PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW MAŁGORZATA KRASNODĘBSKA-TOMKIEL DDK-61-4/10/PM Warszawa, dn. 7 grudnia 2011 r. DECYZJA NR DDK 9/2011 I. Na podstawie art. 26 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Nr 171, poz. 1206; Dz. U. z 2008 r. Nr 157, poz. 976, Nr 223, poz. 1458, Nr 227, poz. 1505; Dz. U r. Nr 18, poz. 97, Nr 157, poz. 1241; Dz. U. z 2011 r. Nr 34, poz. 173) po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznaje za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, działanie Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie polegające na niezawieraniu w umowie kredytu przeznaczonego na zakup samochodu następujących danych dotyczących: - zasad i terminów spłaty kredytu; - informacji o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta; - informacji o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta; - informacji o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu, co narusza art. 4 ust. 2 pkt 3, 10, 11 i 12 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2001, Nr 100, poz. 1081; Dz. U. z 2003 r. Nr 109, poz. 1030; Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959; Dz. U. z 2004 r. Nr 162, poz. 1693; Dz. U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1316; Dz. U. z 2011 r. Nr 80, poz. 432, Nr 165, poz. 984), zwanej dalej również: ukk. i nakazuje zaniechanie jej stosowania. II. Na podstawie art. 26 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Nr 171, poz. 1206; Dz. U. z 2008 r. Nr 157, poz. 976, Nr 223, poz. 1458, Nr 227, poz. 1505; Dz. U r. Nr 18, poz. 97, Nr 157, poz. 1241) po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznaje za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie polegające na stosowaniu postanowień zobowiązujących

2 konsumentów, w przypadku realizacji prawa do odstąpienia od umowy, do zwrotu środków kredytu do Banku, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi, co narusza art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2001, Nr 100, poz. 1081; Dz. U. z 2003 r. Nr 109, poz. 1030; Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959; Dz. U. z 2004 r. Nr 162, poz. 1693; Dz. U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1316; Dz. U. z 2011 r. Nr 80, poz. 432, Nr 165, poz. 984), i nakazuje zaniechanie jej stosowania. III. Na podstawie art ustawy Kodeks postępowania administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.; Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509; Dz. U. z 2002 r. Nr 113, poz. 984; Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1271; Dz. U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1387; Dz. U. z 2003 r. Nr 130, poz. 1188; Dz. U. z 2003 r. Nr 170, poz. 1660; Dz. U. z 2004 r. Nr 162, poz. 1692; Dz. U. z 2005 r. Nr 64, poz. 565; Dz. U. z 2005 r. Nr 78, poz. 682; Dz. U. z 2005 r. Nr 181, poz. 1524; Nr 64, poz. 565; Dz. U. z 2008 r. Nr 229, poz. 1539; Dz. U. z 2009 r. Nr 195, poz. 1501; Nr 216, poz. 1676; Dz. U. z 2010 r. Nr 40, poz. 230; Nr 254, poz. 1700; Nr 182, poz. 1228; Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 18; Nr 34, poz. 173; Nr 106, poz. 622) w związku z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Nr 171, poz. 1206; Dz. U. z 2008 r. Nr 157, poz. 976, Nr 223, poz. 1458, Nr 227, poz. 1505; Dz. U r. Nr 18, poz. 97, Nr 157, poz. 1241; Dz. U. z 2011 r. Nr 34, poz. 173) umarza się postępowanie wszczęte z urzędu przeciwko Toyota Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na niezwracaniu konsumentowi opłaty przygotowawczej oraz opłat pobranych w związku z ustanowieniem zabezpieczenia, w razie skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość, co mogło naruszać art. 16c ust. 4 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r. Nr 22, poz. 271; Dz. U. z 2002 r. Nr 144, poz. 1204; Dz. U. z 2003 r. Nr 84, poz. 774; Nr 188, poz. 1837; Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959; Nr. 116, poz. 1204; Dz. U. z 2005 r. Nr 122, poz. 1021; Dz. U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056; Dz. U. z 2009 r. Nr 201, poz. 1540; Dz. U. z 2011 r. Nr 80, poz. 432, Nr 165, poz. 984). IV. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331; Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 660; Nr 171, poz. 1206; Dz. U. z 2008 r. Nr 157, poz. 976, Nr 223, poz. 1458, Nr 227, poz. 1505; Dz. U r. Nr 18, poz. 97, Nr 157, poz. 1241; Dz. U. z 2011 r. Nr 34, poz. 173), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: 1. nakłada na Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w punkcie I sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości zł (słownie: dziewięćdziesiąt trzy tysiące pięćset siedemdziesiąt dziewięć złotych) płatną do budżetu państwa; 2. nakłada na Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w punkcie II sentencji decyzji karę pieniężną 2

3 w wysokości poziomie zł (słownie: sto osiemdziesiąt siedem tysięcy sto pięćdziesiąt siedem złotych) płatną do budżetu państwa. Uzasadnienie W dniu 22 lipca 2009 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany dalej także: Prezesem Urzędu ) działając na podstawie art. 48 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r., Nr 50, poz. 331 ze zm.), zwanej dalej również: uokik, wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie wstępnego ustalenia, czy Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie (dalej zwany również Bankiem ), dopuścił się naruszenia przepisów uzasadniających wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Z informacji będących w posiadaniu Prezesa Urzędu wynikało m.in., iż Bank: 1. nie zawiera w umowie kredytu przeznaczonego na zakup samochodu wszystkich obligatoryjnych danych przewidzianych w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2001, Nr 100, poz ze zm.), zwanej dalej: ukk, 2. zawiera we wzorcu umownym Ogólne warunki umowy o udzielenie kredytu na zakup samochodu postanowienie zobowiązujące konsumentów, w przypadku realizacji prawa do odstąpienia od umowy, do zwrotu środków kredytu do Banku, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi, co w opinii Prezesa Urzędu wskazywało na naruszenie art. 11 ust. 4 ukk; 3. nie zwraca konsumentowi opłaty przygotowawczej oraz opłat pobranych w związku z ustanowieniem zabezpieczenia, w razie skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość. W związku z powyższym, Prezes Urzędu, pismem z dnia 22 lipca 2009 r., zawiadamiającym o wszczęciu przedmiotowego postępowania wyjaśniającego, wezwał Bank do przekazania informacji i dokumentów niezbędnych dla ustalenia stanu faktycznego sprawy, w szczególności wzorców umownych stosowanych przez Bank przy zawieraniu umów kredytowych z konsumentami. Pismami z dnia 10 oraz 24 sierpnia 2009 r. Bank przekazał dokumenty i wyjaśnienia będące przedmiotem wezwania Prezesa Urzędu. Pismem z dnia 24 sierpnia 2009 r. Bank wyjaśnił, iż część obligatoryjnych danych dotyczących umowy kredytowej wskazanych w art. 4 ust. 2 ukk zamieszcza we wzorcach umownych załączanych do dokumenty umowy. W opinii Banku, wskazana praktyka stoi w zgodzie z regulacją zawartą w ukk, zaś zamieszczenie niektórych informacji wymaganych przez art. 4 ust. 2 ukk we wzorcach umownych innych niż wzorzec umowy nie narusza obowiązujących regulacji prawnych. Ponadto, Bank odniósł się do kwestii zobowiązywania konsumentów do zwrotu środków kredytu do Banku, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi. W opinii Banku, art. 11 ust. 4 ukk nie znajduje zastosowania do działalności Banku z uwagi na znajdujące się w jego treści odniesienie do 3

