Transformując rynek płatności Polska w awangardzie europejskiej

Transkrypt

1 Transformując rynek płatności Polska w awangardzie europejskiej Jakub Górka Wydział Zarządzania Uniwersytet Warszawski III Międzynarodowy Kongres Płatności Bezgotówkowych organizatorzy: FROB i WZ UW Warszawa, 18 marca 2015 r.

2 Agenda Zmiany na rynku płatności w Polsce i kontekst paneuropejski, Wnioski z wcześniejszych badań, Badania Komisji Europejskiej, Korzyści i koszty z obniżki opłat interchange oraz wyniki badania akceptantów kart płatniczych w Polsce (2014/2015). 2

3 Polski rynek płatności Polska liderem w płatnościach zbliżeniowych Niski poziom oszustw kartowych Wysokie użycie smartfonów, także do płatności Rozwinięta bankowość elektroniczna i mobilna Wiele użytecznych rozwiązań w płatnościach mobilnych i elektronicznych 3

4 Austria Belgia Bułgaria Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Lichtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja W. Brytania Węgry Włochy Intra-EOG Wielostronne opłaty interchange (MIFs, Multilateral Interchange Fees) 1, ,6 1,4 1, 1,0 0,8 0,6 0,4 0, 0,0-0, MasterCard debetowa MasterCard kredytowa Visa debetowa Visa kredytowa Źródło: Komisja Europejska (Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji). 4

5 Poziom opłat interchange w Polsce ~1,6% ~1,3% ,5% ,3% 0,2% 5

6 2016 6

7 Obecnie na finalnym etapie procedury legislacyjnej Rozporządzenie IF Reg (zwane także MIF Reg) regulacyjna redukcja opłaty interchange 0,2% karty debetowe; 0,3% karty kredytowe 7

8 Badanie kosztów akceptacji gotówki i kart płatniczych w Polsce 2012 Wnioski Występuje dysproporcja między kosztami gotówki i kart płatniczych po stronie przedsiębiorców w Polsce. Koszty akceptacji kart płatniczych są znacznie wyższe niż gotówki. Aplikacja testu obojętności akceptanta dowodzi, że stawki opłaty interchange w Polsce powinny być niskie (do ok. 0,2%), a nawet zerowe (w zależności od kwoty transakcji). Elastyczność cenowa przedsiębiorców na wysokość opłaty akceptanta wskazuje, że wprawdzie każda obniżka opłaty interchange przyspieszyłaby rozwój sieci akceptacji, ale dopiero niskie poziomy opłaty interchange mogłyby faktycznie spowodować wysoce dynamiczny rozwój sieci akceptacji kart płatniczych w Polsce. 8

9 B m C m MIF m0b = 0 gdzie: B korzyść, C koszt, m (indeks górny) oznacza akceptanta MIF m0b poziom MIF, który sprawia, że akceptant staje się ekonomicznie obojętny na płatność kartą (tzw. zero-level benefit) TC n = F n + αn n + βv n Test turysty gdzie: TC n koszt całkowity instrumentu płatniczego n (e.g. gotówka/karta) F n koszt stały instrumentu płatniczego n, α koszt zmienny na jedną transakcję instrumentem płatniczym n, N n liczba transakcji instrumentem płatniczym n, β koszt zmienny na jedną jednostkę obrotu instrumentem płatniczym n, V n wartość transakcji instrumentem płatniczym n MIT MIF = VC gotówka VC karta = MC gotówka MC karta MIT MIF dwuskładnikowa = α gotówka α karta + (β gotówka β karta )x gdzie: α gotówka i α karta średni koszt zmienny na jedną dodatkową transakcję gotówką/kartą, β gotówka i β karta średni koszt zmienny na jedną dodatkową jednostkę obrotu gotówką/kartą, 9 x wartość transakcji

10 Badania Komisji Europejskiej Badania paneuropejskie Cel badania DG COMP: określić maksymalny poziom MIF (Multilateral Interchange Fee) zgodny z MIT (Merchant Indifference Test, test obojętności akceptanta, czyli test turysty). DG Competition: dwa badania, by zebrać dane o kosztach oraz liczbie i wartości płatności, dwa przetargi: COMP/2012/003 Survey of merchants' costs of processing cash and card payments (July 2012) COMP/2012/004 Broad merchant payment acceptance survey (September 2012) Prezentacja: András Janecskó, Dział Systemów Płatności, Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji, Komisja Europejska 10

