracji do miejsc zimowania. Aktywność nietoperzy rejestrowano za pomocą zalecanych do tego rodzaju badań szerokopasmowych detektorów Anabat SD1 (Titley Scientific, Australia). Detektory tego rodzaju umożliwiają nasłuch i rejestracje głosów nietoperzy w czasie rzeczywistym. Zarejestrowane sekwencje analizowano za pomocą programu AnalookW (Titley Scientific, Australia). Podczas badań rejestrowano przeloty, jak również odgłosy żerowania. Nasłuch i rejestracja głosów nietoperzy w wyznaczonym punktach trwał minimum 10 minut. Dla wszystkich nasłuchów w celu standaryzacji danych, liczbę odgłosów przelotów notowaną w różnym okresie czasu przeliczano na 1 godzinę. Zgodnie z Wytycznymi skupiono się na lokalizacji wszystkich ważnych, dużych zimowisk w promieniu 1 km od lokalizacji wiatraków. Pierwszym etapem lokalizacji tych miejsc był przegląd literatury dotyczącej znanych zimowisk nietoperzy w Polsce. Drugim etapem była ocena przydatności istniejących potencjalnych schronień, którą wykonano podczas dodatkowych wizji terenowych. Oprócz przeglądu i oceny zabudowy miejscowości Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 53 z 175

54 sąsiadujących z terenem planowanej farmy wiatrowej przeprowadzono również wywiad wśród społeczności lokalnej odnośnie potencjalnych miejsc występowania nietoperzy Wyniki Miejsca zimowania i rozrodu nietoperzy Brak jest doniesień literaturowych o występowaniu na terenie planowanej farmy wiatrowej lub w jej pobliżu istotnych zimowisk nietoperzy, wizja terenowa potwierdziła ten stan. 1) Mikołajki Pomorskie Fot. 2 Mikołajki Pomorskie Wieś w woj. pomorskim (powiat sztumski, gmina Mikołajki Pomorskie), licząca ok mieszkańców. Dominuje stara zabudowa mieszkalna. Do charakterystycznych budowli Mikołajek Pomorskich należy zaliczyć Kościół św. Antoniego Padewskiego zbudowany w 1896r. Fot. 3 Kościół ewangelicko-augsburski z początku XX w. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 54 z 175

55 W wywiadzie przeprowadzonym z mieszkańcami miasta stwierdza się obecność nietoperzy w okresie letnim obserwacje żerujących osobników w porze wieczornej. Skontrolowano trzy hale magazynowe. W jednej z nich stwierdzono ślady występowania nietoperzy: guano oraz ślady żerowania (fot. 5) Fot. 4 Ślady żerowania nietoperzy Z uwagi na obecność starej zabudowy, liczne niezagospodarowane poddasza budynków mieszkalnych, kościołów oraz zróżnicowany krajobraz licznymi zadrzewieniami, wieś Mikołajki posiada wiele potencjalnych schronień letnich dla nietoperzy. Dodatkowe nasłuchy detektorowe nie wykazały miejsc koncentracji nietoperzy i nie dają podstaw do wnioskowania o obecności kolonii rozrodczych. 2) Dąbrówka Pruska Wieś w woj. pomorskim (powiat sztumski, gmina Mikołajki Pomorskie), licząca ok. 100 mieszkańców. Dominuje stara zabudowa mieszkalna wraz z budynkami gospodarczymi, takimi jak stodoły i magazyny. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 55 z 175

56 Fot. 5 Strych budynku mieszkalnego potencjalne miejsce rozrodu nietoperzy. Fot. 6 Kontrolowany budynek gospodarczy Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 56 z 175

57 Fot. 7 Okiennice budynku mieszkalnego W wywiadzie przeprowadzonym z mieszkańcami wsi stwierdza się obecność nietoperzy w okresie letnim obserwacje żerujących osobników w porze wieczornej. Podczas kontroli miejscowości Dąbrówka Pruska skontrolowano poddasze budynku mieszkalnego (fot. 6), poddasza trzech budynków gospodarczych (fot. 7), wnętrze stodoły oraz miejsca za okiennicami w budynku mieszkalnym (fot. 8). Nie stwierdzono obecności nietoperzy oraz śladów ich przebywania w penetrowanych obiektach. Najatrakcyjniejszymi schronieniami letnimi dla nietoperzy w miejscowości mogą być mało użytkowane poddasza budynków mieszkalnych i budynków gospodarczych. Sołtys wsi poinformowała o pogryzieniu wnuka przez nietoperza w ubiegłym roku (osobnik najprawdopodobniej chory na wściekliznę, chłopiec przeszedł cykl szczepień przeciw wściekliźnie). Jedna mieszkanka wsi poinformowała o regularnym zimowaniu jednego osobnika w ziemiance od kilku lat (fot. 9) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 57 z 175

58 Fot. 8 Ziemianka 3) Gdakowo Wieś w woj. pomorskim (powiat kwidzyński, gmina Prabuty), licząca ok. 250 mieszkańców. Dominuje stara zabudowa mieszkalna wraz z budynkami gospodarczymi, takimi jak stodoły i magazyny. Wśród zabudowy dominuje budynek kościoła Św. Anny (Fot. 35) zbudowany w latach 50-tych XVIII w. budynek kościoła aktualnie jest w remoncie. W wywiadzie przeprowadzonym z mieszkańcami wsi stwierdza się częste obserwacje żerujących osobników nietoperzy w porze wieczornej. Podczas kontroli miejscowości Gdakowo spenetrowano poddasze budynku gospodarczego, wnętrze stodoły oraz poddasze budynku mieszkalnego. Jeden mieszkaniec wsi poinformował podczas rozmowy o obecności nietoperzy pod dachem (blachą) budynku mieszkalnego. Wg tej osoby nietoperze wylatywały w porze wieczornej w okolicy wejścia do budynku. Podczas kontroli nie stwierdzono śladów bytowania na zewnątrz budynku (odchody). Właściciel budynku nie wyraził zgody na kontrolę poddasza. Ślady obecności nietoperzy (guano) stwierdzono na poddaszu na kominie. Mieszkaniec kontrolowanego budynku mieszkalnego poinformował o zimowaniu jednego nietoperza w pomieszczeniu gospodarczym na poddaszu w skrzynce narzędziowej w ubiegłym sezonie zimowym. Nietoperz został przeniesiony do schowka w trakcie zimowania. Najatrakcyjniejszymi schronieniami letnimi dla nietoperzy w miejscowości mogą być mało użytkowane poddasza budynków mieszkalnych i gospodarczych. Ciekawym miejscem zimowania może być ziemianka znajdująca się na terenie jednego z gospodarstw. 4) Wilczewo Wieś w woj. pomorskim (powiat sztumski, gmina Mikołajki Pomorskie), licząca ok. 70 mieszkańców. Dominuje zabudowa mieszkalna oraz budynki gospodarcze, głównie stodoły Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 58 z 175

59 i magazyny. We wsi znajdują się liczne stare budynki, które mogą stanowić atrakcyjne schronienia dla nietoperzy. Najciekawszym budynkiem jest dworek wraz z zabudową gospodarczą. W wywiadzie przeprowadzonym z sześcioma mieszkańcami wsi stwierdza się częste obserwacje żerujących osobników nietoperzy w porze wieczornej. Spenetrowano dwie stodoły w miejscowości Wilczewo. Podczas kontroli nie stwierdzono śladów obecności nietoperzy. Najatrakcyjniejszymi schronieniami letnimi dla nietoperzy w miejscowości mogą być mało użytkowane poddasza budynków mieszkalnych i gospodarczych. Dodatkowo dziuple w drzewach stanowią również potencjalne schronienia dla tych zwierząt. Podsumowanie: Kontrole potencjalnych letnich kryjówek nietoperzy w miejscowościach Wilczewo i Dąbrówka Pruska nie wykazały obecności nietoperzy w żadnym z penetrowanych obiektów. W wywiadzie przeprowadzonym z mieszkańcami ww. wsi stwierdza się obserwacje żerujących nietoperzy w okresie letnim oraz obserwacje regularnego zimowania jednego osobnika w ziemiance w miejscowości Dąbrówka Pruska. Ślady bytowania tych ssaków obserwowano w miejscowościach Mikołajki Pomorskie oraz Gdakowo (odchody oraz ślady żerowania skrzydła motyli). Z wywiadów przeprowadzonych z mieszkańcami ww. miejscowości, wynika, iż nietoperze są obecne na badanym terenie. Aktywności nietoperzy Tab. 6 Zarejestrowane aktywności nietoperzy dla poszczególnych punktów i transektów z uwzględnieniem gatunków (pau gacek brunatny, pip karlik malutki, pin karlik większy, ese mroczek późny, nyn borowiec wielki) Data kontroli Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 59 z 175

60 dla całej powierzchni badawczej Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,9 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 12,0 0,0 12,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 1,7 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 60 z 175

61 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 26,0 18,0 0,0 44,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 3,7 2,6 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,9 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 10,2 0,0 0,0 10,2 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 18,0 0,0 0,0 0,0 18,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 12,0 0,0 12,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 2,6 1,5 1,7 0, Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 61 z 175

62 P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 P8 0,0 6,0 12,0 0,0 6,0 24,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 6,0 0,0 0,0 18,0 12,0 36,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,9 0,9 1,7 3,4 2,6 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 6,0 6,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,9 0,9 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 12,0 0,0 0,0 12,0 0,0 24,0 P6 0,0 0,0 6,0 30,0 18,0 54,0 P8 0,0 0,0 0,0 12,0 12,0 24,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 24,0 0,0 0,0 0,0 24,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 1,7 3,4 0,9 7,7 4,3 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 36,0 12,0 0,0 48,0 P8 0,0 0,0 0,0 54,0 6,0 60,0 T1 0,0 0,0 0,0 12,0 0,0 12,0 T2 0,0 9,6 0,0 0,0 0,0 9,6 T3 0,0 0,0 0,0 18,0 0,0 18,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 62 z 175

63 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 1,4 5,1 13,7 0,9 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 7,2 6,0 12,0 25,2 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 18,0 18,0 T1 0,0 0,0 0,0 30,0 0,0 30,0 T2 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 1,0 6,0 4,3 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 18,0 0,0 18,0 P6 0,0 0,0 33,6 0,0 18,0 51,6 P8 0,0 0,0 6,0 12,0 6,0 24,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 5,7 4,3 3,4 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 12,0 0,0 12,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 1,7 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 12,0 0,0 12,0 P8 0,0 0,0 0,0 12,0 0,0 12,0 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 63 z 175

64 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 3,4 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,9 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,9 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 64 z 175

65 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 1,7 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 18,0 0,0 18,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 2,6 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 6,0 0,0 6,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,9 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 65 z 175

