PROJEKT REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Województwa Pomorskiego nr 377/289 /06 z dnia 27 kwietnia 2006 roku PROJEKT REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA Dokument przekazywany do regionalnych konsultacji społecznych Gdańsk kwiecień 2006

2

3 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 5 I. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej województwa pomorskiego.. 6 II. Analiza SWOT III. Ocena efektywności wsparcia krajowego i zagranicznego dla województwa w latach IV. Strategia Programu V. Priorytety i działania Programu VI. Tabela finansowa Programu VII. System wdrażania Programu Załącznik graficzny 3

4

5 WPROWADZENIE Projekt Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata (RPO WP) jest efektem ponad 10 miesięcy prac: a) Zarządu Województwa Pomorskiego; b) powołanego przez Zarząd Województwa Zespołu Zadaniowego ds. Rozwoju Regionalnego; c) Powiatowych Zespołów Roboczych działających pod kierunkiem Starostów; d) roboczych grup eksperckich złożonych z osób zaproszonych przez Marszałka Województwa. Projekt RPO WP jest IV wersją tego dokumentu. Poprzednie wersje były zatwierdzane przez Zarząd Województwa w czerwcu i listopadzie 2005 oraz w lutym Niniejsza wersja uwzględnia m.in. uwagi zgłaszane w trakcie III rundy konsultacji z Powiatowymi Zespołami Roboczymi, które odbyły się w dniach , a także konsultacji z roboczymi grupami ekspertów (m.in. w dziedzinie transportu, ochrony środowiska, wspierania przedsiębiorczości, obszarów wiejskich). Prace nad Projektem RPO WP wpisują się w cykl prac rządowych związanych z przygotowaniem Narodowej Strategii Spójności na lata , która jest kluczowym dokumentem określającym kierunki realizacji polityki spójności oraz wydatkowania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności w Polsce w kolejnym okresie programowania UE. Projekt RPO WP kierowany jest do regionalnych konsultacji społecznych, które potrwają w okresie od 5 maja do 14 lipca 2006 roku (10 tygodni). W konsultacjach mogą wziąć udział wszyscy mieszkańcy województwa, a w szczególności przedstawiciele samorządu terytorialnego, partnerów społecznych i gospodarczych, administracji rządowej, organizacji pozarządowych i środowisk akademickich. Udział w regionalnych konsultacjach społecznych będzie możliwy przede wszystkim poprzez: a) 18 konferencji konsultacyjnych; b) wypełnienie formularza uczestnika regionalnych konsultacji społecznych; c) przesłanie opinii nt. Projektu RPO WP w innej formie. W trakcie regionalnych konsultacji społecznych przewidziana jest także prezentacja Projektu RPO WP na takich forach, jak: Sejmik Województwa Pomorskiego, Sejmik Gospodarczy Województwa Pomorskiego, Pomorski Komitet Sterujący, Pomorska Rada Działalności Pożytku Publicznego, Rada Metropolitalna Zatoki Gdańskiej, Regionalny Komitet Sterujący dla Regionalnej Strategii Innowacji, Wojewódzka Komisja Dialogu Społecznego, Wojewódzka Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna oraz Wojewódzka Rada Zatrudnienia. Szczegółowe informacje i wszystkie dokumenty związane z procesem konsultacji Projektu RPO WP znajdują się na stronie internetowej Samorządu Województwa Pomorskiego: w zakładce Regionalny Program Operacyjny na lata Wyniki regionalnych konsultacji społecznych Projektu RPO WP zostaną przygotowane i przedstawione w Raporcie z konsultacji, który powstanie do końca lipca br. Wyniki konsultacji Projektu RPO WP wraz z oceną szacunkową (ex-ante) tego dokumentu oraz sporządzoną dla niego prognozą oddziaływania na środowisko będą podstawą sformułowania ostatecznej wersji Projektu RPO WP, która będzie podlegała końcowym uzgodnieniom z Ministrem Rozwoju Regionalnego i Komisją Europejską. 5

