O KONIECZNOŚCI WSPÓŁPRACY RODZICÓW ZE SZKOŁĄ

Transkrypt

1 O KONIECZNOŚCI WSPÓŁPRACY RODZICÓW ZE SZKOŁĄ Autor: Teresa Gliniecka Szkoła to środowisko skupiające trzy, współzależne od siebie grupy: uczniów, rodziców i nauczycieli. Aby placówka ta w pełni spełniała swoje funkcje konieczna jest ścisła współpraca wszystkich grup: uczniów bo bez aktywnego współuczestnictwa, chęci i zapału żadne działania nie odniosą pożądanego skutku, rodziców bo zgodnie z prawem natury i prawem społecznym, to oni ponoszą pełną odpowiedzialność za wychowanie swoich dzieci, nauczycieli bo powołani i przygotowani są do prowadzenia pracy dydaktyczno wychowawczej. Wszelkie osiągnięcia uczniów będą zawsze zależne od dobrej współpracy i poprawnych relacji między rodzicami i nauczycielami. Wynika z tego, że działalność rodziców i nauczycieli ukierunkowana jest na dziecko, przy jednoczesnym założeniu jego własnej aktywności.. To dziecko jest podmiotem wszelkich wspólnych oddziaływań. Skoro więc istnieje wspólny cel dziecko i jego rozwój, to występuje również wspólna odpowiedzialność za efekty pracy. Odpowiedzialność tym większa ze względu na to, że współczesny świat niesie wiele nowych wyzwań i wymaga od człowieka nieustannego wzbogacania wiedzy, przekształcania opanowanych umiejętności, giętkiego i krytycznego myślenia oraz angażującej się poznawczo i emocjonalnie osobowości. Mówimy tu więc o kształceniu się ustawicznym, ciągłym, permanentnym. Do takiego kształcenia się człowiek musi być wychowany, i to wychowany już od najwcześniejszych lat. Znaczy to, że nauczyciele i rodzice muszą dziecko odpowiednio umotywować (czyli rozbudzić potrzebę samouctwa) oraz nauczyć, jak sprawnie i skutecznie uczyć się samemu. Aby osiągnąć ten cel muszą ze sobą ściśle współpracować. I tu powstają pytania: Na czym polegać ma współpraca? Jakie są obszary działań rodziców a jakie nauczycieli? Czyja sfera oddziaływań rodziców czy nauczycieli jest dominująca? Kto ponosi większą odpowiedzialność? Dlaczego ta współpraca nie zawsze się układa? Czego się boimy? Pytania można mnożyć Spróbujmy więc, chociaż częściowo, odpowiedzieć sobie na nie. Rodzice i nauczyciele powinni być dla siebie sprzymierzeńcami, którzy dążą do stworzenia jak najlepszych warunków rozwoju dla swoich dzieci i wychowanków. Współpraca nauczyciela i rodziców musi opierać się na wzajemnym szacunku, świadomości roli, jaką sprawuje rodzic nad swoim dzieckiem oraz roli nauczyciela, któremu je powierza. Obie strony muszą traktować siebie partnersko, podchodzić do siebie z zaufaniem i życzliwością. W żaden sposób nie powinny wzajemnie podważać swojego autorytetu i

