Odbicie więźniów z siedziby PUBP

Transkrypt

1 Miesięcznik Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego Koszalin, marzec-lipiec 2014/Nr Odbicie więźniów z siedziby PUBP Tekst: Archiwum Państwowe w Koszalinie/fot. M. Król W dniu 2 marca br. na terenie Archiwum Państwowego w Koszalinie miała miejsce inscenizacja historyczna pt. Odbicie więźniów z siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Wydarzenie odbyło się w ramach Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Organizatorami wydarzenia były Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Koszalinie, Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana, GRH GRYF, Moto-Military, GRH 2 Pułku Ułanów Warszawskiej Brygady Kawalerii oraz Archiwum Państwowe w Koszalinie. Widowisko dofinansowano z budżetu Gminy Miasto Koszalin. W tym dniu budynek koszalińskiego Archiwum zamienił się w Urząd Bezpieczeństwa, a zgromadzeni na dziedzińcu widzowie, mogli zobaczyć brawurową akcję żołnierzy podziemia antykomunistycznego. Akcja rozegrała się krótko po godz Trzeba przyznać, że rekonstruktorzy przygotowali widowisko z dużym rozmachem. W inscenizacji wzięło udział około 30 członków grup rekonstrukcyjnych. Aktorzy wystąpili w odpowiednich mundurach, używali broni z epoki, na miejscu pojawiły się pojazdy historyczne i odpowiednie dekoracje. Autorem scenariusza był Mirosław Piekarski, który zadbał o to, by nie zabrakło huku strzałów z broni maszynowej, sypiących się szyb okien w budynku Archiwum oraz dosadnego wojskowego języka. Inscenizacja odwoływała się do konkretnego faktu historycznego, wydarzeń z kwietnia 1945r., które miały miejsce w Narewce. Podobnych akcji w miastach gminnych i powiatowych żołnierze, dziś zwani wyklętymi, zorganizowali kilkadziesiąt. Po szturmie na posterunek PUBP i kilkuminutowej wymianie ognia, ostatecznie Żołnierze Wyklęci odbili jeńców i zwyciężyli. UWAGA Gazeta Odkrywcza publikuje różne informacje (w formie zdjęć i tekstu) jedynie w celu poznania prawdy historycznej, a zawarte w niej treści nie mają na celu propagowania faszyzmu, komunizmu czy jakichkolwiek totalitarnych ideologii.

2 forum.she-odkrywcy.pl 2 odbicie więźniów z siedziby PUBP

5 forum.she-odkrywcy.pl Koszalińskie strychy Przedmioty przekazane w depozyt Gazecie Odkrywczej. Do tej pory w nielicznych starych koszalińskich kamienicach można odkryć ślady dawnych czasów. Drobne bezwartościowe przedmioty, świadczące o ludziach i ich życiu, leżą na strychach lub w piwnicach. Przypadek sprawia, że zostają odkryte i opowiadają o minionych latach. Przedstawiamy kilkanaście śladów przeszłości związanych bezpośrednio z dawnymi mieszkańcami Koszalina - drobiazgami życia codziennego. Opakowanie po strunie do mandoliny. LEKREMA Lederer & Krein Bergmark Neukirchen została założona w 1898 roku. zajmowała się m.in. produkcją elementów instrumentów muzycznych (np. struny do madolin) Opakowanie po strunie do mandoliny. Apus jest skrótem firmy Ammon Paul Uebel Sen. Firma wysyłkowa założona w 1908 roku. Pudełko po zapałkach. Według ustawy z 1930 roku zapałki mogły być rozprowadzane tylko przez dwie spółki niemieckie Welthölzer i Haushaltsware. 5 koszalińskie strychy

6 forum.she-odkrywcy.pl Zdjęcie z atelier przy Bergstrasse 5 6 Etykieta z Apteki E. Otto, Köslin Markt 12, tel. 2003, dzierżawionej przez H. Schnülle Gdzieś w Koszalinie koszalińskie strychy

7 forum.she-odkrywcy.pl Kubek kawy, przydziałowy kawałek kiełbasy, konserwa - posiłek żołnierza Szpital rezerwowy, Sylwester 1939 rok, godzina 20.30, Koszalin Przy oknie Ćwiczenia fizyczne 7 koszalińskie strychy

