Prof. dr inż. Andrzej Strupczewski Wiceprezes Stowarzyszenia Ekologów Na Rzecz Energii Nuklearnej

Transkrypt

1 Prof. dr inż. Andrzej Strupczewski Wiceprezes Stowarzyszenia Ekologów Na Rzecz Energii Nuklearnej Odpowiedź na opracowanie MORSKI WIATR KONTRA ATOM Streszczenie Wszystkie źródła energii są Polsce potrzebne i w planach polskich jest miejsce zarówno dla energii jądrowej jak i dla farm wiatrowych, w tym dla morskich farm wiatrowych (MFW). Opracowanie Morski wiatr kontra atom 1 niepotrzebnie podchodzi do spraw rozwoju tych dwóch źródeł energii jakby były one sobie nawzajem wrogie, jakby się wykluczały. Wcale tak nie jest, o czym świadczy zarówno postawa PGE Polskiej Grupy Energetycznej prowadzącej prace nad rozwojem wiatraków, jak i oświadczenie Macieja Stryjeckiego, prezesa Fundacji na rzecz Energetyki Zrównoważonej, niezależnego thinktanku, który prowadził własne analizy porównawcze uwarunkowań ekonomicznych, gospodarczych, społecznych i środowiskowych rozwoju morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jądrowej w Polsce 2. Stawianie sprawy w kategoriach konfliktu jest wyrazem postawy organizacji Greenpeace, która stawia sobie jako cel polityczny zwalczanie energii jądrowej w każdym kontekście. W dążeniu do uzyskania potrzebnych jej politycznie efektów Greenpeace stosuje szereg chwytów propagandowych i niezgodnych z rzeczywistością twierdzeń, które prowadzą do błędnego wniosku sformułowanego przez autorów broszury, jakoby energia wiatrowa i jądrowa nawzajem się wykluczały. Błędy zawarte w tej broszurze propagandowej są poważne i obejmują całą gamę zagadnień. Nakłady inwestycyjne na obie rozważane technologie są przedstawione tendencyjnie i z grubymi błędami, co daje wyniki sprzeczne z rzeczywistym stanem rzeczy. Perspektywy redukcji kosztów w następnych latach są tendencyjnie wypaczone, niezgodne z rozsądkiem i z publikowanymi danymi. Wnioski odnośnie ceny energii z obu technologii są błędne Frazesy o tworzeniu wielu miejsc pracy przez rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) są niezgodne z doświadczeniami innych krajów, np. Hiszpanii, i nie uwzględniają rosnącej roli importu spoza krajów Unii Europejskiej. Twierdzenia o negatywnym wpływie energetyki jądrowej na miejsca pracy w Polsce są niezgodne z prawdą. Całość broszury ma służyć do uzasadnienia żądań wyeliminowania energetyki jądrowej. Tymczasem ceny energii z wiatraków są ponad dwukrotnie wyższe od cen energii z elektrowni systemowych, podczas gdy energetyka jądrowa nie wymaga dotacji ani subwencji i oferuje energię po cenie niższej od średniej ceny energii elektrycznej z konwencjonalnych elektrowni systemowych. Odnawialne źródła energii, w tym i morskie farmy wiatrowe, 1 G. Wiśniewski i inni: Morski wiatr kontra atom, Greenpeace i Fundacja im. Heinricha Bölla, wyd. Agencja Reklamowa i Public Relations ADRENALINA Warszawa Analiza: W Polsce jest miejsce i dla wiatru, i dla atomu, wnp.pl (Patrycja Batóg)

2 można budować i będziemy budować, ponosząc odpowiednie dodatkowe koszty. Nieuczciwie jest jednak wyłudzanie tych kosztów od społeczeństwa przemilczając rzeczywisty wpływ OZE na wzrost kosztu energii elektrycznej. Nawoływanie do rezygnacji z energetyki jądrowej jest działaniem na szkodę społeczeństwa. W tekście poniżej przedstawimy fakty i informacje ilustrujące rzeczywiste koszty, osiągnięcia i trudności w rozwoju obu tych technologii. 1. Poparcie energetyki odnawialnej przez rząd i parlament w Polsce Rząd polski i polskie środowiska techniczne doceniają znaczenie odnawialnych źródeł energii (OZE), Premier oświadcza, dobrze wiemy, że wspieranie odnawialnych źródeł energii, całego sektora zielonej energii jest rzeczą bardzo ważną" 3, a ustalone przez polski parlament wysokie dopłaty dla deweloperów wiatraków i innych źródeł energii odnawialnej świadczą jednoznacznie o woli ponoszenia dużych kosztów, byle tylko zyski dla deweloperów OZE były wystarczające i by chcieli oni inwestować w Polsce. Trzeba przypomnieć, że o ile za energię elektryczną dostarczoną do sieci elektrownia systemowa dostaje w Polsce około 220 zł/mwh, to producent energii pochodzącej z wiatraków dostaje te same 220 zł PLUS 270 zł dopłaty za zielony certyfikat a więc razem dostaje 490 zł, ponad dwa razy więcej niż energetyka systemowa. Producenci energii odnawialnej mają też dodatkowe korzyści nie są odpowiedzialni za brak prądu, gdy wiatr nie wieje o to muszą się martwić elektrownie zawodowe. W miarę wzrostu udziału energii elektrycznej z wiatraków w sieci część elektrowni będzie musiała pracować na poziomie minimum technicznego, aby zapewnić rezerwę dla elektrowni wiatrowych na czas, gdy nie ma wiatru. Producenci energii wiatrowej nie mają też kłopotu, gdy wiatr jest silny - sieć energetyczna ma obowiązek przyjąć energię z wiatraków w każdej chwili i bez uprzedzenia, nawet gdyby miało to oznaczać konieczność wyłączenia z ruchu elektrowni systemowych. Ponadto w fazie budowy deweloperzy wiatraków starają się o dotacje dodatkowe i otrzymują je 4. Ale dla Greenpeace u to wszystko za mało. Korzystając z tragedii Japonii, w której wskutek trzęsienia ziemi i tsunami zginęło mieszkańców, Greenpeace podjął w Polsce kampanię antynuklearną. I chociaż wskutek uwolnienia materiałów promieniotwórczych w Japonii nikt nie stracił życia, w przeciwieństwie do ludzi zabitych przez trzęsienie ziemi i utopionych przez tsunami, Greenpeace straszy nasze społeczeństwo starając się wmówić ludziom, że to elektrownia jądrowa jest przyczyną nieszczęścia Japonii, a nie podwójna klęska żywiołowa, jaka na nią spadła. Chociaż w Polsce i na całym świecie jest dość miejsca i dla drogich, pracujących z przerwami wiatraków i dla stale dostarczającej energię elektryczną taniej energii nuklearnej, Greenpeace wydał niedawno pięknie ilustrowaną broszurę Morski wiatr kontra atom, nie szczędząc pieniędzy by wmówić Polakom, że powinni zrezygnować z energii jądrowej i budować wiatraki na morzu. W broszurze twierdzi się, że wiatraki na morzu to rozwiązanie tańsze, co jest twierdzeniem sprzecznym z doświadczeniami innych krajów, w tym krajów dysponujących znaczne lepszymi warunkami wiatrowymi niż Polska, np. Wielkiej Brytanii. Warto przypomnieć, że właśnie w tym roku z budowy wiatraków na morzu na dużą skalę