66 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Punkty i transekty pau pip pin ese nyn IC łącznie dla punktu lub transektu P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 T3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P1; P3; P4; P5; P7; P9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 IC łącznie dla gatunku dla całej powierzchni badawczej 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Badania wykazały wykorzystywanie obszaru planowanej farmy wiatrowej przez 5 gatunków nietoperzy. Mroczek późny Eptesicus serotinus to nietoperz antropofilny zakładający kolonie rozrodcze w obrębie zabudowy, osobniki tego gatunku polują na otwartych przestrzeniach, wzdłuż dróg i na polanach śródleśnych. Oba gatunki spotkać można we wsiach, jak również w terenie bardziej zurbanizowanym w małych i większych miastach. W Polsce niewiele wiadomo o miejscach zimowania, prawdopodobnie zimuje na strychach. Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus Synantropijny nietoperz związany z ludzkimi osadami. Kolonie rozrodcze tego gatunku spotkać można między drewnianymi elementami konstrukcji budynków, pod obiciami z desek i płyt paździerzowych. Poluje najczęściej w otoczeniu zabudowy, wśród sadów, w parkach, wzdłuż zakrzewień i w strefie ekotonu między polem, Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 66 z 175

67 a lasem. Często występuje sympatrycznie z bliźniaczym karlikiem drobnym. Otwarte przestrzenie pokonuje w poszukiwaniu źródeł wody i pokarmu. Karlik większy - to gatunek nietoperza związany z obszarami leśnymi. Zgrupowania rozrodcze tego gatunku spotkać można zarówno w naturalnych dziuplach, pęknięciach drewna, jak również w ptasich skrzynkach lęgowych. Często spotkać można go w obrębie zabudowy, zwłaszcza drewnianej w pobliżu obszarów zalesionych. Poluje wzdłuż cieków wodnych, nad zbiornikami wodnymi lub w pobliżu obszarów podmokłych. Podczas sezonowych migracji spotkać można go również w miastach. Borowiec wielki - to typowy przedstawiciel nietoperzy leśnych, gdyż większość jego kolonii rozrodczych zakładana jest w ptasich dziuplach. Poluje zarówno nad terenami leśnymi, jak i nad zbiornikami wodnymi, ciekami. Nad uprawami rolniczymi, można spotkać go wtedy, gdy przemieszcza się pomiędzy ulubionymi miejscami żerowania lub podczas sezonowych wędrówek. Gacek brunatny Plecotus auritus to jeden z najpospoliciej występujących nietoperzy w Polsce. Jest gatunkiem o niewielkich wymaganiach odnośnie kryjówek, spotkać można je zarówno w obrębie zabudowy (najczęściej na strychach), jak i w naturalnych dziuplach i skrzynkach dla ptaków. Poluje najczęściej pod okapem drzew i wzdłuż duktów leśnych, używa przy tym, oprócz echolokacji, pasywnego słuchu. 15,9 2,5 8,0 [%] 19,1 pau pip pin ese nyn 54,4 Rys. 17 Struktura dominacji gatunkowej na podstawie aktywności wokalnej (pau gacek brunatny, pip karlik malutki, pin karlik większy, ese mroczek późny, nyn borowiec wielki) Zdecydowanym dominantem wśród występujących gatunków jest mroczek późny. Ponad połowę zarejestrowanych sekwencji przyporządkowano do tego gatunku. Subdominantami Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 67 z 175

68 Udział [ % ] FARMA WIATROWA ZONDA NA TERENIE GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE okazały się dwa gatunki tj.: karlik większy i borowiec wielki. Udział pozostałych gatunków stanowił łącznie około 10% wszystkich aktywności. 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 P2 P6 P8 T1 T2 T3 P1; P3; P4; P5; P7; P9 Pinkty i transekty pau pip pin ese nyn Rys. 18 Indeksy aktywności nietoperzy dla całego roku badań z uwzględnieniem składu gatunkowego Najwyższe wartości indeksu aktywności i najszersze spektrum gatunkowe stwierdzono w punkcie nasłuchowym nr 8, 6 oraz południowej części transektu nr 2. Punkty nasłuchowe charakteryzujące otwarte przestrzenie terenu badań (P1; P3; P4; P5; P7; P9) odwiedzane były przez przedstawicieli jednego gatunku (mroczek późny) sporadycznie. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 68 z 175

69 Rys. 19 Występowanie nietoperzy na terenie planowanej farmy wiatrowej. Okres opuszczania zimowisk, ostatnie przeloty między kryjówkami, początek hibernacji Badania w okresie opuszczania zimowisk nie wykazały aktywności nietoperzy na żadnym z punktów i transektów nasłuchowych. Wynika to przypuszczalnie z braku znaczących miejsc zimowania nietoperzy na badanym terenie. Wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych Okres wiosennych migracji nie zaznacza się tak wyraźnym wzrostem aktywności nietoperzy. Na badanej powierzchni odnotowano tylko aktywności mroczka późnego, ponieważ jest to gatunek osiadły taka aktywność nie daje podstaw do wnioskowania o przebiegu trasy szlaku migracyjnego nietoperzy przez teren planowanej farmy wiatrowej. Rozród, szczyt aktywności lokalnych populacji Zdecydowany w stosunku do poprzednich okresów fenologicznych wzrost aktywności nietoperzy odnotowano w okresie rozrodu. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 69 z 175

70 Wartość indeksu aktywności FARMA WIATROWA ZONDA NA TERENIE GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE 10,000 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 0,000 I II III IV V VI Okresy fenologiczne Rys. 20 Aktywności nietoperzy dla całego obszaru badań w poszczególnych okresach fenologicznych. Oznaczenia na rycinie: I opuszczanie zimowisk; II wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych; III rozród, szczyt aktywności lokalnych populacji; IV rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych migracji; V jesienne migracje, rojenie; VI ostatnie przeloty pomiędzy kryjówkami, początek hibernacji Rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych migracji, rojenie W tym okresie indeks aktywności przyjmował wartości zblizone do zarejestrowanych w okresie rozrodu. Szczyt aktywności obserwowano w pierwszej połowie sierpnia. 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, kontrole P1; P3; P4; P5; P7; P9 T3 T2 T1 P8 Rys. 21 Aktywność nietoperzy podczas poszczególnych kontroli dla wszystkich punktów i transektów nasłuchowych. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 70 z 175

71 Wartość indeksu aktywności FARMA WIATROWA ZONDA NA TERENIE GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE Jesienne migracje, rojenie Okres jesiennych migracji, rojenia i rozpoczęcia przez nietoperze hibernacji nie wykazał znaczących aktywności. Przeloty mroczka późnego miały charakter epizodyczny i nie dają podstaw do wnioskowania o dużym znaczeniu badanego obszaru dla tych nietoperzy. 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0,000 Daty kontroli Rys. 22 Wartości indeksu aktywności dla całej powierzchni badawczej, dla poszczególnych kontroli Podsumowanie wyników Najwyższą aktywnością odznaczał się okres rozpadu kolonii rozrodczych, początek jesiennych migracji. Żadna ze składowych krajobrazu nie wyróżnia tej części powierzchni od pozostałej. Badana powierzchnia wykazuje duże zróżnicowanie przestrzenne pod względem atrakcyjności dla nietoperzy. Kluczowym dla badanego terenu wydaje się być obecność Strugi Postolińskiej i towarzyszących jej podmokłych łąk. Ciek ten przebiega przez miejscowość Wilczewo i na tym odcinku wykazano największą różnorodność gatunkową nietoperzy. Fragment alei od północnej strony Wilczewa, las i podmokłe pastwiska po wschodniej stronie Wilczewa oraz teren zabudowy miejscowości charakteryzowały się wysokimi wartościami indeksu aktywności. Część lokalizacji na początkowym etapie prac projektowych sąsiadowała z wymienionymi atrakcyjnymi dla nietoperzy terenami, zostały one odrzucone przed końcowym etapem analizy. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 71 z 175

72 Rys. 23 Lokalizacje wykluczone z planów inwestycyjnych w trakcie badań Kontrastującymi dla wyników z okolicy Wilczewa były dane zebrane z pozostałego obszaru badań. Otwarte tereny oddalone od lasu, cieku i Wilczewa charakteryzowane były wyjątkowo niskimi indeksami aktywności. Niemal wszystkie aktywności należały do jednego gatunku mroczek późny. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 72 z 175

73 Awifauna Wyniki rocznego monitoringu ptaków i ocena oddziaływania na awifaunę dla planowanych elektrowni wiatrowych w miejscowości Mikołajki Pomorskie, Wilczewo, Pierzchowice (gmina Mikołajki Pomorskie, woj. pomorskie) wykonane przez Firmę Milvus Szymon Wójcik (Toruń, kwiecień 2012 r.) na zlecenie Inwestora Lokalizacja inwestycji i charakterystyka środowiska Planowane 8 elektrowni wiatrowych znajdować się ma w okolicach miejscowości Mikołajki Pomorskie, Wilczewo, Pierzchowice (rys. 23). Lokalizacje pod względem administracyjnym znajdują się w gminie Mikołajki Pomorskie, w województwie pomorskim. Fizycznogeograficznie obszar badań należy do Pojezierza Iławskiego. W obrębie tego mezoregionu wysokości nad poziom morza wzrastają w kierunku północno-wschodnim od m na krawędzi doliny Wisły do 140 m w części wschodniej regionu, który zajmuje powierzchnię 4230 km 2. Od strony zachodniej obszar graniczy z tak zwaną Doliną Kwidzyńską, obejmującą rozległą dolinę Wisły. Licznie występują tu jeziora, a do największych należą: Jeziorak (32 km 2, głęb. 13 m) na północ od Iławy, złożone z dwóch rynien Jez. Drwęckie koło Ostródy (ok. 8 km 2, głęb. 22), Dzierzgoń (ok. 8 km 2, głęb. 15 m) koło Prabut, Karaś (4,2 km 2, głęb. 4,5 m), Trupel (ok. 3 km 2, głęb. 8 m), Łabędź (ok. 3 km 2 głęb. 10,5 m) i kilka innych o powierzchni ponad 1 km 2. Przeważają gleby brunatne na glinach zwałowych, gleby płowe oraz bielicoziemy na piaskach sandrowych. W obrębie obniżeń terenowych występują płaty gleb organicznych (torfy, mursze) Opis metodyki badań Badania zostały przeprowadzone obrębie lokalizacji oraz jej sąsiedztwie. Podczas rocznego monitoringu wykonano łącznie 42 kontrole terenowe (badania transektowe, MPPL, strefy i nocne). Raport końcowy oraz badania terenowe zostały wykonane zgodnie z opracowaniem pt. Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki, Szczecin, marzec Przeprowadzono zarówno badania transektowe, jak i liczenia na punktach obserwacyjnych. Punkty A, B, C, D oraz (na ryc. 24) były miejscem prowadzenia obserwacji natężenia przelotów. Obszar kontrolowano w godzinach porannych; w wybranych okresach również w godzinach wieczornych, aby stwierdzić ewentualną obecność żerowisk ptaków blaszkodziobych (głównie gęsi) oraz ewentualnych przelotów żurawi na noclegowiska. W okresie od połowy kwietnia do połowy lipca 2010 r. w obrębie sąsiedztwa elektrowni wiatrowych zinwentaryzowano również gatunki lęgowe. W kwietniu przeprowadzono nasłuchy gatunków ptaków nocnych typowych dla krajobrazu rolniczego (płomykówka Tyto alba, pójdźka Athene noctua). W lipcu wykonano kontrole nocne w celu stwierdzenia pozostałych gatunków aktywnych nocą (uszatka Asio otus młode osobniki w gnieździe, derkacz Crex crex, przepiórka Coturnix coturnix oraz gatunki związane ze środowiskiem wodnym aktywne nocą). Obserwacje terenowe prowadzone były przez: Szymona Wójcika i Piotra Olszewskiego. Raport końcowy wykonany został przez Szymona Wójcika i pracowników firmy Milvus w kwietniu 2012 roku. Podczas kontroli terenowych notowane były poszczególne parametry stwierdzonych gatunków ptaków zgodnie z wytycznymi podawanymi między innymi przez Polskie Stowarzyszenie Energii Wiatrowej. W okresie lęgowym wyniki badań nanoszono na podkład topograficzny (oznaczenia skrótowe). Notowano następujące parametry dotyczące obserwowanych ptaków: Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 73 z 175

