Termomodernizacja budynków i potencjalne źródła finansowania

Transkrypt

1 WIELKOPOLSKA AGENCJA ZARZĄDZANIA ENERGIĄ SP. Z O.O. Termomodernizacja budynków i potencjalne źródła finansowania Autorzy: Jadwiga Twardowska, Justyna Turek-Plewa, Maciej Kołowski Projekt współfinansowany przez Unię Europejską (w ramach Programu Inteligentna Energia Europa) 1

2 Spis treści 1. Termomodernizacja i jej cele Przedsięwzięcia termomodernizacyjne Modyfikacje budowlane Usprawnienia systemu wentylacji Zwiększenie sprawności instalacji grzewczej Modernizacja instalacji c.w.u Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Procedury wykonawcze Źródła finansowania termomodernizacji Ocena efektów inwestycji

3 1. Termomodernizacja i jej cele. Terminem tym określa się przedsięwzięcia mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej w danym obiekcie budowlanym, a co za tym idzie, zmniejszenie kosztów ogrzewania budynku. Przy obecnych cenach energii i dalszym przewidywanym ich wzroście, koszty ogrzewania budynku i ciepłej wody stanowią duże obciążenie dla domowego budżetu. Inwestycja termomodernizacyjna ma za zadanie doprowadzić do zmniejszenia rocznego zapotrzebowania na energię zużywaną na centralne ogrzewanie i podgrzanie wody użytkowej. Jej celem może być również zmniejszenie rocznych strat ciepła w lokalnym źródle ciepła lub wykonanie przyłączy do scentralizowanego źródła celem obniżenia kosztów jego zakupu. 2. Przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Nadmierne straty ciepła w budynku są podstawową przyczyną zwiększonego zużycia energii i wynikają głównie z niewłaściwej izolacji zabezpieczającej przed ucieczką ciepła z obiektu. Wysokie koszty użytkowania budynku są często również wynikiem zbyt niskiej sprawności instalacji grzewczych. Termomodernizacja polega więc m.in. na poprawie izolacji cieplnej budynku, a także na podniesieniu sprawności instalacji c.w.u i grzewczej oraz ulepszeniu systemu wentylacji. Przedsięwzięcia termomodernizacyjne umożliwiające obniżenie kosztów użytkowania budynku poprzez zmniejszenie ilości energii dostarczanej do budynku: poprawa izolacji termicznej poprzez docieplenie ścian, dachów, stropodachów oraz podłóg na gruncie lub podpiwniczeniu remont lub wymiana stolarki zewnętrznej modernizacja lub wymiana źródła ciepła wraz z instalacją automatyki usprawnienie lub wymiana instalacji grzewczej modernizacja lub wymiana instalacji c.w.u. podniesienie sprawności systemu wentylacji instalacja pomp ciepła lub urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii (OZE) Zgodnie z Ustawą z dnia 18 grudnia 1998 roku o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, poprawa cech technicznych i energetycznych budynku, której efektem będzie zmniejszenie zapotrzebowania na energię, obejmuje: a) ulepszenie w wyniku którego następuje zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię zużywaną na potrzeby ogrzewania oraz podgrzewania wody użytkowej: 3

4 - w budynkach, w których modernizuje się jedynie system grzewczy - co najmniej o 10%, - w budynkach, w których w latach przeprowadzono modernizację systemu grzewczego - co najmniej o 15%, - w pozostałych budynkach - co najmniej o 25%. b) ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie rocznych strat energii pierwotnej w lokalnych źródłach ciepła i w lokalnej sieci ciepłowniczej - co najmniej o 25%, c) wykonywanie przyłączy technicznych do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w celu zmniejszenia kosztów zakupu ciepła dostarczanego do budynków - co najmniej 20% w stosunku rocznym, d) zamianę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne Modyfikacje budowlane Jednym z najprostszych i skutecznych sposobów ograniczenia strat ciepła w budynku jest poprawa jego izolacji ( ocieplenie ) czyli dodanie nowej bądź zwiększenie istniejącej warstwy ocieplenia przy zastosowaniu materiałów o możliwie najmniejszym współczynniku przenikania ciepła (wełna mineralna, styropian) oraz ulepszenie stolarki okiennej i drzwiowej. Uzyskany efekt zależy przede wszystkim od właściwości użytego materiału (jego jakości i grubości warstwy) oraz prawidłowego montażu. Wentylacja 30-40% Dach 10-15% Okna 15-25% Ściany 20-30% Piwnica 3-6% Ryc.1. Drogi ucieczki ciepła z budynku przez poszczególne elementy konstrukcji. Ocieplenie przegród zewnętrznych budynku pozwala na: 4

