Profesor psychologii na uniwersytecie kalifornijskim przeprowadził

Transkrypt

1 4 Na poczet kole ne reformy Joanna Piasta-Siechowicz Monika Wojteczek Uwierzyć w potencjał ucznia Profesor psychologii na uniwersytecie kalifornijskim przeprowadził serię eksperymentów poświęconych wpływowi oczekiwań nauczycieli na poziom wiedzy i umiejętności uczniów. Badanie miało miejsce w amerykańskiej szkole podstawowej, zwanej Oak-School. Uczestniczyły w nim dzieci z klas I-VI. Najpierw zdiagnozowano ich poziom inteligencji za pomocą specjalnego testu kompetencji intelektualnych zwanego TOGA (Tests of General Ability); uzyskane w nim wyniki pokazują ogólne możliwości intelektualne ucznia, niezależnie od jego wyuczonych szkolnych umiejętności (takich jak czytanie, pisanie lub liczenie) i osiągnięć szkolnych. Nauczycielom zaś powiedziano, że w badaniu wykorzystano Harvardzki Test Uczenia się (Harvard Test of Inflected Acquisition), który pozwala prognozować przyszłe sukcesy szkolne uczniów. Wyjaśniono im także, że dzieci, które w teście uzyskały wysoki wynik, w najbliższym czasie zaczną przejawiać szczególne zdolności intelektualne. W rzeczywistości przeprowadzony test nie pozwalał na taką diagnozę. [ ] Tu nastąpiła manipulacja eksperymentalna. Nauczycielom z poszczególnych klas przekazano listy uczniów, którzy rzekomo uzyskali najlepsze wyniki w teście harvardzkim, obejmowały one 20 proc. uczniów z danej klasy. Nauczycieli zapewniono, że u tych osób w ciągu najbliższego roku szkolnego należy spodziewać się zwiększonych możliwości intelektualnych i co za tym idzie wybitnych wyników w nauce. W rzeczywistości na listach znaleźli się przypadkowo wskazani uczniowie 1. Okazało się, że średni wzrost ilorazu inteligencji u wskazanych uczniów wyniósł prawie 30 punktów. Jakie wnioski wysnuto z tego eksperymentu? 1 T. Grzyb, Proroczy kelnerzy, czyli świat okazuje się takim, jak sądzę że jest, Charaktery, zeszyt 1/ 2007, Kielce. 66 Zapraszamy na stronę

2 Na poczet kolejnej reformy 1. Kiedy nauczyciele oczekiwali, że pewne dzieci wykażą większy rozwój intelektualny, te dzieci rzeczywiście wykazywały większy rozwój intelektualny Gdy nauczyciele uwierzyli w wyniki testu harwardzkiego (który przypomnijmy w ogóle nie został przeprowadzony), to mimowolnie postępowali w taki sposób, by rzeczywistość potwierdziła ich oczekiwania Gdyby zatem potraktować wszystkich uczniów tak jak wybraną do eksperymentu dwudziestkę, wszyscy osiągnęliby znaczny postęp. 4. Gdyby lista taka [uczniów wytypowanych] została stworzona przez osoby z jakichś względów postrzegane jako autorytety, to zapewne niektórzy nauczyciele mniej lub bardziej świadomie wzięliby ją pod uwagę w pracy z uczniami 4. Wzmocnić kompetencje poprzez inteligencje Howarda Gardnera Niewątpliwym autorytetem w dziedzinie psychologii jest Howard Gardner, który w 1983 roku w książce Ramy umysłu zaprezentował własną teorię siedmiu inteligencji. Według uczonego, inteligencja to potencjał biopsychologiczny służący przetwarzaniu specyficznych form informacji w określony sposób. [ ] Zdolności intelektualne są nierozerwalnie związane z kontekstem, w którym żyjemy, oraz ludzkimi i przedmiotowymi zasobami, które mamy do dyspozycji. Wprowadził określenie multiple intelligences (inteligencje wielorakie). Nazwał siedem z nich z zastrzeżeniem, że nie wszystkie są zbadane i nazwane. Od tego czasu w literaturze psychologicznej mówi się o 10 a nawet 12 typach inteligencji (ponad wymienione poniżej: inteligencja zmysłowa, historyczna, kreatywna, moralna). Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie kompleksowych działań nauczycieli jednej ze szkół w Polsce, zmierzających do realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych przy założeniu, że każde dziecko jest inteligentne. Działania nauczyciela, zmierzające do zdiagnozowania uczniów, rozpoczynane są równolegle w obrębie trójpodmiotowości: rodzic uczeń nauczyciel. 2 Tamże. 3 Tamże. 4 Tamże. Zapraszamy na stronę 67