3 ostatecznie zrezygnowała Holandia 5 bo okazały się zbyt drogie. A Holendrzy mają chyba trochę doświadczenia w wiatrakach zapewne o kilkaset lat więcej niż aktywiści Greenpeace u. Ale Greenpeace wspierany przez walczących o polityczną władzę niemieckich zielonych 6 twierdzi, że wiatraki dla Polski to najtańsze źródła czystej energii! Czy nie przydałoby się autorom nieco skromności i przyznania chociaż czasami, że fakty przeczą ich szumnym twierdzeniom? W kilka dni po ukazaniu się wspomnianej broszury Maciej Stryjecki, prezes Fundacji na rzecz Energetyki Zrównoważonej, oświadczył, że nie trzeba przeciwstawiać wiatraków energii jądrowej, bo w gospodarce polskiej jest dość miejsca dla obu tych źródeł energii 7. Tego samego zdania jest Stowarzyszenie Ekologów na Rzecz Energii Nuklearnej SEREN. Również PGE Polska Grupa Energetyczna uważa, że trzeba rozwijać i energetykę jądrową i wiatrową i ma zespół fachowców zajmujących się budową i eksploatacją wiatraków bardziej liczny niż zespół do spraw energetyki jądrowej. Nie tylko premier Tusk, ale i wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak podkreślają znaczenie odnawialnych źródeł energii, a w kwietniu 2011 r. Rada Ministrów przyjęła opracowany przez Ministerstwo Gospodarki raport określający cele w zakresie udziału energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii 8 a przy ministrze rolnictwa powołano Zespół ds. Odnawialnych Źródeł Energii 9. Ale Greenpeace owi normalne, spokojne popieranie wiatraków nie wystarcza. Greenpeace szuka rozgłosu, chce sensacyjnych twierdzeń i akcji, które by opisywała prasa, przynosząc zyski polityczne niemieckim i innym zielonym. Dobro gospodarki jest w takiej sytuacji znacznie mniej ważne niż możliwe zyski polityczne. Wobec tego, że autorzy broszury Greenpeace owej wiodą Czytelnika do rejonów odległych od naszych dotychczasowych doświadczeń i wmawiają mu przy tym, że są bezstronni i że dobrze życzą polskiemu społeczeństwu, przyjrzyjmy się ich argumentom i skonfrontujmy je z rzeczywistością. 2. Ocena aktualnych kosztów inwestycyjnych elektrowni jądrowej Autorzy opracowania Greenpeace u twierdzą, że ich ocena kosztów dla elektrowni jądrowej jest obiektywna, bo opiera się na uznanej powszechnie metodyce stosowanej przez Massachusetts Institute of Technology (MIT). Gdyby tak rzeczywiście było, nie byłoby powodu do dyskusji, bo z opracowania MIT wyraźnie widać znaczną przewagę ekonomiczną elektrowni jądrowych nad innymi elektrowniami, w tym także wiatrowymi. Jednakże autorzy przyjęli tylko niektóre elementy metodyki MIT i jak sami napisali, zaktualizowali wysokość nakładów inwestycyjnych. Do analiz przyjęto, że nakłady inwestycyjne dla Polski zostaną zwiększone o 80% w stosunku do kosztów budowy elektrowni, określanych jako koszty EPC (engineering, procurement, construction) w studium MIT, a koszty dodatkowe inwestora z 20% do 30%. Razem wzrost 1,8 x 1,3/1,2 = 1,95 razy! 5 subsidies for offshore wind power and solar panels to zero Holland s Radical U-Turn On Climate and Energy Policy, Financial Times Deutschland, 8 February Morski wiatr kontra atom M. Wiśniewski i inni, broszura sfinansowana przez Greenpeace i niemiecki Instytut Heinricha Bolla, Warszawa Analiza: w Polsce jest miejsce i dla wiatru, i dla atomu, wnp.pl (Patrycja Batóg) :

4 Tymczasem nakłady inwestycyjne są najważniejszą częścią wyceny ekonomicznej, i to zarówno dla elektrowni jądrowych - gdzie są one wysokie - jak i dla wiatraków, dla których są one jeszcze wyższe, i to dużo wyższe. Wobec dominującego znaczenia nakładów inwestycyjnych, zmiany ich wielkości oznaczają brutalną interwencję w rachunek ekonomiczny i bezpośrednie oddziaływanie na wynik porównań kosztowych. Za nierzetelne należy uznać wprowadzenie zdecydowanie innych danych niż w studium MIT i wmawianie potem Czytelnikowi, że zastosowało się metodykę MIT! Które nakłady są prawdziwe, czy te podawane przez Greenpeace, czy te przyjmowane przez MIT? Greenpeace nie może pogodzić się z rzeczywistymi wielkościami tych nakładów. Chociaż studium MIT podaje, że nakłady jednostkowe wynoszą 4000 USD/kW (w USD z 2009 roku), co równa się 3000 euro/kw, to raport poprawiony podaje, że wyniosą one 5460 euro/kw mocy zainstalowanej 10. Po przeliczeniu na rok bazowy 2011 autorzy otrzymali nakłady w wysokości 6145 euro/kw! Tak więc wartość podana przez Greenpeace jest prawie dwukrotnie większa, niż w oryginalnym raporcie MIT. Rozbieżność jest zbyt duża, by uznać ją za przypadek. Autorzy raportu podają, że opierali się na ocenach agencji ratingowej Moody s i na opracowaniach znanego przeciwnika energii jądrowej, pana Coopera. Ale ani wyceny agencji, ani polemiczne artykuły działaczy antynuklearnych nie są związane z rzeczywistymi faktami finansowania inwestycji. Można byłoby na te wyceny odpowiedzieć innymi wycenami, wykonanymi przez kompetentnych ekspertów OECD. Przytoczymy je poniżej, choć i te wyceny nie są faktami. Natomiast takimi faktami są ceny w rzeczywiście zawartych kontraktach, i to kontraktach dużych, na sumy rzędu 20 miliardów dolarów każdy. Te fakty chcemy przypomnieć Czytelnikom i dlatego dokonamy przeglądu kosztów w kontraktach zawartych rzeczywiście w ciągu ostatnich 20 miesięcy. W grudniu 2009 r. Zjednoczone Emiraty Arabskie kupiły od Republiki Korei 4 bloki po 1400 MW za cenę 20 miliardów USD, a więc za około 15 mld euro, co daje cenę jednostkową 2,7 mln euro za MW. Jest to cena za komplet dostaw i budowę wraz z wsadem paliwowym i uruchomieniem pod klucz, czyli są to nakłady inwestycyjne bezpośrednie (overnight w terminologii angielskiej) obejmujące prace inżynieryjne, dostawy materiałów i urządzeń (engineering, procurement and construction EPC). Do tego trzeba dołożyć koszty własne inwestora, zagospodarowania działki, koszt doprowadzenia sieci energetycznej do elektrowni i płacenie odsetek od zaciągniętej pożyczki. Te koszty musi jednak ponieść inwestor w każdym przypadku, dla elektrowni wiatrowej budowanej na morzu będą one jeszcze większe niż dla elektrowni jądrowej na lądzie. Nie zależą one od typu elektrowni, a raczej od stosunków inwestora z bankami - dlatego zwykle przy omawianiu kontraktów wymienia się sumy płacone przez inwestora dla dostawcy technologii, a nie koszty inwestora. Turcja kupiła od Rosji 4 bloki z reaktorami WWER 1000 o mocy 1200 MW każdy. Koszt całości projektu oceniono na mld dolarów USA 11, a więc w przeliczeniu na jednostkę mocy przy przyjęciu górnej granicy ceny i po konwersji na euro otrzymujemy 3,1 mln euro/mw. Kontrakt ten ratyfikował parlament Turcji w lipcu 2010 roku a więc jest to transakcja jak najbardziej aktualna. Podobną cenę za reaktory AP1000 dla EJ Temelin, a mianowicie 3 mln euro/mw wymienił dyrektor firmy Westinghouse, podając że za dwa bloki 10 (W tekście raportu podano błędnie 5460 eur/mwh, co nie ma zupełnie sensu. Jak widad, wysiłek Greenpeace u idzie na ładne ilustrowanie raportu efektownymi rysunkami, a nie na sprawdzenie treści merytorycznej. Czy megawaty- jednostki mocy, czy megawatogodziny- jednostki energii kto by się przejmował takimi drobiazgami!)