5 stworzenie równomiernej izolacji na całej powierzchni przegrody i eliminację mostków cieplnych zwiększenie skuteczności cieplnej ściany (ogrzana i dobrze izolowana ściana akumuluje ciepło) usunięcie nieszczelności i stworzenie nowej, estetycznej elewacji Straty ciepła wynikające z jego przenikania przez stolarkę zewnętrzną, zwłaszcza w starszych budynkach, mogą stanowić do 30% energii niezbędnej do utrzymania stałej temperatury wewnątrz pomieszczeń. Uszczelnienie, zastosowanie żaluzji, osłon lub okiennic, a także wymiana okien i drzwi oraz modyfikacje prowadzące do zmniejszenia powierzchni okiennej to zabiegi pozwalające ograniczyć te straty. Dodatkowo powinno się oddzielić pomieszczenia ogrzewane o wysokije temperaturze takich jak łazienka, salon od pomieszczeń o niższej temperaturze takich jak np.: garaż, piwnica czy też spiżarnia Usprawnienia systemu wentylacji Prawidłowe funkcjonowanie systemu wentylacji jest niezbędne zarówno dla komfortu użytkowników, jak i dla zapewnienia jakości pomieszczeń, tj. niedoprowadzenia do ich zawilgocenia. Najpowszechniejszą i zarazem najprostszą metodą wymiany powietrza jest naturalna wentylacja grawitacyjna. W tym systemie dopływ świeżego powietrza jest zapewniony poprzez nieszczelności w stolarce oraz okresowo przez jej otwieranie. Usuwanie zużytego powietrza odbywa się za pośrednictwem systemu pionowych kanałów wentylacyjnych usytuowanych zazwyczaj w kuchniach, łazienkach, pomieszczeniach gospodarczych. Wadą systemu wentylacji grawitacyjnej jest jej uzależnienie od warunków pogodowych, a tym samym niemożność dostosowania jej do aktualnych potrzeb użytkowników oraz brak kontroli nad strumieniem powietrza wychodzącego. Skutkiem tego jest niewystarczająca lub nadmierna wymiana powietrza powodujące nadmierne zużycie energii. Dobrym rozwiązaniem zapewniającym kontrolowany przepływ powietrza jest zastosowanie okien posiadających nawiewniki powietrza. Są to regulowane otwory w ramie okiennej automatycznie zwiększające dopływ powietrza w momencie wzrostu jego zapotrzebowania. Inną metodą może być zainstalowanie wentylacji mechanicznej nawiewnowywiewnej z odzyskiem ciepła (rekuperator). Przed podjęciem decyzji dotyczącej sposobu ograniczenia zużycia energii w systemach wentylacji i klimatyzacji należy wziąć pod uwagę następujące działania: - ograniczenie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, zysków ciepła, a także wilgoci w pomieszczeniu, 5

6 - stosowanie urządzeń miejscowych w celu usuwania zanieczyszczeń i zysków ciepła bezpośrednio w miejscu powstawania, - stosowanie systemów ze zmiennym strumieniem powietrza pozwalających dostosowywać intensywność wentylacji do potrzeb i zmiennego obciążenia cieplnego, - poprawę efektywności wykorzystania powietrza świeżego poprzez doprowadzanie go możliwie blisko strefy przebywania ludzi, - stosowanie racjonalnych prędkości przepływu powietrza w przewodach, - stosowanie urządzeń o wysokiej sprawności, - stosowanie zaawansowanej automatyki zapewniającej elastyczną pracę instalacji wentylacji i klimatyzacji oraz jej prawidłową współpracę z innymi instalacjami 2.3. Zwiększenie sprawności instalacji grzewczej Największy ułamek (71,2%) całkowitego zużycia energii na potrzeby użytkowania budynku, stanowią koszty ogrzewania pomieszczeń, na które wpływ ma rodzaj, stan oraz wyposażenie instalacji grzewczej. Ryc.2. Zużycie energii w gospodarstwach domowych wg kierunków użytkowania (dane GUS). Modernizacja instalacji grzewczej budynku mająca na celu zwiększenie jej sprawności powinna być przeprowadzona kompleksowo i obejmować zarówno węzeł ciepłowniczy, kotłownię, jak i wszystkie elementy systemu grzewczego. Do prac modernizacyjnych zaliczyć należy następujące działania: uszczelnienie instalacji usunięcie osadów dla przywrócenia pełnej drożności rurociągów hermetyzację systemu poprzez zastosowanie naczyń zbiorczych zamkniętych likwidację centralnej sieci odpowietrzającej i zbiorników odpowietrzających oraz zastosowanie indywidualnych odpowietrzników na pionach zainstalowanie obiegu pompowego 6