4 umowy regulującej zasady udzielania kredytu pomiędzy Bankiem a podmiotem, od którego konsument nabył rzecz lub usługę. Zdaniem Banku, umowy zawarte pomiędzy Bankiem a dealerami aut, na pokrycie których kosztów zakupu udzielany jest kredyt, nie regulują zasad udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi. W trakcie postępowania wyjaśniającego, Prezes Urzędu pismem z dnia 11 stycznia 2010 r. wezwał Bank do przekazania kolejnych dokumentów i informacji niezbędnych do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. W odpowiedzi na niniejsze wezwanie, Bank pismem z dnia 18 lutego 2010 r. przekazał dokumenty i wyjaśnienia będące przedmiotem wezwania Prezesa Urzędu. Po dokonaniu analizy otrzymanych od Banku informacji i materiałów, Prezes Urzędu w dniu 19 maja 2010 r., na podstawie art. 49 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 uokik, wszczął wobec Toyota Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na: 1. niezawieraniu w umowie kredytu przeznaczonego na zakup samochodu wszystkich obligatoryjnych danych przewidzianych w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2001, Nr 100, poz ze zm.), zwanej dalej ukk, co naruszać może art. 4 ust. 2 pkt 3, 10, 11 i 12 ukk i jako naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, może zostać uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 uokik; 2. stosowaniu postanowień zobowiązujących konsumentów, w przypadku realizacji prawa do odstąpienia od umowy, do zwrotu środków kredytu do Banku, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi, co może stanowić naruszenie art. 11 ust. 4 ukk i jako naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, może zostać uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 uokik; 3. niezwracaniu konsumentowi opłaty przygotowawczej oraz opłat pobranych w związku z ustanowieniem zabezpieczenia, w razie skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość, co wskazywać może na naruszenie art. 16c ust. 4 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r. Nr 22, poz. 271 ze zm.) i jako naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, może zostać uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 uokik. Ponadto, postanowieniem o wszczęciu postępowania w sprawie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu do akt postępowania włączył materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania wyjaśniającego (sygn. akt DDK /09/PM). Jednocześnie, Prezes Urzędu, pismem z dnia 19 maja 2010 r., wezwał Bank do przekazania dalszych wyjaśnień i dokumentów niezbędnych do ustalenia stanu faktycznego sprawy. Bank, pismem z dnia 25 czerwca 2010 r., przekazał wyjaśnienia i dokumenty będące przedmiotem wezwania Prezesa Urzędu, informując jednocześnie, iż podjął decyzję o zmianie obowiązujących wzorców polegającą m. in. na uzupełnieniu postanowienia regulującego zasady odstąpienia od umowy kredytowej o postanowienie, zgodnie z którym, konsument odstępujący od umowy zawartej na odległość nie jest zobowiązany do ponoszenia opłaty 4

5 przygotowawczej. Na dowód powyższego, Bank przesłał uchwałę zarządu wprowadzającą zmieniony wzorzec, zaznaczając przy tym, iż opisana powyżej zmiana wejdzie w życie z dniem 28 czerwca 2010 r. Bank wyjaśnił również, iż jedyną funkcjonującą w Banku umową zawieraną na odległość jest umowa, której przedmiotem jest kredytowanie drugiej (ostatniej) raty tzw. kredytu 50/50. W ocenie Banku, art. 11 ust. 5 ukk, regulujący skutki odstąpienia od umowy kredytowej, jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 16 ust. 4 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, zwanej dalej: uonpk. Ponadto, Bank wskazał, iż z uwagi na przyjęte przez Bank rozwiązanie polegające na wliczaniu opłaty przygotowawczej do kwoty kredytu, konsumenci odstępujący od umowy kredytowej nie uiszczali pierwszej raty kredytu, a tym samym opłaty przygotowawczej. W rezultacie, jak wynika z wyjaśnień Banku, konsumenci nie byli w takiej sytuacji obciążani ww. opłatą. Jednocześnie, Bank wskazał, iż w sytuacji odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej na odległość, konsumentowi nie są zwracane koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu w postaci ustanowienia na nabywanym przez konsumenta aucie zastawu rejestrowego. Bank wskazał, iż ww. koszt ustanowienia zastawu rejestrowego wynika z konieczności opłaty wniosku do sądu o dokonanie wpisu do rejestru zastawów, a jego wysokość ustalona jest w art. 60 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 j.t.) i wynosi 200 złotych. Ponadto, Bank podtrzymał, przedstawiane podczas postępowania wyjaśniającego stanowisko dotyczące kwestii wskazanych w pierwszym oraz w drugim zarzucie zawartym w postanowieniu Prezesa Urzędu o wszczęciu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Kolejnym z pism (z dnia 14 września 2010 r.), Bank wniósł o wydanie decyzji w trybie art. 28 ust. 1 uokik zobowiązującej Bank do zamieszczenia informacji wskazanych w art. 4 ust. 2 pkt. 3, 10, 11 i 12 ukk bezpośrednio we wzorcu umowy kredytu samochodowego (w swojej praktyce Bank zamieszczał ww. informacje w innych wzorcach umownych stosowanych przy zawieraniu umów kredytowych z konsumentami) w terminie 4 miesięcy od dnia wydania przedmiotowej decyzji. Ponadto, Bank podtrzymując stanowisko przedstawione w trakcie postępowania, poinformował Prezesa Urzędu o wprowadzeniu z dniem 28 czerwca 2010 r. w życie zmiany wzorca opisanej w piśmie Bank z dnia 25 czerwca 2010 r. Z uwagi na powyższe, jak również wcześniejsze wyjaśnienia dotyczące trzeciego z zarzutów sformułowanych w postanowieniu Prezesa Urzędu z dnia 19 maja 2010 r. Bank wniósł o umorzenie postępowania jako bezprzedmiotowego w zakresie wskazanego powyżej zarzutu. Odnosząc się zaś do zarzutu wskazanego w pkt. 2 ww. postanowienia Prezesa Urzędu, Bank podtrzymał stanowisko wyrażane w trakcie postępowania. Pismami z dnia 14 lutego 2011 r. oraz z dnia 22 kwietnia 2011 r., Prezes Urzędu wezwał Bank do przekazania dalszych informacji niezbędnych do ustalenia stanu faktycznego sprawy, które Bank udzielił w pismach z dnia 4 marca 2011 r. oraz 6 maja 2011 r. Jednocześnie, pismem z dnia 8 lipca 2011 r. Prezes Urzędu wezwał Bank do wskazania przychodu oraz przekazania sprawozdania finansowego Banku za ostatni zakończony rok rozliczeniowy, zaś pismem z dnia 1 sierpnia 2011 r. - do przekazania dalszych informacji niezbędnych do ustalenia stanu faktycznego sprawy. Informacje i dokumenty, będące przedmiotem niniejszych wezwań, Bank przekazał pismami z dnia 15 lipca 2011 r. oraz z dnia 12 sierpnia 2011 r. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000 Nr 98, poz ze zm.), pismem z dnia 10 października 2011 r. Bank został poinformowany o zakończeniu zbierania materiału 5