5 o mocy 1150 MW każdy Amerykanie chcą otrzymać 6,59 mld euro 12. Jest to wiadomość z lipca 2010 a więc również w pełni aktualna. Koszty budowy reaktora EPR są inne dla bloków prototypowych i inne dla następnych. W prototypowej budowie bloku w Olkiluoto trudności było dużo i opóźnienia oraz koszty były znaczne. W elektrowni Flamanville 3 budowa idzie lepiej, ale i tam są opóźnienia, a koszty doszły do 6 miliardów euro za 1650 MW 13, co oznacza koszty jednostkowe 3.6 mln euro/mw. W następnych blokach budowanych w Tianshan w Chinach prace są wykonywane sprawnie i zgodnie z harmonogramem. Ma to odzwierciadlenie w kosztach budowy, które w Chinach są znacznie mniejsze. To pozytywne doświadczenie pozwoliło Francuzom na zmniejszenie marginesów bezpieczeństwa w ich ofercie finansowej i oferowanie budowy reaktora EPR w Indiach po cenie naprawdę konkurencyjnej. W grudniu 2010 r. prezydent Sarkozy i prezes Nuclear Power Corporation of India Limited (NPCIL) podpisali umowę o budowie 2 reaktorów EPR w Jaitapur i o dostawie paliwa przez 25 lat. Cena, jaką zapłacą Indie, wynosi 9,3 miliarda USD, co oznacza 2.9 mln USD/MW, a pozostały wkład wniosą Indie poprzez swój udział w budowie 14. Jest to dobra wiadomość dla Polski bo jeśli wybierzemy reaktor EPR, to będzie on budowany u nas nie jako prototyp, lecz jako kolejny ósmy czy dziesiąty w serii, co pozwoli nam korzystać ze wszystkich doświadczeń zebranych przedtem w Finlandii, Francji, Chinach, Indiach, Wielkiej Brytanii i w USA. W innych kontraktach powtarzają się ceny płacone dostawcom reaktora na poziomie 3 3,3 mln euro/mw. W Bułgarii elektrownia jądrowa Belene z dwoma blokami WWER o mocy 1068 MW każdy 15, ma wg dostawcy kosztować 6.3 mld euro 16, co oznacza cenę 2,95 mln euro/mw. Bułgaria targuje się by uzyskać niższą cenę. Na Białorusi mają powstać dwa reaktory o łącznej mocy 2400 MW 17 za 9 miliardów USD, co oznacza koszt jednostkowy 2810 euro/mw. Te dane o kontraktach zgadzają się z ocenami uśrednionych kosztów energii elektrycznej z różnych źródeł, których dokonali eksperci OECD w końcu 2010 roku. Zestawienie wyników opublikowanych w 2010 roku przedstawiono w tabeli 2.1 poniżej. W formie graficznej OECD przedstawiło je dla dwóch wariantów- oprocentowania kapitału 5% (rys. 2.1) i 10% (rys.2.2). Rysunki te pokażemy poniżej wraz z tabelą 2.1, przedstawiającą uśrednione koszty energii elektrycznej z różnych rodzajów energetyki jądrowej wg wyników studium OECD Wenisch A. AES-92 for Belene: The Mystery Reactor, Vienna, February Bułgaria domaga się od Rosji dalszych negocjacji ws. siłowni atomowej, PAP :

6 Rys. 2.1 Uśrednione koszty energii elektrycznej z różnych źródeł energii elektrycznej w Ameryce, Europie i Azji wg OECD OECD Report The Projected Cost of Generating Electricity: 2010 Update, Nuclear Energy Agency, OECD, Paris,2010 6

7 Tabela 2.1 Uśrednione koszty energii elektrycznej z różnych rodzajów energetyki jądrowej wg wyników studium OECD. 7

8 Uwagi do tabeli 2.1: * Ocena kosztów podana przez EDF dla EPR we Flamanville została w lipcu 2011 roku zmieniona na 3600 euro/kw, co odpowiada 5000 USD/kW. Odpowiednio zmienią się też uśrednione koszty energii elektrycznej dla tego reaktora. 1. Koszty bezpośrednie overnight costs obejmują koszty ponoszone przez inwestora przed budową EJ, koszty prac inżynieryjnych, budowy i dostaw (engineering, procurement and construction) oraz rezerwę na wydatki nieprzewidziane, ale nie obejmują oprocentowania kapitału podczas budowy (interest during construction -IDC). 2. Koszty inwestycyjne (investment costs) obejmują koszty bezpośrednie (overnight costs) jak również oprocentowanie kapitału podczas budowy (interest during construction - IDC). 3. W przypadku, gdy w kolumnie kosztów eksploatacji I konserwacji (O&M costs) podane są dwie liczby, odnoszą się one do oprocentowania kapitału 5% i 10%. Rys. 2.2 Uśrednione koszty energii elektrycznej z różnych źródeł energii elektrycznej w Ameryce, Europie i Azji wg OECD Przewidywany wzrost kosztów budowy elektrowni jądrowych po awarii w EJ Fukushima Autorzy raportu twierdzą, że po awarii w Fukushimie ceny reaktorów znacznie wzrosną. Na poparcie swego twierdzenia przytaczają opinię pana Coopera, znanego przeciwnika energetyki jądrowej. Nie jest to dowód, że mają rację pan Cooper od dawna przepowiada, że energetyka jądrowa musi być nieopłacalna i fakt, że jest ona najtańszym czystym źródłem energii, wcale nie przeszkadza mu w powtarzaniu jego opinii. Jeszcze dalej idzie prof. Mielczarski, który dla energetyki jądrowej podaje fantastyczne koszty wytwarzania energii 8

9 elektrycznej rzędu 600 zł/mwh. Na uzasadnienie swych twierdzeń pan Cooper podaje, że poprzednio po awarii w Three Mile Island (TMI) koszty budowy elektrowni jądrowych znacznie wzrosły. Rzeczywiście taki wzrost wystąpił, ale awaria w Fukushimie nie spowoduje takich skutków jak awaria w TMI. Awaria w TMI była spowodowana przez błędy konstrukcyjne w elektrowni, błędy we wskazaniach układów pomiarowo-kontrolnych i błędy ludzkie. Dozór jądrowy w USA dokonał analizy bezpieczeństwa wszystkich pracujących i budowanych wówczas elektrowni jądrowych w USA i nakazał wprowadzić szereg dodatkowych zabezpieczeń i zmian, co zmusiło inwestorów do zatrzymania budowy realizowanych wówczas elektrowni, zaprojektowania i zrealizowania zmian, co opóźniało budowę obiektów i powodowało wzrost kosztów. Natomiast awaria w Fukushimie była skutkiem zdarzeń zewnętrznych, w szczególności tsunami, którego wielkość przekroczyła oczekiwania, ustalane zresztą nie przez inżynierów jądrowych, ale przez sejsmologów i hydrologów. Urządzenia elektrowni wytrzymały trzęsienie ziemi, natomiast nie były odporne na zalanie wodą. Oczywiste jest, że w ogromnej większości lokalizacji elektrowni jądrowych zagrożenie tsunami nie występuje. W chwili obecnej prowadzona jest akcja weryfikacji odporności istniejących elektrowni jądrowych na zagrożenia zewnętrzne, tzw. akcja stress-testów. Ma ona być zakończona do końca roku i może wykazać, że niektóre pracujące obecnie elektrownie wymagają modyfikacji i wzmocnienia ich odporności na zagrożenia zewnętrzne. Są to jednak elektrownie obecnie pracującej II generacji. Reaktory III generacji były projektowane już po atakach terrorystycznych z 11 września 2001 roku i konstrukcje ich są odpowiednio wzmocnione, tak, że wytrzymują ataki terrorystyczne i zagrożenia zewnętrzne. Na przykład elektrownia jądrowa z reaktorem EPR jest budowana tak, że każdy z czterech systemów bezpieczeństwa znajduje się w oddzielnym budynku, budynki są rozmieszczone na czterech rogach elektrowni, a wystarcza działanie jednego systemu by elektrownia pozostawała bezpieczna. Również awaryjne generatory diesla są rozdzielone, a dodatkowo budynki ważne dla bezpieczeństwa są chronione powłokami odpornymi na uderzenia samolotów i na zjawiska zewnętrzne. W reaktorze EPR jest specjalna podwójna obudowa reaktora, o bardzo grubych ścianach i 180 cm betonu, specjalnie zbrojonego. 19 Rys. 3.1 Dodatkowa powłoka chroniąca obudowę bezpieczeństwa reaktora EPR i jego układy bezpieczeństwa przed uderzeniem samolotu Dyrektor Areva Polska: w nowych elektrowniach niemożliwa jest awaria jak w Fukushimie, wnp.pl Źródło UK EPR 1a EPR Design Description v3 9

