Rok akademicki: 2013/2014 Kod: HSO MK-n Punkty ECTS: 6. Kierunek: Socjologia Specjalność: Multimedia i komunikacja społeczna

Transkrypt

1 Nazwa modułu: Socjologia języka. Warsztaty dziennikarskie Rok akademicki: 2013/2014 Kod: HSO MK-n Punkty ECTS: 6 Wydział: Humanistyczny Kierunek: Socjologia Specjalność: Multimedia i komunikacja społeczna Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: Niestacjonarne Język wykładowy: Polski Profil kształcenia: Ogólnoakademicki (A) Semestr: 3 Strona www: Osoba odpowiedzialna: prof. nadzw. dr hab. Skowronek Katarzyna (kskowronek85@gmail.com) Osoby prowadzące: prof. nadzw. dr hab. Skowronek Katarzyna (kskowronek85@gmail.com) Strzelczyk Błażej (blazej.strzelczyk@gmail.com) Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Powiązania z EKK Sposób weryfikacji efektów kształcenia (forma zaliczeń) Wiedza M_W001 Zna nowe technologie komunikacyjne i informacyjne, rozumie zróżnicowanie języka polskiego, związane z ich funkcjonowaniem. SO2A_W11 Egzamin, Studium przypadków M_W002 Porusza się swobodnie w ramach nauk o nowych mediach, zna możliwości wykorzystania socjologii języka, socjolingwistyki, pragmalingwistyki, entolingwistyki, lingwistyki antropologicznej, lingwistyki kulturowej w obrębie tych nauk. SO1A_W12 Egzamin M_W003 Zna terminologię socjolingwistyczną, potrafi rozróżnić różne typy działania językowego jako działania spolecznego, rozumie tekstowodyskursywny charakter rzeczywistości społecznej. SO2A_W01, SO2A_W02, SO2A_W04, SO2A_W06, SO2A_W14 Egzamin Umiejętności 1 / 8

2 M_U001 Potrafi przeprowadzić analizę tekstu posługując się pojęciami z zakresu socjologii języka. Potrafi rozpoznać tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny i jej odmiany. SO2A_U12 Studium przypadków, Wykonanie ćwiczeń M_U002 Potrafi tworzyć narzędzia multimedialne na użytek mediów internetowych. SO2A_U09 Wykonanie ćwiczeń M_U003 Przygotowuje prezentacje związane z warsztatem pracy dziennikarza. SO2A_U11 Wykonanie ćwiczeń M_U004 Potrafi rozpoznać specyfikę mediów, przeprowadzić ich analizę. Umie rozpoznać zróżnicowanie języka polskiego i czynniki społeczne za nim stojące. Umie rozróżnić innowację od błędu językowego. SO2A_U04, SO2A_U07 Studium przypadków, Wypracowania pisane na zajęciach Kompetencje społeczne M_K001 Jest przygotowany do otwartego uczestnictwa w dyskusji wokół stworzonych prac dziennikarkich. SO2A_K04 Udział w dyskusji, Wykonanie ćwiczeń M_K002 Ma świadomość zakorzenienia uprzedzeń i stereotypów w języku, aksjologicznego aspektu języka, kulturowego kształtowania pojęć i możliwości nieporozumień miedzykulturowych z nich wynikających. Rozumie potrzebę rozwoju własnych kompetencji w tym zakresie. SO2A_K01, SO2A_K08 Udział w dyskusji Matryca efektów kształcenia w odniesieniu do form zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Forma zajęć Wykład Ćwiczenia audytoryjne Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenia projektowe Konwersatori um Zajęcia seminaryjne Zajęcia praktyczne Inne Zajęcia terenowe Zajęcia E-learning Wiedza M_W001 Zna nowe technologie komunikacyjne i informacyjne, rozumie zróżnicowanie języka polskiego, związane z ich funkcjonowaniem / 8