3 Język Polski w Szkole IV-VI R. XII, nr 1, 2010/2011 Założyliśmy, że, z punktu widzenia ucznia, w poszczególnych typach inteligencji wiodące są preferencje: Inteligencja językowa lubię czytać lubię słuchać bajek, opowiadań, wierszy chętnie przyłączam się do rozmowy wiem, jak objaśniać, argumentować często bronię swojego zdania tłumaczę innym dzieciom, jak rozwiązać jakiś problem lubię ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne lubię pisać opowiadania. Inteligencja matematyczno logiczna lubię liczyć lubię rozwiązywać zadania lubię rozwiązywać zagadki i wyciągać wnioski jestem dociekliwa/y jestem systematyczna/y jestem dobrze zorganizowana/y zadaję dużo pytań sprawdzam, czy wszystko jest poprawnie obliczone, napisane Inteligencja wizualno przestrzenna lubię oglądać filmy, pokazy multimedialne dostrzegam szczegóły, które umykają innym lubię projektować chętnie wykonuję prace techniczne lubię rozwiązywać rebusy, łamigłówki obrazkowe w moich zeszytach jest dużo kolorowych podkreśleń łatwiej się uczę, gdy obok tekstu są obrazki, diagramy, mapki, labirynty ładnie rysuję różne tematy na moich rysunkach jest dużo szczegółów, kolorów lubię lepić z plasteliny. Inteligencja muzyczna lubię słuchać muzyki chętnie uczę się tańca 68 Zapraszamy na stronę

4 ładnie śpiewam łatwo rozpoznaję brzmienie instrumentów szybko uczę się gry na instrumentach często nucę lub pogwizduję lubię uczyć się, słysząc w tle muzykę uważam, że w każdej muzyce ukryte są emocje. Na poczet kolejnej reformy Inteligencja przyrodnicza lubię oglądać albumy ze zwierzętami szybko rozpoznaję i nazywam wiele roślin i zwierząt lubię wycieczki przyrodnicze często rozmawiam o napotkanych okazach przyrodniczych opiekuję się kwiatami opiekuję się zwierzątkiem marzę o egzotycznych podróżach. Inteligencja kinestetyczna nie lubię siedzieć bezczynnie często się wiercę i kręcę lub manipuluję przedmiotami najlepiej się uczę wtedy, gdy mogę wziąć coś do ręki, wykonać czynność, klaskać, chodzić lubię sport lubię taniec lubię zabawę w teatr chętnie majsterkuję mam wyrazistą mimikę i gestykulację. Inteligencja interpersonalna lubię chodzić do szkoły łatwo nawiązuję kontakty z rówieśnikami łatwo nawiązuję kontakty z dorosłymi lubię wszystko organizować aktywnie działam w samorządzie uczniowskim mam ciekawe pomysły pytam innych o zdanie dostrzegam nastroje, potrzeby i krzywdę innych jestem lubiana/y wśród rówieśników Zapraszamy na stronę 69

5 Język Polski w Szkole IV-VI R. XII, nr 1, 2010/2011 mam dużo przyjaciół potrafię rozstrzygać spory wolny czas najchętniej spędzam z przyjaciółmi. Inteligencja intrapersonalna jestem zawsze spokojna/y lubię się koncentrować na swoich przeżyciach i emocjach podczas zajęć najchętniej siedzę z boku wolę obserwować innych niż brać udział w zabawie, czy pracy grupowej jestem zdyscyplinowana/y nie jestem aktywna/y na zajęciach długo się zastanawiam nad udzieleniem odpowiedzi wiem, jakie są moje mocne i słabe strony staram się ciągle doskonalić lubię się wyróżniać. Każdy uczeń dokonuje autodiagnozy poprzez wybór preferowanych czynności w uczeniu się. W naszej praktyce odbywa się to poprzez umieszczenie w kieszeni czynności paska ze swoimi inicjałami. Poniżej tablica diagnozy z kieszeniami czynności, wyeksponowana na stałe w świetlicy szkolnej, systematycznie monitorowana przez nauczyciela- -pedagoga szkolnego. 70 Zapraszamy na stronę