6 dowodowego, jak również o możliwości zapoznania się z materiałem zgromadzonym w aktach sprawy przed wydaniem decyzji oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów. Pełnomocnik Banku dnia 18 października 2011 r. zapoznał się z zebranym materiałem dowodowym. Z uprawnienia do wypowiedzenia się co do dowodów i materiałów zebranych w trakcie postępowania Bank nie skorzystał. Prezes Urzędu ustalił, co następuje. Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 9 października 2001 r. pod numerem i prowadzi działalność gospodarczą m. in. w zakresie udzielania kredytów i pożyczek. W trakcie postępowania ustalono, iż w ramach prowadzonej działalności, Bank zawiera/ał z konsumentami umowy o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 2 w zw. z art. 3 ukk - umowy, na mocy których Bank udziela kredytu na zakup auta (w tym w wysokości do 80 tysięcy złotych), konsumenci zaś zobowiązani są do zapłaty oprocentowania bądź innych kosztów związanych z udzieleniem kredytu np. opłaty przygotowawczej (dowód: umowy kredytowe zawarte przez Bank z konsumentami). Przy zawieraniu wskazanych powyżej umów, Bank posługuje się wzorcami umownymi. 1. Ustalenia dotyczące zamieszczania we wzorcach umownych stosowanych przez Bank przy zawieraniu z konsumentami umów kredytu konsumenckiego obligatoryjnych danych dotyczących kredytu wskazanych w art. 4 ust. 2 pkt 3, 10, 11, 12 ukk. a) dane dotyczące zasad i terminów spłaty kredytu (dane wskazane w art. 4 ust. 2 pkt 3 ukk). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. karty: ) Bank zamieszczał postanowienie regulujące zasady dotyczące zasad i terminów spłaty kredytu o treści: Spłata kredytu samochodowego wraz z odsetkami nastąpi zgodnie z Harmonogramem stanowiącym integralną część Umowy. Wszelkie płatności należy kierować do Toyota Bank Polska S.A. nr rachunku (pkt 9 wzorca). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. karty: ) Bank zamieszcza postanowienie regulujące zasady dotyczące zasad i terminów spłaty kredytu o treści: Spłata kredytu samochodowego wraz z odsetkami nastąpi zgodnie z Harmonogramem stanowiącym integralną część Umowy. Wszelkie płatności należy kierować do Toyota Bank Polska S.A. nr rachunku Pierwsza rata kredytu w wysokości zostania spłacona. dnia miesiąca następującego po miesiącu podpisania niniejszej Umowy lub w dacie późniejszej wskazanej w Harmonogramie, który zostanie przesłany do Klienta na zasadach określonych w Regulaminie (pkt 9 wzorca). 6

7 W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. karty: 80-99) Bank zamieszczał postanowienie regulujące zasady i terminy spłaty kredytu o treści: Spłata Kredytu Samochodowego wraz z odsetkami nastąpi w ratach płatnych nie później niż tego samego dnia kalendarzowego każdego miesiąca, w którym nastąpiła wypłata Kredytu Samochodowego zgodnie z Harmonogramem. Jeżeli termin płatności przypada na dzień, którego nie ma w danym miesiącu, to termin płatności za ten miesiąc następuje w ostatnim dniu kalendarzowym danego miesiąca. Jeżeli termin płatności przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za termin płatności przyjmuje się pierwszy Dzień Roboczy przypadający po tym dniu (pkt wzorca). W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. karty: ) Bank zamieszcza postanowienie regulujące zasady i terminy spłaty kredytu (pkt wzorca) o treści tożsamej z postanowień zawartym w Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. b) informacje o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta (dane wskazane w art. 4 ust. 2 pkt 10 ukk). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: ) Bank nie zamieszczał informacji o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta. W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: 80-99) Bank zamieszczał informację o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta o treści: Klient jest uprawniony do całkowitej spłaty Kredytu Samochodowego przed terminem określonym w Umowie Kredytu Samochodowego. Termin dokonania spłaty powinien odpowiadać terminom wnoszenia rat określonych w Harmonogramie (pkt wzorca). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: ) Bank zamieszcza informację o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta o treści: Pozostałe warunki Umowy, w tym m. in.: ( ) (c) zasady i skutki spłaty Kredytu w tym możliwość dokonania przedterminowej spłaty Kredytu, ( ) określa Regulamin stanowiący integralną cześć Umowy (pkt 15 wzorca). W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: ) Bank zamieszcza informację o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez 7

8 konsumenta (pkt wzorca) o treści tożsamej z informacją zawartą w Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. c) informacje o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta (dane wskazane w art. 4 ust. 2 pkt 11 ukk). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: ) Bank zamieszczał informację o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta o treści: Od umowy niniejszej Klient może odstąpić bez podania przyczyn składając stosowne oświadczenie na piśmie w terminie czternastu dni od dnia jej zawarcia. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem na adres Banku. Klient wyraża jednak zgodę by Bank rozpoczął świadczenie usług przed upływem powyższego terminu (pkt 13 wzorca). W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: 80-99) Bank zamieszczał informację o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta o treści: Klient może bez podania przyczyny odstąpić od Umowy Kredytu Samochodowego w terminie 14 dni od jej zawarcia. Termin odstąpienia jest zachowany, jeżeli Klient przed jego upływem złoży pod adresem Banku wskazanym w Umowie Kredytu Samochodowego oświadczenie o odstąpieniu od Umowy. W razie spełnienia świadczenia przez Bank przed upływem terminu odstąpienia, odstąpienie staje się skuteczne, jeżeli świadczenie zostanie zwrócone Bankowi łącznie z oświadczeniem o odstąpieniu od Umowy Kredytu Samochodowego. ( ) (pkt wzorca). W razie odstąpienia od Umowy Kredytu Samochodowego, Bank obowiązany jest niezwłocznie zwrócić poniesione przez Klienta na rzecz Banku koszty jej udzielenia, z wyjątkiem prowizji i pobranych przez Bank opłat związanych z ustanowieniem Zabezpieczenia Spłaty Kredytu Samochodowego (pkt wzorca). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. karty: ) Bank zamieszcza informację o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta (pkt 15 wzorca) o treści tożsamej z informacją zawartą we wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank w okresie od dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: ) Bank zamieszcza informację o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta o treści: Klient może bez podania przyczyny odstąpić od Umowy Kredytu Samochodowego w terminie czternastu dni od jej zawarcia. Termin odstąpienia jest zachowany, jeżeli Klient przed jego upływem złoży pod adresem Banku wskazanym w Umowie Kredytu 8

9 Samochodowego oświadczenie o odstąpieniu od Umowy. W razie spełnienia świadczenia przez Bank przed upływem terminu odstąpienia, odstąpienie staje się skuteczne, jeżeli świadczenie zostanie zwrócone Bankowi łącznie z oświadczeniem o odstąpieniu od Umowy Kredytu Samochodowego ( ) (pkt wzorca). W razie odstąpienia od Umowie Kredytu Samochodowego, Bank obowiązany jest niezwłocznie zwrócić poniesione przez Klienta na rzecz Banku koszty jej udzielenia, z wyjątkiem opłaty przygotowawczej i pobranych przez Bank opłat związanych z ustanowieniem Zabezpieczenia Spłaty Kredytu Samochodowego. W przypadku kredytów udzielnych na odległość Bank zobowiązany jest zwrócić również opłatę przygotowawczą (pkt wzorca). d) informacje o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu (dane wskazane w art. 4 ust. 2 pkt 12 ukk). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: ) Bank zamieszczał informację o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu o treści: Pozostałe warunki Umowy, w tym między innymi: ( ) (d) uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad o terminów spłaty Kredytu, określa Regulamin stanowiący integralną cześć Umowy (pkt 13 wzorca). W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: 80-99) Bank zamieszczał następującą informację o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu. Bank jest uprawniony do wypowiedzenia Umowy Kredytu Samochodowego i postawienia Kredytu Samochodowego wraz należnymi odsetkami, opłatami i prowizjami w stan natychmiastowej wymagalności w wypadku: (a) niezapłacenia przez Klienta w terminie wskazanym w Umowie Kredytu Samochodowego i Harmonogramie co najmniej dwóch rat, po uprzednim wezwaniu Klienta przez Bank do zapłaty zastrzegającego możliwość wypowiedzenia Umowy Kredytu Samochodowego w razie niedokonania wpłaty w terminie nie krótszym niż 7 dni wskazanym w wezwaniu; ( ) (pkt wzorca). W stosowanym przez Bank wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego (wzorzec stosowany przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. - karty: ) Bank zamieszcza informację o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta (pkt 15 wzorca) o treści tożsamej z informacjami zawartymi we wzorcu umowy kredytu na zakup pojazdu samochodowego stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. karty: ) Bank zamieszcza informacje o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu (pkt (a) wzorca) o treści tożsamej z informacjami zawartymi w Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r. 9