74 - gatunek (na podstawie obserwacji lub głosu) - wysokość przelotu - ilość osobników - kierunek przelotu - określenie czy był to przelot bez żerowania w zasięgu wzroku, czy też nie (przelot i żerowanie) - godzina przelotu Gatunki notowano w promieniu 100 m od trasy transektu. Notowano wszystkie gatunki migrujące w tej strefie. Prowadzono około 1 godzinną kontrolę na punkcie obserwacyjnym, a następnie przejście transektem do kolejnego punktu. Pułapy wysokości, które wydzielono mają na celu określenie przelotu w zasięgu i poza zasięgiem planowanych elektrowni wiatrowych. Wysokości przelotu w orientacyjnym zakresie metrów uznano za strefę oddziaływania planowanych elektrowni. Są to pułapy w odniesieniu do parametrów technicznych planowanych turbin (dolny i górny zasięg skrzydeł). Za gatunek lęgowy uznano ptaka, którego obecność stwierdzono przynajmniej 2-krotnie w okresie lęgowym na trasie transektu/powierzchni badawczej. Brano również pod uwagę ekologię danego gatunku (przykładowo za lęgowe nie uznano śmieszki Larus ridibundus obserwowane podczas badan transektowych). Wiele zanotowanych kierunków przelotu niezwiązanych było z dalekodystansową migracją, a z poszukiwaniem pokarmu przez ptaki lęgowe w sąsiedztwie. W przypadku gatunków lęgowych, które przemieszczały się w obrębie własnego terytorium nie określano kierunku przelotu. W wielu przypadkach ze względu na odległość, czy też warunki pogodowe nie określono dokładnej przynależności gatunkowej obserwowanych ptaków (m.in. gęsi Anser sp. na dużej wysokości i w odległości, przy słabej widoczności, których przynależność gatunkową nawet przy użyciu sprzętu optycznego trudno dokładnie określić). Rys. 24 Lokalizacja obszaru badań Legenda: - elipsą zaznaczono obszar objęty badaniami Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 74 z 175

75 Rys. 25 Lokalizacja planowanych turbin i przebieg trasy badań A- początek transektu nr 1 C - początek transektu nr 2 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 planowane lokalizacje elektrowni wiatrowych A, B, C, D punkty obserwacyjne Rys. 26 Trasa przebiegu badań w protokole MPPL Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 75 z 175

76 Legenda: A - początek transektu pierwszego 1 - km odcinka B - początek transektu drugiego 1- km odcinka Rys. 27 Wykonano: Obszar objęty badaniami lęgowych gatunków ptaków metodą kartograficzną Legenda: Numerami i czarną linią wokół oznaczono obszary, w obrębie których nie prowadzono badań metodą kartograficzną: A zabudowa Pierzchowic B zabudowa Wilczewa C - las na pn-wsch od Wilczewa Badania transektowe przejście transektem nr 1 i transektem nr 2 od punktu A do punktu D łącznie 36 kontroli (ryc. 24). Badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki. Liczenia w punktach obserwacyjnych (A, B,C, D) (ryc. 24) badania w protokole MPPL - 2 powierzchnie (ryc. 25) 2 nocne kontrole (lokalizacji, sąsiedniej zabudowy i zbiorników wodnych) Cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średnio licznych (2 kontrole strefy w promieniu do 2 km, wybranych gatunków (ptaki o większej masie ciała, niekorzystnym statusie ochronnym, gatunki strefowe) w promieniu 5 km oraz podstawowa inwentaryzacja ornitologiczna pobliskich zbiorników wodnych). Obserwacje strefy prowadzono ze szczególnym naciskiem na obserwacje gatunków z Zał. I DP oraz gatunków o większej masie ciała w Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 76 z 175

77 okolicach Pierzchowic. Obserwacje w obrębie strefy prowadzone były również podczas dojazdów i powrotów z badań. cenzus gatunków lęgowych w obrębie lęgowej powierzchni badawczej (ryc. 26) Podczas badań starano się wybierać dni głównie pogodne o niskiej prędkości wiatru, chociaż prowadzono również obserwacje w dni pochmurne z opadami. Poniżej zestawiono daty, w których wykonano badania terenowe: 2009 r r. grudzień: 8,22 styczeń: 10,23 luty: 7,21 marzec: 7, 19, 26, 28 kwiecień: 1, 13, 25 maj: 13, 17, 23, 27 czerwiec: 18, 24, 28 lipiec: 3, 16 sierpień: 25, 31 wrzesień: 14, 14, 22, 23 październik: 5, 10, 19, 25, 30 listopad: 8, 12, 18 Monitoring gatunków lęgowych w protokole MPPL: 17 V, 24 VI 2010 r. Monitoring strefy w promieniu 2 i 5 km od lokalizacji: 19 V, 2 VII 2010 r. Kontrole nocne: 14 IV 2011 r., 2 VII 2011 r Wyniki badań monitoringowych. Skład gatunkowy i liczebność awifauny w cyklu rocznym Wiosna okres migracji (1 marzec 30 kwiecień 2010 r.) Istotne wnioski: Podczas wiosennej migracji do najliczniejszych ptaków należały (maksymalne liczebności stwierdzone podczas pojedynczych kontroli): gęś zbożowa Anser fabalis w stadach z gęsią białoczelną Anser albifrons (do 600 ptaków łącznie w stadach dnia r.), czajka Vanellus vanellus (łącznie około 250 ptaków dnia r.), skowronek Alauda arvensis (łącznie 48 osobników dnia r.), kwiczoł Turdus pillaris (stado około 200 ptaków dnia r.), śmieszka Larus ridibundus (łącznie 156 ptaków stwierdzonych dnia r.) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 77 z 175

78 Pułapy przelotu ptaków podczas migracji wiosennej w metrach > % 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Rys. 28 Pułapy przelotu ptaków wiosną Łącznie 64 % przelotów ptaków znajdowało się poniżej zasięgu śmigła (<100 m). Około 13 % znajdowało się w zasięgu turbiny ( m), natomiast 23 % migracji miało miejsce na wysokości >200 m. Najliczniejszy przelot wiosenny zanotowano dn r. Podczas 8 godzin kontroli porannej stwierdzono łącznie 1458 migrujących ptaków. Najliczniejsze z nich to gęsi Anser sp. (około 450 nieoznaczonych osobników; stada mieszane gęsi zbożowej i białoczelnej), gęś zbożowa Anser fabalis (około 150 osobników w kilku stadach), gęś białoczelna Anser albifrons (około 90 osobników w kilku stadach razem w gęsią zbożową), gęgawa Anser anser (około 40 osobników w stadach mieszanych razem z gęsią zbożową i białoczelną), szpak Sturnus vulgaris (około 350 osobników łącznie), czajka Vanellus vanellus (łącznie około 250 osobników), żuraw Grus grus (około 40 osobników), śmieszka Larus ridibundus (około 40 osobników). Na uwagę zasługuje wczesne stwierdzenie pary żurawia Grus grus, wykazującej zachowania godowe podczas pierwszej kontroli marcowej, kiedy jeszcze pokrywa śnieżna miała miąższość około 20 cm. Były to prawdopodobnie ptaki, które w marcu odbywały lęgi w olsie na wschód od Wilczewa (na ryc.28, oznaczone literą E), gdyż stwierdzano je w tamtej okolicy podczas kontroli marcowych kilkukrotnie. Stwierdzono również stado gęsi na południe od planowanej turbiny nr 5 dnia r. Ptaki żerowały nad okresowym zbiornikiem wodnym, który powstał w obniżeniu pomiędzy wzniesieniami. Stwierdzono łącznie około 100 osobników gęsi zbożowej Anser fabalis, około 60 osobników gęsi białoczelnej Anser albifrons i około 30 osobników gęgawy Anser anser. Ptaki pozostały w tym miejscu na noc. Była to Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 78 z 175

79 pojedyncza tego typu obserwacja, ptaki mogły przebywać w tym miejscu maksymalnie kilka dni. Wiosna i lato okres lęgowy (1 maj - 30 czerwiec 2010 r.) Istotne wnioski: Badania pozwoliły określić bogactwo awifauny lęgowej, głównie w obrębie lęgowej powierzchni badawczej (ryc. 26) stosując metodę kartograficzną. W liczebności całkowitej gatunków lęgowych nie uwzględniano gatunków gniazdujących w zabudowie (wykluczone obszary na ryc. 26). Na terenie badań na rycinie poniżej oznaczono ważne siedliska, od których poszczególne turbiny powinny być odsunięte aby: nie wpływać niekorzystnie na gatunki gniazdujące w ich obrębie nie ograniczać dostępu gatunkom ptaków, które żerują i mogą żerować w obrębie niniejszych miejsc Rys. 29 Istotne siedliska ptaków na terenie badań Legenda: Literami oznaczono kolejno: A zbiornik wodny przy drodze do Pierzchowic (miejsce gniazdowania m.in. gęgawy Anser anser, możliwe nieregularnie gniazdowanie żurawia Grus grus i błotniaka stawowego Circus aeruginosus) C zbiornik wodny przy skrzyżowaniu drogi do Wilczewa (miejsce gniazdowania żurawia Grus grus, błotniaka stawowego Circus aeruginosus) D podmokłe łąki na północ od Wilczewa (miejsce gniazdowania derkacza Crex crex, czajki Vanellus vanellus, świergotka łąkowego Anthus pratensis) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 79 z 175

80 B zbiornik wodny i trzcinowisko na południe od Pierzchowic (miejsce gniazdowania żurawia Grus grus ) E ols (miejsce gniazdowania żurawia Grus grus) Para żurawi Grus grus przebywała regularnie przy podmokłym terenie na wschód od lasu (oznaczone literą E). Pomimo wielu kontroli nie stwierdzono jednak młodych. Wysoce prawdopodobne jest, że ze względu na niską penetrację ludzi, odpowiednie siedliska oraz częściowe odgrodzenie siatką terenu obejmującego szkółkę leśną ptaki mogą wyprowadzać tu młode. Rys. 30 Stanowiska ptaków o większej masie ciała oraz gatunków z Zał. I DP Podczas kontroli nocnej dn r. w obrębie lęgowej powierzchni badawczej stwierdzono łącznie 6 gatunków ptaków (na ryc. 30). Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 80 z 175