8 forum.she-odkrywcy.pl 8 Bilety poborcy sądowego z 1940 roku Bilet wstępu do słynnego berlińskiego wodewilu Scala 7 września 1940, sobota, g koszalińskie strychy

9 forum.she-odkrywcy.pl Hotel Schumacher, Jałta, Arka, Gromada Tekst: Joanna Chojecka Fot. M. Król Po wkroczeniu do Koszalina Armii Czerwonej i niszczycielskiej obecności czerwonoarmistów, Hotel Schumacher, jeden z bardziej reprezentacyjnych budynków w mieście, legł w gruzach, podobnie jak większość budynków, w tym wzniesiony w 1914 r. nowy dworzec kolejowy, ponad stuletni gmach ratusza oraz większość otaczających rynek kamienic. Na podstawie szczegółowego planu zagospodarowania Koszalina z 1955 roku stwierdzić można, że na działce przy dawnej Neuetorstrasse 53 i nowej ulicy Zwycięstwa 28, na której od ponad stu lat funkcjonował z powodzeniem zajazd, a potem hotel, leżały jedynie gruzy. Na planie nie naniesiono żadnych uwag ani rysunków, z których można by wywnioskować, jakie było planowane przeznaczenie tego miejsca. Ostatecznie w 1960 roku w miejscu dawnego Schumacher s Hotel wzniesiono nowy hotel, który otrzymał nazwę JAŁTA. Sama nazwa hotelu z pewnością nawiązywała do historycznej konferencji w Jałcie, na której Stalin, Churchill i Roosevel ustanowili nowy porządek Europy. Tam też, bez udziału samych zainteresowanych, zapadła decyzja o włączeniu w granice powojennej Polski m.in. Pomorza, a tym samym dawnego Koeslin, dzisiejszego Koszalina. Przez cały okres PRL Hotel JAŁTA był najbardziej reprezentacyjnym i renomowanym hotelem nie tylko w mieście ale i w regionie. Zatrzymywali się w nim chętnie partyjni i państwowi dygnitarze, inne osobistości z różnych środowisk, w tym artyści oraz oczywiście goście zagraniczni. Warto dodać, że Hotel Jałta istniał także w Pradze. Zbudowany został w latach przy Placu Wacława, w stylu późnego czeskiego socrealizmu i według projektu Antonína Tenzera należał do najbardziej prestiżowych hoteli praskich. Niewiele osób wówczas wiedziało, że w pomieszczeniach pod budynkiem znajdują się nowoczesne urządzenia do podsłuchu, służące do monitorowania rozmów telefonicznych gości ani o tym, że w podziemiach hotelu znajduje się schron przeciwatomowy. Miejsce pod hotelem nie zostało wybrane przypadkowo. W razie konfliktu zbrojnego hotel Jałta miał być siedzibą władz Układu Warszawskiego. Schron przeciwatomowy miał pomieścić około 150 osób. Hotel Gromada 9

10 forum.she-odkrywcy.pl Dopisek Redakcji W koszalińskim hotelu Jałta, obecnie Gromada również znajduje się schron. Po kilkumiesięcznych staraniach z poparciem Pani dyrektor Archiwum Państwowego w Koszalinie Joanny Chojeckiej i przy ogromnej przychylności Pana prezesa hotelu Gromada Wiesława Świsia schron pod hotelem Gromada stał się miejscem siedziby Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego Odkrywcy. Obecnie trwają prace konserwacyjne mające na celu zabezpieczenie istniejących urządzeń schronu oraz przystosowanie pomieszczeń do celów działalności Stowarzyszenia. Jeszcze raz dziękujemy osobom przychylnym naszym działaniom. 10 Hotel Gromada