10 2. Ustalenia dotyczące stosowania przez Bank postanowień zobowiązujących konsumentów, będących stroną umowy kredytu konsumenckiego, do zwrotu środków kredytu do Banku w przypadku realizacji przez konsumenta uprawnienia do odstąpienia od umowy, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez Bank nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę. W trakcie postępowania ustalono, iż Bank zawiera z konsumentami umowy kredytu konsumenckiego przeznaczonego na pokrycie kosztów zakupu auta, zgodnie z których treścią spełnienie świadczenia przez Bank następuje na rzecz sprzedawcy ww. auta (dowód: umowy zawarte przez Bank z konsumentami karty , , , ). W szczególności ustalono, iż Bank zamieszczał w umowach kredytu konsumenckiego następujące postanowienie regulujące zasady przekazywania środków kredytu bezpośrednio na rzecz sprzedawców aut. Wypłata Kredytu nastąpi przelewem na rachunek bankowy Sprzedawcy Samochodu. (pkt 10 umowy). Ponadto, ustalono, iż ze sprzedawcami aut Bank posiada zawarte umowy o współpracy, których przedmiotem jest m. in. świadczenie przez sprzedawców samochodów na rzecz Banku, za wynagrodzeniem, usług obejmujących informowanie o kredytach Banku, ich promocję, przygotowywanie dokumentów oraz wykonywanie czynności niezbędnych do podjęcia przez Bank decyzji o zawarciu umowy o kredyty na zakup oferowanych przez nich aut (dowód: umowy o współpracy zawarte przez Bank karty: ). We wskazanych umowach o współpracy ze sprzedawcami aut, Bank zawiera następujące postanowienia regulujące zasady przekazywania środków kredytu bezpośrednio na rzecz sprzedawców aut. Bank zobowiązuje się niniejszym do tego, że ( ) h) przeleje na rachunek wskazany przez Dealera lub konto Toyota Motor Poland Co. Ltd. Sp. z o.o., środki z Kredytu, zgodnie z pkt. 4 niniejszej umowy. Bank przeleje środki z Kredytu najpóźniej w następnym dniu roboczym po podpisanu przez Bank Umowy Kredytowej na rachunek wskazany przez Dealera lub Toyota Motor Poland Co. Ltd. Sp. z.o.o., w zależności od tego, który z tych podmiotów wystawił fakturę jako sprzedawca Samochodu. Z wyjaśnień złożonych przez Bank w trakcie postępowania wynika, iż zawarte w umowach o współpracy postanowienia - regulujące zasady przekazywania środków kredytu bezpośrednio na rzecz sprzedawców aut - Bank wykonuje zgodnie z ich treścią tj. dokonuje przelewów kwot kredytów bezpośrednio na rachunki bankowe ww. sprzedawców. (k ). Jednocześnie, ustalono, iż umowy o współpracy zawarte pomiędzy Bankiem a sprzedawcami aut nie zawierają żadnych postanowień regulujących warunki zwrotu świadczenia przekazanego przez Bank sprzedawcom na pokrycie kosztów zakupu oferowanych przez nich aut, w sytuacji skorzystania przez konsumenta z uprawnienia do odstąpienia od umowy kredytu przeznaczonego na pokrycie kosztów niniejszego zakupu. Ponadto, ustalono, iż w zawieranych z konsumentami umowach kredytu konsumenckiego (tj. w Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów stanowiącym integralną cześć umowy kredytu na zakup auta - karty: ) Bank zamieszcza 10

11 informację o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta o treści: Klient może bez podania przyczyny odstąpić od Umowy Kredytu Samochodowego w terminie 14 dni od jej zawarcia. Termin odstąpienia jest zachowany, jeżeli Klient przed jego upływem złoży pod adresem Banku wskazanym w Umowie Kredytu Samochodowego oświadczenie o odstąpieniu od Umowy. W razie spełnienia świadczenia przez Bank przed upływem terminu odstąpienia, odstąpienie staje się skuteczne, jeżeli świadczenie zostanie zwrócone Bankowi łącznie z oświadczeniem o odstąpieniu od Umowy Kredytu Samochodowego. ( ) (pkt 11.65). 3. Ustalenia dotyczące sposobu rozliczeń dokonywanych przez Bank z konsumentem w razie skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość. Bank zawiera z konsumentami na odległość (za pomocą korespondencji listownej) umowy kredytu przeznaczonego na pokrycie drugiej (ostatniej) raty kredytu na zakup auta (tzw. kredytu 50/50). W trakcie zawierania umów kredytu konsumenckiego przeznaczonego na zakup auta Bank posługiwał bądź posługuje się m. in. następującymi wzorcami umownymi: 1. Regulaminem świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r.); 2. Regulaminem świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. do chwili obecnej). W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 28 czerwca 2010 r.) Bank zamieszczał informację o skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta o treści: W razie odstąpienia od Umowy Kredytu Samochodowego, Bank obowiązany jest niezwłocznie zwrócić poniesione przez Klienta na rzecz Banku koszty jej udzielenia, z wyjątkiem prowizji i pobranych przez Bank opłat związanych z ustanowieniem Zabezpieczenia Spłaty Kredytu Samochodowego (pkt wzorca). W stosowanym przez Bank Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów (stosowanym przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r.) Bank zamieszcza informację o skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta o treści: W razie odstąpienia od Umowy Kredytu Samochodowego, Bank obowiązany jest niezwłocznie zwrócić poniesione przez Klienta na rzecz Banku koszty jej udzielenia, z wyjątkiem opłaty przygotowawczej i pobranych przez Bank opłat związanych z ustanowieniem Zabezpieczenia Spłaty Kredytu Samochodowego. W przypadku kredytów udzielanych na odległość Bank zobowiązany jest zwrócić również opłatę przygotowawczą (pkt wzorca). Jednocześnie, w trakcie postępowania ustalono, iż Bank nie pobiera/ał od konsumentów korzystających z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość opłaty przygotowawczej. Powyższe wynika z przyjęcia przez Bank zasady wliczania ww. opłaty do kwoty kredytu. Z uwagi, iż Bank zgodnie z art. 11 ust. 5 ukk, nie zobowiązuje konsumentów do spłaty kredytu przed upłynięciem terminu odstąpienia od umowy kredytowej (w myśl pkt Regulaminu świadczenia usług dla konsumentów 11

