Piętnaście lat przemian w szkolnictwie wyższym w. Europie. Wprowadzenie

Transkrypt

1 SEMINARIUM BOLOŃSKIE ZMIANY W KSZTAŁCENIU WYŻSZYM CO KAŻDY NAUCZYCIEL SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ WIEDZIEĆ POWINIEN? LUBLIN, 12 GRUDNIA 2013 Piętnaście lat przemian w szkolnictwie wyższym w. Europie. Wprowadzenie Ryszard Rasiński ekspert boloński Uniwersytet Łódzki [wykorzystano materiały autorstwa prof. Marka Wilczyńskiego]

2 PLAN PREZENTACJI Krótka historia przemian w systemie edukacji akademickiej od XVIII wieku po wiek XXI. Rewolucja edukacyjna końca XX w. Deklaracja Bolońska (1999) i Proces Boloński ( ). Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego (2010). Trójstopniowa struktura studiów wyższych Efekty kształcenia (definicja i przykłady) Systemu ECTS transferu i akumulacji osiągnięć Suplement do dyplomu Elastyczne programy studiów oparte na efektach kształcenia Polska i Europejska Rama Kwalifikacji Systemy zapewniania jakości kształcenia Proces uczenia się przez całe życie, kumulacja osiągnięć, uznawanie kompetencji zdobytych w pozaformalnym systemie kształcenia 2

3 STUDIA DO XIX W. - ELITARNE I KOSZTOWNE 3

4 STUDIA W XIX W. WIĘCEJ MIEJSC (ZWIĘKSZONA MOBILNOŚĆ) 4

5 STUDIA W POCZĄTKU XX W. SZYBSZE DROGI KSZTAŁCENIA, WIĘCEJ PASAŻERÓW, OGRANICZONA POJEMNOŚĆ POJAZDU 5

6 STUDIA W PRL WIĘKSZA OFERTA KSZTAŁCENIA 6

7 ALE LIMITOWANA, NIEDUŻA LICZBA MIEJSC. 7

8 STUDIA PO 1989 R. BOGATA OFERTA, WIELKI PRZYROST LICZBY MIEJSC KSZTAŁCENIA, WIELE KIERUNKÓW (CENTRALNIE OKREŚLONYCH) 8

9 STUDIA OBECNIE MOŻLIWOŚCI WYBORU ORAZ ŁĄCZENIA RÓŻNYCH KIERUNKÓW W NIEUSTANNYM RUCHU I WARUNKACH ZMIANY 9

10 NOWA REWOLUCJA 10

11 TEMPO ZMIAN

12 NIE NADĄŻAMY? 12

13 LICZBY MÓWIĄ Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkolnictwa wyższego w Polsce [wyrażony procentowo stosunek liczby studentów do populacji osób będących w wieku nominalnie przypisanym do poziomu kształcenia wyższego]: 1990/91 12,9% (9,8) 2000/01 40,7% (32,7) 2005/06 48,9% (38,0) 2010/11 53,8% (40,8) 13

14 14

15 LICZBY MÓWIĄ Liczba studentów w Polsce: 1990/ / / / W roku 2011/2012 w 460 szkołach wyższych wszystkich typów kształciło się studentów, w tym w 143 filiach zamiejscowych studentów, w 149 zamiejscowych ośrodkach dydaktycznych, studentów. Największymi placówkami typu zamiejscowego były: zamiejscowy Wydział Prawa i Administracji w Rzeszowie Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w Przemyślu tys. studentów, zamiejscowa jednostka organizacyjna w Sosnowcu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach tys. studentów oraz Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu - 5,3 tys. studentów. 15

16 16

17 DEKLARACJA BOLOŃSKA Deklaracja Bolońska z 1999 r. podpisana przez 29 państw założycieli, w tym Polskę. Zapoczątkowała Proces Boloński ( ) prowadzący do ogłoszenia w 2010 roku powstania Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (EOSW). Obecnie do EOSW należy 47 państw członkowskich (ostatnio przyjęty kraj Kazachstan). Co dwa lata odbywają się konferencje ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższego. Między konferencjami pracami kieruje Bologna Follow Up Group BFUG. 17

18 CELE PROCESU BOLOŃSKIEGO Budowa Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego Powszechnie zrozumiały, godny zaufania i zróżnicowany system szkolnictwa wyższego w Europie Podniesienie atrakcyjności i zwiększenie konkurencyjności systemu szkolnictwa wyższego w Europie Zatrzymanie odpływu talentów z Europy Dążenie do większego dostosowania systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy Budowa społeczeństwa obywatelskiego opartego na wiedzy 18