11 Korzyści i koszty obniżki opłat interchange w Polsce niższe koszty akceptacji potencjalnie szybszy wzrost sieci akceptacji kart płatniczych (nowi akceptanci), szersza sieć akceptacji silniejszy efekt sieci wyższa użyteczność kart płatniczych dla sprzedawców i konsumentów wyższa liczba i wartość płatności kartą niższe opłaty interchange mechanizm transmisyjny: agent akceptant konsument niższe wpływy z IF dla wydawców kart potencjalnie wyższe opłaty posiadacza karty, niższe opłaty interchange potencjalna wyższa konkurencyjność rynku, możliwość wprowadzania na rynek nowych instrumentów płatniczych z niższymi opłatami wewnętrznymi lub w nowych modelach biznesowych, łatwiejsze przekonanie banków i instytucji płatniczych do wydawania nowych, tanich instrumentów płatniczych, intensyfikacja konkurencji na rynku acquiringu 11

12 Sieć akceptacji 8,0 Liczba akceptantów Liczba punktów handlowo-usług. Liczba terminali płatniczych 2014/ Historyczny rekord roczny Historyczny rekord roczny Historyczny rekord roczny Źródło: dane NBP 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2, Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Liczba akceptantów Liczba punktów handlowo-usługowych Liczba terminali płatniczych 12

13 Liczba i wartość płatności kartą 20,0 Liczba płatności kartą w terminalach płatniczych Wartość transakcji kartą w terminalach płatniczych 2014/ ,1 mln +20,3 mld zł Historyczny rekord roczny Historyczny rekord roczny Źródło: dane NBP 15,0 10,0 5,0 0,0-5, Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3 Q1/Q4 Q2/Q1 Q3/Q2 Q4/Q3-10,0-15,0 Liczba płatności kartą Wartość płatności kartą 13

14 Wpływy banków z tytułu IF 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 w mld zł 1,36 1,56 1,78 1,59 1,22 Presja na wzrost prowizji w bankach: niższe stopy procentowe niższe wpływy z IF, niższe wpływy z bancassurance, 0,8 wyższe wpłaty na BFG. 0,6 0,4 0,2 0, Wyższe opłaty Bank Transfer Day rosnąca konkurencyjność rynku 2013/ /2013 max: 194 mln zł max: 364 mln zł rozwiązania PSD2, IF Reg, PAD 14

15 Badanie akceptantów kart płatniczych w Polsce 2014/15 Inicjator badania Partner badania Wykonawca badania druga edycja badania Cele badania identyfikacja zmian, jakie zachodzą w obszarze akceptacji kart płatniczych w Polsce, określenie stopnia przełożenia na rynek akceptacji kart płatniczych obniżek opłat interchange w systemach Visa i MasterCard wprowadzonych w 2014 roku, określenie poziomu kosztów płatności kartowych ponoszonych przez polskich przedsiębiorców, oszacowanie potencjału tkwiącego w płatnościach mobilnych, poznanie nastawienia polskich akceptantów kart do innowacyjnych form płatności. 15

16 Dobór próby ogólnopolska, reprezentatywna, zróżnicowana geograficznie i branżowo próba 1000 przedsiębiorstw handlowo-usługowych akceptujących karty płatnicze w segmencie C2B dla próby całkowitej błąd szacowania +/- 3% przy poziomie istotności 95% Sekcja PKD wg GUS Liczba wywiadów G: Handel hurtowy i detaliczny n=424 H: Transport i gospodarka magazynowa n=75 I: Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi n=154 M: Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna n=73 Q: Opieka zdrowotna i pomoc społeczna n=105 R+S: Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją + Pozostała działalność usługowa n=169 Wielkość firmy Liczba pracowników Liczba wywiadów mikro: do 9 pracowników n=497 małe: pracowników n=305 średnie: pracowników n=175 Razem n=1000 duże: 250 pracowników lub więcej n=23 Respondenci: osoby uprawnione do podejmowania decyzji dotyczących akceptowanych form płatności oraz posiadające wiedzę na temat danych finansowych w firmie. 16