12 przed upływem terminu do odstąpienia od Umowy Kredytu Samochodowego Klient nie jest zobowiązany do spłaty Kredytu Samochodowego ani zapłaty odsetek), przy wskazanym powyżej rozwiązaniu, konsument nie uiszcza ww. opłaty. Ponadto, w trakcie postępowania ustalono, iż umowy kredytu na zakup samochodu (w pkt. 7 wzorca umowy kredytu samochodowego stosowanego w chwili obecnej przez Bank) przewidują następujące sposoby zabezpieczenia kredytu: a) przewłaszczenie samochodu przez Bank; b) cesja praw z polisy ubezpieczeniowej; c) depozyt karty pojazdu samochodu; d) zastaw rejestrowy. W toku postępowania ustalono, iż w sytuacji skorzystania przez konsumenta z uprawnienia do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość obciążany jest on kosztem opłaty za ustanowienie na rzecz Banku zastawu rejestrowego na pojeździe. Ustanowienie ww. zabezpieczenia wiąże się dla konsumenta z koniecznością opłacenia wniosku do sądu o dokonanie wpisu do rejestru. Zgodnie z art. 60 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U r. Nr 90, poz. 594) koszt złożenia niniejszego wniosku wynosi 200 złotych. Ponadto, ustalono że w celu zawarcia umowy kredytowej na zakup samochodu, konsument zobowiązany jest ubezpieczyć pojazd w ramach tzw. polisy AC (tak pkt 11.6 (d) Regulaminu świadczenia usług dla konsumentów stosowanego przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r.). Posiada on jednak swobodę wyboru ubezpieczyciela, z którym zawrze umowę ubezpieczenia. Bank nie ingeruje w kwestie związane z rozliczeniami pomiędzy ubezpieczającym konsumentem a ubezpieczycielem, w szczególności nie uczestniczy w pobieraniu od konsumentów składki tytułem świadczenia wskazanej powyżej ochrony ubezpieczeniowej. Wskazane powyżej opłaty związane z ustanowieniem zabezpieczenia spłaty kredytu nie były przedmiotem rozliczeń pomiędzy Bankiem a konsumentem w sytuacji odstąpienia przez niego od umowy kredytowej zawartej na odległość. Jednocześnie, z ustaleń wynika, iż konsument nie ponosił innych opłat związanych z ustanowieniem zabezpieczenia kredytu. Prezes Urzędu zważył, co następuje. I. Ocena działań Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie w aspekcie zarzutu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Podstawą do rozstrzygnięcia sprawy w oparciu o przepisy uokik jest uprzednie zbadanie przez Prezesa Urzędu, czy w danej sprawie zagrożony został interes publiczny. Stwierdzenie zagrożenia interesu publicznego pozwala na realizację celu tej ustawy, wskazanego w art. 1 ust. 1, którym jest m.in. ochrona interesów konsumentów. W ocenie Prezesa Urzędu, rozpatrywana sprawa ma charakter publiczny, gdyż wiąże się z ochroną praw potencjalnie nieograniczonej liczby konsumentów, którzy mogli być narażeni na negatywne skutki praktyki stosowanej przez Bank. Interes publiczny przejawia się zatem w postaci zbiorowego interesu konsumentów. Mając powyższe na względzie, w niniejszej sprawie uzasadnione było podjęcie przez Prezesa Urzędu działań przewidzianych w uokik. 12

13 Zgodnie z art. 24 ust. 1 uokik zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Artykuł 24 ust. 2 uokik stanowi, iż przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy. Konsumentem w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art k.c. w zw. z art. 4 pkt 12 uokik). Zbiorowe interesy konsumentów podlegają ochronie przed działaniami przedsiębiorców, które są sprzeczne z prawem, tj. przepisami określonych aktów prawnych oraz zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. W związku z powyższym, dla uznania działania przedsiębiorcy za niezgodne z zawartym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów zakazem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów należy wykazać, iż spełnione zostały kumulatywnie trzy następujące przesłanki: A) kwestionowane działanie jest działaniem przedsiębiorcy; B) jest bezprawne; C) narusza zbiorowe interesy konsumentów. A) Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera legalną definicję przedsiębiorcy. Zgodnie z jej art. 4 pkt 1 uokik, pod pojęciem tym należy rozumieć m.in. przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447). Natomiast w myśl art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorcą w jej rozumieniu jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Właściwą dla przedsiębiorcy działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 ww. ustawy). Toyota Bank Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie jest spółką prawa handlowego wpisaną do Krajowego Rejestru Sądowego, prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą m. in. w zakresie udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich. Nie ulega zatem wątpliwości, iż posiada status przedsiębiorcy w rozumieniu powoływanego powyżej art. 4 pkt 1 uokik. Tym samym przy wykonywaniu działalności gospodarczej Bank podlega rygorom określonym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów i jego działania mogą podlegać ocenie w aspekcie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Bezprawność działania. Bezprawność tradycyjnie ujmowana jest jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym. Jest kategorią obiektywną. Rozważenia przy ocenie bezprawności wymaga kwestia, czy zachowanie przedsiębiorcy było zgodne, czy też niezgodne z obowiązującymi zasadami porządku prawnego. Źródłem tych zasad są normy prawa powszechnie obowiązującego, a także nakazy i zakazy wynikające z zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów (wyrok SOKiK z dnia 13 listopada 2007 r., sygn. XVII AmA 45/07). O bezprawności działania decyduje w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego całokształt okoliczności konkretnego stanu faktycznego (wyrok SN z dnia 8 maja 2002 r., sygn. I PKN 267/2001). Dla stwierdzenia bezprawności działania przedsiębiorcy bez 13

14 znaczenia pozostaje strona podmiotowa czynu, a zatem wina sprawcy (w znaczeniu subiektywnym, oznaczającym wadliwość procesu decyzyjnego sprawcy) i stopień tej winy (umyślność bądź nieumyślność), a także świadomość istnienia naruszonych norm prawnych. W związku z powyższym, przedmiotem rozstrzygnięcia Prezesa Urzędu będzie wykazanie, że w omawianym stanie faktycznym Bank: 1. nie zawiera w umowie kredytu przeznaczonego na zakup samochodu wszystkich obligatoryjnych danych przewidzianych w art. 4 ust. 2 ukk co narusza art. 4 ust. 2 pkt 3, 10, 11 i 12 ukk; 2. stosuje postanowienie zobowiązujące konsumentów, w przypadku realizacji prawa do odstąpienia od umowy, do zwrotu środków kredytu do Banku, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi, co narusza art. 11 ust. 4 ukk; 3. nie zwraca konsumentowi opłaty przygotowawczej oraz opłat pobranych w związku z ustanowieniem zabezpieczenia, w razie skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość, co narusza art. 16c ust. 4 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r. Nr 22, poz. 271 ze zm.). AD 1) Rozstrzygnięcie pkt. I sentencji Decyzji. Przystępując do oceny przedmiotowej praktyki, należy wskazać, iż umowy będące przedmiotem rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie mieszczą się w definicji umowy o kredyt konsumencki zawartej w art. 2 ukk (pełnią funkcję kredytową oraz zawierane są pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem), a zarazem nie są umowami kredytu konsumenckiego wskazanymi w art. 3 ukk, w stosunku do których ukk nie znajduje zastosowania. Tym samym, zgodnie z treścią art. 1 ukk, objęte są one reżimem ukk. Przechodząc do dalszych rozważań nad oceną charakteru niniejszej praktyki wskazać należy, iż zgodnie z art. 4 ust. 2 ukk umowa kredytu konsumenckiego powinna zawierać m. in. następujące dane: 1. zasady i terminy spłaty kredytu (art. 4 ust. 2 pkt 3 ukk); 2. informację o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta (art. 4 ust. 2 pkt 10 ukk); 3. informację o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta (art. 4 ust. 2 pkt 11 ukk); 4. informację o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu (art. 4 ust. 2 pkt 12 ukk). W ramach przeprowadzonego postępowania, Prezes Urzędu ustalił, iż Bank nie umieszcza w dokumencie umowy kredytu ww. informacji, do których podania zobligowany jest treścią art. 4 ust. 2 pkt 3, 10, 11 i 12 ukk. Jednocześnie, z ustaleń poczynionych w trakcie postępowania wynika, iż ww. informacje Bank zamieszcza w regulaminie świadczenia usług (dane wskazane w pkt. 10, 11, 14