7 ograniczenie strat ciepła poprzez izolację rur w pomieszczeniach nieogrzewanych instalację zaworów termostatycznych dostosowanie instalacji do zmniejszonego zapotrzebowania na ciepło po ociepleniu budynku Modyfikacje w obrębie węzła ciepłowniczego również powinny mieć na względzie usprawnienie jego funkcjonowania. Przede wszystkim pamiętać należy o zainstalowaniu urządzeń do automatycznej regulacji systemu grzewczego. Modernizacja kotłowni zazwyczaj polega na wymianie starego kotła na wysokosprawny kocioł nowszej generacji. Przy okazji wprowadzanych zmian należy rozpatrzyć również zasadność wprowadzenia systemu grzewczego innego typu np. ogrzewania podłogowego Modernizacja instalacji c.w.u. Obniżenie kosztów zużycia wody i energii potrzebnej do jej ogrzania uzyskać możemy m.in. poprzez uszczelnienie i izolację termiczną przewodów, a także zainstalowanie układu pompowego i regulatorów ciśnienia na przyłączu wodociągowym. Wymiana armatury, wprowadzenie urządzeń ułatwiających oszczędzanie wody (np. perlatory, termostaty, zawory zamykające przepływ wody w niezakręconych kranach) powodują zmniejszenie zużycia wody a co za ty idzie opłat. 3. Instalacje wykorzystujące energię ze źródeł odnawialnych Inwestycja termomodernizacyjna może także obejmować zainstalowanie urządzeń wykorzystującej odnawialne źródła energii: Energia promieniowania słonecznego może być wykorzystana do podgrzewania ciepłej wody użytkowej przy zastosowaniu kolektorów słonecznych. Kolektor słoneczny montuje się na dachu, ścianach lub na stelażu posadowionym na gruncie..w naszych warunkach przy zastosowaniu tego rozwiązania można uzyskać do 60% pokrycia ciepłej wody w ciągu roku. Nadmiar energii słonecznej w okresie zimowym może służyć do wspomagania ogrzewania budynku. Takie wspomaganie jest efektywne jeśli w budynku jest system ogrzewania niskotemperaturowego np.: podłogowego. Energia ze spalania biomasy biomasa to ulegające biodegradacji stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej i przemysłu przetwarzającego ich produkty. Na cele energetyczne wykorzystywane są także określone gatunki roślin wieloletnich. Spalanie biomasy odbywa się 7

8 w specjalnie do tego przeznaczonych kotłach. Dzieli się ja na sterowane ręcznie oraz automatyczne. Energia geotermalna (niskotemperaturowa) jest jednym ze źródeł które wykorzystuje pompa ciepła do produkcji ciepła na cele grzewcze budynku oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej. Pompy ciepła wykorzystuje również energię cieplną m.in. ze zbiorników wodnych, l powietrza atmosferycznego. Trzeba pamiętać że p. ciepła uzyskuje najlepsze parametry pracy przy zastosowaniu w budynku ogrzewania tzw. niskotempretaurowego np. ogrzewanie podłogowe. Do pracy p. ciepła wykorzystuje również energie elektryczną. W stosunku do konwencjonalnych źródeł ciepła, p. ciepła charakteryzuje się wysokim kosztem instalacji, ale jest rekompensowane niskim kosztem użytkowania. 4. Procedury wykonawcze Wszystkie podejmowane zabiegi termomodernizacyjne wymagają stosowania się do następujących przepisów: PRAWO BUDOWLANE - ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo Budowlane (Dz. U. z 2000 r. nr 106 poz z późniejszymi zmianami). USTAWA TERMOMODERNIZACYJNA z dnia 18 grudnia 1998r o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych (Dz. U. nr 162/99 poz. 1121) ze zmianami wg Ustawy z 21 czerwca 2001r (Dz. U. nr 76/01 poz. 808). WARUNKI TECHNICZNE zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002r w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami). AUDYT ENERGETYCZNY - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 stycznia 2002r w sprawie szczegółowego zakresu i formy audytu energetycznego (Dz. U. nr 12/02 poz. 114). WERYFIKCJA AUDYTU - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 stycznia 2002r (Dz. U. nr 12/02 poz. 115) określające tryb weryfikacji audytów energetycznych, stanowiących podstawę do uzyskania premii termomodernizacyjnej. PROJEKT BUDOWLANY - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. nr 120, poz. 1133). Etapy prowadzenia inwestycji termomodernizacyjnej: 1. Audyt energetyczny Jest to opracowanie zawierające techniczno-ekonomiczną ocenę budynku z punku widzenia zużycia energii (cechy energetyczne budynku) oraz opis zmian i ulepszeń, które należałoby wykonać w celu zmniejszenia zużycia energii i obniżenia kosztów eksploatacji.w audycie przedstawia się kilka wariantów termomodernizacyjnych wraz z oceną ich efektywności pod 8