3 M_W002 M_W003 Umiejętności M_U001 M_U002 M_U003 M_U004 Porusza się swobodnie w ramach nauk o nowych mediach, zna możliwości wykorzystania socjologii języka, socjolingwistyki, pragmalingwistyki, entolingwistyki, lingwistyki antropologicznej, lingwistyki kulturowej w obrębie tych nauk. Zna terminologię socjolingwistyczną, potrafi rozróżnić różne typy działania językowego jako działania spolecznego, rozumie tekstowo-dyskursywny charakter rzeczywistości społecznej. Potrafi przeprowadzić analizę tekstu posługując się pojęciami z zakresu socjologii języka. Potrafi rozpoznać tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny i jej odmiany. Potrafi tworzyć narzędzia multimedialne na użytek mediów internetowych. Przygotowuje prezentacje związane z warsztatem pracy dziennikarza. Potrafi rozpoznać specyfikę mediów, przeprowadzić ich analizę. Umie rozpoznać zróżnicowanie języka polskiego i czynniki społeczne za nim stojące. Umie rozróżnić innowację od błędu językowego Kompetencje społeczne M_K001 M_K002 Jest przygotowany do otwartego uczestnictwa w dyskusji wokół stworzonych prac dziennikarkich. Ma świadomość zakorzenienia uprzedzeń i stereotypów w języku, aksjologicznego aspektu języka, kulturowego kształtowania pojęć i możliwości nieporozumień miedzykulturowych z nich wynikających. Rozumie potrzebę rozwoju własnych kompetencji w tym zakresie. 3 / 8

4 Treść modułu zajęć (program wykładów i pozostałych zajęć) Wykład Socjologia języka Celem semestralnego kursu jest wszechstronne omówienie społecznych, kulturowych i antropologicznych aspektów języka, jego zewnętrznych, kontekstowych uwarunkowań. W czasie wykładów będzie można się zaznajomić z głównymi kierunkami i metodologiami we współczesnej lingwistyce, dla których język jest najważniejszą formą komunikacji i działania społecznego. Scharakteryzowane zostaną cechy polszczyzny publicznej XXI w., m.in. w sferze polityki. Wyjaśniona zostanie rola języka w procesie konstruowania tożsamości prywatnej i społecznej oraz powstawania stereotypów. Uwaga zostanie skupiona również na rozumieniu i interpretacji tekstu i dyskursu. Omówione będą związki pomiędzy językiem a narodem i państwem. 1. Socjologia języka, socjolingwistyka. Język w ujęciu lingwistycznym i socjologicznym. Pragmalingwistyka, etnolingwistyka, lingwistyka antropologiczna, lingwistyka kulturowa podstawowe pojęcia i terminy. 2. Język jako system; język jako mowa. Langue i parole F. de Saussure a. Competence i performance N. Chomsky ego. Cechy systemu językowego. Budowa systemu językowego. Gramatyka i leksykon języka. Semantyka. Podstawowe wiadomości o języku polskim. Język polski na tle innych języków świata. 3. Funkcje języka (i tekstów). Język mówiony język pisany. dźwiękowość i sytuacyjność a grafizm i kontekstualność języka. Kategoria potoczności i oficjalności w języku społeczne implikacje. Style funkcjonalne i ich społeczne uwarunkowania. Język a komunikacja niewerbalna. 4. Konserwatyzm i innowacja w języku. Antropolingwistyka. Teorie pochodzenia języka. Zmiany w publicznych zwyczajach językowych tendencje rozwojowe polszczyzny. Zmiany cywilizacyjne a rozwój języka. Archeologia i futurologia języka: przeszłość i przyszłość polszczyzny w kontekście zmian społecznych i kulturowych. Pochodzenie i zróżnicowanie języków współczesnych. 5. Socjologia języka a psychologia języka i psycholingwistyka. Społeczne a biologiczne uwarunkowania języka. Elementy psycholingwistyki. Neurofizjologiczne podłoże języka. Filogeneza języka. Język a myślenie. Akwizycja języka i społeczne uwarunkowania tego procesu. Socjalizacja językowa. Kompetencja językowa i komunikacyjna. Bilingwizm i społeczne problemy z tym związane. Code-switching i code-mixing. 6. Socjologia języka a pragmalingwistyka. Język w działaniu. Teoria aktów mowy (J. Austin, J. Searle). Teoria implikatur H. P. Grice a. Teoria relewancji D. Sperbera i D. Wilson. Reguły uprzejmości w języku (R. Lakoff, G. Leech). Presupozycja pragmatyczna. 7. Problemy językoznawstwa kulturowego. Język a kultura podstawowe relacje. Język a kategoryzacja świata. Światy za słowami kulturowe ukształtowanie pojęć. Kulturowe i społeczne uwarunkowania aktów mowy. Językowy obraz świata i jego rekonstrukcja. Analiza przykładów (językowy obraz polskiego nieba i piekła). Różnice w językowych obrazach świata. Aksjologiczny aspekt języka wartości w języku. Uprzedzenia i stereotypy w języku. Agresja i wulgaryzmy w języku. 8. Dyskurs jako zdarzenie komunikacyjne i jako wytwór społeczny. Dyskurs jako narzędzie konstruowania świata. Teoria dyskursu (J. Derrida, M. Foucault, teorie marksistowskie i postmarksistowskie). Metody i techniki analizy dyskursu (jakościowe i ilościowe). Hermeneutyczna analiza dyskursu. Krytyczna analiza dyskursu (T. van Dijk). Psychologia dyskursywna. Studium przypadku. 9. Narracyjność jako forma kultury. Idea narracyjności w humanistyce i psychologii. 4 / 8