6 Na poczet kolejnej reformy Wszyscy nauczyciele analizują wybory uczniów i rozpoczynają proces obserwacji, który pogłębiają poprzez gromadzenie informacji na podstawie ankiety dla rodziców, identyfikującej rodzaj preferencji dziecka w sytuacjach pozaszkolnych oraz wywiad z nimi. Oto przykładowe pytania dla rodziców/opiekunów, pozwalające określić profil inteligencji dziecka 5. Czy Pani / Pana dziecko: INTELIGENCJA JĘZYKOWA Dużo mówi, chętnie rozmawia, posługuje się bogatym słownictwem? Lubi słuchać różnych historii, bajek, opowiadań? Samo wymyśla historie, opowiada bajki, czyta? Ma dobrą pamięć do imion, nazwisk, dat; zapamiętuje nawet trudne terminy? Lubi zabawy słowne, wierszyki, rymowanki oraz przedstawienia? INTELIGENCJA RUCHOWA Lubi sport, ćwiczenia fizyczne i zabawy ruchowe? Chętnie i samodzielnie wykonuje różne prace ręczne? Uczy się szybciej przez działanie niż słuchając czy obserwując? W czasie rozmowy używa mowy ciała, gestykuluje? Kiedy myśli lub wykonuje jakieś zadania, to nie potrafi usiedzieć w miejscu, rusza się, dotyka czegoś? INTELIGENCJA WIZUALNO-PRZESTRZENNA Lubi bawić się układankami, mapami, labiryntami, itp.? Wyobraża sobie różne rzeczy, rysuje je, rzeźbi, wycina, lepi, modeluje? Łatwo odnajduje drogę w nowym miejscu? Lubi coś rozkładać i później składać z powrotem? Chętniej słucha tekstu czytanego, jeśli jest bogato ilustrowany? INTELIGENCJA MATEMATYCZNO-LOGICZNA Zadaje mnóstwo pytań dotyczących świata i ludzi wokół niego; jest dociekliwe? Lubi przeliczać różne rzeczy, np.: guziki, kartki, znaki drogowe lub ławki na spacerze? Chętnie rozwiązuje problemy, lubi gry planszowe (warcaby, szachy, chińczyk) 5 A. Kopik, M. Zatorska, Każde dziecko jest zdolne. Materiały metodyczne projektu Pierwsze uczniowskie doświadczenia drogą do wiedzy, Kielce, Grupa Edukacyjna SA, Zapraszamy na stronę 71

7 Język Polski w Szkole IV-VI R. XII, nr 1, 2010/2011 Klasyfikuje przedmioty, grupuje osoby według jakiejś zasady; rozumie symbole? Rozumie związki między przyczyną i skutkiem, lubi eksperymentować, sprawdzać, doświadczać samodzielnie? INTELIGENCJA PRZYRODNICZA Chętnie obserwuje świat roślin i zwierząt, dostrzega w nim coś, co go fascynuje. Interesuje się roślinami lub zwierzętami; zbiera ich fotografie, obrazki, artykuły, itp.? Kolekcjonuje okazy przyrodnicze, np. muszle, kwiaty, liście? Opiekuje się zwierzęciem domowym, lub ma własną hodowlę, ogródek nawet w doniczce? Chętnie obserwuje obiekty ( gwiazdy, księżyc, tęcza itp.) i zjawiska przyrodnicze; pyta o cykle i regularności w przyrodzie, o pogodę? INTELIGENCJA MUZYCZNA Często śpiewa i szybko zapamiętuje melodię (po jednym lub dwukrotnym wysłuchaniu)? Lubi słuchać muzyki, jest wrażliwe na dźwięki z otoczenia, środowiska naturalnego itp.? Gdy coś robi to chętnie śpiewa, nuci, mruczy? Próbuje grać lub gra na instrumentach muzycznych lub przedmiotach wydających dźwięki? Rozpoznaje fałszywe dźwięki, a nawet denerwuje się, gdy je słyszy? INTELIGENCJA INTRAPERSONALNA Lubi samodzielnie pracować w spokojnym miejscu? Woli bawić się samo niż z innymi dziećmi? Chce być niezależne, samodzielnie decydować o swoich sprawach? Potrafi wyrazić to, co czuje ( niekoniecznie słowami)? Samo wyznacza sobie cele i zadania: dąży do ich realizacji? INTELIGENCJA INTERPERSONALNA Jest naturalnym przywódcą w grupie rówieśniczej? Chętnie i zgodnie bawi się w grupie? Potrafi wczuć się w problemy innych, ofiarowuje pomoc? Utrzymuje z własnej woli serdeczne kontakty z wieloma osobami (rodziną, rówieśnikami)? Jest lubiane przez inne dzieci; ma co najmniej dwoje dobrych kolegów/koleżanek? 72 Zapraszamy na stronę