6 I. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Informacje ogólne Pomorskie jest jednym z trzech województw Polski położonych nad Morzem Bałtyckim. Jego powierzchnia wynosi km 2, co stanowi 5,9% obszaru Polski. Od zachodu pomorskie graniczy z województwem zachodniopomorskim, od południa z wielkopolskim i kujawsko-pomorskim, a od wschodu z warmińsko-mazurskim. Na Mierzei Wiślanej województwo graniczy z Obwodem Kaliningradzkim w Federacji Rosyjskiej. W skład województwa pomorskiego wchodzi 16 powiatów i 4 miasta na prawach powiatu oraz 123 gminy: 25 miejskich, 17 miejsko-wiejskich i 81 wiejskich. Stolicą województwa jest Gdańsk. Przez obszar województwa przebiegają dwa paneuropejskie korytarze transportowe nr IA (Helsinki- Tallin-Ryga-Kaliningrad-Gdańsk) oraz VI (łączący Skandynawię z Europą Środkową poprzez Trójmiasto, Łódź, Warszawę i Katowice). Województwo pomorskie należy do najbardziej zróżnicowanych przyrodniczo i krajobrazowo regionów Polski. Charakteryzuje się niezwykle urozmaiconą rzeźbą terenu i dużymi różnicami wysokości terenu (najwyższe wzniesienie Wieżyca ma 329 m n.p.m.). We wschodniej części województwa występują obszary depresyjne (tereny Żuław Wiślanych). Województwo charakteryzuje się jedną z najwyższych w kraju lesistością (lasy stanowią ok. 36% ogólnej powierzchni regionu). Blisko 1/3 powierzchni województwa (z wyłączeniem obszarów NATURA 2000) stanowią przyrodnicze obszary chronione (w tym 9 parków krajobrazowych, 2 parki krajobrazowe), pośród których powierzchniowo dominują obszary chronionego krajobrazu. Największą intensywnością użytkowania i zagospodarowania charakteryzuje się teren położonego nad Zatoką Gdańską obszaru metropolitalnego Trójmiasta (Gdańsk Sopot Gdynia). Obszary pozametropolitalne charakteryzuje na ogół niższa dynamika rozwoju, wysoka stopa bezrobocia i słabiej wykształcona infrastruktura, zwłaszcza na terenach wiejskich, gdzie dominowały Państwowe Gospodarstwa Rolne. Powoduje to znaczące dysproporcje rozwoju społeczno-ekonomicznego wewnątrz regionu. Stanowi to uzasadnienie dla różnicowania i przestrzennego ukierunkowania pomocy strukturalnej. Najważniejszymi w skali województwa, obszarami problemowymi polityki rozwoju regionalnego przede wszystkim są: obszar metropolitalny Trójmiasta, będący obszarem koncentracji potencjału społecznogospodarczego regionu - największym problemem tej części województwa jest niedostateczny stopień harmonizacji rozwoju obszaru metropolitalnego, na który składa się: brak zintegrowanego systemu transportu zbiorowego oraz koordynacji planowania przestrzennego, słaba dostępność do portów od strony lądu, nie w pełni wykorzystywany potencjał portu lotniczego i portów morskich, słabe - mimo obecności ważnych instytucji kultury wyższej - zaplecze infrastrukturalne dla organizacji wielkich wydarzeń kulturalnych i sportowych oraz wzmożony proces suburbanizacji, ośrodki subregionalne i miasta powiatowe stanowiące potencjalne bieguny wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego na rozwijających się znacznie wolniej niż ośrodek metropolitalny obszarach pozametropolitalnych największy problem stanowią nie dość mocne więzi gospodarcze i społeczne pomiędzy tymi ośrodkami a ich otoczeniem, obszary wiejskie o ubogiej infrastrukturze technicznej i społecznej, słabo rozwiniętej sieci lokalnych instytucji wspierania przedsiębiorczości, często pozbawione dostępu do ważniejszych korytarzy komunikacyjnych - w szczególności zaś obszary zdominowane w przeszłości przez Państwowe Gospodarstwa Rolne charakteryzujące się wysokim strukturalnym bezrobociem, 6

7 niskim poziomem wykształcenia ludności i stagnacją gospodarczą, a także Żuławy Wiślane obszar, który oprócz aktywizacji społeczno-gospodarczej wymaga stosowania skomplikowanych zabiegów agrotechnicznych i zabezpieczeń przed powodzią, zdegradowane obszary miejskie (mieszkaniowe, usługowe, poprzemysłowe, powojskowe, pokolejowe, portowe i przyportowe oraz inne, w tym zdegradowane ekologicznie) wymagające rewitalizacji i nadania nowych funkcji społecznych i gospodarczych, obszary położone wzdłuż korytarzy transportowych, posiadające duże możliwości wielofunkcyjnego rozwoju opartego m.in. na turystyce oraz na nowoczesnych gałęziach produkcji i usług, obszary nadmorskie, w których sytuacje problemowe wynikają z położenia, wzajemnych relacji przestrzennych morza i lądu oraz konfliktów między różnymi typami działalności skoncentrowanymi na tych obszarach. Zasoby ludzkie Struktura demograficzna Pod względem liczby ludności województwo pomorskie należy do przeciętnych w kraju. Na koniec 2004 roku liczba ludności w regionie wyniosła 2194 tys. (5,7% ludności kraju). Gęstość zaludnienia na Pomorzu jest zbliżona do średniej krajowej i wynosi 120 osób/km 2, przy czym występują silne zróżnicowania wewnątrzregionalne (najsłabiej zaludniony jest podregion słupski). Pomorskie jest jednym z nielicznych polskich regionów, który odnotowuje dodatni przyrost naturalny 1, choć jego tempo maleje. Od kilku lat województwo pomorskie, jako jedno z nielicznych w Polsce, odnotowuje także dodatnie saldo migracji. Region należy również do najbardziej zurbanizowanych regionów w Polsce - w miastach mieszka 67,5 % ogółu populacji (4. miejsce w kraju). Ludność województwa pomorskiego jest relatywnie młodsza niż reszta Polski. Mimo systematycznego zmniejszania się grupy osób w wieku przedprodukcyjnym, stanowi ona nadal wysoki odsetek mieszkańców (22,3% przy średnim w kraju - 21,2% 2 ). Szczególnie duże zmiany można zaobserwować w grupie osób w wieku produkcyjnym. W latach grupa ta wzrosła o około 116 tys. osób (do poziomu 63,9%), a według prognoz do 2010 r. wzrośnie jeszcze o ok. 50 tys. osób. Wejście na regionalny rynek pracy tak dużej liczby osób stanowi poważne wyzwanie dla Struktura ludności w edług wieku w województwie pomorskim W w ieku przedprodukcyjnym W w ieku produkcyjnym W w ieku poprodukcyjnym województwa, wiąże się bowiem z koniecznością utworzenia dużej liczby nowych, stałych miejsc pracy. Obserwowany jest także dalszy wzrost osób w wieku emerytalnym 3. W niedalekiej przyszłości będzie miało to wpływ na obciążenie, m.in. regionalnej służby zdrowia. 1 Wynosi on 2.1, przy -0,2 w kraju; dane za 2004 rok. 2 Dane z końca 2004 roku. 3 W końcu 2004 r. odsetek tej grupy ludności wyniósł 13,8%. 7