81 Rys. 31 Stanowiska gatunków stwierdzonych podczas kontroli nocnych Lato okres polęgowy (1 lipiec- 31 sierpień 2010 r.) Istotne wnioski: W okresie polęgowym (połowa lipca sierpień 2010 r.) na badanym obszarze regularnie obserwowano: Stada szpaka Sturnus vulgaris (stado około 240 osobników dn r.), dymówki Hirundo rustica (35 os. dn r.). W przypadku grzywacza Columba palumbus nie obserwowano dużych stad, jedynie grupy maksymalnie do kilkunastu osobników Przy zabudowie mieszkalnej odnotowano koncentracje dymówki Hirundo rustica do 100 osobników Późne lato i jesień - okres migracji (1 wrzesień 30 listopad 2010 r.) Istotne wnioski: Podczas jesiennej migracji do najliczniejszych ptaków należały (podczas około 8 godzin obserwacji terenowych/1 kontrolę): szpak Sturnus vulgaris (około 260 osobników dn r..) czajka Vanellus vanellus (50 osobników dn r. żuraw Grus grus (około 340 osobników w kilku stadach dn r.) zięba Fringilla coelebs (stada maksymalnie osobników, m.in. 80 os. dn r.), grzywacz Columba palumbus (stado około 70 os. dn r.). gęś zbożowa Anser fabalis - stada maksymalnie kilkudziesięciu ptaków, brak stad >100 osobników jak w przypadku migracji wiosennej (maksymalnie 45 osobników dn r.). Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 81 z 175

82 Najliczniejszy przelot jesienny zanotowano dn r., kiedy to w ciągu około 8 godzin kontroli porannej stwierdzono łącznie 1039 migrujących ptaków. Najliczniejsze z nich to: zięba Fringilla coelebs (łącznie 180 osobników), szpak Sturnus vulgaris (80 osobników), gęsi nieoznaczone Anser sp. (łącznie 130 osobników), skowronek Alauda arvensis (łącznie około 50 osobników), gęgawa Anser anser (29 osobników), świergotek łąkowy Anthus pratensis (około 15 osobników), siniak Columba oenas (13 osobników). Przelot jesienny był mocno rozciągnięty w czasie, przez to maksymalne liczebności stwierdzonych ptaków były niskie. Biorąc pod uwagę obserwacje monitoringowe autora badań pochodzące z sąsiednich regionów położonych w odległości około km na południe wartości przelotu mogą być kilkukrotnie wyższe w wybrane dni. Prawdopodobnie nie trafiono na dni, w których odbywał się maksymalny przelot przez omawiany teren. Do rzadszych stwierdzeń należy m.in. późna obserwacja derkacza Crex crex z dnia r., żerującego na polu uprawnym. Pułapy przelotu ptaków podczas migracji jesiennej w metrach > % 10% 20% 30% 40% 50% 60% Rys. 32 Pułapy przelotu ptaków jesienią Łącznie 81 % przelotów zanotowano poniżej zasięgu oddziaływania skrzydeł wiatraka (0-100 m). W zasięgu oddziaływania ( m) znalazło się 9 % przelotów. Powyżej zasięgu wiatraka (>200 m) stwierdzono 10 % wszystkich zanotowanych przelotów. Dane te pochodzą z całej długości obydwu transektów. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 82 z 175

83 Okres zimowy (1 grudzień 2009 r luty 2010 r.) Istotne wnioski: Na terenach otwartych regularnie obserwowano nieliczne gatunki, m.in. kruk Corvus corax, myszołów Buteo buteo, myszołów włochaty Buteo lagopus, gil Pyrrhula pyrrhula, sójka Coracias garrulus. Wysoka pokrywa śnieżna zimą r. spowodowała, że liczebność ptaków na terenach otwartych była bardzo niska. Większość stwierdzonych gatunków trzymała się blisko zabudowy i zakrzewień. Nie stwierdzono koncentracji w okresie zimowym na badanym terenie. Wyniki badań MPPL: Podczas badań w protokole MPPL w maju i czerwcu 2010 r. stwierdzono występowanie wielu gatunków ptaków na 3 powierzchniach MPPL. Skład gatunkowy na terenach jednorodnych środowiskowo jest typowy dla krajobrazu rolniczego. Awifauna sąsiedztwa planowanej lokalizacji Skontrolowano wszystkie zbiorniki wodne, skupiska drzew oraz obrzeże lasów w promieniu 5 km od inwestycji (2 kontrole strefy). Notowano również pojedyncze spostrzeżenia pochodzące z obserwacji podczas powrotu i dojazdu do trasy badań transektowych. Zbiorniki wodne Jezioro Orkusz prowadzono obserwacje okolicy zbiornika. W sezonie wakacyjnym teren wykorzystywany jest od strony północnej jako kąpielisko, stąd ewentualna obecność gatunków ptaków drapieżnych związanych ze środowiskiem wodnych może być ograniczona jedynie do południowej części akwenu. Poza pospolitymi gatunkami ptaków wodnych, lęgowych na zbiorniku (perkoz dwuczuby Podiceps cristatus, gęgawa Anser anser) nie stwierdzono innych gatunków w obrębie badanego terenu. Jezioro Dzierzgoń ze względu na swoje rozmiary może mieć znaczenie dla gatunków migrujących. Z racji, iż znajduje się w odległości > 5 km od planowanej farmy wiatrowej wykonano tam wyłącznie kilka obserwacji z punktów widokowych, m.in. miejscowości Popówko, Górowychy Małe i Rodowo Małe. Stwierdzano niewielkie koncentracje ptaków blaszkodziobych liczące do 50 osobników krzyżówki Anas platyrynchos, 30 osobników gęsi zbożowej Anser fabalis, 20 osobników gęsi białoczelnej Anser albifrons, 30 osobników gęgawy Anser anser, do 100 osobników śmieszki Larus ridibundus podczas wiosennej migracji. Prawdopodobne noclegowisko dla migrujących gęsi Anser sp. zarówno wiosną, jak i jesienią. Awifauna lasów na zachód od lokalizacji Stwierdzono występowanie kani rudej Milvus milvus, w kompleksie leśnym pomiędzy trasą Grudziądz - Malbork (okolice miejscowości Sztumska Wieś, Ryjewo), a doliną Wisły. Nie stwierdzono jednak żerowania tego gatunku na powierzchni badawczej, prawdopodobnie ze względu na znaczną odległość od omawianego kompleksu leśnego (około 10 km od Pierzchowic). Awifauna lasów na wschód od lokalizacji Na wschód od planowanej lokalizacji znajduje się kompleks leśny okalający Mikołajki Pomorskie. Do rzadszych gatunków stwierdzonych w obrębie niniejszego kompleksu należy zaliczyć orlika krzykliwego Aquila pomarina, którego stwierdzenia w obrębie transektu badawczego omówiono w kolejnych rozdziałach. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 83 z 175

84 Korytarze migracji: Trudno jednoznacznie określić wyraźne korytarze migracji przy braku dużych obniżeń oraz innych przeszkód terenowych. W pewnym stopniu granicą rozdzielająca dwa obszary osobno użytkowane przez ptaki jest niewielki kompleks leśny oddzielający dwie części farmy. Jesienną migrację żurawi Grus grus i gęsi Anser sp. obserwowano na obszarze pomiędzy linią kolejową, a lasem w Wilczewie. Migracje ptaków śpeiwajacych (kwiczoł, zięba) obserwowano m.in. wzdłuż przydrożnych zadrzewień. Trasy migracji oznaczono na rycinie poniżej. Nie są to jednak wyraźne trasy przelotu, jednakże analizując całoroczne wyniki badań można uznać, że obszary te charakteryzowały się większym natężeniem przelotu niż pozostałe tereny badań transektowych. Podsumowanie wyników monitoringu Podczas obserwacji zanotowano łącznie migrujących ptaków, należących do 98 gatunków. W skali całego roku łącznie 79 % przelotów odbywało się na poziomie m, czyli poniżej zasięgu skrzydeł elektrowni wiatrowej. W strefie oddziaływania ( m) odnotowano 8 % przelotów. Na poziomie >200 m stwierdzono 13 % przelotów. Poniższe zestawienie obejmuje gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej stwierdzone w obrębie lęgowej powierzchni badawczej. Tab. 7 Występowanie gatunków lęgowych wymienianych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej Gatunek żuraw Grus grus błotniak stawowy Circus aeruginosus gąsiorek Lanius collurio lerka Lulula arborea bocian biały Ciconia ciconia orlik krzykliwy Aquila pomarina derkacz Crex crex Występowanie Stwierdzone 3 stanowiska lęgowe przy trasie badań (prawdopodobne 2 dodatkowe stanowiska zaznaczone na mapach) 1 stanowisko lęgowe w obrębie zbiornika wodnego przy drodze Mikołajki Pomorskie - Pierzchowice 3 stanowiska na powierzchni lęgowej 1 stanowisko na pn-wsch skraju lasu na północ od Wilczewa 4 stanowiska w najbliższym sąsiedztwie transektu badawczego Regularnie obserwowany na trasie transektu na wschód od Wilczewa. Ptaki lęgowe w kompleksie leśnym otaczającym Mikołajki Pomorskie Samce słyszane podczas kontroli nocnych na 3 stanowiskach Na terenie badań transektowych i powierzchni badanej metodą kartograficzną stwierdzono następujące gatunki ptaków drapieżnych: Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 84 z 175

85 Tab. 8 Występowanie lęgowych i nielęgowych gatunków ptaków drapieżnych Gatunek błotniak stawowy Circus aeruginosus myszołów Buteo buteo orlik krzykliwy Aquila pomarina krogulec Accipiter nissus myszołów włochaty Buteo lagopus jastrząb Accipiter gentilis sokół wędrowny Falco peregrinus Występowanie Stwierdzany regularnie na terenie planowanej inwestycji. Ptaki lęgowe na terenie mocno zarośniętego zbiornika wodnego przy drodze Mikołajki Pomorskie - Pierzchowice. Dokładne daty: 3 os. dn r., 2 os. dn r., 2 os. dn r., 1 os. dn r., 1os. dn r., 2 os. dn r., 1 os. dn r., 2 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r. Ptaki lęgowe w kompleksie leśnym otaczającym Mikołajki Pomorskie (3-4 pary) oraz na pd-zach od Pierzchowic (1 para na skraju lasu od strony wsi). Regularne stwierdzenia na traksekcie: 1os. dn r., 1os. dn r., 2 os. dn r., 4 os. dn r., 1 os. dn r., 5 os. dn r., 3 os. dn r., 2 os. dn r., 1 os.dn r., 1 os r., 1 os r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os.dn r., 15 os. dn r., 3 os. dn r., 2 os. dn r., 3 os. dn r., 5 os. dn r., 2 os. dn r., 2 os. dn r., 1 os. dn r., 4 os. dn r., 3 os. dn r., 6 os. dn r., 7 os. dn r., Para ptaków stwierdzana kilkukrotnie na łąkach na północ i wschód od Wilczewa. Ptaki lęgowe w kompleksie leśnym okalającym Mikołajki Pomorskie. Daty: 1 os. dn r., 1 os. dn r., 2 os r., 1 osobnik gniazdował w lesie na północ od Wilczewa. Dokładne daty stwierdzeń: 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., 1 os. dn r., bielik Haliaeetus albicilla 1 os. dn r. błotniak łąkowy Circus pygargus 1 os. dn r., 1 os. dn r. błotniak zbożowy Circus cyaneus 2 os. dn r. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 85 z 175