8 Na poczet kolejnej reformy Kolejnym krokiem sprzyjającym diagnozie i rozwojowi jest dostosowanie środowiska szkolnego do rodzaju preferowanej aktywności dziecka. Poniżej opis środowiska zorganizowanego w Samorządowej Szkole Podstawowej w Ostojowie. W zakresie wymagań dotyczących warunków do realizacji podstawy programowej zapewnione zostały, m.in. stanowiska komputerowe do indywidualnej pracy każdego ucznia, plac zabaw, miejsca do zabaw w szkole, pomoce dydaktyczne (tablice interaktywne, laptopy, rzutniki multimedialne i wizualizery w każdej sali lekcyjnej, biblioteczki dla ucznia i nauczyciela w każdej sali lekcyjnej, tabliczki logiko i pus dla każdego ucznia, środki dydaktyczne do rozwoju dużej i małej motoryki, w tym hamaki, koła manipulacyjne, półkule sensoryczne, dotykowe krążki itp. Organizujemy zajęcia, planowane i realizowane według harmonogramu: zajęcia poranne stymulujące procesy poznawcze i wzmacniające koncentrację uwagi organizowane codziennie w grupie świetlicowej; zajęcia popołudniowe w formie opieki świetlicowej relaksacyjne, kompensacyjne i korekcyjne realizowane z optymalnym wykorzystaniem pomocy dydaktycznych i twórczych pomysłów nauczyciela i dziecka codziennie po zajęciach obowiązkowych; zajęcia pozalekcyjne ukierunkowane na rozwój zdolności, wspomaganie słabych stron ucznia, w tym terapia indywidualna i grupowa, zajęcia rozwijające zainteresowania organizowane w centrach językowych, matematyczno-przyrodniczych i artystyczno-ruchowych po 2 godziny dziennie. Realizacja zajęć w ramach art. 42 Karty Nauczyciela organizowana jest w formach zajęć rozwijających zainteresowania, wspomagających rozwój ucznia zdolnego i wyrównujące szanse edukacyjne z wykorzystaniem potencjału i doświadczenie nauczycieli, przede wszystkim ich zawodowych pasji. Procesy edukacyjne sprzyjają uczeniu się i motywacji do dalszej pracy dodatkowo poprzez realizację oceniania kształtującego, indywidualne wykresy postępów ucznia, ocenę opisową postępów, prowadzenie zeszytów indywidualnej obserwacji ucznia opisujących preferencje rozwojowe i style uczenia się. Kolejnym etapem realizacji trójpodmiotowości: rodzic uczeń nauczyciel jest dostosowanie zadań w obrębie nauczanego przedmiotu. Koncepcja doboru zadań do profili inteligencji wielorakich H.Gardnera wywodzi się ze zintegrowanych działań edukacji wczesnoszkolnej. Spójność etapów kształcenia I i II, zgodnie z oczekiwaniami nowej podstawy programowej (zakła- Zapraszamy na stronę 73