17 Metodyka badania Technika zbierania danych: CAPI: wywiady bezpośrednie wspomagane komputerowo Zakres terytorialny: obszar całej Polski Narzędzie badawcze: Kwestionariusz: opracowany przez WZ UW Czas trwania wywiadu: do 15 min SCHEMAT REALIZACJI PROJEKTU: Etap 1 REKRUTACJA DO BADANIA: pozwalająca na identyfikację firm akceptujących płatności kartowe Etap 2 BADANIE WLAŚCIWE: realizowane z udziałem firm akceptujących karty płatnicze Termin realizacji badania: listopad styczeń

18 Poziom akceptacji kart płatniczych 10 8 firmy nie akceptujące kart płatniczych firmy akceptujące karty płatnicze % 8 81% 86% 93% 95% 24% 19% 14% 7% 5% I: Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi G: Handel hurtowy i detaliczny Q: Opieka zdrowotna i pomoc społeczna OGÓŁ FIRM R,S: Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją i pozostała dział. usług. H: Transport i gospodarka magazynowa M: Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 18

19 Zmiana % firmy akceptujące karty płatnicze firmy nieakceptujące kart płatniczych 6% 7% 5% 5% 22% 24% 18% 17% 19% 14% 16% 13% 14% 4 78% 76% 82% 8 83% 81% 86% 84% 87% 86% 94% 93% 95% 95% 3 53% I: Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi G: Handel hurtowy i detaliczny Q: Opieka zdrowotna i pomoc społeczna OGÓŁ FIRM R: Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją S: Pozostała działalność usługowa H: Transport i gospodarka magazynowa M: Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 19

20 Wyniki badania akceptantów kart płatniczych 20

21 Okres akceptowania kart płatniczych % 42% 53% 63% 23% 23% 18% 21% 21% 22% 19% 13% 13% 1 5% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=1000 n=497 n=305 n=198 11% dłużej niż 3 lata (od 2011 r. lub wcześniej) 2 lata 3 lata (od 2012 r.) 10 miesięcy 2 lata (od 2013 r.) krócej niż 10 miesięcy (od 2014 r.) Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 21

22 Częstotliwość zmian agenta rozliczeniowego od momentu rozpoczęcia akceptacji kart płatniczych % 9% 5% 6% 4% 8% 14% 17% 17% 76% 74% 87% 74% 9% 13% 82% 79% 78% OGÓŁ FIRM G - Handel H - Transport I - Zakwater. M - dział. prof, Q - zdrowie i R+S - pozostałe / g.magazyn. i gastronomia naukowa i tech. pomoc społ. usł. + kultura N=1000 n=424 n=75 n=154 n=73 n=105 n=169 2 razy lub więcej 1 raz ani razu Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 22

23 Odczuwanie zmiany wysokości opłat związanych z akceptacją kart płatniczych Visa i MasterCard po 1 lipca 2014 r % 66% 62% 57% 34% 34% 38% 43% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=1000 n=497 n=305 n=198 nie tak Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 23

24 Odczuwanie zmiany wysokości opłat związanych z akceptacją kart płatniczych Visa i MasterCard po 1 lipca 2014 r % 62% 34% 38% OGÓŁ FIRM G - Handel H - Transport / g.magazyn. 76% 71% 64% 24% 29% 36% I - Zakwater. i gastronomia M - dział. prof, naukowa i tech. 75% 72% 25% 28% Q - zdrowie i pomoc społ. R+S - pozostałe usł. + kultura N=1000 n=424 n=75 n=154 n=73 n=105 n=169 nie tak Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 24

25 Źródło odczuwanej różnicy w wysokości stawek (obniżki) po 1 lipca 2014 r. Baza: Firmy, które odczuły różnicę w wysokości stawek po 1 lipca % 65% 63% 71% 24% 24% 24% 19% 11% 11% 1 13% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=359 n=164 n=114 n=81 ze zmiany warunków umowy zaproponowanej przez obsługującego Państwa firmę agenta rozliczeniowego ze zmiany warunków umowy zaproponowanej agentowi rozliczeniowemu przez Państwa firmę zawarcia umowy o przyjmowanie płatności kartą płatniczą z nowym agentem rozliczeniowym 25

26 Znajomość ustawy ograniczającej poziom opłaty interchange do 0,5% wartości transakcji, która to ustawa weszła w życie z dniem 1 lipca 2014 r % 37% 49% 63% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=1000 n=497 n=305 n=198 nie tak Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu % 41% OGÓŁ FIRM G - Handel H - Transport / g.magazyn. I - Zakwater. i gastronomia 32% 68% M - dział. prof, naukowa i tech. 42% 58% Q - zdrowie i pomoc społ. 58% 42% R+S - pozostałe usł. + kultura N=1000 n=424 n=75 n=154 n=73 n=105 n=169 nie tak 26