19 EOSW (EHEA) - członkowie ALBANIA, ANDORRA, ARMENIA, AUSTRIA, AZERBEJDŻAN, FLAMANDZKA WSPÓLNOTA BELGII, FRANCUSKA WSPÓLNOTA BELGII, BOŚNIA I HERCEGOWINA, BUŁGARIA, CHORWACJA, CYPR, REPUBLIKA CZESKA, DANIA, ESTONIA, FINLANDIA, FRANCJA, GRUZJA, GRECJA, WĘGRY, ISLANDIA, IRLANDIA, KAZACHSTAN, ŁOTWA, LIECHTENSTEIN, LITWA, LUKSEMBURG, MALTA, MOŁDOWA, CZARNOGÓRA, HISZPANIA, HOLANDIA, REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC, NORWEGIA, POLSKA, PORTUGALIA, RUMUNIA, FEDERACJA ROSYJSKA, SERBIA, 19 SŁOWACJA, SŁOWENIA, STOLICA APOSTOLSKA (WATYKAN), SZWECJA, SZWAJCARIA, MACEDONIA, TURCJA, UKRAINA, WŁOCHY, ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO.

20 NARZĘDZIA PROCESU BOLOŃSKIEGO Studia trójstopniowe (licencjat, magister, doktor) ECTS system transferu i akumulacji osiągnięć Suplement do dyplomu Standardy i procedury zapewniania jakości Europejska i Krajowe Ramy Kwalifikacji Rozwój mobilności studentów i pracowników uczelni 20

21 PROCES BOLOŃSKI W ŚWIETLE MITÓW Narzucony przez Unię Europejską, aby zniszczyć krajowe struktury kształcenia, często dużo lepsze. Ma ułatwić wprowadzenie studiów odpłatnych. Zamyka drogę do dalszego kształcenia części studentów, którzy kończą tylko studia licencjackie. Obniża poziom kształcenia. Można bez problemu studiować co się chce. Można przechodzić z najbardziej odległych dyscyplin naukowych do innych. Można studiować w uczelniach całej Europy. 21

22 Jednolite 5 letnie studia magisterskie STUDIA TRÓJSTOPNIOWE Studia III stopnia Studia podyplomowe Praca 3 Studia II stopnia Praca 2 Studia I stopnia Praca 1 Kursy, kolegia, szkoły policealne Matura 22

23 EFEKTY KSZTAŁCENIA - DEFINICJA Efekty kształcenia (efekty uczenia się) określają, co uczący się powinien wiedzieć, rozumieć i być w stanie zrobić po zakończeniu okresu kształcenia. Wyróżniamy efekty kształcenia w trzech obszarach poznawczych: wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych. Efekty kształcenia powinny być osiągalne dla uczącego się oraz mierzalne (przez instytucję prowadzącą kształcenie). 23

24 PRZYKŁAD EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA MODUŁU ECONOMICS 1102 (UNIVERSITY COLLEGE CORK) Po ukończeniu tego modułu studiów student potrafi: Wymienić i zdefiniować podstawowe wskaźniki ekonomiczne. Rozróżniać między polityką monetarną a fiskalną państwa. Zorganizować i poprowadzić księgowość przedsiębiorstwa. Sformułować właściwą politykę budżetową przedsiębiorstwa. Ocenić politykę fiskalną rządu i jej wpływ na kierunki rozwoju branży.

25 PRZYKŁAD EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA PROGRAMU STUDIÓW INFORMATYCZNYCH II STOPNIA (UNIVERSITY COLLEGE CORK) Po ukończeniu tego programu studiów absolwent potrafi: Rozwiązywać problemy informatyczne w środowisku i miejscu pracy. Budować (tworzyć) duże systemy informatyczne i administrować nimi. Wykonywać zlecone zadania w projektach zespołowych zawierających komponent informatyczny. Organizować i realizować seminaria informacyjne zgodne z aktualnymi standardami wiedzy fachowej.

26 Absolwent po ukończeniu studiów ABC WIE ROZUMIE KWALIFIKACJA X POTRAFI ZROBIĆ KIM I JAKI JEST 26

27 EFEKTY KSZTAŁCENIA NIHIL NOVI! List Leonarda da Vinci do księcia Mediolanu, Lodovica Sforzy Znam sposób budowania mostów bardzo lekkich i mocnych i łatwo przenośnych. W wypadku oblężenia wiem jak odprowadzić wodę z fos i budować różne [...] drabiny i inne przyrządy do szturmu [ ] Umiem sporządzać w potrzebie działa, moździerze, pociski ogniowe o kształcie praktycznym i pięknym i różne od będących w użyciu. Tam, gdzie nie można posługiwać się działem, mogę zastąpić je przez katapulty i inne narzędzia do wyrzucania pocisków, o skutku zadziwiającym i dotychczas nieznane; wreszcie w jakimkolwiek bądź wypadku umiem znaleźć niezliczone środki do ataku i do obrony / / 27