15 12 artykułu 4 ust. 2 ukk) oraz harmonogramie spłaty kredytu (dane wskazane w pkt 3 artykułu 4 ust. 2 ukk). W ocenie Prezesa Urzędu, zawieranie obligatoryjnych danych dotyczących umowy kredytowej we wzorcach umownych, nie zaś w dokumencie umowy kredytowej, nie czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z art. 4 ust. 2 ukk. Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2006 r. (sygn. akt III SK 7/06) Sąd Najwyższy uznał, iż obligatoryjne postanowienia umowy o kredyt konsumencki ( ) powinny być w umowie uzgodnione wyraźnie, wyczerpująco i bezpośrednio, a nie przez odesłanie do informacji zawartych we wzorcach umownych, regulaminach lub inaczej nazwanych ogólnych warunkach stosowanych przy zawieraniu umów kredytowych. W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd wskazał, iż ( ) prawidłowa wykładnia art. 4 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim prowadzi do wniosku, że obligatoryjne postanowienia (essentialia negotii) umowy o kredyt konsumencki, które zostały wymienione w tym przepisie, powinny być w umowie uzgodnione literalnie, wyraźnie, bezpośrednio i wyczerpująco, czego nie gwarantuje odesłanie w całości lub w części tych postanowień do informacji zawartych w abstrakcyjnych wzorcach umownych, regulaminach lub inaczej nazwanych ogólnych warunkach stosowanych przy zawieraniu umów kredytowych ( ). Zdaniem Prezesa Urzędu, tożsamym ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w powołanym wyroku, ratio legis art. 4 ust. 2 ukk jest zapewnienie konsumentowi łatwego dostępu do rzetelnej informacji o najistotniejszych danych dotyczących kredytu poprzez zawarcie ich bezpośrednio w umowie, a w konsekwencji wykształcenie obowiązujących standardów ułatwiających konsumentom poruszanie się na rynku. Odmienne rozwiązanie polegające na zawieraniu niniejszych danych we wzorcach umownych utrudnia konsumentowi ustalenie faktycznego zakresu praw i obowiązków kredytobiorcy. Z powyższych powodów nie sposób uznać za właściwe rozwiązanie przyjęte przez Bank polegające jedynie na sygnalizowaniu w umowach kredytowych, iż szczegółowe informacje dotyczące kredytu wskazane w art. 4 ust. 2 pkt 3, 10, 11, 12 ukk zamieszczone są w załączanych do niej regulaminie świadczenia usług oraz harmonogramie spłaty kredytu. Ponadto, Prezes Urzędu nie godzi się z podnoszoną w trakcie postępowania argumentacją Banku, iż umowy zawierają informacje wskazane w art. 4 ust. 2 pkt 3 (dane dotyczące zasad i terminów spłaty kredytu). Nie negując faktu umieszczania w umowach zawieranych od dnia 28 czerwca 2010 r. wybranych informacji dotyczących zasad i terminów spłaty kredytu (tj. wskazania terminu wpłaty oraz wysokości pierwszej raty spłaty kredytu), zauważyć należy, iż ustalenia dokonane w trakcie postępowania jednoznacznie wskazały, iż informacje o terminach spłaty i wysokości rat kredytowych (z wyjątkiem, jak zauważono powyżej, pierwszej raty kredytowej) nie są umieszczane w umowie kredytowej lecz w regulaminie oraz harmonogramie spłaty kredytu. W ocenie Prezesa Urzędu, zarówno wykładnia literalna art. 4 ust. 2 ukk jak i wspomniane wcześniej ratio legis przepisu, bezsprzecznie wskazują, iż powołany przepis zobowiązuje kredytobiorcę do umieszczenia wszystkich danych dotyczących kredytu w nim wskazanych bezpośrednio w dokumencie umowy kredytowej. W świetle powyższego, uznać należy, iż opisane działanie Banku polegające na umieszczaniu w dokumencie umowy kredytowej jedynie wybranych danych dotyczących zasad i terminów spłaty kredytu oraz skutków uchybienia postanowieniom je regulujących stoi w sprzeczności z art. 4 ust. 2 pkt 3 ukk. Ponadto, odnosząc się do twierdzenia Banku, iż w świetle art. 384 ustawy Kodeks cywilny, posługiwanie się regulaminami jako wzorcami umownymi przy zawieraniu umów jest dopuszczalne, Prezes Urzędu pragnie wskazać za Sądem Najwyższym, iż (w)prawdzie przepisy Kodeksu cywilnego, Prawa bankowego i ustawy o kredycie konsumenckim nie wyłączają możliwości posługiwania się regulaminami w umowach dotyczących zawierania 15

16 kredytu konsumenckiego, jednakże takie regulaminy mogą jedynie uzupełniać te postanowienia umowne, których art. 4 ust. 2 nie obejmuje, dlatego przyjęcie rozwiązania przeciwnego przekreślałoby sens ustawy o kredycie konsumenckim (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2006 r. sygn. III SK 7/06). Wobec powyższego, należy stwierdzić, iż Bank nie zamieszcza w umowach kredytowych następujących danych: 1. zasady i terminy spłaty kredytu (art. 4 ust. 2 pkt 3 ukk); 2. informację o uprawnieniu i skutkach przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta (art. 4 ust. 2 pkt 10 ukk); 5. informację o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odstąpienia od umowy przez konsumenta (art. 4 ust. 2 pkt 11 ukk); 6. informację o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu (art. 4 ust. 2 pkt 12 ukk), przez co narusza art. 4 ust. 2 pkt 3, 10, 11, 12 ukk. AD 2) Rozstrzygnięcie pkt II sentencji Decyzji. W praktyce wskazanej w pkt. II sentencji niniejszej Decyzji bezprawność działania przedsiębiorcy przejawia się w naruszeniu zasad odstąpienia przez konsumenta od umowy kredytu określonych w ustawie o kredycie konsumenckim. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ukk konsument ( ) może, bez podania przyczyny, odstąpić od umowy o kredyt konsumencki w terminie 10 dni od dnia zawarcia umowy. Jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie zawierała informacji o uprawnieniu do odstąpienia od umowy, konsument może odstąpić od umowy w terminie 10 dni od dnia otrzymania informacji o prawie odstąpienia od umowy, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Jednocześnie, zgodnie z art. 11 ust. 3 ukk termin do odstąpienia od umowy jest zachowany, jeżeli konsument przed jego upływem złoży pod wskazanym przez kredytodawcę adresem oświadczenie o odstąpieniu od umowy. W razie spełnienia świadczenia przez kredytodawcę przed upływem terminu do odstąpienia od umowy odstąpienie staje się skuteczne, jeżeli świadczenie zostanie zwrócone kredytodawcy łącznie z oświadczeniem o odstąpieniu od umowy, z zastrzeżeniem ust. 4. Stosownie zaś do art. 11 ust. 4 ukk jeżeli spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi, konsument może odstąpić od umowy o kredyt konsumencki poprzez złożenie oświadczenia, o którym mowa w ust. 3. Warunki zwrotu świadczenia kredytodawcy określa umowa zawarta między podmiotem, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, a kredytodawcą. Artykuł 11 ust. 4 ukk reguluje zasady rozliczenia (zwrotu) kwoty kredytu, w sytuacji gdy konsument korzystając z uprawnienia zawartego w art. 11 ust. 1 ukk odstępuje od umowy kredytowej, na mocy której kwota kredytu została przekazana bezpośrednio na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi. 16