9 Język Polski w Szkole IV-VI R. XII, nr 1, 2010/2011 dającej ciągłość procesów dydaktyczno-wychowawczych na wszystkich etapach kształcenia), obliguje do kontynuacji procesów rozpoczętych na I etapie w edukacji wczesnoszkolnej. Wzorując się na propozycjach Danuty Gmosińskiej i Violetty Woźniak 6 oraz Jolanty Faliszewskiej 7 przyporządkowałam umiejętności polonistyczne do poszczególnych inteligencji. Inteligencja językowa (rozwijamy ją, kierunkując działania na doskonalenie zdolności posługiwania się słowami, umiejętność werbalizowania myśli, komunikowania się za pomocą słów, umiejętność prezentowania swoich myśli, uczuć, racji, wykazywanie postawy uporządkowania, systematyczności, dobrej pamięci słownej) preferuje aktywności: czytanie, słuchanie, mówienie, pisanie, opowiadanie, dyskusje, zabawy ze słowami. słuchanie i czytanie różnych rodzajów tekstów literackich, różne formy wypowiedzi ustnych i pisemnych, opowiadania (ich tworzenie i słuchanie), korzystanie ze słowników, żarty słowne, zagadki, rymowanki, krzyżówki, gry słowne, czytanie, deklamowanie i układanie wierszy, wywiady z ludźmi, argumentowanie, dyskutowanie, debatowanie i rozwijanie wątków, pisanie listów, wyszukiwanie informacji w gazetach i książkach, redagowanie gazetek, tworzenie dalszego ciągu historii (Co mogło się wydarzyć dalej ), nagrywanie rozmów i monologów, układanie opowiadań na podstawie historyjek obrazkowych, zabawy w dziennikarza, poetę, pisarza, rozmowy, wywiady, prowadzenie pamiętnika, dziennika, tworzenie książeczek, konkurs na najlepsze opowiadanie, słuchowisko z efektami akustycznymi, scenki dramowe, improwizacje, różnorodne małe formy teatralne, wymyślanie dialogów do komiksu, przeprowadzanie wywiadów z (ciekawym człowiekiem, postacią z bajki), tworzenie scenariuszy (programu TV dla dzieci, filmu przyrodniczego), czytanie książek, czasopism, pisanie własnych książeczek, zabawy i gry słowne, rozwiązywanie i układanie rebusów, krzyżówek, udział w spotkaniach z redaktorem gazety, poetą, bibliotekarzem, dziennikarzem, specjalistą od reklamy, prawnikiem, tłumaczem, politykiem, menadżerem, handlowcem, psychologiem, historykiem. 6 D. Gmosińska, V. Woźniak, Inteligencje wielorakie w nauczaniu ortografii. 7 walizek, Gdańsk, Wyd. Harmonia J. Faliszewska, Ja i moja szkoła. Program kształcenia zintegrowanego w kl. I-III szkoły podstawowej, Kielce, MAC Edukacja SA, Zapraszamy na stronę