10 Zabezpieczenia chroniące nowe elektrownie jądrowe przed zniszczeniem w razie uderzenia samolotu wymagane są także w USA i elektrownie jądrowe z reaktorami AP1000 i ESBWR zaprojektowane zostały zgodnie z tymi wymaganiami już na wiele lat przed awarią w Fukushimie. Dlatego zdarzenia zewnętrzne takie jak wstrząsy sejsmiczne, huragany, powodzie, a także działania człowieka nie stanowią w przypadku reaktorów III generacji nowości wymagającej dodatkowych modyfikacji i kosztów. W Japonii największe w historii trzęsienie ziemi spowodowało przyspieszenia na poziomie gruntu rzędu 0,3 g. Reaktory EPR projektowane są jako odporne na trzęsienie ziemi od 0.1 g w Finlandii do 0.3 g w USA. Standardowe projekty EPR, AP1000 i ESBWR są obliczone na wartość max poziomego przyśpieszenia gruntu 0,3g natomiast według przepisów energetyki europejskiej EUR wymagane jest 0,25g. W warunkach polskich, które są podobne do fińskich, nie będzie żadnych problemów z odpornością sejsmiczną reaktora EPR. Nie należy też oczekiwać żadnych podwyżek kosztów powodowanych przez względy sejsmiczne zostały już one uwzględnione w projekcie EPR na długo przed Fukushimą. Analizy bezpieczeństwa sejsmicznego wykonane przez firmę AREVA dla urzędów dozoru jądrowego w USA i w Wielkiej Brytanii wykazały, że nawet szczytowe przyspieszenie na poziomie gruntu równe 0.6g nie spowodowałoby znaczącego obniżenia zdolności układów bezpieczeństwa EPR do wykonywania ich funkcji. Rys. 3.2 Wymagania odporności na wstrząsy sejsmiczne stawiane reaktorowi EPR w różnych krajach. 21 Podchodząc do wniosków z awarii w Fukushimie w sposób bardziej ogólny energetyka jądrowa stawia postulat wzmocnienia zasilania elektrycznego, tak by elektrownia mogła wytrzymać długotrwały brak zasilania ze źródeł zewnętrznych i awarie własnych awaryjnych agregatów prądotwórczych. Również i ten postulat jest spełniony w przypadku reaktorów III generacji. Firma Westinghouse opracowała analizy, które wykazały, że reaktor AP1000 może bezpiecznie wytrzymać całkowitą utratę zasilania elektrycznego ze wszystkich źródeł prądu 21 AREVA Post-Fukushima 5_EPR Safety 15 June

11 zmiennego przez 72 godziny 22, a w późniejszym okresie wystarcza uruchomienie jednej tylko pompy by zapewnić długotrwałe chodzenie reaktora zasobami wody znajdującymi się w elektrowni. Westinghouse wykazał także, że basen przechowywania paliwa jest dobrze zabezpieczony i nie grozi mu awaria nawet w razie długotrwałego braku zasilania elektrycznego pądem przemiennym 23. Również reaktor EPR jest odporny na brak zasilania prądem przemiennym z zewnątrz. Ma on 4 generatory diesla o mocy 7 MW każdy, umieszczone w osobnych budynkach odpornych na zagrożenia zewnętrzne i dwa małe generatory diesla, każdy o mocy 1 MW, na wypadek całkowitej utraty zasilania z zewnątrz i z generatorów awaryjnych w elektrowni. Układy te są różnorodne (różne moce i napięcia - 10 kv i 690 V), osiągają pełną moc w ciągu 15 sekund po sygnale rozruchu i mogą pracować na pełnym obciążeniu przez 72 godziny. Czas ten jest wystarczający, by dowieźć i uruchomić ciężki sprzęt awaryjny zapewniający długotrwałe zasilanie elektryczne. Ponadto w projekcie reaktora EPR uwzględniono, że sieć zewnętrzna może być uszkodzona w wyniku trzęsienia ziemi, co spowoduje brak zasilania zewnętrznego przez 15 dni. Wobec tego, że w toku awarii EJ Fukushima wystąpił problem braku wody, firma AREVA przeanalizowała zasoby wody istniejące w elektrowni z reaktorem EPR i stwierdziła, że są one wystarczające. W razie utraty głównego ujścia ciepła (np. odprowadzenia ciepła do oceanu), reaktor EPR dysponuje dodatkowym osobnym układem odprowadzania ciepła oraz dużymi rezerwami wody w 4 zbiornikach systemu awaryjnego układu wody zasilającej wytwornice pary, dużym basenem wody do gaszenia pożarów i dużym zbiornikiem wody wewnątrz budynku reaktora. Rys. 3.3 Zasoby wody w reaktorze EPR 24 Dzięki silnemu i odpornemu na zagrożenia systemowi chłodzenia reaktora, w razie awarii utraty zasilania elektrycznego w reaktorze EPR zgromadzi się mniej zakumulowanej energii cieplnej. Umożliwia to usuwanie grzania powyłączeniowego nawet wtedy, gdy możliwości działania ograniczają się do środków zewnętrznych. Analizy wykazały, że dzięki spadkowi generacji ciepła po wyłączeniu reaktora, w przypadku reaktora EPR po upływie 1 dnia od awarii wystarcza dostarczanie wody z jednego wozu strażackiego by zapewnić wystarczające chłodzenie rdzenia reaktora. 22 Westinghouse: AP1000 Nuclear Power Plant Coping with Station Blackout, April Westinghouse AP1000 Nuclear Power Plant Spent Fuel Pool Cooling May AREVA Post-Fukushima 5_EPR Safety 15 June

12 Rys. 3.4 Chłodzenie po upływie 1 dnia od awarii może zapewnić dostarczanie wody z 1 wozu strażackiego 25. Tak więc reaktory III generacji były już od dawna zaprojektowane jako odporne na takie zagrożenia, jakie wystąpiły po trzęsieniu ziemi w Japonii. Urzędy dozoru jądrowego prowadzą analizy wniosków z Fukushimy, które będą uwzględnione w licencjonowaniu nowych elektrowni jądrowych. Jednakże nie oczekuje się istotnych zmian. W Wielkiej Brytanii regulator ONR (Office for National Regulation) opublikował w dniu 18 maja 2011 raport, w którym stwierdził, że nie widzi podstaw do przerywania pracy istniejących bloków jądrowych i sformułował zalecenia mające zwiększyć ich odporność na zagrożenia zewnętrzne 26. Szef dozoru brytyjskiego Mike Weighmann przygotowuje raport na temat Fukushimy, który będzie opublikowany w końcu września 2011, po czym brytyjski dozór jądrowy zamierza wydać ostateczne świadectwa bezpieczeństwa projektom elektrowni z reaktorami EPR i AP1000. Według oświadczenia dyrektora firmy AREVA w Polsce, jeśli będzie potrzeba, to do reaktora EPR zostaną wprowadzone odpowiednie modyfikacje, ale z dotychczasowych analiz wynika, że w obecnej koncepcji reaktor EPR nie potrzebuje poważniejszych zmian. Zaburzenia sejsmiczne w Polsce są minimalne, porównywalne do tych, jakie występują w Finlandii, a więc wielokrotnie mniejsze niż były w Japonii. Prawdopodobieństwo wysokiej fali w Polsce jest znikome, a analizy powodziowe wykonuje się jako normalną część każdego projektu elektrowni jądrowej. Jakie by nie były zagrożenia, to można tak skonfigurować elektrownię, że będzie można się przed nimi zabezpieczyć. Zmiany mogą wpłynąć na koszty istniejących elektrowni jądrowych, w których będą wprowadzane modyfikacje. Np. niemiecki dozór jądrowy wydał raport, w którym stwierdza się, że niemieckie elektrownie jądrowe są bezpieczne, ale 4 bloki nie mają ochrony fizycznej na wypadek uderzenia samolotu. Możliwe jest, że w wyniku takich ocen elektrownie te będą 25 AREVA Post-Fukushima 5_EPR Safety 15 June AREVA Post-Fukushima: Safety Authorities Actions Worldwide, July