27 Znajomość ustawy ograniczającej poziom opłaty interchange do 0,5% wartości transakcji (od 1 lipca 2014 r.) według informacji o wcześniejszej zmianie agenta rozliczeniowego % 55% Nie % 45% Tak 1 co najmniej raz n=226 ani razu n=774 Ile razy w ciągu tego okresu zmienili Państwo agenta rozliczeniowego? 27

28 Obawa o wzrost opłat mających zrekompensować ograniczenie wysokości stawki interchange % 5% 3% 3% 27% 27% 28% 24% 32% 32% 33% 39% 29% 29% 29% 3 8% 8% 7% 4% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=1000 n=497 n=305 n=198 zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 28

29 Formuła opłaty transakcyjnej z tytułu akceptacji kart Visa i MasterCard % 72% 72% 71% 9% 9% 7% 14% 14% 14% 14% 14% 2% 2% 3% 3% 2% 5% Ogoł firm od 1 do 9 N=1000 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej n=497 n=305 n=198 Blend - stała stawka procentowa Blend - stała stawka procentowa + kwota Visa i MasterCard osobno - stawka procentowa Visa i MasterCard osobno - stawka procentowa + kwota Interchange Fee + / Interchange Fee ++ Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 29

30 Średnia wysokość stawki jednolitej oraz stawek procentowych z tytułu akceptacji kart Visa i MasterCard Baza: Firmy deklarujące rozliczenia w formule stałej stawki procentowej (blend) i deklarujące zróżnicowane stawki dla kart Visa i MasterCard (respondenci z umowami akceptanta, bez odmów odpowiedzi) Średnia wysokość opłaty transakcyjnej Ogół firm 0-9 pracowników Wielkość zatrudnienia pracowników 50+ pracowników stawka jednolita przed 1 lipca 2014 po 1 lipca ,71% (n=507) 0,92% (n=209) 1,71% (n=262) 0,93% (n=97) 1,65% (n=150) 0,87% (n=63) 1,68% (n=95) 0,86% (n=49) za przyjmowanie płatności kartą Visa przed 1 lipca 2014 po 1 lipca ,52% (n=85) 0,9 (n=27) 1,52% (n=47) 0,89% (n=13) 1,55% (n=26) 1,49% (n=12) -* -* za przyjmowanie płatności kartą MasterCard przed 1 lipca 2014 po 1 lipca ,59% (n=95) 0,97% (n=32) 1,59% (n=54) 0,98% (n=14) 1,53% (n=27) 1,57% (n=14) -* -* * za niska liczba przypadków (poniżej 10). 30

31 Opłata miesięczna netto za dzierżawę terminala płatniczego Baza: Akceptanci deklarujący dzierżawę terminala i stawkę opłaty. Poniżej 30 PLN 4% 4% 8% 4% PLN 54% 54% 54% 55% PLN 28% 29% 23% 25% PLN 11% 11% 12% 12% Powyżej 100 PLN 3% 3% 3% 4% OGÓŁ FIRM N=642 od 1 do 9 pracowników n=328 od 10 do 49 pracowników n= pracowników n=116 Średnia 56 PLN 56 PLN 55 PLN 56 PLN 31

32 Najważniejsze czynniki istotne dla firmy w związku z akceptacją kart płatniczych pierwsze wskazanie drugie wskazanie trzecie wskazanie bezpieczeństwo płatności 22% 64% 22% 64% 23% 64% 22% 7 szybkość transakcji 18% 61% 18% 61% 17% 63% 18% 55% koszt akceptacji 54% 21% 54% 16% 51% 18% 52% presja klientów chcących płacić kartą data księgowania środków na rachunku bankowym oferowanie akceptacji kart przez konkurencyjne sklepy usługi dodane (doładowania, cashback, płatności za rachunki, program lojalnościowy albo rabatowy) 22% 9% 6% 3% 12% 26% 34% OGÓŁ FIRM N= % 22% 9% 6% 3% 13% 26% 34% od 1 do 9 pracowników n=497 24% 9% 7% 3% 9% 27% 38% od 10 do 49 pracowników n=305 48% 9% 7% 1% 26% 15% 34% 28% 47% 50+ pracowników n=198 32