5 Narracja jako sposób rozumienia rzeczywistości. Przekazy narracyjne jako łącznik pomiędzy kulturą a osobowością. Społeczne tworzenie narracji. Autonarracje proaktywne i defensywne. Styl autonarracji a postawy społeczne. 10. Odmiany współczesnej polszczyzny. Zróżnicowanie języka polskiego a czynniki społeczne. Język narodowy i jego funkcje. Dialekty i gwary. Odmiany środowiskowe języka socjolekty. Języki subkultur (np. hip-hop, graffiti). Familiolekty. 11. Norma językowa. Językowa etykieta. Zróżnicowanie języka a norma (wzorcowa i potoczna). Normatywizm a preskryptywizm. Społeczny uzus języka a norma. Innowacja a błąd językowy. Poprawność językowa. Kultura języka. 12. Nazwy własne w przestrzeni społecznej i kulturowej. Elementy onomastyki kulturowej. Nazwy własne a wartości i uczucia. Nazwy własne w sferze sacrum. Nazwy jako symbole dużych i małych ojczyzn. Nazwy w przestrzeni miejskiej. Nazwy własne a polityka. Nazwy własne a podziały społeczne. Nazwy własne pomiędzy swojskim a obcym. O uczłowieczaniu zwierząt. 13. On i ona w języku. Genderowe uwarunkowania języka. Płeć mózgu czy efekty socjalizacji biologiczna i kulturowa teoria różnic komunikacyjnych pomiędzy kobietą a mężczyzną. Nieporozumienia czy gramatyka może przeszkadzać w rozmowie kobiety i mężczyzny? 14. Język, naród, państwo podstawowe relacje. Język jako zjawisko polityczne. Język a świadomość narodowa. Język jako czynnik państwowotwórczy. Polityka językowa. Prawa językowe. Współczesna polityczno-językowa mapa świata. Pidgeons i creols. Diglossia. 15. Język w działaniu studium przypadku: język polityki. Język polskiej polityki na tle przemian społecznych i kulturowych. Język wystąpień politycznych. Język kampanii wyborczych. Język debat parlamentarnych. Język dominacji język władzy. Dyskurs populizmu retoryka wykluczenia. Zakończenie zajęć. Podsumowanie tematyki wykładów. Wskazanie innych możliwych zagadnień. Ćwiczenia projektowe Warsztaty dziennikarskie Warsztaty dziennikarskie są zajęciami nastawionymi na połączenie praktyki z teorią. Studenci poznają najważniejsze gatunki dziennikarskie informację, wywiad, felieton, reportaż i recenzję, a następnie będą wykorzystywać je w praktyce, tworząc teksty dziennikarskie. W trakcie zajęć, studenci tworzą i analizują profesjonalne materiały dziennikarskie, poznając w ten sposób specyfikę pracy redakcji prasowej, radiowej, internetowej i telewizyjnej. Sposób obliczania oceny końcowej Pozytywna ocena końcowa z przedmiotu jest wypadkową dwóch pozytywnych ocen: 1.pozytywnej oceny z egzaminu (w formie ustnej) 2.pozytywnej oceny z zaliczenia (w formie ustnej), obejmującego znajomość lektury podstawowej; zaliczenie to odbywać się będzie w czasie konsultacji i/lub dyżurów Wymagania wstępne i dodatkowe Obecność na wykładach bardzo mile widziana, lecz nieobowiązkowa. Obowiązkowa natomiast jest znajomość treści wykładów i literatury podstawowej. Obecność na ćwiczeniach projektowych jest obowiązkowa. Każda nieobecność niezależnie od przyczyny musi być odrobiona w porozumieniu z prowadzącym. Elementami zaliczenia ćwiczeń projektowych są: - aktywność na zajęciach (tworzenie krótkich form dziennikarskich, analiza materialów dziennikarskich, studium przypadku, udział w dyskusji) 5 / 8