13 musiały wprowadzić wzmocnienie konstrukcji lub zostaną zamknięte. W Rosji Rostechnadzor opublikował w kwietniu 2011 raport, w którym stwierdził, że rosyjskie elektrownie jądrowe nie mają luk w zakresie odporności na zagrożenia zewnętrzne. Urzędy dozoru jądrowego w innych krajach również prowadzą analizy, i tak np. w USA dozór jądrowy (NRC) wydał już tymczasowy raport 27 z zaleceniami, które zasadniczo nie wiążą się z dodatkowymi wydatkami na modyfikacje elektrowni, a ukierunkowane są głównie na ulepszenie pracy dozoru jądrowego. 4. Nakłady inwestycyjne na morskie farmy wiatrowe Jak wspomnieliśmy powyżej, jednostkowe nakłady inwestycyjne na budowę wiatraków są znacznie wyższe niż nakłady na elektrownie jądrowe. Jest to skutkiem bardzo małej gęstości mocy wiatru setki razy mniejszej niż w przypadku wody i pary, wykorzystywanych w turbinach elektrowni jądrowych a także niewielkich współczynników wykorzystania mocy na skutek częstych spadków siły wiatru. Dlatego do wyprodukowana tej samej ilości energii potrzeba wiatraków o mocy 4-5 razy większej od mocy elektrowni jądrowych. A chociaż pojedyncze wiatraki wydają się smukłe, w rzeczywistości ilości materiałów potrzebnych na ich budowę są dużo większe niż ilości materiałów potrzebnych na elektrownie jądrowe. Do budowy elektrowni jądrowej z reaktorem PWR o mocy 1000 MW pracującym przez 90% godzin w roku pełną mocą potrzeba ton stali i 372 tys ton betonu 28 Dla reaktora EPR o mocy 1650 MW wskaźniki są podobne potrzeba dlań 630 tys. ton betonu 29. Dla reaktorów PWR wg oceny IAEA potrzeba 900 tys. ton betonu i ton stali 30 - jest to najwyższa z ocen dla reaktorów energetycznych. Razem więc, na 1000 MW potrzeba w przypadku EJ około od 430 tys. ton do miliona ton żelaza i betonu. A dla farmy wiatrowej ile? Wiatrak o mocy szczytowej 2 MW pracujący na lądzie potrzebuje podstawy betonowej o wadze około 800 ton i elementów stalowych o wadze około 300 ton, Tymczasem jego moc przy przeciętnych współczynnikach obciążenia jest dużo niższa. W 2010 r. w Niemczech współczynnik obciążenia wyniósł tylko 0,197, w Wielkiej Brytanii 0,20 i tylko w krajach o szczególnie silnych wiatrach jak Dania i Irlandia wartość tego współczynnika sięgała odpowiednio 0,27 i 0, Przyjmując wyższy od zanotowanego w ostatnim roku współczynnik obciążenia 0,22 widzimy, że wiatrak o mocy nominalnej 2 MW pracuje średnio z mocą 440 kw. Potrzeba więc razem 1100 ton żelaza i betonu na wiatrak o mocy średniej 440 kw i o trwałości 20 lat. Dla elektrowni jądrowej współczynnik obciążenia można przyjąć równy 0,9 (średnia dla wszystkich 104 bloków jądrowych w USA to 0,91 lub wyżej) co oznacza, że na farmy wiatrowe na lądzie dające tyle energii, co EJ 1000 MW przez 60 lat potrzeba ( )/2x1000x0,9/0,22x60/20 = 6,75 miliona ton żelaza i betonu. Jest to liczba szokująca od 7 do 15 razy więcej niż dla elektrowni jądrowej. Nic dziwnego, że i nakłady inwestycyjne są większe. A ile one wynoszą? 27 US NRC: Recommendations for Enhancing Reactor Safety in the 21-st Century, 12 July Dones R et al GABE: Environmental Inventories for future electricity supply systems for Switzerland, PSI report 96-07, February od inż. Z. Wiegnera, kierownika budowy Olkiluoto 3, z dnia Ki Sig Kang Project Management of NPP including Construction Nuclear Power Division IAEA 11 May Enlarged wind statistics 13

14 Wg broszury dla uzyskania mocy średniej takiej jak z elektrowni jądrowej o mocy 3000 MW potrzeba klastra MFW o mocy 5460 MW. Koszty tych farm wynoszą obecnie 3500 euro/kw 32. Autorzy broszury twierdzą, że koszty te gwałtownie spadną. Zobaczmy, czy doświadczenie potwierdza te obietnice. 5. Długoterminowe perspektywy zmian nakładów inwestycyjnych na elektrownie jądrowe i wiatrowe Autorzy broszury przyjmują zupełnie inne założenia dla każdej z rzekomo obiektywnie porównywanych technologii. Dla energetyki jądrowej przewidują oni ciągły wzrost kosztów, zaprzeczając spadkowi kosztów w miarę uczenia się, chociaż doświadczenia energetyki jądrowej są jednoznacznie pozytywne. Jak widać z rys. 5.1, przy budowie serii reaktorów danego typu występowało wyraźne skrócenie czasu budowy w miarę zdobywania doświadczenia, a wraz z nim malały koszty budowy. Rys. 5.1 Skracanie czasu budowy bloków EJ w miarę zdobywania doświadczenia 33 Szczegółowych danych o redukcji czasu budowy kluczowych elementów też nie brakuje. Na rys. 5.2 widzimy, że przy budowie bloków nr 1 i 2 z reaktorami EPR w elektrowni Taishan w Chinach (TSN1 i 2) wystarczał czterokrotnie mniejszy nakład pracy dla osiągnięcie tego samego zaawansowania budowy, co przy budowie prototypowych bloków w Olkiluoto w Finlandii (OL3) i Flamanville we Francji (FA3). Znaczne obniżenie kosztów elektrowni jądrowych przewidują także analizy wykonywane dla warunków brytyjskich, jak widać w tabeli 5.1, gdzie podano przewidywane nakłady inwestycyjne przy przyjęciu scenariusza zrównoważonego rozwoju i scenariusza najmniejszych kosztów. Tabela 5.1 Jednostkowe nakłady inwestycyjne na elektrownie jądrowe w Wielkiej Brytanii Morski wiatr kontra atom. 33 Rozwadowski A: Technologia i doświadczenie firmy AREVA dla polskiego programu energii jądrowej, Konferencja Most Wanted, Warszawa, maja 2011 roku 14