11 forum.she-odkrywcy.pl 11 Hotel Gromada

14 forum.she-odkrywcy.pl Rozbicie posterunku PUBP w Sławnie Tekst ze strony internetowej Fundacji Po piąte. Mieszkańcy Sławna licznie przybyli już na godz. 12:00, na wykład historyka i publicysty Tadeusza Płużańskiego. W sali kinowej Sławieńskiego Domu Kultury można było obejrzeć fragment filmu Łączka i wysłuchać prelekcji o fenomenie Żołnierzy Niezłomnych oraz nabyć pozycje książkowe autorstwa p. Tadeusza. Następnie wydarzenie przeniosło się na ulicę Cieszkowskiego. Wszyscy zgromadzeni przemieścili się do wyznaczonych sektorów dla widzów inscenizacji historycznej pt. Rozbicie Posterunku PUBP. W inscenizacji uczestniczyło około 40 pasjonatów historii z grup rekonstrukcyjnych. Przybyły następujące grupy: GRH Gryf z Koszalina, Moto-Military, Pancerni 39, Przebraże ze Sławna, GRH KÖslin, GRH NAŁĘCZ z Trzebiatowa. Za sprawą rekonstruktorów czas cofnął się o kilka dekad. Ożyła ulica do czego przyczynili się Ola z Karolem i Mateuszem, Justyna matka z wózkiem, Hubert - pucybut, Piotr gazeciarz. Były strzały i wybuchy, sanitariuszki Agnieszka i Hania miały dużo pracy. Oddział partyzancki rozbił posterunek i uwolnił więźniów Łukasza, Michała, Grzegorza i ks. Michała. Młodsi mieszkańcy Sławna odkrywali mroczne czasy naszej historii, zaś starsi przywołali owe lata w swojej pamięci. Po inscenizacji nastąpiła integracja widzów i rekonstruktorów przy ognisku i wyśmienitej grochówce z kuchni polowej Pani Asi z Wejherowa. Wydarzenie było objęte patronatem Burmistrza Sławna. 14 rozbicie posterunku PUBP - Sławno

15 forum.she-odkrywcy.pl 15 rozbicie posterunku PUBP - Sławno

18 forum.she-odkrywcy.pl 18 rozbicie posterunku UB - Sławno

19 forum.she-odkrywcy.pl Pisma osadników Tekst: Romuald Kowalczyk 1 marca 1945 roku pod niemiecki Köslin dotarła czołówka radzieckiej 45 Brygady Pancernej. 3 marca doszło do kilku nocnych potyczek z niemieckimi obrońcami miasta, a następnego dnia niemiecka załoga opuściła miasto. Dzięki wycofaniu się garnizonu gen. Aleksandra von Zülowa zabudowa Koszalina praktycznie nie ucierpiała. Niestety trzy dni później, podczas kręcenia propagandowego filmu ukazującego ciężkie walki Rosjan na Pomorzu, w wyniku ostrzału czołgowego i pożarów, zniszczono centrum miasta wraz z ratuszem, Hotel Schumacher i dworzec kolejowy. Natychmiast rozpoczęto wysiedlanie pozostałych w Koszalinie Niemców, których skoszarowano w wydzielonej części miasta. Wydano zarządzenia o usunięciu niemieckich napisów. Niemiecki Köslin stał się polskim Koszalinem. Do miasta zaczęły napływać transporty osadników zarówno ze zniszczonych polskich miast, przybywali również Polacy zza Buga. Nowi mieszkańcy miasta, po decyzjach teherańskich i jałtańskich zajmowali mieszkania i domy po wysiedlanych Niemcach, tworzyli nową administrację. Pionierzy niszczyli wszelkie ślady po znienawidzonych niedawnych mieszkańcach i starali znaleźć sobie miejsce na Ziemiach Odzyskanych. Prezentujemy dwa dokumenty koszalińskich osadników, które były skierowane do ówczesnej administracji państwowej i pokazują problemy z jakimi musieli borykać się nowi mieszkańcy Koszalina. Pisma otrzymaliśmy od mieszkańca Koszalina Pana Radosława Kajdana, który wyłuskał je z e stosu makulatury przeznaczonej na przemiał. 19