6 - tworzenie materiałów dziennikarskich; ich prezentacja symulować będzie odbiór przez sekretariat redakcji (student będzie zobowiązany do odpowiedzi na pytania o wiarygodność źródeł, sposób weryfikacji informacji, udzielenia wyjaśnień dot. możliwości dalszej edycji itd.) Zalecana literatura i pomoce naukowe Literatura obowiązkowa S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 2003, tu rozdziały: I i III. K. Handke, Socjologia języka, Warszawa 2008, tu: rozdziały: II, VII, VIII. T. Piekot, Język w grupie społecznej. Wprowadzenie do badań socjolektów, Wałbrzych 2008, tu: I.2 i I.3. R. Przybylska, Wstęp do nauki o języku polskim. Podręcznik dla szkół wyższych, Kraków 2003, tu rozdziały: I, II i III. Literatura zalecana J. Anusiewicz, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław A. Awdiejew, Gramatyka interakcji werbalnej, Kraków A. Awdiejew, Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzeń, Kraków Bariery i pomosty w komunikacji językowej Polaków, red. J. Bartmiński, U. Majer-Baranowska, Lublin I. Bajerowa, Język ogólnopolski XX wieku, Lublin J. Bartmiński, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin J. Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin J. Bartmiński, Tekstologia, Warszawa J. Bralczyk, O języku propagandy i polityki, Warszawa J. Bralczyk, Język na sprzedaż, Warszawa 1998 lub J. Bralczyk, W. Gruszczyński, K. Mosiołek-Kłosińska, Wiem co mówię czyli o dobrej komunikacji, Gdańsk D. Doliński, Techniki wpływu społecznego, Warszawa 2005, tu: rozdziały 12, 13, 14. A. Duszak, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa Dyskurs jako struktura i proces, red. T. van Dijk, tłum. G. Grochowski, Warszawa M. Górska, Słowo w sieci. Elektroniczne dyskursy, Opole S. Grinieiwicz i in., Antropolingwistyka (nowa nauka XXI wieku), Białystok The Handbook of Socioliguistics, ed. F. Coulmas, Blackweel Publishing, D. Howarth, Dyskurs, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Warszawa Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, red. R. Wodak, M. Krzyżanowski, Warszawa Język perswazji publicznej, red. K. Mosiołek-Kłosińska, T. Zgółka, Poznań Język polityki a współczesna kultura polityczna, red. J. Anusiewicz, B. Siciński, Wrocław Język polski jako narzędzie komunikacji we współczesnym świecie, red. J. Mazur, M. Rzeszutko-Iwan, Lublin Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. J. Bartmiński, Lublin Język w mediach elektronicznych, red. J. Podracki, i E. Wolańska, Warszawa Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin R. Kalisz, Pragmatyka językowa, Gdańsk I. Kamińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych , Wrocław E. Kołodziejek, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2005, tu: r. II. Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, red. A. Duszak, N. Fairclough, Kraków I. Kurcz, Psychologia języka i komunikacji, Warszawa Manipulacja w języku, red. P. Krzyżanowski, P. Nowak, Lublin G. Lakoff,, M. Johnson, Metafory w naszym życiu, tłum T. Krzeszowski, Warszawa E. Laskowska, Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz S. C. Levinson, Pragmatyka, Warszawa P. Lewiński, Retoryka reklamy, Wrocław M. Lisowska-Magdziarz, Analiza tekstu w dyskursie medialnym, Kraków W. Lubaś, Język w komunikacji, w perswazji i w reklamie, Dąbrowa Górnicza W. Lubaś, Polskie gadanie: podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Opole W. Lubaś, Społeczne uwarunkowania współczesnej polszczyzny. Szkice socjolingwistyczne, Kraków E. Łuczyński, J. Maćkiewicz, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, tu rozdziały: VI, VII, X. T. Łysakowski, Wpływowe osoby. Gramatyka i perswazja, Warszawa J. Maćkiewicz, Językowy obraz ciała, Gdańsk M. Majewska, Akty deprecjonujące siebie i innych. Studium pragmalingwistyczne, Kraków Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne, red. P. Stalmaszczyk, Łódź Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne, red. J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz-Brzozowska, Lublin 6 / 8