86 Gniazdowanie gatunków objętych strefową ochroną miejsc występowania Najbliższe stanowisko lęgowe orlika krzykliwego Aquila pomarina znajduje się w kompleksie leśnym okalającym Mikołajki Pomorskie. Ptaki te były regularnie obserwowane w sezonie lęgowym na łąkach na wschód i północ od Wilczewa. Obszar, który regularnie wykorzystywały jako miejsce żerowania oznaczono na rycinie poniżej szafurą. Symbolem AQP oznaczono miejsce stwierdzenia ptaka, który polował na skraju podmokłej łąki. Rys. 33 Obszar wykorzystywany jako żerowisko przez orlika krzykliwego Aquila pomarina 3.11 Formy ochrony przyrody W tab. 9 przedstawiono relacje odległości projektowanej farmy wiatrowej do występujących w otoczeniu form ochrony przyrody. Na rysunku stanowiącym załącznik graficzny nr 2 zaprezentowano położenie farmy ZONDA na tle form ochrony przyrody. Tab. 9 Relacje odległości projektowanej farmy wiatrowej do występujących w otoczeniu form ochrony przyrody (do ok. 10 km od terenu planowanego przedsięwzięcia). Forma ochrony przyrody Nazwa Przybliżona odległość [km] rezerwaty przyrody Jezioro Liwieniec 7,6 obszary chronionego krajobrazu Morawski OChK Ryjewski OChK OChK Jeziora Dzierzgoń obszary Natura 2000 SOOS Mikołajki Pomorskie 2,0 pomniki przyrody najbliżej położony topola (nr rej. WKP 48/54) Pierzchowice 2,0 6,1 6,5 1,5 Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 86 z 175

87 Specjalny obszar ochrony siedlisk Mikołajki Pomorskie PLH (źródło: Standardowy Formularz Danych: Fragment falistego terenu, pokrytego w większości lasem, z szeregiem zagłębień, w których obecne są torfowiska przejściowe z wodnymi oczkami lub dawnymi wyrobiskami potorfowymi. W części z nich występuje strzebla błotna Phoxinus percnurus (gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG). Otaczający las tworzą płaty: kwaśnej buczyny, kwaśnej dąbrowy i grądu subatlantyckiego, a przy torfowiskach również boru bagiennego i brzeziny bagiennej. Morawski Obszar Chronionego Krajobrazu (źródło: Wyznaczony w 1985 r. uchwałą VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu. Fragment Pojezierza Iławskiego o łagodnych wzgórzach morenowych, wokół zespołu tzw. Jezior Morawskich: Morawy, Klasztorne, Klecewskie, Kucki, Różany i Rybie. Są to tereny o dużych wartościach turystyczno-rekreacyjnych. Ryjewski Obszar Chronionego Krajobrazu (źródło: Wyznaczony w 1985 r. uchwałą VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu. Zajmuje zbocza doliny Wisły i jej strefę krawędziową ze zbiorowiskiem grądów subkontynentalnych i borów mieszanych. Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgoń (źródło: Wyznaczony w 1985 r. uchwałą VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu. Elementami krajobrazotwórczymi tego obszaru są niecki jezior rynnowych: Dzierzgoń i Balewskie wraz z terenami przyjeziornymi oraz dwa kompleksy leśne; las mieszany świeży, miejscami las wilgotny i ols. Rezerwat Jezioro Liwieniec (źródło: M.P nr 61 poz. 288) Powołany zarządzeniem Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 7 października 1967 roku w sprawie uznania za rezerwaty przyrody. Utworzony w celu zachowania piękna krajobrazu oraz miejsc gnieżdżenia się łabędzia niemego (Cygnus olor), mewy śmieszki (Larus ridibunda) oraz wielu innych gatunków ptaków Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 87 z 175

88 4. OPIS ISTNIEJĄCYCH W SĄSIEDZTWIE LUB W BEZPOŚREDNIM ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWA- NEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI Na terenie realizacji elektrowni wiatrowych i towarzyszącej infrastruktury drogowej i elektroenergetycznej nie występują obiekty objęte ochroną konserwatorską oraz stanowiska archeologiczne. Natomiast zabytki znajdują się wyłącznie na terenie zabudowanym Mikołajek Pomorskich (rys. 33). Opisane poniżej zabytki ( zlokalizowane są poza zasięgiem znaczącego oddziaływania planowanej farmy. Są to: Miejscowość Obiekt Gmina Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie Kościół parafialny, p.w. św. Antoniego, z XIX w., zieleń cmentarna wysoka Kapliczka róg Kościuszki i Kościelna Kościół ewangelicki, zbudowany w r. w stylu neogotyckim dom mieszkalny nr 61 ul Kościuszki, wernakularny zagroda-dom nr 71 ul Kościuszki, mieszkalny-budynek inwentarski dom mieszkalny nr 23/25 ul Kościuszki cmentarz poepidemiczny, kraniec wsi dom mieszkalny, ul Kościuszki szkoła katolicka - ob. podstawowa dom mieszkalny nr 2/4 ul. Dworcowa dom mieszkalny nr 16 ul. Dworcowa dom mieszkalny (przy torach kolejowych) ul. Dworcowa Mikołajki Pomorskie cmentarz poewangelicki (po wschodniej stronie kościoła) Gmina Mikołajki Pomorskie stanowiska archeologiczne Mikołajki Pomorskie Osada pruska z XI XIII w. Mikołajki Pomorskie Osada pruska z XIII XIV w. Mikołajki Pomorskie Cmentarzysko kultury wschodnio-pomorskiej z okresu lateńskiego Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 88 z 175

89 Rys. 34 Najbliżej położone stanowisko archeologiczne na terenie miejscowości Mikołajki Pomorskie w stosunku do terenu planowanej farmy (źródło Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Mikołajki Pomorskie 2002 Kulturowe uwarunkowania wybrane elementy oznaczeń, zmienione) Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 89 z 175

90 5. OPIS PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA W PRZYPADKU NIEPODEJMOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA Sytuacja polegająca na niepodejmowaniu przedsięwzięcia jest najbardziej korzystna, gdyż nie powoduje zmian w środowisku wynikających: 1. na etapie budowy: z procesów budowlanych (budowa fundamentów, placów montażowych oraz infrastruktury towarzyszącej drogi dojazdowe, place manewrowe, sieć kabli elektroenergetycznych) przyczyniających się do: przekształcenia powierzchniowych warstwy litosfery, trwałej utraty siedlisk szaty roślinnej i zwierząt znajdujących się w obrębie terenów przeznaczonych pod zainwestowanie i w obrębie placów operacyjnych, powstania nowych źródeł uciążliwości akustycznych oraz zanieczyszczenia atmosfery związanych z pracą maszyn i ciężkiego sprzętu budowlanego, a także zwiększonego ruchu pojazdów obsługujących plac budowy, produkowania odpadów pochodzących z niwelacji terenu oraz innych prac budowlanych; 2. na etapie funkcjonowania: z pracy turbin wiatrowych, których funkcjonowanie może przyczynić się do: powstania nowych źródeł uciążliwości akustycznych (przy sprzyjających warunkach wiatrowych turbiny będą pracowały całą dobę); zmiany walorów krajobrazowych (w przypadku mało urozmaiconych terenów wykorzystywanych rolniczo wiatraki staną się nową determinantą krajobrazową); zmniejszenia atrakcyjności obszaru inwestycji i terenów bezpośrednio przylegających dla ptaków i nietoperzy utrata żerowisk, miejsc odpoczynku i gniazdowania, śmiertelność w wyniku kolizji z turbinami; produkowania odpadów pochodzących z prac serwisowych i remontów. Niepodjęcie przedsięwzięcia nie będzie wiązać się z powstaniem istotnych zmian w obecnym stanie walorów przyrodniczych. Czynnikiem decydującym o tym stanie jest intensywne rolnictwo i towarzyszące mu osadnictwo. Przy założeniu pozostawienia obecnej struktury środowiska przyrodniczego obszarów planowanej farmy funkcjonowanie środowiska nie ulegnie większym zmianom lub nieznacznie się pogorszy, jeżeli wzrośnie intensywność użytkowania gruntów rolnych. Na wielkopowierzchniowych terenach rolnych biocenozy będą miały charakter monokultur upraw roślin zbożowych i okopowych, ze zmieniającymi się sezonowo zespołami segetalnych chwastów i pospolitych dla agroekosystemów gatunków zwierząt.. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 90 z 175

91 6. OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW W przypadku przedsięwzięć polegających na budowie farm wiatrowych na etapie projektu wariantowaniu podlegają przede wszystkim takie elementy planowanej farmy, jak: - ilość siłowni wiatrowych składających się na farmę wiatrową; - rozmieszczenie siłowni wiatrowych w granicach farmy wiatrowej; - zastosowana technologia typ siłowni wiatrowej; - maksymalna moc jednostkowa turbin wiatrowych; - maksymalna moc akustyczna siłowni wiatrowej. 6.1 Wariant realizacyjny Przedmiotem planowanego przedsięwzięcia jest budowa farmy wiatrowej ZONDA, na którą składać się będą następujące elementy: - budowa maksymalnie 6 turbin wiatrowych: o maksymalnej mocy jednostkowej turbiny do 3,6 MW, o wysokości wieży do 140 m, o długości śmigieł 65 m o wysokości całkowitej wieży do 200 m; o maksymalnej liczbie łopat wykonania fundamentów monolitycznych, żelbetowych pod wieże siłowni wiatrowych; - budowa utwardzonych dróg dojazdowych o szerokości do 6 m w istniejących pasach dróg gruntowych wykorzystywanych rolniczo oraz placów manewrowych, łuków i ewentualnie zatok postojowych; - tymczasowe zjazdy z dróg publicznych - wykonanie niezbędnej technicznej infrastruktury towarzyszącej: sieci kablowe (linia kablowa średniego napięcia SN 15 kv), sterownicze i teletechniczne; - budowa placów montażowych dla każdej siłowni wiatrowej (o pow. ok m 2 ), przy założeniu, że teren przeznaczony pod lokalizację turbiny wiatrowej wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym nie może przekroczyć 4000 m 2 ; - budowa wież turbin o wysokości nie przekraczającej 140 m wraz z platformami montażowymi; - kontenerowa stacja pomiarowa. - Przewidziane do zastosowania typy turbin: 4. turbina typu Vestas V-112 o mocy 3,0 MW; 5. turbina typu Siemens SWT 2,3-108 o mocy 2,3 MW 6. turbina typu Fuhrlander FL 3000 o mocy 3 MW. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 91 z 175

92 Powierzchnia zajmowanej inwestycji: - powierzchnia zabudowy pod fundament dla jednej siłowni wiatrowej: max 625 m 2 ; - powierzchnia zabudowy pod fundamenty dla 6 turbin wiatrowych: max 3750 m 2 = 0,375 ha, - powierzchnia zabudowy dla jednej siłowni wiatrowej (wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym plac montażowy): max m 2 - powierzchnia zabudowy dla 6 turbin wiatrowych (wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym plac montażowy): max 6 x 4000 m 2 = m 2 = 2,4 ha. Szczegółowe informacje dotyczące technologii, lokalizacji turbin wiatrowych oraz projektowanego zagospodarowania terenu (układ sieci kablowej oraz dróg dojazdowych) opisano w rozdz. 2 niniejszego opracowania. Rys. 35 Wariant realizacyjny 6.2 Wariant alternatywny Wariant alternatywny zakłada budowę farmy wiatrowej z 9 (razem z siłowniami odrzuconymi przez ornitologa, założono okresowe wyłączenia) turbinami wiatrowymi o łącznej maksymalnej mocy do 18 MW, na którą będą składały się: - budowa maksymalnie 9 turbin wiatrowych: o maksymalnej mocy jednostkowej turbiny do 4,5 MW, Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 92 z 175