8 Poziom wykształcenia ludności Wykształcenie ludności jest atutem województwa pomorskiego. Dyplomami ukończenia studiów wyższych legitymuje się ponad 11% mieszkańców (w UE-25 ok. 20%). Jest to drugi, co do wielkości wynik w Polsce. Wyższy od krajowego jest także odsetek osób z wykształceniem średnim i policealnym. Mimo, że struktura wykształcenia Pomorzan na tle kraju wygląda korzystnie, to wciąż wykształceniem podstawowym lub zawodowym legitymuje się ponad 50% mieszkańców. Gorsza sytuacja jest na wsi, gdzie wykształcenie wyższe posiada tylko 4,4% 4 mieszkańców. Niskie wykształcenie często wiąże się z trudnością znalezienia pracy. W 2005 roku blisko 70% osób zarejestrowanych jako bezrobotne, stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub podstawowym. W ostatnich latach odnotowuje się wzrost liczby osób podejmujących naukę na poziomie wyższym 5 oraz wzrost liczby absolwentów gimnazjów, którzy kontynuują naukę w szkole średniej kończącej się egzaminem maturalnym. Problem stanowi zróżnicowana jakość kształcenia oraz dostęp do edukacji na każdym jej poziomie, zwłaszcza w układzie miasto-wieś, na niekorzyść obszarów wiejskich. Oferta szkół i instytucji szkoleniowych świadczących usługi edukacyjne stale się rozszerza, wychodząc naprzeciw pojawiającym się potrzebom. Intensywnie rozwija się rynek usług edukacyjnych dla osób dorosłych, jednak poziom uczestnictwa w kształceniu ustawicznym jest stosunkowo niski w porównaniu do krajów UE 6. Poziom i warunki życia mieszkańców 1995/ / / /2005 Studenci szkół wyższych w województwie pomorskim Państwowe Niepaństwowe Warunki życia mieszkańców regionu są zróżnicowane i zależne od predyspozycji rozwojowych poszczególnych subregionów. Region cechuje z jednej strony wyższy niż średnio w kraju dochód rozporządzalny na 1 osobę w gospodarstwach domowych, z drugiej zaś - województwo pomorskie jest regionem o jednej z wyższych w skali kraju dynamice przyrostu ludności objętej pomocą społeczną. Procent ludności korzystającej z tej formy wsparcia również jest wyższy od średniej krajowej. Duża skala ubóstwa dotyka zwłaszcza mieszkańców obszarów wiejskich.. Na województwo pomorskie przypada 5,6% krajowych zasobów mieszkaniowych 7. Regionalne zasoby mieszkaniowe charakteryzują się wyższym niż średnio w kraju wskaźnikiem wyposażenia w podstawowe instalacje użytkowe i sanitarne, za wyjątkiem dostępu do gazu z sieci i centralnego ogrzewania na wsiach. Problem stanowi niezadowalająca jakość i stan techniczny budynków w wielu miastach regionu, które często ze względu na historyczny charakter i wiek są w znacznej mierze zdekapitalizowane. Ponadto często zaniedbane są zieleńce i parki, brakuje wydzielonych terenów spacerowych. Podejmuje się jednak realizację działań rewitalizacyjnych mających na celu podniesienie atrakcyjności zaniedbanych i zdegradowanych terenów miejskich, m.in. poprzez porządkowanie zabudowy. 4 Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań Liczba studentów w porównaniu z 1995 rokiem podwoiła się. 6 Zgodnie z celami Strategii Lizbońskiej na 2010 rok, co najmniej 12,5% ludzi w wieku lat powinno uczestniczyć w dokształcaniu ,4 tys. mieszkań, w tym prawie 74% zasobów skupiona jest w miastach. 8

9 Rynek pracy Sytuacja na pomorskim rynku pracy jest rezultatem zmian, jakie miały miejsce od początku transformacji. Wyraziły się one znacznym spadkiem zatrudnienia i pojawieniem się dużego bezrobocia o charakterze długookresowym. Rynek pracy charakteryzuje się niskim poziomem zatrudnienia na tle kraju i regionów UE. W 2004 roku wskaźnik zatrudnienia wyniósł 42,5 % wobec 44,3% w Polsce 8 i 63,3% w UE-25, zaś liczba pracujących - 656,2 tys. osób, co stanowi 5,3% ogółu zatrudnionych w kraju. Stopa bezrobocia w województwie pomorskim od kilku lat jest o 2-3 pkt. proc. wyższa niż średnia w kraju, wynosząc 19,3% na koniec 2005 roku (w kraju 17,6%). Szczególnie wysoki wzrost liczby bezrobotnych nastąpił w latach Od 2004 roku utrzymuje się jednak tendencja spadkowa liczby bezrobotnych. Bezrobocie w województwie pomorskim jest zróżnicowane terytorialnie. Różnica pomiędzy najwyższą i najniższą stopą bezrobocia odnotowaną w końcu 2005 roku w powiatach województwa wynosiła 30 punktów procentowych (powiat nowodworski i sztumski 37,1%, Sopot 7,1%). Szczególnie trudna sytuacja dotyczy obszarów wiejskich. Obecnie mieszkańcy wsi stanowią ponad 40% ogółu bezrobotnych 10. Ich w większości niskie kwalifikacje zawodowe oraz mała mobilność zawodowa i przestrzenna powodują, że tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich oraz redukcja już istniejącego tam wysokiego bezrobocia stanowi bardzo poważne wyzwanie dla władz samorządowych i społeczności lokalnych. Ponad 60% zarejestrowanych bezrobotnych to osoby długotrwale bezrobotne. Czynnikiem pogłębiającym nierównowagę na rynku pracy jest silna presja demograficzna, co skutkuje szczególnie niekorzystnym zjawiskiem bezrobocia wśród osób w wieku do 25 lat ponad 1 / 5 ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Zjawisko to może się pogłębić w związku z osiąganiem wieku produkcyjnego przez kolejne roczniki wyżu demograficznego przełomu lat 70 i 80. Gospodarka i innowacje Sytuacja makroekonomiczna Bezrobocie rejestrowane w województwie pomorskim Bezrobotni Stopa bezrobocia w w ojew ództw ie Stopa bezrobocia w Polsce Dystans w poziomie rozwoju województwa pomorskiego względem Unii Europejskiej nadal pozostaje bardzo duży (średni poziom PKB per capita w województwie wynosi ok. 46% średniej dla UE-25). Stan gospodarki województwa w świetle krajowych wskaźników makroekonomicznych przedstawia się jednak względnie korzystnie. Udział województwa pomorskiego w wytworzonym produkcie krajowym brutto utrzymuje się od kilku lat na podobnym poziomie. W 2003 roku wynosił on 5,6% (7 lokata w kraju). Udział Trójmiasta w wartości PKB wytworzonego w regionie sięga blisko 50%. Pod względem PKB per capita Pomorskie zajmuje 5 pozycję w kraju, ale rozpiętość między podregionami w 2003 r. kształtowała się od 75,7% średniej krajowej w podregionie gdańskim do 142,0% w podregionie Gdańsk-Gdynia-Sopot. Zróżnicowania te pozostają zbliżonym poziomie od kilku lat Wg BAEL. 9 Liczba bezrobotnych w latach podwoiła się, wynosząc na koniec 2003 roku 191,5 tys. osób. 10 Na obszarach wiejskich występuje ponadto bezrobocie ukryte. 9