15 Scenariusz zrównoważonego rozwoju Scenariusz najmniejszych kosztów Rok Mln /MW Mln Euro/kW /kw Euro/kW Jak widać, dla roku 2015, gdy będą zamawiane bloki dla elektrowni jądrowej w Polsce, nakłady inwestycyjne w Wielkiej Brytanii będą w przedziale od 3130 do 3310 euro/kw, a w następnych latach będą malały. Jest to ocena zasadniczo odmienna od zawyżonych ocen podawanych przez przeciwników energetyki jądrowej. Rys. 5.2 Zaawansowanie budowy w funkcji pracochłonności w blokach prototypowych LO3 i FA3 i w blokach następnych w TSN 1 i Przeciwnicy energetyki jądrowej powołują się na długotrwałe opóźnienia w budowie amerykańskich elektrowni jądrowych w XX wieku, twierdząc, że są one regułą dla przemysłu jądrowego. Ale opóźnienia w budowie elektrowni jądrowych w USA są sukcesem organizacji antynuklearnych. To wskutek ich protestów procesy sądowe trwały przez wiele lat, niekiedy doprowadzały do ruiny firmy inwestujące w energetykę jądrową, zawsze zaś powodowały wzrost kosztów. Słowo sukces zasługuje na cudzysłów, bo koszty odsetek narastających podczas tych procesów musiało w ostatecznym rozrachunku pokryć społeczeństwo, a nie organizacje typu Greenpeace. A gdy elektrownie dostawały wreszcie zezwolenie na pracę, to pracowały znakomicie. A straty czasu i pieniędzy - bo odsetki od zamrożonego kapitału trzeba było płacić przez cały czas każdego procesu były niepotrzebne. Opóźnianie rozruchu elektrowni jądrowych było w interesie organizacji antynuklearnych, walczących o rozgłos i wpływy, ale na pewno nie w interesie społeczeństwa. W Polsce nie można powtarzać błędów amerykańskich, jesteśmy zbyt ubodzy, by bez sensu płacić odsetki za czas tracony na spory. Wszelkie dyskusje trzeba przeprowadzić PRZED rozpoczęciem budowy elektrowni jądrowej (EJ), a nie później. Opóźnienie rozpoczęcia budowy nie jest bardzo kosztowne, po prostu społeczeństwo polskie za każdy rok 34 Costs of low-carbon generation technologies, Committee on Climate Change, Mott MacDonald, May Rozwadowski ibid. 15

16 opóźnienia programu musi zapłacić zużyciem droższej energii z innych źródeł. Natomiast gdy w budowę już włożono miliardy euro i elektrownia czeka na zezwolenie na rozruch wtedy opóźnienia są bardzo kosztowne, bo odsetki od kapitału trzeba płacić! Oczywiście autorzy broszury wiedzą, że wraz ze zdobywaniem doświadczenia koszty maleją. Ale takie pozytywne stwierdzenia zachowują tylko dla technologii wiatrowej. Autorzy podają że Najnowsze, budowane obecnie na Bałtyku, niewielkie jeszcze MFW mają koszty jednostkowe rzędu EUR/kW. Jakież więc koszty przyjmują na okres około 2020 roku? Odpowiedź jest bardzo optymistyczna. Nakłady inwestycyjne na rok 2020 mają wynosić tylko EUR/kW (EUR z 2007 r). Do tego autorzy dodają znikomo małe koszty przyłączenia farmy do sieci elektroenergetycznej na lądzie. Koszty te mają pokryć rozbudowę głównego punktu zasilającego (tzw. GPZ), budowę stacji Lubiatowo i rozbudowę stacji Słupsk. Łącznie przewidziano na ten cel 25 mln zł co stanowi zaledwie dodatkowo 1,1 EUR/kW; Biorąc pod uwagę, że farmy wiatrowe będą budowane w odległości około 40 km od brzegu, kwota 1,1 euro/kw wydaje się zaniżona. Ale pozostańmy przy ocenie zmian kosztów w funkcji czasu i procesu uczenia się. Oto na 2040 rok autorzy broszury podają nakłady inwestycyjne w wysokości EUR/kW (EUR z 2010 r.), chociaż według ocen firmy Mott- MacDonald są one wyższe. Tak więc autorzy założyli, że koszty inwestycyjne MFW zmaleją dwukrotnie w okresie od 2011 do 2040 roku. Twierdzą oni podobnie jak wszyscy zwolennicy OZE że koszty OZE stale maleją. Tymczasem nie jest to zgodne z prawdą. Koszty inwestycyjne na elektrownie wiatrowe w USA po dwóch dekadach obniżek zaczęły w XXI wieku rosnąć i od 2004 roku wzrosły bardzo wyraźnie. W 2004 roku nakłady inwestycyjne na turbiny wiatrowe na lądzie były najniższe, około 1100 USD/ kw. Już w 2006 roku koszty te wzrosły i wynosiły średnio 1485 USD/kW, z zakresem kosztów sięgającym od 1300 USD/kW do ponad 1700 USD/kW. Analitycy w Lawrence Berkeley National Laboratory sądzą, że podwyżki wynikają z kilku powodów, wśród których najważniejszym był wzrost cen surowców i energii: Koszty surowców stosowanych do budowy wiatraków i urządzeń pomocniczych takich jak cement, miedź, stal i inne wzrosły. Cena miedzi wzrosła z $0,72/lb w lipcu 2002 do $2,32/lb w marcu Ceny stali zbrojeniowej wzrosły w tym samym okresie o 45%. Ceny betonu budowlanego wzrosły o 50%. Podobnie wzrósł koszt energii potrzebnej do produkcji, transportu i montażu turbin wiatrowych i generatorów. Cena detaliczna oleju napędowego do silników diesla w USA wzrosła z $0,85/galon w lipcu 2002 do $2,07/galon w marcu Wobec ogromnej materiałochłonności i energochłonności budowy wiatraków musiało to odbić się na cenach wiatraków. Inne przyczyny wzrostu kosztów to koszty utrzymania ruchu turbin wiatrowych, które okazały się wyższe od oczekiwanych, w szczególności dla turbin wiatrowych firmy VESTAS z Danii. Ponadto dostawcy turbin powiększali swoje zyski (w warunkach amerykańskich dominującym dostawcą jest firma General Electric, która podniosła ceny wobec tego, że ceny dostaw z Europy wzrosły na rynku amerykańskim wskutek niskiego kursu dolara wobec euro). Czynniki te były częściowo kompensowane przez wzrost mocy farm wiatrowych co spowodowało redukcję kosztów dostaw wyposażenia, kosztów budowy i eksploatacji. Średnia moc farmy wiatrowej na północno-zachodnim wybrzeżu USA wzrosła z około 20 MW w latach do ponad 175 MW dla farm budowanych obecnie. Całkowita moc farm wiatrowych nadal rośnie i ostatnio zapowiadano dojście do mocy 750 MW. 16

17 Inne elementy kosztów utrzymują się na mniej więcej stałym poziomie. W sumie jednak nakłady inwestycyjne wzrosły, jak pokazuje rys Wykres ten opracowano przy założeniu, że współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wynosi 32%. Pokazane na nim nakłady inwestycyjne to całkowite koszty z wyłączeniem kosztu kapitału i innych kosztów finansowania inwestycji. Na rysunku pokazano dane o dużym poziomie wiarygodności, reprezentatywne dla warunków obecnych i przewidywanych w bliskiej przyszłości. Na przykład, koszty podawane w ofertach leżących w zakresie górnych 50% ofert pominięto zakładając, że jest małe prawdopodobieństwo, by takie oferty zostały wybrane do realizacji. Podobnie pominięto starsze i małe projekty. Linia tendencji została opracowana na podstawie punktów o wysokim poziomie ufności. Rys. 5.3 Nakłady inwestycyjne na elektrownie wiatrowe. (wg opracowania NPCC 36 W uzupełnieniu tego wykresu można dodać, że w 2002 roku oceniano, że koszty morskich farm wiatrowych są około 30-40% wyższe od kosztów farm lądowych. Wynosiły więc one wtedy około USD/kW. Tymczasem obecnie autorzy broszury podają koszty w wysokości 3500 euro/kw a więc ponad dwukrotnie większe. A więc koszty farm wiatrowych rosną! Przykład tej tendencji wzrostowej podano też w analizie organizacji The Northwest Power and Conservation Council (NPCC). W swoim planie sformułowanym w 2002 roku i przyjętym w 2004 roku NPCC przyjmowała nakłady inwestycyjne w wysokości $1010 USD z 2000 r. co odpowiada 1160 USD/kW w USD z 2006 roku. Do roku 2004 wydawało się, że te założenia są rozsądne, pisze NPCC. Ale koszty nowych farm wiatrowych wzrosły znacznie w ciągu następnych lat. Przewidywane ceny energii z elektrowni wiatrowych oddawanych do eksploatacji w 2007 roku doszły do ponad 100 USD/MWh. Głównym elementem powodującym taki wzrost był wzrost nakładów inwestycyjnych o około 50% w stosunku do założeń z 2004 roku. Jednostkowe nakłady inwestycyjne w roku 2006 oceniano jako równe średnio 1500 USD/kW. Podwyżki te zostały częściowo zrównoważone przez udoskonalenia w procesie konwersji 36 Northwest Power & Conservation Council Biennial Review Of The Cost Of Wind Power July 13,