10 Na poczet kolejnej reformy Inteligencja matematyczno-logiczna (rozwijamy ją, kierunkując działania nauczyciela języka polskiego na doskonalenie zdolności logicznego i analitycznego myślenia, wyciągania wniosków, formułowania pojęć, klasyfikowania, działania według wzorów, umiejętności planowania, wykazywanie postawy zorganizowania, systematyczności, dokładności) preferuje aktywności: planowanie, projektowanie, wymyślanie prawidłowości i związków, rozwiązywanie zagadek logicznych, gry logiczne, klasyfikowanie, kategoryzowanie, dyskusje, wykorzystywanie analogii, abstrahowanie, wnioskowanie. rozwiązywanie i układanie zadań tekstowych, dokonywanie pomiarów, dostrzeganie i opisywanie przyczyn i skutków, tworzenie hipotez, wyciąganie wniosków, dyskutowanie, zagadki matematyczne, szacowanie, odkrywanie prawidłowości, gry planszowe, zabawy: za i przeciw, co dalej, prowadzenie domowego budżetu, wydatków kieszonkowego, planowanie wycieczek i podróży, określanie prawdopodobieństwa, opracowywanie harmonogramów, układanie treści w porządku logicznym, tworzenie kategorii i struktur pojęciowych, zadawanie pytań, programowanie komputerowe, porządkowanie otoczenia (np. miejsca do nauki), przeliczanie, segregowanie, przyporządkowanie, porównywanie, ocena wielkości, tworzenie zbiorów, układanie zapisu matematycznego, spotkania z matematykiem, księgowym, inżynierem, technikiem, informatykiem, wynalazcą, chemikiem i in. Inteligencja wizualno-przestrzenna (rozwijamy ją, kierunkując działania nauczyciela języka polskiego na doskonalenie myślenia wizualnego, wzrokowego uczenia się, naukę dobrej orientacji w terenie, umiejętność czytania map, wykresów, schematów, wykazywanie postawy dokładności i szeroko rozwiniętej wyobraźni przestrzennej) preferuje aktywności: projektowanie, oglądanie, poznawanie i analizowanie dzieł sztuki, gry planszowe, wizualizacja, działalność plastyczna i techniczna, wyobrażanie sobie, werbalizowanie wyobrażeń, szkicowanie. ćwiczenia związane ze stosunkami przestrzennymi, opisywanie ilustracji, układanie historyjek obrazkowych, omawianie dzieł sztuki i ich reprodukcji, wycieczki do muzeów, organizowanie wystaw prac plastycznych, czytanie map i schematów, graficzne prezentowanie informacji, wykonywanie plakatów, rysowanie map mentalnych, tworzenie prezentacji komputerowych, czytanie map Zapraszamy na stronę 75

11 Język Polski w Szkole IV-VI R. XII, nr 1, 2010/2011 i wytyczanie drogi na ich podstawie, tworzenie map i planów, przedstawianie informacji w postaci graficznej, wizualizacja, nagrywanie filmów, wyobrażanie sobie sytuacji, miejsc, wyglądu ludzi, zwierząt i roślin, przedmiotów, redagowanie opowiadania/ wypowiedzi (rysowanie ilustracji) do słuchanej muzyki, tworzenie obrazów lub rysunków (np. komiksy) planowanie pracy, pokazywanie swoim ciałem, jak zachowuje się np. plastelina w rękach nauczyciela, gimnastyka - naśladowanie, np. zabawa w lustro, zabawy muzyczno-ruchowe, zabawa w filmowanie, fotografowanie, rysowanie, malowanie, rzeźbienie, wyklejanie, i in. techniki artystyczne, projektowanie labiryntów, udział w spotkaniach z rzeźbiarzem, malarzem, modelarzem, architektem, filmowcem, astronomem, grafikiem komputerowym, inżynierem, pilotem, wizyty w muzeach, galeriach, wizyty w pracowniach rękodzielniczych i zakładach produkujących artykuły dekoracji wnętrz, udział w zajęciach muzealnych, w obserwatorium astronomicznym, w pracowni malarza. Inteligencja przyrodnicza (rozwijamy ją, kierunkując działania nauczyciela języka polskiego na doskonalenie zdolności logicznego i analitycznego myślenia, dostrzegania zależności człowieka i świata przyrody, wyciągania wniosków, formułowania pojęć, klasyfikowania, umiejętności planowania, dostrzegania cykliczności, wykazywania postawy badawczej, postawy zorganizowania, odpowiedzialności, systematyczności, dokładności) preferuje aktywności: obserwacja, doświadczenia, eksperymentowanie, hodowle (ich dokumentacja) wycieczki, troska o własne zdrowie, bezpieczeństwo. wycieczki (np. pisanie planu, sprawozdania), pisanie opowiadań (np. o drodze kropli wody w przyrodzie), układanie historyjek obrazkowych (np. od larwy do motyla), wykonywanie doświadczeń i eksperymentów, hodowanie roślin, obserwacja ich rozwoju i wzrostu (dokumentacja), obserwowanie fauny i flory, pogody, kształtowanie postaw proekologicznych, zapoznawanie z zawodami związanymi z ochroną roślin i zwierząt, zabawy naśladowcze, pantomima, udział w spotkaniach z rolnikiem, ogrodnikiem, hodowcą zwierząt, biologiem, ornitologiem, hobbystą przyrodnikiem, podróżnikiem, ekologiem, chemikiem. Inteligencja muzyczna (rozwijamy ją, kierunkując działania nauczyciela języka polskiego na doskonalenie zdolności logicznego i analitycznego 76 Zapraszamy na stronę