10 Wydajność pracy mierzona wartością dodaną brutto przypadającą na jednego zatrudnionego, wyniosła na koniec 2003 roku 58,3 zł (106,4% średniej krajowej), co plasuje województwo pomorskie na piątym miejscu w kraju po mazowieckim, śląskim, dolnośląskim i zachodniopomorskim. Struktura wartości dodanej brutto w województwie jest bardzo zbliżona do struktury krajowej. W 2003 roku udział usług w tworzeniu wartości dodanej brutto wyniósł 67,0%. Przemysł stanowił 24,5% WDB, rolnictwo zaś 2,3%. Dynamika wzrostu zarówno PKB, jak i wartości dodanej brutto w porównaniu do całego kraju uległa spowolnieniu. Większe niż przeciętnie w kraju przesunięcie gospodarki w kierunku sektora usług przejawia się natomiast w strukturze zatrudnienia. W sektorze tym w roku 2004 pracowało 60,6% ogółu zatrudnionych więcej niż średnio w Polsce. Drugą pozycję zajmuje przemysł, zaś najmniej zatrudnionych jest w rolnictwie 9,5% (co jest wartością znacznie niższą od średniej krajowej, która wyniosła 17,3%). 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Struktura Wartości Dodanej Brutto wg sektorów ekonomicznych Rolnictw o woj. pomorskie Przemysł i budow nictw o Usługi Polska 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Struktura sektorowa pracujących w w oj. pomorskim w 2004 r. Rolnictw o w oj. pomorskie Przemysł i budow nictw o Usługi Polska Region skupia 6,2 % podmiotów gospodarczych kraju (7. miejsce w kraju), jednak aktywność gospodarcza mierzona liczbą podmiotów w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyróżnia województwo pomorskie na tle Polski. Na 1000 mieszkańców regionu zarejestrowanych jest ponad 100 firm, przy czym niemal połowę podmiotów gospodarczych regionu skupia Trójmiasto. W 2004 roku liczba podmiotów na 1000 mieszkańców wynosiła tu 127,5 w podregionie słupskim 99,1, zaś w gdańskim tylko 82,7. Firmy prywatne stanowią 96% podmiotów gospodarczych w regionie. Nakłady inwestycyjne w województwie pomorskim w 2004 roku stanowiły 5,5% ogółu nakładów inwestycyjnych w Polsce. W przeliczeniu na mieszkańca wynosiły one 3,0 tys. zł wobec 3,2 tys. w kraju. Niski poziom inwestycji, zwłaszcza związanych z innowacjami jest czynnikiem wpływającym na spowolnienie dynamiki rozwoju ekonomicznego regionu. W gospodarce regionu występują branże tradycyjne (porty, przemysł okrętowy, rafineryjny, elektromaszynowy, rybołówstwo, turystyka) oraz branże szybkiego rozwoju (teleinformatyka, przemysł chemiczny, usługi finansowo-ubezpieczeniowe). Specyficzną cechą najsilniejszych branż regionalnego przemysłu (stoczniowy, rafineryjny, elektroniczny, papierniczy) jest występowanie dużych, ale pojedynczych zakładów. Na dużych przedsiębiorstwach oparty jest również regionalny eksport z tego względu cechuje go wysoka koncentracja towarowa. Szczególnie duży udział w eksporcie mają środki transportu wodnego oraz wyroby przemysłu elektronicznego. Struktura eksportowa regionu ulega jednak zmianom, a korzystną tendencją jest wzrost udziału wyrobów zaawansowanych technologicznie. Wielkość i dynamika generowanego eksportu stawia województwo w krajowej czołówce. 10