7 1993. Narracja. Teoria i praktyka, red. B. Janusz, K. Gdowska, B. de Barbaro, Kraków 2008, tu rozdział: Tło teoretyczne. Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Kraków K. Ożóg, Język w służbie polityki. Językowy kształt kampanii wyborczych, Rzeszów K. Ożóg, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, tu rozdziały: I, II, X i XII. M. Peisert, Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław Podmiot w języku i kulturze, red. J. Bartmiński, A. Pajdzińska, Lublin Polska genologia lingwistyczna, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa Polszczyzna Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków Polszczyzna publiczna początku XXI wieku, red. E. Wolańska, Warszawa Porozmawiajmy o rozmowie. Lingwistyczne aspekty dialogu, red. M. Kita, Katowice Praktyki opowiadania, red. B. Owczarek, Z. Mitosek, Kraków 2001, tu: J. Trzebiński, Narracja jako sposób rozumienia świata. P. Prechtl, Wprowadzenie do filozofii języka, tłum J. Bremer, Kraków 2007, tu cz. III: Pragmatyczne ufundowanie znaczenia. Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole Przyszłość języka, red. S. Krzemień-Ojak, B. Nowowiejski, Białystok J. Puzynina, Język wartości, Warszawa E. Rzetelska-Feleszko, W świecie nazw własnych, Warszawa-Kraków K. Skowronek, Reklama. Studium pragmalingwistyczne, Kraków B. Spolsky, Sociolinguistics, Oxford Univeristy Press A. Skudrzykowa, K. Urban, Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Kraków-Warszawa E. Szczęsna, Poetyka reklamy, Warszawa R. Szul, Język, naród, państwo. Język jako zjawisko polityczne, Warszawa E. Tabakowska, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków Tekstologia, cz. I i II, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin H. Vater, Wstęp do lingwistyki tekstu. Struktura i rozumienie tekstów. Struktura i rozumienie tekstów, Wrocław J. Wasilewski, Retoryka dominacji, Warszawa 2006, tu rozdziały: A. Wilkoń, Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki, Kraków A. Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice Wokół teorii i empirii socjologii języka, red. K. Leszczyńska, K. Skowronek, Kraków 2011, tu: Wstęp i W. Żelazny, Zamenhof a sprawiedliwość językowa i etniczna i M.Rakoczy, O językowym obrazie świata piśmienność a hipoteza Sapira-Whorfa. Współczesne analizy dyskursu. Kognitywna analiza dyskursu a inne metody badawcze, red. M. Krauz, S. Gajda, Rzeszów Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin M. Wojtak, Głosy z teraźniejszości. O języku współczesnej polskiej prasy, Lublin E. Wolańska, Szybko, mobilnie, skótowo, czyli Właściwości komunikacyjne tekstowe i stylistyczne krótkiej wiadomości tekstowej, Warszawa J. Wrycza, Galaktyka języka Internetu, Gdynia K. Wyrwas, K. Sujkowska-Sobisz, Mały słownik terminów teorii tekstu, Kraków D. Zdunkiewicz-Jedynak, Wykłady ze stylistyki, Warszawa U. Żydek-Bednarczuk, Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu, Kraków Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, red. J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska, Warszawa Publikacje naukowe osób prowadzących zajęcia związane z tematyką modułu Nie podano dodatkowych publikacji Informacje dodatkowe Istnieje możliwość zmiany uzupełnienia tematyki wykładów ze względu na zainteresowania słuchaczy lub przydatność w pisaniu prac magisterskich. Kolejność wykładów także może ulec zmianie ze względu na zaproszonych gości (po wcześniejszej zapowiedzi). Ćwiczenia projektowe Warsztaty dziennikarskie prowadzi red. Błażej Strzelczyk. Aktualnie jest dziennikarzem dziennikarza Gazety Wyborczej, Gazety.pl i Tygodnika Powszechnego. Pracuje również na portalu internetowym Deon.pl. Jest dziennikarzem newsowym, publicystą, komentatorem, felietonistą. Zajmuje się tematyką polityczną i religijną. 7 / 8

8 Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS) Forma aktywności studenta Egzamin lub kolokwium zaliczeniowe Samodzielne studiowanie tematyki zajęć Dodatkowe godziny kontaktowe z nauczycielem Udział w wykładach Wykonanie projektu Udział w ćwiczeniach projektowych Przygotowanie do zajęć Sumaryczne obciążenie pracą studenta Punkty ECTS za moduł Obciążenie studenta 2 godz 62 godz 22 godz 14 godz 24 godz 6 godz 20 godz 150 godz 6 ECTS 8 / 8