93 o wysokości wieży do 130 m + 10% = 143 m, o wysokości całkowitej wieży do 200 m; o maksymalnej liczbie łopat wykonanie fundamentów monolitycznych, żelbetowych pod wieże siłowni wiatrowych; - budowa utwardzonych dróg dojazdowych o szerokości do 7,0 m w istniejących pasach dróg gruntowych wykorzystywanych rolniczo oraz placów manewrowych, łuków i ewentualnie zatok postojowych; - wykonanie niezbędnej technicznej infrastruktury towarzyszącej: sieci kablowe, sterownicze i teletechniczne; - budowa placów montażowych dla każdej siłowni wiatrowej (o pow. ok m 2 ), przy założeniu, że teren przeznaczony pod lokalizację turbiny wiatrowej wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym nie może przekroczyć 4000 m 2 ; - budowa masztów pomiarowych o wysokości nie przekraczającej 130 m + 10% wraz z platformami montażowymi, Powierzchnia zajmowanej inwestycji: - powierzchnia zabudowy pod fundament dla jednej siłowni wiatrowej: max 625 m 2, - powierzchnia zabudowy pod fundamenty dla 9 turbin wiatrowych: max 5625 m 2 = 0,56 ha, - powierzchnia zabudowy dla jednej siłowni wiatrowej (wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym plac montażowy): max m 2 - powierzchnia zabudowy dla 9 turbin wiatrowych (wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym plac montażowy): max 9 x 6000 m 2 = 54000m 2 = 5,4 ha. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 93 z 175

94 Rys. 36 Wariant alternatywny 6.3 Porównanie wariantów i wybór wariantu najkorzystniejszego dla środowiska W przypadku farmy wiatrowej w gminie Mikołajki Pomorskie efektem analizy projektowej było przyjęcie do realizacji wariantu spełniającego wymogi środowiskowe przy założeniu realności realizacji projektu pod względem ekonomicznym. W pierwszej kolejności przeanalizowane zostały uwarunkowania wynikające z możliwości lokalizacyjnych związanych z występującym otoczeniem terenów wrażliwych przyrodniczo oraz terenów zabudowy mieszkaniowej. Po przeanalizowaniu możliwości realizacji inwestycji pod kątem wpływu na warunki akustyczne, walory krajobrazowe, a także po analizie materiałów z przeprowadzenia monitoringów ornitologicznego i chiropterologicznego oraz wizji lokalnej określone zostały kryteria progowe, zgodnie z którymi ograniczono ilość projektowanych turbin wiatrowych. Efektem tych analiz było ograniczenie ilości turbin wiatrowych do 6. Wnioski z przeprowadzonych analiz wpływu na klimat akustyczny wpłynęły na ograniczenie mocy maksymalnej turbin, co w znaczący sposób ograniczyło strefę uciążliwości akustycznej wobec występującej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej. Ograniczenie ilości turbin wiatrowych pozwoliło również na zapewnienie lepszych relacji z występującą na tym terenie ornitofauną i chiropterofauną niż w wariancie alternatywnym dla 9 turbin. Przez właściwe relacje należy rozumieć zapewnienie warunków, wynikających z lokalizacji poszczególnych turbin oraz ich zespołów, które nie powinny naruszać szlaków migracyjnych i siedlisk gatunków fauny stwierdzonych w ich otoczeniu. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 94 z 175

95 Ograniczenie ilości turbin wiatrowych wpłynie również korzystnie na zminimalizowanie oddziaływania na walory krajobrazowe przedmiotowego terenu. Realizacja 9 siłowni wiatrowych na tym, stosunkowo niedużym obszarze spowodowałaby zagęszczenie turbin. Pośrednim efektem ograniczenia ilości turbin jest również spadek powierzchni terenów koniecznych do zabudowania i wyłączenia spod użytkowania rolnego. W związku z rezygnacją z 3 turbin wiatrowych powierzchnia konieczna do zabudowania wraz z fundamentem i awaryjnym terenem technicznym placem montażowym zmniejszy się o ok. 1,50 ha. Tym samym przedstawiony w raporcie wariant realizacyjny jest jednocześnie wariantem najkorzystniejszym dla środowiska. Wariant realizuje również kryteria ekonomiczne dla realności realizacji inwestycji. 6.4 Powiązania z innymi planowanymi przedsięwzięciami w obszarze oddziaływania W granicach objętych inwestycją nie są planowane inne farmy wiatrowej, jak i nie zostały wydane decyzje środowiskowe uwzględniające inne przedsięwzięcia mogące wpływać na przedmiotową inwestycję. 7. OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW, W TYM RÓWNIEŻ W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ, A TAKŻE MOŻLIWEGO TRANSGRANICZ- NEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Przewidywane oddziaływania na środowisko oraz ich skala są omówione w rozdziałach niniejszego raportu. Poniżej przedstawiono zagadnienia związane z potencjalną możliwością wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz opisano zagadnienie możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko. 7.1 Wystąpienie poważnej awarii przemysłowej W trakcie normalnej eksploatacji farmy wiatrowej Zonda, przy zachowaniu bezpiecznych odległości od lasów, sieci komunikacyjnej i zabudowań mieszkalnych zachodzi niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji awaryjnej zagrażającej w znaczący sposób środowisku. Na etapie eksploatacji w przypadku farm wiatrowych potencjalnym zagrożeniem dla środowiska mogą być wycieki np. płynu hamulcowego, oleju a także substancji chłodzących stosowanych w systemach chłodzenia. W obiegu pojedynczej turbiny różnego rodzaju substancji ropopochodnych jest ok. 400 l, co dla 6 turbin wiatrowych daje objętość ok l. Przedostanie się tych substancji do gruntu jest jednak mało prawdopodobne, gdyż turbiny charakteryzują się szczelną podstawą i obudową gondoli. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 95 z 175

96 W związku z charakterystyką turbin wiatrowych oraz przeciążeń, jakie powstają w wyniku eksploatacji, elementami, które narażone są na największe ryzyko awarii są skrzydła. Do ich uszkodzenia dochodzi z różnych przyczyn (np. w wyniku zmęczenia materiału, wad konstrukcyjnych, czy ekstremalnych warunków pogodowych), a w ich wyniku fragmenty lub całe skrzydła przemieszczają się na znaczne odległości m a nawet 650 m od turbiny. W związku z charakterem planowanego przedsięwzięcia do awarii turbiny może dojść również na skutek zwarć, czy pożarów np. w przypadku awarii systemów elektrycznych lub elektronicznych, a także wyładowań atmosferycznych. Ze względu na znaczne gabaryty turbin do pożarów dochodzi na znacznych wysokościach w nowoczesnych siłowniach nawet ponad 100 m n. p. m., co w znaczący sposób utrudnia jego ugaszenie i powoduje zagrożenie pożarowe dla sąsiadujących terenów. Fot. 9 Awaria turbiny wiatrowej w okolicy Piotrkowa Trybunalskiego, Polska połamane skrzydło ( 0/Obr%C3%A1zok+027.jpg) W przypadku farm wiatrowych do sytuacji awaryjnej może dojść również na skutek działania sił przyrody. Siłownie są narażone na ekstremalne warunki pogodowe (np. wiatr huraganowy), co w połączeniu z awarią systemów hamowania może prowadzić między innymi do tzw. wybuchu turbiny, a w efekcie rozrzucenia jej elementów (skrzydeł oraz fragmentów gondoli) i przewrócenia wieży. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 96 z 175

97 Do opisanych powyżej awarii dochodzi jednak stosunkowo rzadko. Praca turbin odbywa się pod ciągłym monitoringiem, a w przypadku odnotowania nieprawidłowej pracy któregokolwiek z systemów turbina zostaje automatycznie wyłączona. Turbiny wiatrowe podlegają również stałym przeglądom, w celu utrzymania ich w odpowiednim stanie technicznym. Kontroli podlegają między innymi: szczelność systemów, jakość znajdujących się w obiegu chłodziw, olejów i substancji ropopochodnych, a także stan techniczny fundamentów. Fot. 10 Pożar siłowni wiatrowej w pobliżu Uelzen w Niemczech ( Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 97 z 175

98 Fot. 11 Awaria turbiny w Danii - złamana wieża turbiny ( Nie sposób oszacować skali skutków w przypadku wystąpienia poważnej awarii. Jednakże lokalizacja farmy wiatrowej Zonda na terenach oddalonych od zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej min ok. 510 m, lasów, terenów chronionych jest rozwiązaniem korzystnym, ograniczającym skalę negatywnych skutków dla środowiska i życia ludzi w przypadku zaistnienia takiej sytuacji. 7.2 Ocena możliwości powstania transgranicznego oddziaływania na środowisko Postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko przeprowadza się w przypadku przedsięwzięć przeprowadzanych w granicach Polski, które mogłyby oddziaływać na środowisko na terytorium państw sąsiednich stron Konwencji Espoo. W razie stwierdzenia możliwości wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia w trakcie przeprowadzania procedury oceny oddziaływania na środowisko konieczne jest wszczęcie procedur międzypaństwowych związanych z transgranicznym oddziaływaniem. Na etapie budowy i funkcjonowania farmy wiatrowej Zonda ze względu na oddalenie inwestycji od granic państwa oraz jego skalę nie przewiduje się zagrożeń powodujących transgraniczne oddziaływanie na środowisko. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 98 z 175

99 8. UZASADNIENIE PROPONOWANEGO PRZEZ WNIOSKO- DAWCĘ WARIANTU, ZE WSKAZANIEM JEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Przyjęty przez wnioskodawcę wariant inwestycji obejmujący rozmieszczenie planowanych turbin na terenach gruntów ornych, w bezpiecznej odległości od siedzib ludzkich oraz terenów wrażliwych przyrodniczo (wskazanych w wstępnych wnioskach monitoringów przedrealizacyjnych) można uznać za zoptymalizowany z punktu widzenia ochrony walorów przyrodniczych dla tego terenu. W przypadku farmy wiatrowej w gminie Mikołajki Pomorskie efektem wieloaspektowej analizy projektowej było przyjecie do realizacji wariantu spełniającego wymogi środowiskowe przy założeniu realności realizacji projektu pod względem ekonomicznym. W pierwszej kolejności przeanalizowane zostały uwarunkowania wynikające z parametrów wynikających z istniejącego rodzaju zagospodarowania przestrzennego i określenie minimalnej odległości od dróg publicznych, minimalnej odległość od napowietrznych linii energetycznych oraz minimalnej odległość od istniejącej zabudowy mieszkaniowej. Po przeanalizowaniu możliwości realizacji pod kątem wpływu na warunki akustyczne, walory krajobrazowe, a także po analizie wyników z monitoringów ornitologicznego i chiropterologicznego oraz wizji lokalnej określone zostały kryteria progowe, zgodnie z którymi ograniczono ilość projektowanych turbin wiatrowych do 6. Pośrednim efektem ograniczenia ilości turbin jest również spadek powierzchni terenów koniecznych do zabudowania i wyłączenia spod użytkowania rolnego. Budowa turbin na terenach rolnych pozwoli na ograniczenie możliwości negatywnego wpływu na cenniejsze walory zlokalizowane w dolinach cieków oraz podmokłych obniżeń terenu. Budowa i funkcjonowanie inwestycji nie będzie się wiązać z koniecznością zniszczenia zadrzewień, lasów, szuwarów, łąk i ziołorośli nadrzecznych. Występujące na gruntach ornych populacje roślin i zwierząt nie będą zagrożone ze względu na bardzo duży areał, który mają do dyspozycji. Ponadto w większości są to gatunki pospolite, nie mające dużego znaczenia w ochronie różnorodności biologicznej. Przedstawiony w raporcie o oddziaływaniu na środowisko wariant realizacyjny wariant inwestorski jest jednocześnie wariantem najkorzystniejszym dla środowiska. Wariant realizuje również kryteria ekonomiczne dla racjonalności realizacji inwestycji. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 99 z 175