11 W województwie działają dwa kluczowe polskie porty morskie (Gdańsk i Gdynia), a także grupa portów o znaczeniu regionalnym. Obecność portów w dużym stopniu determinuje lokalizację branż komplementarnych z licznymi zakładami przetwórstwa przemysłowego powiązanego z przemysłami morskimi. Mała i średnia przedsiębiorczość Bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu gospodarki regionu odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa. Dynamiczny rozwój tego sektora nastąpił w latach 90-tych. W roku 2004 w województwie pomorskim zarejestrowanych było 223 tys. podmiotów gospodarczych, z czego 99,87% to MŚP. Większość z nich prowadzi działalność w zakresie handlu i napraw, obsługi nieruchomości i firm, przetwórstwa przemysłowego i budownictwa. Pomimo barier stojących na drodze rozwoju przedsiębiorczości, systematycznie wydłuża się okres działalności firm, co świadczy o rosnącej stabilności tego sektora. Pomimo dużego udziału sektora MSP w gospodarce regionalnej, jego kondycja nie jest zadowalająca. Udział MŚP w eksporcie generowanym przez całe województwo to zaledwie 32%. Udział ten na przestrzeni lat spadł o blisko 10 punktów procentowych - w porównaniu do reszty regionów jest to jeden ze słabszych wyników 11. Niższa statystycznie aktywność eksportowa pomorskich małych i średnich przedsiębiorstw może być efektem nastawienia tego sektora na zaopatrzenie dużych przedsiębiorstw-eksporterów, bądź też niepełnego wykorzystania potencjału eksportowego MŚP. W regionie funkcjonują liczne instytucje otoczenia biznesu, odgrywające istotną rolę we wspieraniu rozwoju MŚP. Są one jednak bardzo zróżnicowane zarówno pod względem liczby zrzeszonych członków, jakości i wielkości udzielonego wsparcia, jak również własnej kondycji finansowej. Cechuje je również silna koncentracja w Trójmieście oraz w większych miastach regionu. Instytucje otoczenia biznesu w ramach usług zapewniają dostęp do podstawowych usług informacyjnych i doradczych oraz wielu usług szkoleniowych oferowanych w ramach wsparcia publicznego dla przedsiębiorstw. Znacznie gorszy jest dostęp do usług Liczba podmiotów wspierających przedsiębiorczość na tle wskaźnika przedsiębiorczości w województwie pomorskim finansowych i specjalistycznego doradztwa, np. w zakresie zagadnień finansowych oraz prawnych (na które zgodnie z dostępnymi badaniami przedsiębiorcy zgłaszają największe zapotrzebowanie), a także usług związanych z wdrażaniem procesów innowacyjnych. Ulokowane w regionie instytucje otoczenia biznesu nie tworzą spójnego systemu wsparcia, co stanowi istotne ograniczenie w zakresie wspierania przedsiębiorczości. W województwie pomorskim działa jeden z najliczniejszych w Polsce sektor pozarządowy skupiający ponad 3,5 tys. organizacji (głównie stowarzyszeń). 60% z nich funkcjonuje jednak w Trójmieście i Słupsku. Kondycja finansowa większości z nich jest słaba. 11 Mniejszy udział MŚP w eksporcie notują tylko województwo dolnośląskie i śląskie. 11

12 Działalność badawczo-rozwojowa Podstawą kreowania trwałej pozycji konkurencyjnej regionu jest działalność badawczo-rozwojowa, szczególnie w zakresie wdrożeń innowacji. W roku 2004 w województwie pomorskim w działalności badawczo-rozwojowej funkcjonowały łącznie 40 jednostki (uczelnie wyższe, placówki badawcze PAN i resortowe). Zatrudnienie w B+R wyniosło 5,4% ogółu zatrudnionych w tej dziedzinie w kraju. Na 1000 mieszkańców regionu przypadają zaledwie 3 osoby zatrudnione w działalności badawczorowzojowej, podczas gdy w UE-15 około 6 (np. w Finlandii 13 osób). Podstawowa część potencjału badawczo-rozwojowego województwa skupiona jest w Trójmieście, co ogranicza zdolności rozwojowe firm oraz instytucji działających poza aglomeracją trójmiejską. Stopień zużycia aparatury naukowo-badawczej w działalności badawczej i rozwojowej wynosi prawie 80%. Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w 2004 roku wyniosły 247,6 mln zł, (4,8% ogółu nakładów na tę sferę w kraju). W przeliczeniu na mieszkańca wskaźnik nakładów na działalność badawczorozwojową wyniósł 113 zł i był niższy od średniej dla kraju (135zł). W relacji do PKB, nakłady na B+R w 2003 roku stanowiły zaledwie 0,43%, w kraju zaś 0, Nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle w województwie pomorskim w 2004 roku stanowiły 4,6% ogółu krajowych nakładów na innowacje w przemyśle. Zarówno stan obecny, jak i dynamikę ostatnich lat w tym zakresie należy ocenić bardzo negatywnie. 500 Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w roku 2004 w przeliczeniu na 1 mieszkańca Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Województwa Polska Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Relatywnie duży regionalny potencjał podmiotów B+R (szczególnie uczelni) nie jest dostatecznie ukierunkowany na zastosowania gospodarcze. Na przeszkodzie w szerszej współpracy zespołów B+R z firmami regionu stoi wąski profil ich aktywności badawczo-rozwojowej oraz mała elastyczność w dostosowywaniu się do oczekiwań potencjalnych partnerów gospodarczych, a także słaba zdolność komercjalizacji osiągnięć naukowych. Z drugiej strony przedsiębiorstwa, zwłaszcza małe i średnie, bardzo często nie wykazują dostatecznej aktywności innowacyjnej, co wiąże się z niską świadomością 12 Zgodnie z celami Strategii Lizbońskiej, inwestycje w badania i rozwój powinny do 2010 roku stanowić około 3% PKB. 12