12 Na poczet kolejnej reformy myślenia, umiejętność dostrzegania rytmu w utworze, dostrzegania związku ucznia ze światem kultury, kształcenia dobrej pamięci muzycznej, wykorzystania muzyki do wzrostu efektywności uczenia się, wykazywania twórczej postawy) preferuje aktywności: słuchanie muzyki podczas uczenia się, czytanie zapisu znaków muzycznych, granie na instrumentach, wyrażanie siebie poprzez muzykę, wyróżnianie elementów muzyki, twórcza działalność muzyczna oraz indywidualne interpretacje utworów aktywizujące wyobraźnię. rozpoznawanie dźwięków, rytmiczne recytowanie tekstów, rytmiczne wystukiwanie rytmów, słuchanie muzyki, słuchanie muzyki przed i w czasie uczenia się, tworzenie ilustracji muzycznych do czytanych tekstów, tworzenie muzyki, poznawanie, pisanie i czytanie znaków muzycznych, poznawanie elementów muzyki, dobieranie muzyki do tekstu, transkrypcje muzyki na ruch, obraz i emocje, relaksacja przy muzyce, kreowanie wewnętrznych obrazów do podkładów muzycznych, pisanie tekstów do melodii, rozpoznawanie instrumentów, wyróżnianie ich brzmienia spośród innych, rozpoznawanie muzyki (rodzaje), nauka przyśpiewek ludowych, poznawanie twórczości muzyków, udział w koncertach, spotkaniach z muzykami, wizyty w filharmonii, teatrze, operze, operetce. Inteligencja kinestetyczna (rozwijamy ją, kierunkując działania nauczyciela języka polskiego na doskonalenie dobrej komunikacji za pomocą gestów i mowy ciała, na uczenie przyswajania informacji przez dotyk, uczenie się przez działania praktyczne, ruch, manipulacje, doskonalenie uzdolnień manualnych, wykorzystanie wielostronnych zdolności motorycznych do wzrostu efektywności uczenia się, wykazywania postawy właściwej aktywności ruchowej podczas słuchania lub oglądania czegoś) preferuje aktywności: ruchowa symulacja treści, prezentowanie rzeczy za pomocą gestu, taniec, gry, drama, pantomima, zadania aktorskie. ilustrowanie ruchem poznanych wiadomości i umiejętności, dotykowe poznawanie własności różnych materiałów, gry, pantomima, ćwiczenia dramowe z podziałem na role, opowieści ruchowe, szukanie schowanych przedmiotów za pomocą narysowanej mapy, odtwarzanie ról, udział w spotkaniach z trenerem sportowym, sportowcem, tancerzem, chirurgiem, mechanikiem, elektronikiem, aktorem, artystą cyrkowym, wycieczki do cyrku, hali sportowej, zwiedzanie kulisów teatru. Zapraszamy na stronę 77