18 energii, dające oszczędności w wysokości około 7%. W sumie jednak zyski z budowy wiatraków znacznie zmalały. W marcu 2011 r. ceny w USA wahały się w szerokim zakresie, od 4,16 mln USD/MW w farmie wiatrowej na Hawajach do 2.45 mln USD /MW w stanie Maine. 37 Ale nawet porównując niższą z tych wartości z cenami z poprzednich lat widać, że o spadku kosztów inwestycyjnych nie ma mowy od 2003 roku do 2011 r. jednostkowe nakłady inwestycyjne na farmy wiatrowe na lądzie wzrosły z 1.1 do 2.45 mln USD/MW, a więc około 2,7 razy. Efektem tego był gwałtowny spadek tempa inwestowania w wiatraki w USA w 2010 roku przyrost mocy zainstalowanych wiatraków był dwukrotnie niższy niż w 2009 roku. 38 W Europie wielką farmę wiatrową na morzu będzie budować Francja - moc szczytowa farmy wyniesie 3000 MW, koszt 10 miliardów euro 39, a więc 3,3 mln euro/mw, podobnie jak w amerykańskiej farmie na Hawajach. W Holandii w maju 2010 roku rząd przydzielił niemieckiej firmie deweloperskiej Bard Engineering ogromne subsydium w wysokości 4.5 miliarda euro na budowę dwóch farm wiatrowych o mocy 300 MW każda na Morzu Północnym. Oznacza to nakłady inwestycyjne w wysokości 7,5 mln euro/mw. Najnowsza informacja o farmie wiatrowej na morzu budowanej dla Niemiec podaje, że nakłady inwestycyjne na tę farmę o mocy 288 MW wyniosą 1,2 miliarda USD 40. Przy współczynniku wykorzystania mocy zainstalowanej równym 0,45 jak podają autorzy broszury 41 oznacza to 9,2 mln USD/MW. Nic dziwnego, że za energię z farmy wiatrowej na morzu Niemcy muszą płacić deweloperom 190 euro/mwh 42. Powyższe dane wskazują, że założenia autorów broszury o gwałtownym spadku kosztów inwestycyjnych na wiatraki są nieuzasadnione. Jeśli nawet założymy, że trend wzrostu kosztów obserwowany od 2004 roku do chwili obecnej nie utrzyma się i ceny wiatraków nie będą rosły, to przyjmowanie jako założenia do analiz, że: koszty EJ wzrosną ponad dwukrotnie ponad obecne ceny koszty wiatraków spadną ponad dwukrotnie w stosunku do obecnych cen jest nieuprawnione i w oczywisty sposób fałszuje rzeczywistość. 6. Łączne nakłady inwestycyjne do poniesienia w przy wyborze jednej z rozważanych technologii Autorzy broszury podali, że dla wytworzenia w farmach wiatrowych na morzu takiej samej energii jak w pierwszej polskiej elektrowni jądrowej o mocy 3000 MW potrzeba klastra MFW o mocy 5460 MW. Widzieliśmy powyżej, że nie ma uzasadnienia dla przyjmowania na przyszłość do roku 2020 jednostkowych nakładów inwestycyjnych na farmy morskie innych niż obecne. Przy nakładach wynoszących jak podaje broszura 3500 euro/kw, koszty France to Invest $13bn on First Offshore Wind Project, 31 January Morski wiatr

19 inwestycyjne programu budowy wiatraków morskich wyniosą 5460MW x euro/mw = 20 miliardów euro. Jest to równowartość 80 miliardów PLN 43. W przypadku pierwszej elektrowni jądrowej, przyjmując zgodnie z analizą MIT, na którą powołują się autorzy broszury, (ale bez nieuprawnionych modyfikacji!) bezpośrednie koszty inwestycyjne (EPC) w wysokości 3300 euro/kw powiększone o koszty inwestora w wysokości 20% otrzymujemy łączne nakłady 4000 euro/kw, co oznacza koszt pierwszej EJ w wysokości 12 miliardów euro = 48 miliardów PLN. Autorzy broszury podają 50 mld PLNmożna przyjąć tę wielkość jako wyjściową do dalszej oceny. Jest to dużo ale znacznie mniej, niż koszt programu rozwoju morskich farm wiatrowych. I to nie licząc okresu pracy użytecznej który dla elektrowni jądrowej wynosi 60 lat, a dla wiatraków 20 lat, a więc koszty inwestycyjne na wiatraki trzeba będzie w czasie trwania elektrowni jądrowej ponieść trzykrotnie! Można popierać rozwój wiatraków ale nie można twierdzić, że 80 miliardów potrzebne na wiatraki to mniej niż 48 miliardów na elektrownię jądrową. Greenpeace pisze, że rząd polski i parlament muszą zmienić swe plany i zrezygnować z budowy elektrowni jądrowej a budować wiatraki na morzu. Ale nawet Greenpeace nie może pisać, że budowa wiatraków jest tańsza! 7. Współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej dla EJ i dla MFW Aby uzyskać zamówione przez Greenpeace wyniki, autorzy broszury nie tylko stosują tak grube zmiany, jak niemal dwukrotnie podwyższenie nakładów inwestycyjnych. Wprowadzają oni także istotne zmiany w założeniach odnośnie współczynnika wykorzystania mocy zainstalowanej dla elektrowni jądrowych, przyjmując go zbyt nisko, a dla elektrowni wiatrowych- zbyt wysoko w stosunku do rzeczywistości. Rzeczywistość zaś jest taka, że średnia wartość współczynnika wykorzystania mocy zainstalowanej we wszystkich 104 rektorach energetycznych w USA stopniowo rosła, przed kilku laty osiągnęła wartość powyżej 91% i utrzymuje się na tym poziomie rok po roku. 43 Wg doniesienia prasowego z dnia średni koszt MFW wynosi 3 mln euro /MW. Ponieważ jednak system dotacji OZE uniemożliwia sprawdzenie jakie są naprawdę ich koszty, a broszura Greenpeace u wydana w lipcu 2011 podaje 3.5 mln euro/mw, przytaczamy liczbę podaną w tej broszurze. 19