13 i determinacją w dążeniu do zastosowania innowacji w swojej działalności, a także ograniczonymi możliwościami korzystania z systemu wdrażania innowacji. Dążąc do zmiany takiej sytuacji Samorząd Województwa Pomorskiego w 2005 roku rozpoczął realizację uchwalonej przez Sejmik Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego. W województwie są już instytucje działające na rzecz transferu technologii i wzrostu innowacyjności gospodarki pomorskiej. Dobrym przykładem jest tu Pomorski Park Naukowo-Technologiczny w Gdyni, czy też Centrum Zaawansowanych Technologii Pomorze w Gdańsku. Atrakcyjność inwestycyjna. Inwestycje zagraniczne Województwo pomorskie jest regionem o przeciętnym potencjale inwestycyjnym 13. W ostatnim okresie nastąpiło obniżenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu w relacji do innych województw, głównie na skutek efektywniejszego wykorzystania przewag konkurencyjnych tych regionów. O stosunkowo słabej pozycji województwa pomorskiego decyduje słaba dostępność transportowa oraz najgorszy w kraju poziom bezpieczeństwa publicznego 14. Czynnikiem obniżającym atrakcyjność regionu jest również niewystarczająca aktywność województwa wobec inwestorów zagranicznych. Liczba ofert lokalizacji inwestycji stawia województwo pomorskie w bardzo niekorzystnym świetle. Zarówno liczba lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych, jak i wielkość kapitału zagranicznego stawia województwo pomorskie na 6 miejscu w kraju. W Pomorskim zlokalizowanych jest 185 zakładów 15 należących do tych inwestorów zagranicznych, którzy w całej Polsce zainwestowali co najmniej 1 mln USD. Liczba ta stanowi 5,9% ogółu tego typu lokalizacji w Polsce. Wartość zagranicznego kapitału podstawowego ulokowanego w regionie stanowi jednak zaledwie 2,2% wielkości tego kapitału dla całego kraju. Również dynamika przyrostu spółek z udziałem kapitału zagranicznego, posiadających siedzibę w województwie pomorskim, wykazuje od 2000 r. stałą tendencję spadkową. Mimo to, region utrzymuje 6 pozycję w kraju. Obecna pozycja regionu jest jednak zagrożona ze względu na większą aktywność kapitału zagranicznego i dużą dynamikę napływu w regionach konkurujących. Turystyka i dziedzictwo kulturowe Turystyka stanowi ważny sektor gospodarki regionalnej, istotny m.in. z punktu widzenia kreowania miejsc pracy. W województwie są warunki dla rozwoju wszystkich form turystyki (w tym turystyki aktywnej, agroturystyki, turystyki morskiej i turystyki uzdrowiskowej). Atrakcyjność turystyczna województwa pomorskiego jest postrzegana głównie przez pryzmat unikatowych walorów naturalnych, na które składają się rozległe kompleksy leśne, morze, liczne jeziora, szlaki wodne oraz czyste środowisko. Istotnym elementem tej atrakcyjności jest również bogate dziedzictwo kulturowe, którego odzwierciedleniem są liczne zabytki i obiekty kulturalne. Bogactwo to, nie jest jak dotąd zasobem w pełni wykorzystywanym dla rozwoju społeczno-gospodarczego, zwłaszcza dla rozwoju turystyki. Jednym z głównych ograniczeń wykorzystania obiektów dziedzictwa kulturowego dla współczesnych potrzeb, jest ich zły stan techniczny, pomniejszający ich historyczne i kulturowe walory. Wykorzystanie wielu obiektów dziedzictwa kulturowego regionu dla potrzeb turystycznych wymaga odpowiedniego przystosowania i promocji. Zagospodarowanie i ruch turystyczny koncentrują się w strefie nadmorskiej, na Pojezierzu i w Trójmieście. Ruch turystyczny w województwie pomorskim ma wyraźnie sezonowy charakter (sezon letni). Pod względem przyjazdów turystów krajowych i zagranicznych Pomorskie należy do 13 Na podstawie Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski praca zbiorowa pod red. T.Kalinowskiego, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk Województwo pomorskie zajmuje 1. miejsce w kraju pod względem liczby przestępstw stwierdzonych na 10 tys. ludności. 15 Według danych opublikowanych przez PAIiIZ w 2005 r. 13