17 Zgodnie z powołanym przepisem, jeżeli spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi, musi regulować ona warunki zwrotu kwoty kredytu przekazanej przez kredytodawcę na rzecz sprzedawcy. Jak wynika z ustaleń poczynionych w trakcie postępowania, pomimo istnienia umów o współpracy łączących Bank ze sprzedawcami rzeczy będących przedmiotem kredytowania, Bank nie zamieszczał w nich jakichkolwiek regulacji dotyczących warunków zwrotu kwoty kredytu przekazanej przez kredytodawcę na rzecz sprzedawcy. Zdaniem Prezesa Urzędu, powyższe niezbicie świadczy o złamaniu przez Bank nakazu wynikającego z art. 11 ust. 4 ukk. Przechodząc do dalszych rozważań, należy zauważyć, że ustawodawca wskazując w art. 11 ust. 4 ukk, iż warunki zwrotu świadczenia kredytodawcy określa umowa zawarta między sprzedawcą rzeczy a kredytodawcą, zdecydował równocześnie, iż rozliczenie przekazanej kwoty kredytu nastąpić ma pomiędzy stronami tej umowy. Biorąc pod uwagę, iż powołany przepis ma charakter normy iuris cogentis, za niedozwolone należy uznać zobowiązywanie kredytobiorcę do dokonania zwrotu kwoty kredytu bezpośrednio Bankowi, w sytuacji gdy kwota ta została bezpośrednio przekazana sprzedawcy rzeczy. Za taką interpretacją art. 11 ust. 4 ukk przemawia nie tylko wykładnia językowa dokonana poprzez porównanie jej treści z art. 11 ust. 3 ukk, ale także wykładnia celowościowa. Inna interpretacja ww. przepisów prowadziłaby bowiem do sytuacji, w której dwa podmioty gospodarcze profesjonaliści, poza wolą i wiedzą konsumenta, decydowałyby o obowiązku zwrotu przez konsumenta przedmiotu świadczenia. Konsument nie ma dostępu do treści umowy o współpracy między Bankiem a sprzedawcą, w związku z tym uregulowanie obowiązków konsumenta w umowie między profesjonalistami, bez wiedzy konsumenta należałoby uznać za sprzeczne z celem ustawy, gdyż ustawa o kredycie konsumenckim szczególną wagę przywiązuje do obowiązków informacyjnych, jakie kredytodawcy mają spełnić wobec konsumentów. W związku z powyższym, nie można zaakceptować rozwiązania, w którym ustawodawca określenie zasad zwrotu przez konsumenta świadczenia (będącego w faktycznym posiadaniu sprzedawcy) pozostawiałby swobodnej, umownej regulacji kontrahentów konsumenta przedsiębiorców. Potwierdzenie stanowiska reprezentowanego przez Prezesa Urzędu przynosi także literatura przedmiotu, wskazując, że z brzmienia art. 11 ust. 3 zd. 2 ukk można wywieść, iż zasadą jest, że jeśli świadczenie zostało spełnione do rąk konsumenta, aby skutecznie odstąpić od umowy, musi on zwrócić środki jednocześnie z oświadczeniem o odstąpieniu (...) Inaczej przedstawia się sytuacja konsumenta w przypadku, gdy środki pochodzące z kredytu otrzymał efektywnie (faktycznie) sam sprzedawca (usługodawca), na podstawie łączącej go z kredytodawcą umowy regulującej zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi. Art. 11 ust. 4 ukk wprowadza bowiem wyjątek od zasady ustanowionej w ust. 3 tego przepisu. Polega on na tym, że w okolicznościach określonych w ust. 4 konsument zwolniony jest z obowiązku zwrotu kredytodawcy spełnionego przez niego świadczenia, ponieważ zwrot obciąża w takim przypadku z mocy samego art. 11 ust. 4 ukk podmiot, który to świadczenie rzeczywiście uzyskał, czyli sprzedawcę (usługodawcę) (...) taki był w założeniu ochronny cel komentowanej regulacji: uniknięcie sytuacji, w której konsument byłby zmuszony do zwrotu kredytodawcy środków nie znajdujących się w jego majątku (tak: D. Rogoń [w:] J. Pisuliński (red.), D. Rogoń, M. Rusinek, K. Włodarska, Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2004, System Informacji Prawnej Lex (Lex Omega 47/2005). 17

18 W toku postępowania ustalono, iż Bank zawiera umowy kredytu przeznaczonego na pokrycie kosztów zakupu samochodów, na mocy których kwota kredytu zostaje przekazana bezpośrednio sprzedawcom samochodów. Jednocześnie ustalono, iż ze wskazanymi sprzedawcami Bank posiada zawarte umowy o współpracy w zakresie oferowania i udzielania niniejszych kredytów. Przedmiotem tychże umów jest m. in. świadczenie przez sprzedawców samochodów na rzecz Banku, za wynagrodzeniem, usług obejmujących informowanie o kredytach Banku, ich promocję, przygotowywanie dokumentów oraz wykonywanie czynności niezbędnych do podjęcia przez Bank decyzji o zawarciu umowy o kredyty na zakup oferowanych przez nich aut. W świetle powyższego, w ocenie Prezesa Urzędu, brak jest jakichkolwiek podstaw do twierdzenia, jak czynił to w trakcie postępowania Bank, iż umowy o współpracy łączące Bank ze sprzedawcami nie regulują zasad udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi. W związku z powyższym, uznać należy, iż działanie Banku podlega reżimowi art. 11 ust. 4 ukk. Tym samym, mając na uwadze wcześniejsze rozważania, w opisanym stanie rzeczy, zobowiązywanie konsumentów do zwrotu środków kredytu bezpośrednio na rzecz Banku należy uznać za bezprawne. Zdaniem Prezesa Urzędu, ustalenia dokonane w trakcie postępowania nie pozostawiają wątpliwości, iż Bank wbrew nakazowi wynikającemu z art. 11 ust. 4 ukk nie zamieszcza w umowach o współpracy łączących go ze sprzedawcami aut będących przedmiotem kredytowania postanowień regulujących warunki zwrotu świadczenia Banku przekazanego na rzecz sprzedawców, w konsekwencji czego konsumenci są zobowiązywani do zwrotu kwoty kredytu bezpośrednio na rzecz Banku. Powyższe przejawia się w zamieszczaniu w umowach kredytowych postanowienia o treści: klient może bez podania przyczyny odstąpić od Umowy Kredytu Samochodowego w terminie 14 dni od jej zawarcia. Termin odstąpienia jest zachowany, jeżeli Klient przed jego upływem złoży pod adresem Banku wskazanym w Umowie Kredytu Samochodowego oświadczenie o odstąpieniu od Umowy. W razie spełnienia świadczenia przez Bank przed upływem terminu odstąpienia, odstąpienie staje się skuteczne, jeżeli świadczenie zostanie zwrócone Bankowi łącznie z oświadczeniem o odstąpieniu od Umowy Kredytu Samochodowego ( ). Analizując treść niniejszego postanowienia, należy mieć na względzie, iż zamieszczane jest one w umowach zawieranych pomiędzy Bankiem a konsumentami (kredytobiorcami), które ze swej istoty regulują prawa i obowiązki wskazanych stron (we wskazanym przypadku - uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy), nie zaś innych podmiotów (np. sprzedawców rzeczy, na której pokrycie kosztów zakupu przeznaczone były środki kredytowe). W szczególności nie można pominąć okoliczności, że konstrukcja niniejszego postanowienia rozpoczynającego się od wskazania, że klient może odstąpić od Umowy ( ), poprzez wskazanie w dalszej części postanowienia, że termin odstąpienia jest zachowany, jeżeli Klient przed jego upływem złoży ( ) każe przyjąć, że wskazany w zdaniu drugim postanowienia wymóg zwrotu świadczenia łącznie z oświadczeniem o odstąpieniu od Umowy dotyczy podmiotu wskazanego w zdaniu poprzedzającym tj. konsumenta. Tym samym, nie sposób przyjąć by wymóg uznania skuteczności odstąpienia od umowy zwrot świadczenia łącznie z oświadczeniem o odstąpieniu od Umowy Kredytu Samochodowego - interpretowany mógłby być w inny sposób niż wskazany w pkt. II sentencji decyzji tj. jako wymóg dokonania zwrotu świadczenia na rzecz Banku przez konsumenta (w szczególności biorąc pod uwagę okoliczność, iż zgodnie z treścią postanowienia, świadczenie powinno być zwrócone Bankowi łącznie z oświadczeniem konsumenta o odstąpieniu od Umowy Kredytu Samochodowego). W konsekwencji, należy uznać, że - wbrew regulacji zawartej w art. 11 ust. 4 ukk - niniejsze postanowienie wymusza na konsumencie dokonanie zwrotu kwoty kredytu 18