100 9. OPIS METOD PROGNOZOWANIA ZASTOSOWANYCH PRZEZ WNIOSKODAWCĘ ORAZ OPIS PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO PRZED- SIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJĄCY BEZPO- ŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGO-TERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Z UWZGLĘDNIENIEM FAZY REALIZACJI, EKSPLOATACJI I LIKWIDACJI 9.1 Wprowadzenie Teren w otoczeniu planowanej inwestycji należy ocenić jako korzystny dla realizacji farmy wiatrowej, nie powodujący zarówno znaczących konfliktów ekologicznych oraz znaczących konfliktów w zagospodarowaniu przestrzennym. W zakresie oddziaływania na środowisko, w wypadku farmy wiatrowej występują dwie płaszczyzny relacji przedsięwzięcie-środowisko wynikające z procesu realizacji (budowy, uzbrojenia terenu) oraz z funkcjonowania projektowanych urządzeń. Ze względu na specyfikę inwestycji etap realizacyjny będzie okresowy i ograniczony do prac budowlanych, zaś jego skala uzależniona będzie od aktualnych przekształceń środowiska szczególnie związanych z: - przekształceniem powierzchniowych warstw litosfery; - trwałe przekształcenia szaty roślinnej znajdującej się w obrębie terenów przeznaczonych pod zainwestowanie i w obrębie placów operacyjnych związanych z realizacją inwestycji, co dotyczy w przewadze okresowych zmian w udziale powierzchni biologicznie czynnych dotyczy to przede wszystkim agrocenoz i roślinności przydrożnej; - uciążliwości akustyczne oraz zanieczyszczenia atmosfery pochodzące z placu budowy, związane z pracą maszyn i ciężkiego sprzętu oraz zwiększonego ruchu pojazdów obsługujących plac budowy; - produkowane odpady pochodzące z niwelacji terenu oraz z pozostałych prac budowlanych, w znacznej mierze zostaną powtórnie wykorzystane w granicach terenu realizowanej inwestycji. Na etapie funkcjonowania, zakres i charakter oddziaływania przedmiotowej inwestycji będzie odnosił się przede wszystkim do warunków życia ludzi, a charakteryzować będą go potencjalnie negatywne zmiany klimatu akustycznego w granicy rozpatrywanego obszaru oraz nowe walory krajobrazowe, które ze względu na aktualne obciążenie środowiska poprzez przebieg linii energetycznych wysokiego napięcia nie ulegną zdecydowanym, istotnym zmianom i nie będą narażone na nowe znaczące ich pogorszenie. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 100 z 175

101 W odniesieniu do środowiska przyrodniczego wpływ planowanej inwestycji możemy podzielić na dwa zakresy oddziaływań: na świat zwierząt, gdzie najważniejszym w wypadku farmy wiatrowej jest oddziaływanie na ornitofaunę, oraz na świat roślin (szczegółowy opis w rozdz. 9, poniżej). Ze względu na zakładany rozwój energetyki wiatrowej w Polsce wynikający z założeń polityki energetycznej kraju, jak i z tendencji ogólnoświatowych w niniejszym Raporcie o oddziaływaniu na środowisko jako wariant docelowy rozważany jest jedynie wariant realizacyjny, oparty o realizację planowanego przedsięwzięcia w sposób ograniczony aktualnym zainwestowaniem związanym z stałym pobytem ludzi i uwarunkowaniami przyrodniczymi wyznaczonymi przez zastosowanie aktualnie dostępnych środków ochrony środowiska na etapie realizacji przedsięwzięcia i jego funkcjonowania. W szerszym założeniu projektowana inwestycja związana jest z programem rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce, w tym wykorzystujących energię wiatru, którego realizacja jest niezbędna, ze względu na konieczność wypełnienia zobowiązań ekologicznych Polski, a zwłaszcza dostosowania się do ostrych wymagań dyrektyw unijnych (Dyrektywa 2001/77/WE w sprawie promocji wykorzystania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej). W związku z powyższym wydaje się być uzasadnione promowanie realizacji proponowanego przedsięwzięcia, a równocześnie biorąc pod uwagę zakres oddziaływaniu na poszczególne elementy środowiska (opisane w dalszej części niniejszego rozdziału) rozwoju energetyki wiatrowej stanowi korzystną alternatywę przy zasadniczo niewielkich kosztach i ich kompensacji w odniesieniu do korzystania ze środowiska. Prognozowanie oddziaływania na walory przyrodnicze terenu realizacji planowanej farmy oparto na metodach porównawczych z opisywanym w literaturze oddziaływaniem innych farm wiatrowych. Specyfika inwestycji powoduje, że niezależnie od jej lokalizacji występują podobne mechanizmy oddziaływania na środowisko, oczywiście ze skutkami zależnymi od lokalnych uwarunkowań. Niemniej metody porównawcze uwzględniające specyfikę lokalną są w zakresie oceny oddziaływania na walory przyrodnicze i krajobrazowe właściwe do oceny wpływu planowanych elektrowni wiatrowych. Bezpośrednie oddziaływanie na etapie budowy zawsze związane jest z zajęciem określonej przestrzeni pod wieżę elektrowni, plac montażowy, drogi (najczęściej w warunkach całego kraju główne oddziaływanie to utwardzenie i poszerzenie istniejących dróg gruntowych ze zmianami uwzględniającymi konieczność zachowania określonych skrętów), a także wkopaniem kabli energetycznych. To ostatnie oddziaływanie jest w zasadzie odwracalne, to znaczy po paru latach występują procesy przywrócenia poprzednich biocenoz. Podczas budowy występują także hałas i wtórne pylenie związane z pracami budowlanymi. Ze względu na krótki okres wykonywania tych prac oraz oddalenie od terenów zabudowanych nie stanowią one znaczących uciążliwości, co ma swój wyraz w opiniach mieszkańców terenów przyległych do już istniejących farm, którzy nie podnoszą problemu oddziaływania na etapie budowy. Okres funkcjonowania inwestycji związany jest w zakresie oddziaływania na walory przyrodnicze z oddziaływaniem bezpośrednim obejmującym kolizje turbin z ptakami i nietoperzami oraz oddziaływania pośrednie związane z synantropizacją flory i fauny. Oddziaływania te są dosyć dobrze rozpoznane z istniejących w Polsce farm wiatrowych, stąd zastosowane metody porównawcze są odpowiednie. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 101 z 175

102 9.2 Ocena oddziaływania na budowę geologiczną i powierzchnię terenu Oddziaływanie na powierzchnię terenu związane będzie z: - realizacją fundamentów dla 6 turbin maksymalna powierzchnia zajęta przez fundament może obejmować teren 25 x 25 m. Fundamenty będą wykonane do głębokości ok. 2 m, - adaptacją dróg gruntowych na drogi technologiczne zgodnie z założeniami przedstawionymi w opisie przedsięwzięcia. Większość z nich będzie zrealizowana poprzez adaptację istniejących dróg gruntowych, stanowiących drogi dojazdowe do pól. - wykonaniem na niektórych odcinkach nowych dróg technologicznych kosztem gruntów ornych, - wykopaniem wykopów pod kable energetyczne odprowadzające wyprodukowaną w turbinie energię planuje się wykonanie wykopów do głębokości ok. 1,0-1,2 m podsypanie 120 cm piaskiem, ułożenie kabla oraz zasypanie uprzednio wykopanym materiałem, - wykonaniem 6 placów montażowych szacunkowa powierzchnia maksymalna placu montażowego może wynosić 58 x 58 m. Wybudowanie fundamentów dla 6 turbin spowoduje zajęcie i trwałe przekształcenie maksymalnie 0,375 ha gruntów rolnych. Po wykonaniu fundamentów znacząca ich część zostanie zasypana do głębokości umożliwiającej prowadzenie upraw rolnych. Teren trwale przekształcony będzie obejmować wieżę turbiny i bezpośrednio do niej przyległy fragment gruntu. Nadmiar mas ziemnych pozyskanych z robót budowlanych będzie zagospodarowywany m.in. dla potrzeb zasypania istniejących niewielkich wyrobisk. Budowa turbin nie będzie związana ze zmianami w naturalnej rzeźbie terenu. Nie przewiduje się powstawania hałd i nasypów. Podobnie budowa systemu dróg technologicznych nie będzie wiązała się ze znaczącymi zmianami w obrębie rzeźby terenu. Drogi zostaną przebudowane lub wybudowane od podstaw do głębokości ok. 50 cm. Zakłada się maksymalne wykorzystanie istniejącego podłoża pod drogami gruntowymi do ich podbudowy. W przypadku niespełniania warunków technicznych w zakresie nośności zostaną one zastąpiona kruszywem. Zebrane masy ziemne i gleba będą zagospodarowywane na innych terenach. Nie przewiduje się powstawania przekształceń terenów przyległych, ani przekształcania naturalnej rzeźby terenu. Budowa placów montażowych prowadzona będzie przez zebranie wierzchniej warstwy gleby do głębokości ok. 40 cm, a następnie wykonanie utwardzenia. Gleba będzie wykorzystana do rekultywacji terenów poza strefą budowy turbin. W przypadku budowy tymczasowych placów montażowych, po wybudowaniu turbiny gleba będzie rozprowadzona na terenie dawnego placu montażowego, przywracając tym powierzchniom funkcję rolniczą. Wkopanie kabli energetycznych będzie obejmować czasowe przekształcenie terenu o szerokości 0,5 m i głębokości do 1,2 m. Po ułożeniu kabli materiał wybrany będzie użyty do zasypania wykopu. Wierzchnia część glebowa będzie wykorzystana, jako górna warstwa zasypania, co umożliwi szybkie odtworzenie się poprzednio występującej warstwy glebowej. Na podstawie przyjętych założeń należy zauważyć, że są to typowe dla tego rodzaju inwestycji rodzaje i skala ingerencji w powierzchniowe warstwy geologiczne i ukształtowanie terenu. Wybudowanie i eksploatacja farmy wiatrowej nie spowoduje istotnych zmian w układach Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 102 z 175