14 czołówki w kraju. W 2004 roku województwo przyjęło 3,5 mln Polaków i 0,7 mln turystów zagranicznych. W regionie dominuje turystyka długopobytowa wczasowa 16 i krótkopobytowa biznesowa. Pomorskie ma jedną z największych baz noclegowych zbiorowego zakwaterowania w Polsce. W 2004 roku zajmowało trzecie miejsce pod względem liczby obiektów i drugie pod względem liczby miejsc noclegowych. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych kształtował się powyżej średniej krajowej. Czynnikiem ograniczającym dalszy wzrost liczby turystów w regionie i zwiększenie dochodów z działalności turystycznej jest nie dość szybki proces różnicowania oferty turystycznej umożliwiającej wydłużenie sezonu, względnie niski standard usług turystycznych, niska jakość usług transportu publicznego i stan infrastruktury drogowo-kolejowej, a także stosunkowo wysokie ceny za korzystanie z usług turystycznych. Regionalne produkty turystyczne nie są jeszcze dostatecznie wypromowane, odczuwalny jest również brak spójnego systemu informacji turystycznej, którego podstawy zaczęły się jednak tworzyć. Infrastruktura warunkująca konkurencyjność i spójność województwa pomorskiego Infrastruktura transportowa Na system transportowy województwa pomorskiego składają się wszystkie rodzaje transportu lądowego, wodnego i powietrznego (drogi samochodowe, linie kolejowe, drogi wodne żeglowne, porty morskie, port lotniczy i lotniska). Dostępność transportowa województwa pomorskiego jest niska na tle innych centralnych i południowych regionów Polski i UE. Wynika ona z ukształtowania sieci infrastruktury transportowej i jakości jej funkcjonowania. Problemem jest również niska wewnątrzregionalna spójność transportowa. Zwłaszcza obszary powiatów położonych w zachodniej, a także południowo-wschodniej części regionu wymagają poprawy dostępności i jakości połączeń transportowych z ośrodkami gospodarczymi województwa, głównie z aglomeracją trójmiejską. Niezmiernie istotnym wyzwaniem jest także poprawa jakości sieci transportowej samego Trójmiasta, stanowiącego główny węzeł transportowy regionu. Od wielu lat w odniesieniu do obsługi pasażerskiej w województwie pomorskim wskazuje się potencjalne lokalizacje najważniejszych węzłów integracyjnych (przystanki SKM, dworce kolejowe), nadal jednak żadna z tych lokalizacji nie posiada popularnej w wielu krajach formuły Park and Ride. Porty morskie i lotniska w województwie pomorskim to potencjalne węzły transportu intermodalnego. Pełne rozwinięcie tych funkcji jest silnie uwarunkowane zarówno infrastrukturą wewnątrzportową jak i jakością zewnętrznych połączeń drogowych i kolejowych z tymi węzłami. Wykorzystanie sieci transportowych o znaczeniu krajowym do poprawy dostępności do regionu i w regionie wymaga rozwoju elementów wiążących sieci o znaczeniu krajowym i regionalnym, w tym dojazdów do dróg ekspresowych, do autostrady A1 i głównych magistrali kolejowych, budowy obwodnic miast oraz budowy centrów logistycznych. Sieć drogowa województwa liczy ponad 18,9 tys. km i obejmuje: 8 dróg krajowych, 69 dróg wojewódzkich oraz drogi powiatowe i gminne. Pomorskie należy do województw charakteryzujących się jedną z niższych gęstości sieci dróg o utwardzonej nawierzchni. Gęstość tej sieci w województwie jest znacznie niższa niż przeciętna w kraju Pod względem przyjazdów długookresowych województwo pomorskie w 2004 roku zajęło pierwsze miejsce w kraju. 17 W 2004 roku wynosiła 63,3km/100km 2, przy średniej w kraju 80,7km/100 km 2 14

15 W ostatnich latach nie zaszły żadne istotne zmiany w hierarchizacji sieci drogowej województwa pod względem funkcjonalno-technicznym. Nadal brak jest dróg o najwyższym standardzie technicznym, a przeważająca część dróg w regionie jest niskiej jakości i wymaga modernizacji, szczególnie zmiany nawierzchni. Niedostateczny jest również stan techniczny obiektów inżynieryjnych (mostów, wiaduktów). Poważną barierą rozwojową jest ponadto niewystarczająca liczba obwodnic na drogach o charakterze tranzytowym. Wzrost motoryzacji i nienadążające za tym zmiany w całej sieci transportowej powodują narastanie problemów transportowych. Konsekwencją tej sytuacji jest zwiększający się poziom zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. W roku 2004 w regionie zanotowano 3221 wypadków, w których zginęło 307 osób. Około 70% zabitych w wypadkach zginęło na miejscu zdarzenia. Spowodowane jest to między innymi zbyt długim czasem dojazdu służb ratowniczych do miejsca zdarzenia oraz niewystarczającą ilością sprzętu ratownictwa technicznego umożliwiającego szybkie dotarcie do poszkodowanego. Szacunkowe straty materialne i społeczne wypadków drogowych w województwie pomorskim w 2004 roku wyniosły około 1,8 mld zł. Sieć kolejowa, ze względu na zmniejszenie przewozów towarowych i pasażerskich w latach została skrócona o 11,7%. Obecnie długość eksploatowanych linii kolejowych w województwie pomorskim wynosi 1308 km, a gęstość - 7,2 km/100 km 2 (średnia dla UE wynosi ok. 5 km/100 km 2 ). Występują znaczne różnice w gęstości sieci kolejowej. Najniższa gęstość występuje w środkowo-zachodniej części województwa (powiat bytowski). Około 72% to linie jednotorowe, zaś linie zelektryfikowane stanowią 35%. 684 km to linie o znaczeniu państwowym. Znajdujące się w korytarzach transportowych VI i IA linie E-65 (Gdynia-Warszawa-Zebrzydowice), CE-65 (Katowice-Tczew) i linia Gdynia-Kaliningrad objęte są umowami międzynarodowymi AGC i AGTC. Ruch pasażerski prowadzony jest na liniach o łącznej długości 1008 km. Na 281 km linii odbywa się jedynie ruch towarowy, a na 299 km ruch jest zawieszony. Zawieszenia przewozów pasażerskich na niektórych odcinkach, spowodowały istotny spadek dostępności transportu kolejowego. Wszystkie powiaty województwa pomorskiego (z wyjątkiem bytowskiego, a także nowodworskiego, gdzie zawieszono wyłącznie przewozy pasażerskie) mają zapewnioną podstawową całoroczna obsługę transportem kolejowym. Nadal jednak, w porównaniu z innymi środkami transportu przewozy kolejowe nie stanowią dostatecznie konkurencyjnej oferty przewozowej. Następuje szybka dekapitalizacja linii kolejowych i taboru oraz zamykanie kolejnych linii służących przewozom regionalnym. Zły stan techniczny infrastruktury kolejowej przyczynił się do wprowadzenia radykalnych ograniczeń prędkości na niektórych odcinkach. Transport lotniczy w ostatnich latach charakteryzował się wysoką dynamiką wzrostu przewozów. Dominujące znaczenie dla obsługi pasażerów ma Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy w Gdańsku. Jego potencjał dotąd nie był w pełni wykorzystany, choć w latach wielkość przeładunków wzrosła dwunastokrotnie, a liczba odprawianych pasażerów ponad ośmiokrotnie 18. Jednak prognozy wzrostu przewozów w transporcie lotniczym wskazują na potrzebę rozbudowy Portu Lotniczego i uruchomienia innych lotnisk województwa o charakterze komplementarnym, dotychczas niewykorzystywanych przez lotnictwo cywilne (np. Gdynia-Oksywie, Redzikowo). Infrastruktura ochrony środowiska W ostatnim dziesięcioleciu w województwie pomorskim nastąpiło istotne zmniejszenie negatywnego oddziaływania człowieka na środowisko i poprawa jego stanu. Stan czystości powietrza utrzymuje się poniżej maksymalnych dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń. Są jednak miejsca, gdzie dla niektórych zanieczyszczeń stężenia średnioroczne pozostają na wysokim niezmienionym poziomie lub wzrastają. Dotyczy to głównie zanieczyszczeń i hałasu związanych bezpośrednio z transportem samochodowym oraz produkcji energii cieplnej na bazie paliw stałych. Poprawił się stan sanitarny wód 18 W 2005 roku przewieziono 3,5 mln ton ładunków, a wielkość ruchu pasażerskiego w porcie wynosiła 672 tys. 15