9 względem obniżenia zapotrzebowania na energię. Na końcu dokonuje się zestawienia wszytkich wariatnów i wybiera się najbardziej korzystny efektywny energetycznie i ekonomicznie. Dokument ten jest niezbędny właścicielowi budynku w celu określenia zasadności inwestycji termomodernizacyjnej, bankowi udzielającemu kredytu dla udokumentowania efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia oraz Bankowi Gospodarstwa Krajowego, dla którego audyt stanowi podstawę przyznania premii modernizacyjnej (umorzenia 25%kredytu). 2. Projekt budowlany Zabiegi termomodernizacyjne należy przeprowadzać na podstawie projektu budowlanego. Dokument ten powinien zawierać szczegółowy opis wraz z rodzajem stosowanych materiałów z powołaniem się na właściwą Polską Normę lub Aprobatę Techniczną. Prowadzone inwestycje powinny także odpowiadać warunkom technicznym zawartym w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002r. 3. Wykonanie robót Przeprowadzać je powinny wykwalifikowane firmy mające odpowiednie uprawnienia, zgodnie z projektem technicznym i pozwoleniem na budowę (lub zgłoszeniem). Wykonawca zobowiązany jest przedłożyć inwestorowi odpowiednie certyfikaty lub deklaracje zgodności wyrobów z aprobatą techniczną. 5. Źródła finansowania termomodernizacji Istnieje wiele możliwości sfinansowania przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Niestety zapisane w programach operacyjnych środki, a więc dotacje z funduszy unijnych uległy wyczerpaniu. Obecnie takich możliwości należy szukać w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska, gdzie w programie priorytetowym na rok 2011 System zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme) w cz.1) Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej oraz części 5) Zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych takie środki zostały zapisane. Z formami dofinansowania (dotacje lub pożyczki), rodzajami przedsięwzięć, warunkami dofinansowania oraz rodzajami beneficjentów można się zapoznać na stronie WFOSiGW gis/programy-priorytetowe/. Ponadto w programie priorytetowym Efektywne wykorzystanie energii wśród inwestycji mających sprzyjać racjonalizacji zużycia energii cieplnej i gazu ujeto termomodernizację budynków 9

10 Środkami na inwestycje temomodernizacyjne dysponuje również Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, który na liście przedsięwzięć priorytetowych na 2001 rok umieścił Wdrażanie kompleksowych programów w zakresie oszczędności energii. Pomiędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu a Bankiem Ochrony Środowiska S.A. Oddział w Poznaniu i Oddział w Ostrowie Wielkopolskim została zawarta Umowa w sprawie dopłat ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu do oprocentowania kredytów preferencyjnych udzielanych przez Bank Ochrony Środowiska S.A. na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa wielkopolskiego. Wśród linii kredytowych jest również możliwość realizacji przedsięwzięć z zakresu termomodernizacji Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów termomernizacyjnych i remontowych zgodnie z Ustawą o wspieraniu termomodernizacji i remontów z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 223, poz z dnia 18 grudnia 2008 r.)/ Bank Gospodarstwa Krajowego oferuje premię termo modernizacyjną, która jest formą bezzwrotnej pomocy państwa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia z zakresu termomodernizacji, w formie spłaty 20% kapitału kredytu zaciągniętego na ten cel w jednym z banków komercyjnych Środki finansowe w postaci dotacji będą również dostępne w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego w Programie Operacyjnym , w ramach którego nabór wniosków przewidziany jest na II kwartał br. W poprzedniej edycji w ramach tego instrumentu udzielono dotacji m.in. na inwestycje obejmujące termomodernizację budynków 6. Ocena efektów inwestycji Prawidłowo wykonane podczas inwestycji termomodernizacyjnej zmiany w budynku i systemie jego ogrzewania umożliwią zmniejszenie zużycia energii cieplnej i obniżenie kosztów użytkowania. Efekty zrealizowanych przedsięwzięć są różne dla poszczególnych przypadków. Biorąc pod uwagę dane z wielu realizacji można określić przeciętne wartości uzyskiwanych efektów poprzez określenie stopnia obniżenia zużycia ciepła w stosunku do stanu przed modernizacją: 10

11 ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych 15-25% wymiana stolarki zewnętrznej 10-15% poprawa sprawności węzła cieplnego i zainstalowanie urządzeń sterujących 5-15% modernizacja instalacji grzewczej 10-25% Źródła: Maciej Kołowski - Zarządzanie energią i środowiskiem w wybranych obiektach uczelni - na przykładzie największych kubaturowo obiektów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu Ministerstwo Gospodarki inteligentna energia poradnik użytkownika 11