20 Rys. 7.1 Współczynnik obciążenia dla wszystkich 104 reaktorów energetycznych w USA 44 Warto dodać, że są to reaktory z trzema równoległymi systemami bezpieczeństwa, przy czym jeden wystarcza do zapewnienia bezpieczeństwa, a dwa stanowią rezerwę na wypadek awarii i uszkodzeń. Oznacza to, że dla dłuższych napraw trzeba te reaktory zatrzymywać a więc obniżać ich współczynnik wykorzystania mocy. Natomiast nowe reaktory III generacji mają po cztery układy bezpieczeństwa, co oznacza, że w razie potrzeby można jeden z nich naprawiać, gdy reaktor pracuje na pełnej mocy, a i tak trzy układy pozostają gotowe do interwencji w razie awarii. Tak więc potrzebne czasy przestoju reaktora na naprawy będą w III generacji krótsze, niż w obecnej II generacji. Wydaje się więc, że można spokojnie przyjąć dla reaktorów III generacji przynajmniej taki sam współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej jak w obecnie pracujących reaktorach amerykańskich, czyli 91%. Ale autorzy raportu wolą ten współczynnik zaniżyć. Powołują się przy tym na raport MIT, który jednak nie dotyczył reaktorów III generacji i nie uwzględniał postępu w zakresie zwielokrotniania układów bezpieczeństwa. Czy jest to słuszne? Uważam, że nie, bo za te zwielokrotnione układy płacimy, ponosząc odpowiednio większe nakłady inwestycyjne. Nie można przyjmować nakładów inwestycyjnych jak dla reaktorów ulepszonych, a jednocześnie ignorować, że te zwiększone nakłady przynoszą owoce w postaci wzrostu dyspozycyjności reaktora. Przyjęte przez autorów założenie 85% odpowiada zmniejszeniu ilości energii elektrycznej produkowanej przez reaktor o (91-85)/85 = 7%, co oznacza wzrost kosztów energii elektrycznej prawie o 7%. Natomiast dla wiatraków na morzu autorzy przyjmują bez wahania współczynnik obciążenia 45%, z dalszym wzrostem tego współczynnika do 50% począwszy od 2046 roku. Wartości te trzeba skonfrontować ze współczynnikami średniego wykorzystania mocy 44 Energy Information Administration, NEI, April

21 wiatraków na morzu w Wielkiej Brytanii i Zachodniej Danii, gdzie silne wiatry znad Atlantyku zapewniają wspaniałe warunki wiatrowe, nieosiągalne na Bałtyku 45. W Wielkiej Brytanii na najbardziej eksponowanym na wiatr obszarze morskim współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wynosi około 35%, a w Danii, np. na farmie morskiej Horns Rev 46 gdzie szybkość wiatru wynosi przeciętnie 9,7 m/s, współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wynosi około 42%. Ale jak widać z rysunku 7.2, wiatry na Bałtyku są słabsze niż u wybrzeży Danii. Z mapy wiatrów wokoło Danii widzimy, że prędkości wiatru w granicach od 15 do 20 m/s występują u północno-zachodnich wybrzeży Danii, w cieśninie między Danią a Norwegią, natomiast na wschód od Danii, nad morzem Bałtyckim, prędkości są znacznie mniejsze, w granicach od 10 do 15 m/s. Bałtyk jest więc znacznie mniej atrakcyjny niż morze przy zachodnich wybrzeżach Danii i współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej winien być niższy, poniżej typowego współczynnika w Wielkiej Brytanii. Przyjęcie go jako 35% byłoby już i tak znacznym zawyżeniem. Przyjmując 45%, a w dalszej przyszłości 50%, raport Greenpeace u przyrzeka produkcję energii z wiatraków zawyżoną o 10 i 15 punktów procentowych w stosunku do stanu obecnego. Jak widać, przy ocenie współczynników wykorzystania mocy autorzy potraktowali energię jądrową i wiatrową krańcowo różnie, przyjmując te współczynniki zaniżone dla energii jądrowej i znacznie zawyżone dla energii wiatrowej. 8 Koszty energii elektrycznej z elektrowni jądrowej i z MFW Autorzy broszury twierdzą, że przyjęte w Programie Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ) wielkości kosztów wytwarzania energii elektrycznej w EJ są zdecydowanie zaniżone. Należy jednak pamiętać, że PPEJ został przygotowany przed rokiem, Podano tam wartość około 57 euro/mwh w euro z 2005 r., co odpowiada 67 euro/mwh w euro z 2011 roku. Wcześniejsze oceny, cytowane w Prognozie Oddziaływania na Środowisko PPEJ wg artykułów z 2009 roku, były dla EJ znacznie niższe, aż do 35 euro/mwh. Czy jednak, jak twierdzą autorzy broszury, są one dwukrotnie niższe od wszystkich innych znanych źródeł? Od 1 lipca 2011 roku francuska firma Electricite de France (EDF) sprzedaje energię elektryczną z elektrowni jądrowych po cenie 40 euro/mwh. Sprzedaje ją każdej firmie, jaka chce ją kupić, przy czym konkurencja utrzymuje, że energia ta powinna kosztować mniej, około 35 euro /MWh. A więc produkująca i sprzedająca energię jądrową EDF zarabia nawet przy tak niskiej cenie, jak 40 euro/mwh. Rząd francuski oświadczył, że cena ta wystarcza by nie tylko utrzymać produkcję energii elektrycznej z istniejących elektrowni jądrowych, ale i budować nowe obiekty. Czy więc cena 67 euro/mwh (w euro z 2011 roku) podana w PPEJ jest istotnie zaniżona? Sądzimy, że cena ta jest zgodną z oczekiwaniami energetyki jądrowej na lata 20-te. Natomiast przeciwnicy energetyki jądrowej operują kosztami dwu lub trzykrotnie wyższymi. Rekordzistą jest tu prof. Mielczarski, który zdobył rozgłos twierdząc, że koszty energii jądrowej wyniosą 600 zl/mwh. Autorzy broszury powołują się też na pana Coopera, również starającego się zastraszyć czytelników rzekomo wysokimi cenami energii elektrycznej z elektrowni jądrowych Hasager C.B et al: SAR Based Wind Resource Statistics in the Baltic Sea, Remote Sens. 2011, 3,

22 Jak widać, ani pan Cooper, ani prof. Mielczarski nie przejmują się faktami. A fakty są takie, że na całym świecie elektrownie jądrowe wytwarzają energię elektryczną taniej niż inne źródła. Znane są koszty wytwarzania energii elektrycznej z różnych źródeł w USA, pokazane na rys. 8.1 wg opracowania NEI Rys. 8.1 Koszty wytwarzania energii elektrycznej z różnych źródeł w USA 47 Jak widać, koszty energii jądrowej są najniższe i bardzo stabilne, a w 2010 roku wyniosły w USA zaledwie 2,14 centa/kwh, gdy koszty energii z elektrowni gazowych były dwukrotnie wyższe. Podobne wyniki osiągają elektrownie jądrowe w Niemczech. Dlatego rząd niemiecki obłożył je podatkiem na rzecz energetyki odnawialnej, która jest bardzo droga i wymaga dopłat, które w 2011 roku wyniosą 13 miliardów euro rocznie. Przeciwnicy elektrowni jądrowych twierdzą, że takie koszty w USA czy w Niemczech, które od dawna nie budują nowych elektrowni jądrowych, są osiągane dzięki temu, że elektrownie te już się zamortyzowały. Warto to jednak przemyśleć przecież człowiek żyje dłużej niż 20 lat, na jakie liczona jest amortyzacja, a jego dzieci i wnuki będą żyły jeszcze dłużej. Elektrownia jądrowa to dobry prezent dla naszych dzieci, które dzięki niej będą miały tanią energię elektryczną, gdy nas już nie będzie na świecie. Niskie ceny energii elektrycznej z elektrowni jądrowych są też w dziesiątkach innych krajów, a spośród nam najbliższych - w Czechach czy Słowacji. Dowodem na opłacalność energetyki jądrowej jest wykres sporządzony przez znaną firmą McKinsey dla Czech, Oczywiście najtańszym sposobem obniżenia emisji CO2 jest redukcja zużycia energii elektrycznej poprzez podniesienie efektywności jej zużycia, przez polepszenie izolacji cieplnej budynków itp. Ale gdy już wyczerpiemy możliwości oszczędzania, a chcemy 47 NEI US Electricity production costs,