28 PUNKTY ZALICZENIOWE ECTS Punkty ECTS otrzymuje student, który zaliczył przedmiot wykazując, że uzyskał zakładane dla niego efekty kształcenia. Podstawą obliczenia wartości punktowej ECTS przedmiotu jest nakład pracy (ang. work load) konieczny do osiągnięcia założonych efektów kształcenia (1 ECTS= 25-30h pracy). Kontaktowe: wykład, ćwiczenia itp projektu = = Biblioteka Przygotowanie: - referatu - prezentacji - do egzaminu WL Na przykład przedmiot, którego zaliczenie wymaga średnio WL=90 godzin pracy ma wartość co najmniej 90/30 = 3 ECTS. Liczba uzyskanych punktów ECTS nie zależy od oceny, jaką uzyskało się zaliczając przedmiot. 28

29 PRZEBIEG I STAN IMPLEMENTACJI ECTS W EUROPIE Rys. 1. W moim kraju uczelnie stosują system punktowy (postęp w latach ) Źródło: Trends 2010: A decade of change in European Higher Education.

30 EUROPIE RYS. 2. W MOIM KRAJU ECTS OPIERA SIĘ NA EFEKTACH KSZTAŁCENIA wcale w niewielu uczelniach w połowie uczelni w większości uczelni we wszystkich uczelniach Źródło: Bologna with Student Eyes (2012)

31 EUROPIE RYS. 3. W MOIM KRAJU ECTS OPIERA SIĘ NA OSZACOWANIU NAKŁADU PRACY STUDENTA wcale w niewielu uczelniach w połowie uczelni w większości uczelni we wszystkich uczelniach Źródło: Bologna with Student Eyes (2012)

32 SUPLEMENT DO DYPLOMU W suplemencie do dyplomu wymienione są wszystkie osiągnięcia absolwenta w dziedzinie uczenia się oraz inne form aktywności podczas studiów. Suplement do dyplomu ułatwia mobilność pionową stanowiąc podstawę do uznawania kwalifikacji absolwenta w dalszym toku kształcenia. Suplement do dyplomu jest dla przyszłego pracodawcy pierwszym źródłem wiadomości o kompetencjach absolwenta. 32

33 ELASTYCZNE PROGRAMY STUDIÓW Krajowe Ramy Kwalifikacji Efekty kształcenia dla obszarów Efekty kształcenia dla modułu Efekty kształcenia dla kierunku Efekty kształcenia dla grupy kierunków 33

34 POLSKA RAMA KWALIFIKACJI Koniecznie obejrzyj film zajmie 3 minuty. 34

35 SZABLON POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI Poziom 8 Poziom 7 Poziom 6 Poziom 5 Poziom 4 Poziom 3 Poziom 2 35 Poziom 1

36 IRLANDZKA RAMA KWALIFIKACJI 36

37 Irlandia Translacja kwalifikacji ERK Polska C rys. Tomasz Saryusz-Wolski

38 JAKOŚĆ, JAKOŚĆ I JESZCZE RAZ JAKOŚĆ! Ważnym elementem zachodzących zmian jest nieustanny monitoring i zapewnienie jakości. Dobra uczelnia powinna mieć sprawny wewnętrzny system zapewniania jakości. Oficjalnym polskim organem sprawdzającym jakość, uznawanym przez instytucje europejskie jest Polska Komisja Akredytacyjna 38

39 Jak sprawdzić, czy uczelnia zapewnia wysoką jakość? 1. Sprawdzić, czy wybrany kierunek posiada akredytację. PKA lub środowiskowych komisji akredytacyjnych np. UKA. 2. Jeżeli to możliwe zapoznać się z raportem w/w komisji. 3. Zapoznać się z opiniami studentów i absolwentów na forach internetowych np Sprawdzić czy uczelnia posiada przejrzysty i przyjazny użytkownikowi informatyczny system informacji i obsługi studiów. 5. Zapoznać się z rankingami np. Perspektyw, Newsweeka, itp Sprawdzić możliwości mobilności (Erasmus, inne programy) na wybranym wydziale.