19 bezpośrednio Bankowi, inaczej bowiem, zgodnie z jego treścią, odstąpienie nie zostanie uznane za skuteczne. Wobec powyższego, stwierdzono, iż Bank stosuje postanowienie zobowiązujące konsumentów, w przypadku realizacji prawa do odstąpienia od umowy, do zwrotu środków kredytu do Banku, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez kredytodawcę nastąpiło na rzecz podmiotu, od którego konsument nabył rzecz lub usługę, i między tym podmiotem a kredytodawcą istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub usługi, przez co narusza art. 11 ust. 4 ukk. AD 3) Rozstrzygnięcie pkt. III sentencji Decyzji. W postanowieniu z dnia 19 maja 2010 r., Prezes Urzędu postawił Bankowi zarzut stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na niezwracaniu konsumentowi opłaty przygotowawczej oraz opłat pobranych w związku z ustanowieniem zabezpieczenia, w razie skorzystania przez niego z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość, co mogło naruszać art. 16c ust. 4 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r. Nr 22, poz. 271 ze zm.), zwanej dalej: uonpk. Ustalenia poczynione w trakcie postępowania wskazują, iż Bank nie pobiera od konsumentów korzystających z prawa do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość opłaty przygotowawczej. Powyższe wynika z przyjęcia przez Bank zasady wliczania ww. opłaty do kwoty kredytu. Biorąc pod uwagę okoliczność, iż stosownie do art. 11 ust. 5 ukk konsument nie jest zobowiązywany przez Bank do spłaty kredytu przed upływem terminu odstąpienia od umowy kredytowej, stwierdzić należy, iż konsument nie uiszcza ww. opłaty w sytuacji skorzystania z uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej na odległość, a co z tym związane - w opisanej sytuacji - nie zachodzi potrzeba dokonywania zwrotu konsumentowi ww. opłaty. Jednocześnie, Prezes Urzędu wziął pod uwagę, iż wprowadzając zmianę w treści postanowienia regulującego konsekwencje skorzystania z uprawnienia do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość (vide postanowienie zawarte w Regulaminie świadczenia usług dla konsumentów stosowanym przez Bank od dnia 28 czerwca 2010 r. wskazane na stronie 10 niniejszej decyzji), Bank rozwiał ewentualne wątpliwości dotyczące możliwości obciążania konsumentów opłatą przygotowawczą w sytuacji skorzystania przez nich z uprawnienia do odstąpienia od umowy kredytowej jakie budzić mogło postanowienie w wersji stosowanej przed 28 czerwca 2010 r. Treść postanowienia obecnie stosowanego przez Bank nie pozostawia mu bowiem możliwości obciążania konsumenta opłatą przygotowawczą nawet w sytuacji zmiany funkcjonującej w Banku zasady wliczania ww. opłaty do kwoty kredytu. Ponadto, w trakcie postępowania ustalono, iż w związku z ustanowieniem zabezpieczenia spłaty kredytu, konsument ponosi opłatę za ustanowienie na rzecz Banku zastawu rejestrowego na pojeździe (opłata sądowa za wniosek o dokonanie wpisu do przedmiotowego rejestru) oraz opłatę związaną z ubezpieczeniem kredytowanego pojazdu, które to opłaty nie są przedmiotem rozliczeń pomiędzy Bankiem a konsumentem w sytuacji skorzystania przez konsumenta z uprawnienia do odstąpienia od umowy kredytowej zawartej na odległość. Dokonując oceny ww. praktyki Banku należy zważyć, co następuje. 19

20 Zgodnie z art. 16c ust. 4 uonpk (w) wypadku odstąpienia od umowy, umowa jest uważana za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu ( ). W ocenie Prezesa Urzędu, prawidłowa wykładnia powołanego przepisu prowadzić musi do wniosku, iż skutkiem odstąpienia konsumenta od umowy jest konieczność zwrotu przez obydwie strony umowy (tj. konsumenta i Bank) tego co sobie świadczyły wzajemnie. W ocenie Prezesa Urzędu, zakres dyspozycji zawartej w powołanym przepisie nie obejmuje świadczeń dokonywanych na rzecz innych podmiotów niż strony umowy. W świetle powyższego, zdaniem Prezesa Urzędu, brak jest podstaw do zobowiązywania Banku do zwrotu ww. opłat związanych z ustanowieniem zabezpieczenia spłaty kredytu, gdyż nie były one świadczone na rzecz Banku i nie zostały przez niego pobrane. Zgodnie z art kpa, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe organ administracji wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. Umorzenie postępowania na tej podstawie jest obligatoryjne, co oznacza, iż ustalenie przesłanki bezprzedmiotowości postępowania stwarza obowiązek zakończenia postępowania w danej instancji przez jego umorzenie, ponieważ brak jest podstaw do rozstrzygnięcia sprawy co do jej istoty. Dalsze prowadzenie postępowania w takim przypadku stanowiłoby o jego wadliwości, mającej istotny wpływ na wynik sprawy. Podkreślić przy tym należy, iż przesłanka umorzenia postępowania może istnieć jeszcze przed wszczęciem postępowania, co zostanie ujawnione w toczącym się postępowaniu, a może ona powstać także w czasie trwania postępowania, a więc w sprawie już zawisłej przed organami administracyjnymi. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 kwietnia 2003 r. (sygn. akt III SA 2225/01) bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego oznacza, że brak jest któregoś z elementów materialnego stosunku prawnego, a w związku z tym nie można wydać decyzji załatwiającej sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty. Jest to orzeczenie formalne, kończące postępowanie bez jego merytorycznego rozstrzygnięcia. W toku postępowania prowadzonego przed Prezesem Urzędu ustalono, iż Bank nie stosował praktyki wskazanej w pkt. III postanowienia Prezesa Urzędu z dnia 19 maja 2010 r. W związku z powyższym, Prezes Urzędu nie mając możliwości wydania decyzji merytorycznej przewidzianej w art uokik, orzekł jak w pkt. III sentencji niniejszej decyzji. b) Naruszenie zbiorowego interesu konsumentów. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie podaje definicji zbiorowego interesu konsumentów, wskazując jednak w przepisie art. 24 ust. 3 uokik, że nie jest nim suma indywidualnych interesów konsumentów. Naruszenie zbiorowego interesu konsumentów oznacza zatem narażenie na uszczerbek interesów znacznej grupy lub wszystkich konsumentów, poprzez stosowaną przez przedsiębiorcę praktykę, obejmującą tak działania, jak i zaniechania. Ponadto, godzenie w zbiorowe interesy konsumentów może polegać zarówno na ich naruszeniu, jak i na zagrożeniu ich naruszenia. O tym, czy naruszony został interes zbiorowy, nie zawsze przesądza kryterium ilościowe, ponieważ niekiedy jeden ujawniony przypadek naruszenia prawa konsumenta może być przejawem stosowanej praktyki naruszającej interes zbiorowy. W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy stwierdził, iż nie jest zasadne uznawanie, że postępowanie z tytułu naruszenia ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów można wszcząć tylko wtedy, gdy zagrożone są interesy wielu 20