103 geologicznych warstw głębszych, a także zmian w obrębie rzeźby terenu. Przekształcenia powierzchni terenu związane z zabudową są typowe dla budowy elektrowni wiatrowych. Turbiny oraz drogi technologiczne planowane są poza terenami zagrożonymi erozją wodną. W związku z tym nie przewiduje się oddziaływań pośrednich związanych z możliwością powstania zwiększonej erozji wodnej oraz ruchów masowych. Oba te czynniki powinny zostać przeanalizowane podczas szczegółowych badań geotechnicznych wykonanych dla potrzeb usytuowania turbin, wykonywanych w trakcie procesu budowlanego. Oddziaływanie na powierzchnię terenu i powierzchniowe warstwy geologiczne będzie mieć charakter oddziaływań bezpośrednich, w znacznym stopniu odwracalnych. Będą to również oddziaływania krótkotrwałe, jedynie pod fundamentem i nowymi drogami technologicznymi ich skutki będą trwać tak długo, aż obiekty ulegną likwidacji a teren zostanie poddany rekultywacji. W okresie likwidacji farmy można założyć że tereny zajęte pod stałe place montażowe, fundamenty oraz odcinki nowych dróg prowadzone po polach uprawnych będą przywrócone do rolniczego użytkowania. Część placów montażowych może być również wykorzystana do tymczasowego składowania produktów rolnych, m.in. buraków lub słomy. Również korzystne wydaje się zachowanie projektowanych dróg jako drogi dla transportu rolnego. Generalnie realizacja zespołu siłowni wiatrowych wraz z towarzyszącymi pracami budowlanymi spowoduje przekształcenia środowiska abiotycznego dotyczące budowy geologicznej i ukształtowania terenu jedynie na etapie realizacji przedsięwzięcia. Przekształcenia związane będą z pracami ziemnymi prowadzonymi na etapie realizacji nowych obiektów oraz instalacji technicznych. Z etapami prawidłowego funkcjonowania nie są związane tego typu przekształcenia, zaś na etapie likwidacji inwestycji nastąpi rekultywacja terenu Degradacja gleb W wyniku opisanych wcześniej prac ziemnych, w fazie budowy siłowni wiatrowych i infrastruktury technicznej oraz komunikacyjnej wystąpi sytuacja powierzchniowego całkowitego zniszczenia pokrywy glebowej praktycznie na całej powierzchni wyznaczonej pod lokalizację siłowni wiatrowych oraz lokalizacji dróg serwisowych, W fazie eksploatacji oddziaływanie siłowni wiatrowych oraz towarzyszącej im infrastruktury technicznej nie będzie prowadziło do dalszego zanieczyszczenia i degradacji gleby na terenie opracowania i terenów przyległych gazami i substancjami z zawartością metali ciężkich, związków organicznych pochodzącymi z utrzymania dróg wewnętrznych i siłowni wiatrowych ze względu na planowane środki ochrony oraz charakter inwestycji Złoża kopalin W granicach obszaru opracowania nie występują udokumentowane złoża kopalin. Projektowana lokalizacja siłowni wiatrowych nie jest konfliktowa wobec udokumentowanych obszarów występowania i eksploatacji surowców naturalnych. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 103 z 175

104 9.3 Ocena oddziaływania na szatę roślinną, świat zwierząt i formy ochrony przyrody Ocena oddziaływania na szatę roślinną Realizacja farmy wiatrowej nie spowoduje istotnego wzrostu synantropizacji flory i fauny. Oddziaływania na szatę roślinną i florę będą mieć głównie charakter bezpośredni i pośredni, a także długookresowy. Mogą mieć również charakter wtórny. Bezpośrednie oddziaływanie będzie związane ze zniszczeniem na niektórych terenach zespołów chwastów segetalnych oraz zbiorowisk ruderalnych towarzyszących drogom rolniczym. Czasowo na terenach zabudowy może wzrastać synantropizacja, w tym mogą pojawić się gatunki ruderalne. Ich występowanie może być odwracalne, mogą zostać wyparte przez chwasty segetalne po zakończeniu inwestycji. Przyległe tereny stanowią grunty orne, więc wpływ tych nowych gatunków na różnorodność nie będzie znaczący. Również wkopane kable nie przyczynią się do istotnych zmian w obrębie roślinności. Budowa farmy wiatrowej nie będzie wiązać się z istotnymi zmianami w roślinności wysokiej. Jedynie w kilku miejscach przy istniejących drogach, gdzie wzdłuż poboczy występują zadrzewienia konieczne może być usunięcie części drzew (na obecnym etapie nie jest to możliwe do określenia) dla uzyskania odpowiednich parametrów skrętu. W rozdziale dotyczącym przedstawienia form ochrony przyrody wskazano, ze na terenie planowanej farmy wiatrowej oraz w zasięgu znaczącego oddziaływania nie występują istniejące formy ochrony przyrody Ocena oddziaływania na świat zwierząt Budowa i funkcjonowanie farmy nie będzie wiązać się z istotnym oddziaływaniem na chronione gatunki zwierząt (z wyłączeniem nietoperzy i ptaków). Największe ich koncentracje występują w dolinkach rzecznych, które należy uznać za strefy koncentracji walorów faunistycznych. Najbliższe turbiny będą zlokalizowane nie bliżej niż 160 m od Postolińskiej Strugi. Odległość ta pozwala na zachowanie cennych biocenoz oraz możliwości przemieszczania się w krajobrazie korytarzami ekologicznymi. Chiropterofauna Raport z monitoringu chiropterologicznego na terenie planowanej farmy wiatrowej Mikołajki Pomorskie wykonał mgr Mirosław Tomaszewski (Chełmno, dnia r.) na zlecenie Inwestora. Analiza publikowanych i niepublikowanych źródeł oraz inwentaryzacja w terenie wykazały, że w otoczeniu planowanej farmy wiatrowej brak znaczących zimowisk nietoperzy. Przeprowadzone badania aktywności nietoperzy w rejonie planowanej lokalizacji farmy wiatrowej wskazują, że zasoby lokalnej fauny nietoperzy intensywnie wykorzystują tereny wsi, otoczenie Strugi Postolińskiej i fragment alei drzew Ogółem stwierdzono 5 gatunki nietoperzy. Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 104 z 175

105 Stwierdzone gatunki nietoperzy to gatunki pospolite, ale objęte ochroną gatunkową na poziomie krajowym. Nie stwierdzono gatunków o najwyższym statusie ochronnym tj. uwzględnionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Na terenie planowanej farmy i w jej otoczeniu nie ma obszaru Natura 2000 chroniącego nietoperze. Niska aktywność nietoperzy w okresie wiosny i jesieni świadczy o braku tras migracyjnych nietoperzy przecinających planowane lokalizacje wiatraków. Uzyskane wyniki wskazują, że ewentualne negatywne oddziaływanie może dotyczyć lokalnej populacji mroczka późnego. Nie ma podstaw do prognozowania znaczącego negatywnego oddziaływania. Prognoza oddziaływania na lokalne i ponadlokalne zasoby nietoperzy Uzyskane wyniki wskazują, że negatywne oddziaływania mogą i dotyczyć i mroczka późnego (Eptesicus serotinus). Wykorzystanie przestrzeni przez nietoperze obszaru planowanej inwestycji w 2010 roku nie wskazuje na możliwość wystąpienia znaczącego oddziaływanie na nietoperze tak w skali lokalnej, jak i ponad lokalnej. Ocena oddziaływania skumulowanego z innymi przedsięwzięciami Analizowany obszar farmy wiatrowej nie daje podstaw do przewidywania znaczącego negatywnego oddziaływania na nietoperze. Ewentualny negatywny efekt oddziaływań skumulowanych może nastąpić w przypadku pojawienia się podobnych inwestycji na terenach przyległych do planowanej farmy, jednakże nie ma podstaw do prognozowania tego typu zjawiska. Jedynym sposobem uchwycenia takiego zjawiska będzie monitoring porealizacyjny, zgodny w zakresie z zasadami określonymi w Tymczasowych wytycznych dotyczących ocen oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (wersja II, grudzień 2009). Awifauna Wyniki rocznego monitoringu ptaków i ocena oddziaływania na awifaunę dla planowanych elektrowni wiatrowych w miejscowości Mikołajki Pomorskie, Wilczewo, Pierzchowice (gmina Mikołajki Pomorskie, woj. pomorskie) wykonane przez Firmę Milvus Szymon Wójcik (Toruń, kwiecień 2012 r.) na zlecenie Inwestora. Prawdopodobieństwo występowania i rozmiary ewentualnych kolizji ptaków z turbiną W strefie oddziaływania turbiny ( m) odnotowano 8 % przelotów. Poniżej tego pułapu (0-100 m) migrowały głównie ptaki śpiewające (79 % przelotów). Na poziomie >200 m odnotowano 13 % przelotów. Wartości te dotyczą przelotów w obrębie obydwu transektów. Ocena śmiertelności została wykonana w oparciu o wolumen przelotu ptaków w zakresie oddziaływania planowanych elektrowni wiatrowych ( metrów). Uwzględniono wolumen przelotu w obrębie obydwu transektów. W nowym projekcie monitoringu ptaków na potrzeby budowy elektrowni wiatrowych podano informacje, że w oparciu o dane pochodzące z farm wiatrowych, na których prowadzono Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 105 z 175

106 badania monitoringowe śmiertelności wahała się pomiędzy 0,01% a 0,38% wszystkich ptaków migrujących w zasięgu oddziaływania łopat wiatraka. Biorąc pod uwagę dane zarówno z punktów, jak i transektu wolumen przelotu ptaków migrujących na pułapie oddziaływania elektrowni wynosił dla farmy w Mikołajkach 8% wszystkich stwierdzonych osobników, czyli łącznie 1279 ptaków. Tak więc potencjalna śmiertelność wahać się może między 0,13 a 4,86 osobnika/rok. Pułapy przelotu ptaków podczas rocznego monitoringu ornitologicznego w metrach > % 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Rys. 37 Pułapy przelotu ptaków w skali rocznej wzdłuż transektu A-B-C-D (oprócz gatunków ptaków lęgowych w obrębie powierzchni badawczej) Możliwy (przewidywany) wpływ inwestycji na ptaki w wyniku działania elektrowni Zgodnie w dotychczasowymi badaniami wydzielono kilka rodzajów oddziaływania inwestycji wiatrowych mających wpływ na awifaunę. Są to oddziaływania: odstraszające W przypadku niniejszej inwestycji skala zagadnienia jest istotna. Ptaki omijać będą turbiny, a odległość, w jakiej przemieszczają się w sąsiedztwie wiatraka jest zależna od gatunku. Turbiny usytuowane są w znacznym skupisku, jednakże przy wykluczeniu turbin nr 1 i 2 będą stanowić stosunkowo zwarty element krajobrazu, a ich oddziaływanie odstraszające będzie znacznie mniejsze, niż zakładała wersja pierwotna (z turbinami nr 1 i 2). Biorąc pod uwagę działanie odstraszające i wykluczając niniejsze 2 turbiny, ptaki o większej masie ciała nadal będą mogły migrować w obrębie korytarza migracji między Wilczewem a Mikołajkami Pomorskimi. efekt bariery Efekt ten jest w niniejszym przypadku istotnym zjawiskiem, które jednak przy wykluczeniu turbin nr 1 i 2 będzie w znacznym stopniu zniwelowane. Bariera, jaką jest Raport o oddziaływaniu na środowisko Strona 106 z 175