40 Zewnętrzne systemy zapewnienia jakości Kultura jakości Wewnętrzne systemy zapewnienia jakości 40

41 41

42 LICZĄ SIĘ KOMPETENCJE. CZYLI O KONIECZNOŚCI LLL Zmienność wymogów rynku pracy zmusza do ciągłego pozyskiwania i doskonalenia kompetencji. Konieczne jest uczenie się przez całe życie (LLL) Kompetencje ogólne (generyczne) stanowią punkty wyjścia do rozwijania różnorodnych umiejętności na wielu polach aktywności zawodowej Kompetencje specyficznie dla danej dziedziny wymagają stałego doskonalenia i aktualizacji 42

43 43

44 KOGO DOTYCZY LLL? 44

45 Nic nie może się zmarnować- czyli: Recognition of Prior Learning Walidacja efektów uczenia się uzyskanych w wyniku edukacji pozaformalnej i nieformalnego uczenia się 45

46 ODPOWIED Ź ODPOWIED Ź JAK TO ROBIĄ INNI ESTONIA (1) wnioskodawca informacja doradca PYTANIE Uczelniany specjalista PYTANIE Wyznaczenie drogi kształcenia / doskonalenia System informacji i organizacj i studiów oceniający Za: prof. Maria Mendel, Dlaczego szkoła wyższa powinna włączać uczenie się przez całe życie do swej misji i strategii? 46

47 JAK ROBIĄ TO INNI ESTONIA (2) WALIDACJA - podstawą opinia oceniającego indywidualnego eksperta, lub komitetu oceniającego WNIOSEK - zawierać musi samoocenę na podstawie analizy osiągnięć własnych wnioskodawcy oraz dokumentację (certyfikaty, portfolia samokształcenia, opinie pracodawców, raporty, zaświadczenia itp. W postępowaniu walidacyjnym można stosować również: Wywiad, Raport z odbytego stażu Obserwację kandydata w miejscu pracy lub w warunkach jego symulacji WSKAŹNIKI ilościowe Uniwersytet w Tartu w roku 2010: Pełna walidacja 1371 wniosków Częściowa 103 wniosków Odmowa w przypadku 13. Za: prof. Maria Mendel, Dlaczego szkoła wyższa powinna włączać uczenie się przez całe życie do swej misji i strategii? 47

48 JAK ROBIĄ TO INNI FRANCJA (1) PODSTAWA PRAWNA: Ustawa o szkolnictwie wyższym z nowelizacjami 1984, 202 i Obowiązuje zasada równoważności edukacji formalnej i pozaformalnej Każdy kto ma co najmniej trzyletnie doświadczenie pracy w zawodzie lub poza nim może ubiegać się o uzyskanie dyplomu. PROCEDURA AKREDYTACYJNA: 1. Informacja i poradnictwo dla kandydatów 2. Doradztwo indywidualne 3. Procedura rekrutacyjna składanie wniosku (opłaty) 4. Uzupełnienie portfolio 5. Utworzenie Rady Akredytacyjnej (przedstawiciele uczelni i specjaliści ze świata pracy), wywiad z kandydatem 6. Dyskusja, rozpatrzenie wniosku pełna lub cząstkowe uznanie efektów osiągniętych przez kandydata. Za: prof. Maria Mendel, Dlaczego szkoła wyższa powinna właczać uczenie się przez całe życie do swej misji i strategii? 48

49 JAK TO ROBIĄ INNI FRANCJA (2) STOSOWANE ROZWIĄZANIA Akceptowanie osiągnięć z ostatnich klas Lycee na poczet dyplomu Bachelor Jury, dossier, cv, interviev ca/ 800 Sieć krajowych konsultantów Dotacje dla uczelni na doskonalenie usług walidacyjnych DANE LICZBOWE ZA ROK wniosków w pełni zwalidowanych wniosków częściowo zwalidowanych skierowanie na określone kursy, moduły, studia w uczelniach i poza nimi. Za: prof. Maria Mendel, Dlaczego szkoła wyższa powinna włączać uczenie się przez całe życie do swej misji i strategii? 49

50 WALIDACJA JAK MY MOŻEMY TO ROBIĆ JEDNA Z MOŻLIWOŚCI Poziom kwalifikacji X Kształcenie pozaformalne + Dodatkowe kształcenie Kształcenie formalne Poziom kwalifikacji X + Studia podyplomowe 50

51 ZAMIAST PODSUMOWANIA Żeby osiągnąć cele projektu cywilizacyjnego POLSKA 2030 należy podjąć 25 kluczowych decyzji, w tym 8 związanych z edukacją, nauką i rynkiem pracy: Unowocześnić system edukacji (dekada ): od przedszkolnej po wyższą poprzez konsekwentne wprowadzenie zasad kształcenia zdolności dalszego samodzielnego uczenia się, wykorzystywania nowoczesnych technologii jako narzędzia edukacji i poprawy kompetencji cyfrowych, stałego podnoszenia kompetencji nauczycieli oraz zapewnienia stabilności finansowania na wysokim poziomie (w przeliczeniu na jednego ucznia) systemu szkolnictwa powszechnego i wyższego przy jednoczesnej stymulacji ekonomicznej racjonalności podejmowania decyzji o studiowaniu, w tym zwłaszcza na etapie magisterskim. [Michał Boni, Polska 2030 Trzecia fala nowoczesności. Edukacja, nauka i rynek pracy]

52 Dziękuję za uwagę. 52