2 pełnionej roli, nigdy nie powinny mówić źle o sobie nawzajem w obecności dziecka. Jako partnerzy, którym przyświeca wspólny cel, obie strony muszą też poważnie zaangażować się w realizację tego celu. I tu ważna rola rodziców, bo ich zaangażowanie przejawia się w aktywnym uczestnictwie w życiu szkoły m. in. obecności na zebraniach i wywiadówkach, pomocy w organizacji imprez klasowych i szkolnych, pełnieniu określonych funkcji w klasowych radach rodziców i Szkolnej Radzie Rodziców. Z doświadczenia wynika jednak, że takie zaangażowanie wykazuje stały aktyw rodziców. A podkreślić należy, że aktywna postawa rodziców w szkolnym życiu dziecka ma dla niego istotne znaczenie, budzi dumę i pogłębia więzi rodzinne. Dziecko czuje, że jego szkolne sprawy są dla rodziców ważne. Warunkiem dobrej współpracy jest jednolitość oddziaływania rodziny i szkoły na dziecko. Aby ją osiągnąć konieczna jest wzajemna znajomość obu tych środowisk. Dokonuje się to w różny sposób: Zebrania ważne jest, aby wszyscy rodzice w nich uczestniczyli, ponieważ mają okazję poznać szkołę, system wychowawczy, również nauczyciel ma lepszy kontakt z rodzicami, gdy częściej się z nimi spotyka. Imprezy (wycieczki, zabawy, uroczystości, występy itp.) mają one pozytywny wpływ na dzieci. Uczniowie cieszą się, gdy ich występy oglądają rodzice, jest to dla nich ważne. Komitet rodzicielski dba nie tylko o swoje dzieci, ale zajmuje się uczniami całej klasy i szkoły. Kontakty indywidualne (nauczyciel rodzic) tego rodzaju spotkania powinny przebiegać w atmosferze życzliwości, a nie wrogości i niepokoju. Dom rodzinny jest pierwszym i najważniejszym ogniwem w dziedzinie wychowania. Środowisko rodzinne w znacznej mierze kształtuje osobowość dziecka, jego zainteresowania, upodobania, nawyki, przyzwyczajenia, postawy społeczne i moralne oraz przekonania i światopogląd. W pierwszych latach życia dziecka wpływ rodziny jest ogromny. W późniejszym okresie, gdy dziecko poszerza swoje kontakty społeczne (przedszkole, szkoła) wpływ ten stopniowo maleje. Dziecko przychodzi więc do szkoły w pewien sposób już ukształtowane. I to od rodziców zależy jakie cechy i umiejętności u tego dziecka wykształcili a jakie będą jeszcze kształcić i doskonalić. Ważna jest więc świadomość rodziców dotycząca ich roli w przygotowaniu dziecka do podjęcia nowych zobowiązań w szkole.

3 Szkoła, oprócz wychowania, ma przekazać dziecku usystematyzowaną wiedzę, czyli ma nauczyć. Proces nauczania jest jednak nierozerwalnie połączony z procesem uczenia się. Z kolei uczenie się, to wszelkie czynności ucznia związane z przyswojeniem sobie określonych wiadomości i umiejętności. W procesie dydaktycznym konieczna jest więc aktywna postawa nauczyciela i ucznia. Efektywne uczenie się zależy od wielu elementów. Istotna jest tu rola szkoły i rodziny w stworzeniu uczniowi odpowiednich warunków zewnętrznych (miejsce, czas, atmosfera itp.), jak i wykształcenia odpowiednich nawyków ( np. systematyczność, odpowiedzialność, higiena pracy umysłowej, dbałość o codzienne przygotowanie do lekcji) oraz cech osobowości ( m. in. samokontrola, aspiracje, motywacja). W związku z tym, że wskaźnikiem uczenia się są zmiany by stwierdzić, czego się ktoś nauczył, trzeba porównać to, co umie aktualnie, z tym, co umiał wcześniej. W szkole rolę wskaźników pełnią odpowiedzi, ćwiczenia, sprawdziany, testy. Otrzymane oceny świadczą o stopniu opanowania określonej wiedzy i umiejętności. Niska ocena wymaga uzupełnienia wiadomości i sprawności, ponieważ te stanowią podstawę do dalszej edukacji. Braki utrudniają lub czasem wręcz uniemożliwiają dalsze postępy. Rodzice powinni więc na bieżąco wykazywać zainteresowanie ocenami dziecka i odpowiednio wcześnie interweniować. Powinni też w porozumieniu z nauczycielem dopilnować, aby uczeń we wspólnie ustalonym terminie uzupełnił braki. Aby uczeń w szkole osiągał sukcesy musi mieć aspiracje i motywację. Cóż znaczą te pojęcia i dlaczego są takie ważne? Otóż, upraszczając, motywacja, jest to celowa aktywność ukierunkowana na zaspokojenie potrzeb lub realizację zadań. Aspiracje to również ważny składnik osobowości. Wyznaczają kierunki działania, wpływają na osiągnięcia szkolne uczniów, na wybór zawodu, aktywność społeczną, kontakty międzyludzkie. Inaczej mówiąc aspiracje to życzenia, pragnienia dotyczące wyników własnego działania. Aspiracje kształtują się i zmieniają w okresie rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży. Istnieją też różne rodzaje aspiracji. Jeden z podziałów uwzględnia aspiracje życzeniowe i działaniowe. Aspiracje życzeniowe występują właśnie w formie życzeń, marzeń i z reguły nie towarzyszą im działania zmierzające do osiągnięcia celu (werbalizacja: Bardzo chciałbym, żeby ). Aspiracje działaniowe to dążenia i zamierzenia dotyczące postawionego sobie celu (werbalizacja: Zamierzam osiągnąć wynik ). Do aspiracji odgrywających ważną rolę w rozwoju umysłowym dzieci i młodzieży należą aspiracje edukacyjne. Są nimi zamierzenia dotyczące wyników pracy szkolnej oraz uzyskiwanych w niej ocen. Ze względu na relacje między poziomem aspiracji a indywidualnymi możliwościami ich realizacji można też wyróżnić aspiracje realistyczne,