20 forum.she-odkrywcy.pl 20

21 forum.she-odkrywcy.pl 21

22 forum.she-odkrywcy.pl Dzień Pionierów w Koszalinie Fot. Paweł Bułło, M. Król Rocznicę przyjazdu pierwszych mieszkańców polskiego Koszalina uczcili członkowie grup rekonstrukcyjnych z regionu koszalińskiego, przygotowując na ten dzień inscenizację. Byli wycofujący się żołnierze niemieccy, zwycięscy czerwonoarmiści oraz ułani z 1. Warszawskiej Dywizji Kawalerii. Nie zabrakło scen, które przybliżyły widzom klimat pierwszych powojennych dni w mieście. Najważniejsi jednak byli osadnicy, którzy przyjechali z Gniezna, żeby organizować polski Koszalin. To nie był przypadek, że właśnie gnieźniacy przyjechali pierwsi. W czasach pruskich m.in. w Koszalinie stacjonował 54. regiment piechoty von der Goltza, który w dużej części składał się z Polaków z Wielkopolski, właśnie z Gniezna. Można nawet snuć przypuszczenia, że dla wielu gnieźniaków Koszalin i Kołobrzeg nie były wcale obcymi miastami, bo odbywali tutaj służbę w pruskim wojsku. Być może właśnie to zainspirowało Gniezno do objęcia patronatu nad zagospodarowaniem miasta - zauważył w komentarzu zdarzeń dr Wojciech Grobelski, historyk wojskowości, a zarazem jeden z rekonstruktorów. Poniżej fotorelacja z przygotowań, inscenizacji i działań poinscenizacyjnych. 22 Dzień Pionierów - Koszalin

23 forum.she-odkrywcy.pl 23 Dzień Pionierów - Koszalin

31 forum.she-odkrywcy.pl Dawny Koszalin Fotografia znaleziona w Internecie 31 Reklama/Dawny Koszalin

32 forum.she-odkrywcy.pl Autor/fotografia: Sławomir Stefek Köslin i Koszalin Dzisiaj w gmachu przy ulicy Krakusa i Wandy 11 (dawniej Karkutschstrasse) urzęduje II Komisariat Policji, ale przed II wojną światową budynek pełnił funkcję Domu Pomocy i Opieki im. Karkutscha. Ferdinand August Ludwig Karkutsch urodził się w Koszalinie w 1813 roku, w majętnej rodzinie koszalińskich kupców. Po wojnach napoleońskich rodzina Karkutschów przeniosła się do Szczecina, gdzie z czasem Ferdinand przejął po ojcu interes handlu nasionami i zbożem. Ferdinand był majętnym człowiekiem, ale przy tym również bardzo hojnym. Swoim majątkiem wspomagał wiele fundacji działających w celach społecznych. Tuż przed śmiercią (26 września 1891), z racji tego, że nie posiadał potomstwa, w zapisie testamentowym postanowił przekazać dużą część swojego majątku na inwestycje społeczne w Szczecinie, ale również w swoim rodzinnym Koszalinie. Tak więc dla Koszalina przeznaczył 400 tysięcy marek, za które miasto wybudowało dom opieki. Pieczę nad realizacją inwestycji objęła powołana w tym celu Fundacja Karkutscha. Pierwszych pensjonariuszy dom przyjął 1 października 1920 roku. Pensjonariuszami były przeważnie osoby wywodzące się z wyższych sfer, a także w jakiś sposób spokrewnione z fundatorem. W domu znajdowały się dwu i trzypokojowe pomieszczenia. Każde z nich posiadało swoją kuchnię, piwnicę oraz działkę w przyległym ogrodzie. Była tam również duża aula pełniąca funkcję miejsca spotkań i odprawiania nabożeństw. Po śmierci Karkutscha ulicę, przy której wybudowano dom opieki nazwano jego imieniem. W 1891 Ferdinand Karkutsch otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Koszalina. Do dnia dzisiejszego budynek nie zmienił swojego wyglądu, również przylegające do niego ogrody służą dzisiejszym mieszkańcom Koszalina jako Rodzinny Ogród Działkowy. Karkutschstrasse ulica Krakusa i Wandy 32 Gazeta Odkrywcza Redaktor naczelny: Mariusz Król gazeta@gazeta-odkrywcza.pl Adres redakcji: Koszalin, ul. Kołłątaja 3/7 redakcja@gazeta-odkrywcza.pl Współpracownicy obecnego wydania: Romuald Kowalczyk, Sławomir Stefek, Paweł Bułło, Fundacja Po piąte, Joanna Chojecka, Archiwum Państwowe w Koszalinie. Korekta: Joanna Kowalczyk. Layout i opracowanie graficzne: Mariusz Król. Wydawca: Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne Odkrywcy w Koszalinie. Drogi Czytelniku! Jeśli jesteś w posiadaniu ciekawych zbiorów lub materiałów dotyczących historii i chciałbyś tę historię, wspomnienie czy odkrycie ocalić od zapomnienia - skontaktuj się z redakcją. Przedruk i kopiowanie zamieszczonych materiałów - wyłącznie za zgodą redakcji. Zastrzegamy sobie prawo redagowania nadsyłanych artykułów.