13 Język Polski w Szkole IV-VI R. XII, nr 1, 2010/2011 Inteligencja intrapersonalna (rozwijamy ją, kierunkując działania nauczyciela języka polskiego na doskonalenie umiejętności introspekcji, poszukiwania i poznawania samego siebie, refleksyjność, dobrą intuicję, budowanie świadomości swoich stanów i uczuć, na rozwój wyobraźni, rozwój duchowy, rozwój wykazywania postawy szacunku wobec prywatności, wzmacniania pewności siebie, odzwierciedlania własnych pragnień i oczekiwać, wzrostu motywacji, dostrzegania i rozwoju swojego indywidualizmu) preferuje aktywności: własne zdanie i punkt widzenia, refleksyjność, samodzielna praca we własnym tempie, w wydzielonej przez siebie przestrzeni. objaśnianie celu i sensu zadań, wskazywanie wartości, odkrywanie celów działania, ćwiczenia mające na celu uświadamianie sobie przez ucznia jego uczuć i możliwości, kształtowanie tożsamości osobistej, rozwijanie samodzielności, krytycyzmu, branie odpowiedzialności za własne postępowanie, wyrażanie własnych opinii, tworzenie opisu swoich mocnych i słabych stron, czytanie biografii i literatury psychologicznej, obserwacja swoich uczuć, pisanie, prowadzenie dziennika, tworzenie swojego opisu, snucie marzeń, medytowanie, udział w warsztatach psychologicznych, wizualizacja swoich przeżyć, psychoterapia. Inteligencja interpersonalna (rozwijamy ją, kierunkując działania nauczyciela języka polskiego na doskonalenie umiejętności komunikowania się z innymi, łatwości w nawiązywaniu właściwych kontaktów, umiejętności dostrzegania potrzeb innych osób, zdolności empatii, wykazywania postawy dążenia do współpracy, towarzyskości, doskonalenie sztuki negocjacji i mediacji, zdolności kierowania grupą, dostrzegania dobrej orientacji w nowych sytuacjach społecznych) preferuje aktywności: bycie wśród ludzi, dołączanie do grupy, zabieranie głosu, uczenie się w parach lub grupach, dzielenie się z innymi, dyskusja. zabawy na współpracę, gry z regułami, praca w samorządzie uczniowskim i innych organizacjach szkolnych, badanie i rozumienie związków z innymi ludźmi, praca w grupach, kształtowanie tożsamości społecznej, przeprowadzanie wywiadów, zabawy i ćwiczenia interpersonalne, uczenie innych, ćwiczenia efektywnej komunikacji, pełnienie różnych ról w grupie, kierowanie projektami, udział w uroczystościach szkolnych. 78 Zapraszamy na stronę

14 Na poczet kolejnej reformy Dzięki działaniom skierowanym na indywidualizacje jednostki tworzą się wewnątrz klasy zespoły o wyraźnych preferencjach o sposobie uczenia się, które dzięki świadomości własnego stylu pracy i potencjału oddziałują na innych, wspierając rozwój słabiej rozwiniętych inteligencji, koordynują tym samym działania pozostałych zespołów uczniów. Na zakończenie dla pogłębienia refleksji proponujemy anegdotę: Kiedy myślę o wewnętrznych zasobach i możliwościach dzieci, przypomina mi się pewna historia. Wydarzyło się to w Stanach Zjednoczonych. Pewnemu nauczycielowi powiedziano, że będzie uczył klasę geniuszy, dzieci o ponadprzeciętnym intelekcie. Nauczyciel ten miał za zadanie zrealizować w rok półtoraroczny materiał. Powiedziano mu, że dzieci te będą go wystawiać na różne próby. Będą mówiły, że nie rozumieją, że nie dają rady, ale on ma im nie wierzyć. Nauczyciel miał cały czas pamiętać, że te dzieci są dużo bardziej inteligentne od niego. I rzeczywiście na koniec roku nauczyciel był zachwycony uczniami. Mówił, że jeszcze nigdy nie pracował z tak inteligentnymi i mądrymi dziećmi. Chwalił je, że były bardzo chętne do nauki, zadawały inteligentne pytania, uczyły się z prawdziwą pasją i zainteresowaniem. Dzieci te zrealizowały półtora roku w rok i zajęły pierwsze miejsce w Stanowym Konkursie Wiedzy. I wiecie co się okazało? Nauczyciel ten uczył zwykłe dzieci Takie, jakie można spotkać w każdej szkole, w każdej klasie. Jak to możliwe? Bo w zależności od tego, jak traktuje się dzieci, takie one są Bo tak naprawdę, każde dziecko jest inteligentne. Każde dziecko rodzi się wyposażone we wszystkie potrzebne mu zasoby i możliwości. Gdyby dzieci te nie miały wewnętrznych zasobów, nic nie byłoby im w stanie pomóc. Problem dzieci polega na tym, że dzieci o tym nie wiedzą. To od nas nauczycieli zależy, aby dzieci poznawały siebie od jak najlepszej strony. Jest to podstawowy warunek, żeby dziecko mogło osiągnąć życiowe sukcesy. Powodzenia 8. 8 Na podstawie: Biuletyn Akademii Nauki, Nowa Edukacja, wrzesień 2008, nr 9 Zapraszamy na stronę 79