4 zawyżone i zaniżone. Poziom aspiracji zależy od kilku czynników, m. in. od: osiągniętego sukcesu lub poniesionej porażki, standardów grupy (np. klasy), standardów rodziny. Zadaniem rodziców i nauczycieli jest pobudzanie aspiracji uczniów oraz kształtowanie aspiracji dostosowanych do możliwości ich realizacji przez dziecko. Z doświadczeń nauczycieli i rodziców wynika, że we wzajemnych relacjach istnieje sporo barier, które utrudniają poprawne kontakty. Uświadomienie sobie tych barier oraz wiedza, że występują one także w innych środowiskach szkolnych, że są naukowo zbadane i opisane pozwoli może na ich likwidację lub zminimalizowanie. Najczęściej bariery we wzajemnych relacjach nauczyciele rodzice dotyczą: niskiego zaangażowania rodziców w życie szkoły, postawy roszczeniowej, bierności rodziców w trakcie spotkań, wywiadówek, zebrań, braku wsparcia działań szkoły w procesie dydaktycznym i przenoszenia odpowiedzialności wyłącznie na nauczyciela, zbyt niskiego oddziaływania rodziny w zakresie rozbudzania aspiracji i motywacji, małego zaangażowania w karierę szkolną dziecka i wynikająca stąd opóźniona reakcja na problemy (interwencja dopiero w momencie poważnych trudności), kwestionowania wymagań i podejmowanych działań wychowawczo - dydaktycznych, negatywnego doświadczenia z własnego dzieciństwa, obawy przed wyrażaniem własnego zdania, różnic w zakresie oczekiwań, pojmowania procesu dydaktyczno wychowawczego i sposobów utrzymania dyscypliny, braku delikatności w przekazywaniu informacji o dziecku, nieliczeniu się z opinią i możliwościami rodziców. Pokonanie barier mogą ułatwić jasno sformułowane ZASADY WSPÓŁDZIAŁANIA NAUCZYCIELI I RODZICÓW: 1. Pozytywna motywacja - dobrowolny udział; 2. Partnerstwo - równorzędne prawa i obowiązki; 3. Wielostronny przepływ informacji - konfrontacja różnych opinii i ocen; 4. Jedność oddziaływań - zgodność celów w pracy wychowawczej; 5. Aktywna i systematyczna współpraca; W nowym systemem oświatowym rodzice posiadają sporo praw, ale mają też jasno określone obowiązki. Dokumentem, który pomoże