33 Zainteresowanie przyjmowaniem płatności mobilnej dokonywanej przez klienta przy użyciu aplikacji zainstalowanej na jego telefonie komórkowym % 13% % 27% 33% 23% 23% 24% 24% 13% 13% 9% 5% 27% 21% 4 Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=1000 n=497 n=305 n=198 27% 17% zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 33

34 Skłonność do rozpoczęcia akceptacji płatności mobilnych w zamian za usługi dodane Baza: Niezainteresowani płatnościami mobilnymi % 1% 3% 13% 13% 17% 17% 35% 35% 42% 43% 33% 33% 27% 29% 18% 19% 11% 1 Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=570 n=297 n=173 n=100 zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 34

35 Oczekiwanie usług dodanych przy rozpoczęciu akceptacji płatności mobilnych Baza: Zainteresowani płatnościami mobilnymi % 14% 18% 49% 45% 12% 45% 54% 21% 24% 18% 19% 8% 21% 12% 13% 18% 15% 7% 8% 8% 3% 4% 8% 6% 4% OGÓŁ FIRM G - Handel H - Transport I - Zakwater. M - dział. prof, Q - zdrowie i R+S - pozostałe / g.magazyn. i gastronomia naukowa i tech. pomoc społ. usł. + kultura N=430 n=188 n=33 n=71 n=29 n=35 n=74 24% 63% 15% 17% 62% zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 35

36 Zainteresowanie usługami dodanymi Baza: Zainteresowani płatnościami mobilnymi, oczekujący usług dodanych program lojalnościowy 86% 86% 86% 88% program zniżkoworabatowy 84% 84% 94% 93% kupony promocyjne 78% 77% 79% 87% komunikacja market. z klientem 58% 57% 68% 68% geolokalizacja 51% 52% 44% 44% raporty nt. zachowań konsumentów 44% 43% 58% 56% OGÓŁ FIRM N=291 od 1 do 9 pracowników n=130 od 10 do 49 pracowników n= pracowników n=68 Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 36

37 Preferencje w zakresie urządzenia do przyjmowania płatności mobilnych Baza: Zainteresowani płatnościami mobilnymi lub przekonani usługami dodanymi % 72% 75% 76% 12% 12% 13% 12% 16% 16% 11% 12% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=520 n=240 n=165 n=115 dotychczas wykorzystywanym urządzeniu (instalacja oprogramowania umożliwiającego akceptację płatności na terminalu płatn nowym urządzeniu (instalacja oprogramowania na oddzielnym telefonie lub tablecie). trudno powiedzieć 37

38 Skłonność do przekazywania informacji o zakupach klientów operatorowi systemu płatności mobilnych Baza: Zainteresowani płatnościami mobilnymi lub przekonani usługami dodanymi % 2% 4% 5% 19% 19% 24% 21% 31% 31% 31% 32% 32% 33% 3 28% 16% 16% 11% 14% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=520 n=240 n=165 n=115 zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie 38

39 Zainteresowanie przyjmowaniem płatności przy użyciu mposu % 4% 3% 4% 2% 5% 3% 26% 26% 33% 31% 26% 27% 36% 33% 18% 23% 39% 24% 32% 29% 11% 32% 11% 13% % 3% 12% OGÓŁ FIRM G - Handel H - Transport I - Zakwater. M - dział. prof, Q - zdrowie i R+S - pozostałe / g.magazyn. i gastronomia naukowa i tech. pomoc społ. usł. + kultura N=1000 n=424 n=75 n=154 n=73 n=105 n=169 44% 31% 22% 31% 32% zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie 39

40 Czy słyszeli Państwo o Bitcoinie % 75% 75% 69% 25% 25% 25% 31% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=1000 n=497 n=305 n=198 nie tak 40

41 Zainteresowanie przyjmowaniem płatności w Bitcoinie Baza: Znający walutę Bitcoin % 8% 5% 4% 6% 6% 1 15% 15% 21% 22% 36% 36% 28% 3 36% 36% 36% 24% Ogoł firm od 1 do 9 pracowników od 10 do 49 pracowników 50 pracowników lub więcej N=257 n=119 n=78 n=60 zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie Różnica istotna statystycznie w porównaniu do ogółu 41

42 Dziękuję za uwagę dr Jakub Górka Strona WZ UW: Strona prywatna: ; jgorka@jgorka.pl