5 uświadomić prawa i obowiązki rodziców jest Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców przyjęta w grudniu 1992 r. Dokument nie ma charakteru prawnego, ale jest zachętą do współpracy rodziców i nauczycieli. Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców przyjęta w grudniu 1992 r. 1. Rodzice mają prawo do wychowywania swoich dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy, narodowości, wyznania, płci oraz pozycji ekonomicznej. Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w duchu odpowiedzialności za siebie i za cały ludzki świat. 2. Rodzice mają prawo do uznania ich prymatu jako "pierwszych nauczycieli" swoich dzieci. Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w sposób odpowiedzialny i nie zaniedbywać ich. 3. Rodzice mają prawo dostępu do wszelkich informacji o instytucjach oświatowych, które mogą dotyczyć ich dzieci. Rodzice mają obowiązek przekazywania wszelkich informacji szkołom, do których uczęszczają ich dzieci, informacji dotyczących możliwości osiągnięcia wspólnych (tj. domu i szkoły) celów edukacyjnych. 4. Rodzice mają prawo wyboru takiej drogi edukacji dla swoich dzieci, która jest najbliższa ich przekonaniom i wartościom uznawanym za najważniejsze dla rozwoju ich dzieci. Rodzice mają obowiązek dokonania świadomego wyboru drogi edukacyjnej, jaką ich dzieci powinny zmierzać. 5. Rodzice mają prawo domagania się od formalnego systemu edukacji tego, aby ich dzieci osiągnęły wiedzę duchową i kulturową. Rodzice mają obowiązek wychowywać swoje dzieci w poszanowaniu i akceptowaniu innych ludzi i ich przekonań. 6. Rodzice mają prawo wpływać na politykę oświatową realizowaną w szkołach ich dzieci. 7. Rodzice i ich stowarzyszenia mają prawo wydawania opinii i przeprowadzania konsultacji z władzami odpowiedzialnymi za edukację na wszystkich poziomach ich struktur.

6 Rodzice mają obowiązek tworzyć demokratyczne, reprezentatywne organizacje na wszystkich poziomach. Organizacje te będą reprezentowały rodziców i ich interesy. 8. Rodzice mają prawo do pomocy materialnej ze strony władz publicznych, eliminującej wszelkie bariery finansowe, które mogłyby utrudnić dostęp ich dzieci do edukacji. Rodzice mają obowiązek poświęcać swój czas i uwagę swoim dzieciom i ich szkołom, tak, aby wzmocnić ich wysiłki skierowane na osiągnięcie określonych celów nauczania. 9. Rodzice mają prawo żądać od odpowiedzialnych władz publicznych wysokiej jakości usługi edukacyjnej. Rodzice mają obowiązek poznać siebie nawzajem, współpracować ze sobą i doskonalić swoje umiejętności "pierwszych nauczycieli" i partnerów w kontakcie szkoła dom. Proces właściwego wychowania i edukacji dziecka jest możliwy tylko wtedy, gdy obie strony, rodzice i nauczyciel, znajdą wspólną płaszczyznę porozumienia umożliwiającą wzajemne uzupełnianie się w działaniu. Rodzice powinni wspierać nauczyciela w jego pracy edukacyjnej, nauczyciel powinien wspierać rodziców w ich działaniach wychowawczych, a wspólnym głównym celem powinien być wszechstronny i harmonijny rozwój ucznia. Psycholog Elżbieta Sołtys napisała: W chwili, gdy człowiek zostaje rodzicem, staje wobec najtrudniejszego i zarazem najpiękniejszego zadania w swoim życiu - towarzyszenia dziecku na drodze jego rozwoju. Staje się odpowiedzialny za to, jak przygotuje je do samodzielnego życia oraz zapewnienie mu optymalnych warunków rozwoju. Rodzic, pragnący świadomie uczestniczyć w procesie wychowawczym, dba o poszerzanie i wzmacnianie własnych kompetencji rodzicielskich. W naszym coraz bardziej złożonym społeczeństwie rodzice stają przed większą ilością wyzwań niż kiedykolwiek wcześniej. LITERATURA 1. Dzierzgowska I., Rodzice w szkole, Warszawa Gordon T., Wychowanie bez porażek, Warszawa Łobocki M., Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Warszawa Łobocki M., Poradnik wychowawcy klasy, Warszawa Pomykało W. (red.), Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa Radziewicz J., Wychowawca i jego klasa, Warszawa 1986.