16 przybrzeżnych, umożliwiając pełniejsze ich wykorzystanie dla potrzeb rekreacji Stan czystości wód śródlądowych poprawia się w wolniejszym tempie. Część powierzchniowych wód śródlądowych wraz z Zalewem Wiślanym wykazuje nadal niezadowalający stan czystości pod względem sanitarnym i fizykochemicznym. Cieki wpływające do Zatoki Gdańskiej i Puckiej wnoszą nadal duże ładunki związków biogennych, sprzyjając przeżyźnieniu gleb. Główną przyczyną jeszcze zbyt wysokiego zanieczyszczenia rzek jest odprowadzanie niedostatecznie oczyszczonych ścieków wytworzonych przez przemysł, gospodarkę komunalną, zanieczyszczenia z gospodarstw wiejskich, a także spływy powierzchniowe. Ponad 3/4 ludności województwa pomorskiego jest obsługiwane przez oczyszczalnie ścieków 19. Wszystkie miasta województwa są skanalizowane oraz wyposażone w oczyszczalnie ścieków 20. Wśród oczyszczalni miejskich 95,5% to obiekty typu biologicznego i z podwyższonym usuwaniem biogenów. Stopień skanalizowania gmin wiejskich jest Stosunek długości sieci kanalizacyjnej w stosunku do sieci znacznie niższy. Wzrostowi wodociągowej konsumpcji wody z wodociągów grupowych 50,00% nie zawsze towarzyszy adekwatny rozwój systemów kanalizacyjnych, zakończonych odpowiednio sprawnymi oczyszczalniami 40,00% 30,00% 20,00% ścieków. O ile odsetek 10,00% ludności korzystającej z 0,00% sieci wodociągowej wynosi w miastach 97,2% (w Polsce 94,4%), to wskaźnik ten na obszarach wiejskich wynosi 79,6%, a w gospodarstwach rolnych tylko ok. 70 %. W przypadku ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej dysproporcja jest znacznie większa i wynosi odpowiednio 92% (miasta) oraz 32% (wieś). Polska ogółem Wojew ództw o ogółem Obszary wiejskie w województwie Wielkość zużycia wody na potrzeby komunalne systematycznie spada, lecz rośnie zużycie w przemyśle i w rolnictwie. Około 80% zużywanej wody pobierana jest z ujęć podziemnych. Dobrą jakość, wymagającą najczęściej prostego uzdatniania lub rzadziej dokładniejszych procesów uzdatniania, posiada ponad ¾ badanych zasobów wód podziemnych. Reszta, najczęściej na obszarze Żuław, w dolinie Wisły i miejscami w strefie nadmorskiej nie nadaje się bezpośrednio do eksploatacji. Wskazuje to na konieczność modernizacji stacji uzdatniania na tych obszarach. Dysproporcje w wyposażeniu obszarów wiejskich w podstawową infrastrukturę ochrony środowiska obniżają atrakcyjność gospodarczą i osiedleńczą tych obszarów oraz niekorzystnie wpływają na stan środowiska. Gospodarka odpadami komunalnymi na Pomorzu polega głównie na ich unieszkodliwianiu poprzez składowanie, często w miejscach niedostosowanych do obowiązujących przepisów. Stanowi to silne zagrożenie dla wszystkich komponentów środowiska. Na terenie województwa działają 63 składowiska odpadów. Większość z nich wymaga znacznego dofinansowania w celu dostosowania do obowiązujących wymagań prawnych lub zamknięcia i rekultywacji. Rekultywacji wymagają również zamykane w ostatnich latach składowiska odpadów. 19 W województwie pomorskim działa 224 komunalnych oczyszczalni ścieków. 20 Odsetek ludności miast korzystającej z kanalizacji ściekowej wynosił 92,3%. 16

17 Selektywne zbieranie odpadów komunalnych, wprowadzane w większości gmin województwa, nie przynosi jeszcze zadowalających efektów. W roku 2004 odpady wyselekcjonowane stanowiły zaledwie ok. 3,8% ogólnej masy odpadów komunalnych. Zbyt niski (ok. 0,1%) jest udział odpadów komunalnych unieszkodliwianych poprzez kompostowanie. Pomimo istnienia na terenie województwa pomorskiego sieci składowisk odpadów komunalnych oraz dynamicznie rozwijających się podmiotów gospodarczych zajmujących się ich zbiórką, w dalszym ciągu obserwuje się zjawisko porzucania odpadów w miejscach do tego nieprzystosowanych. Tylko w 2004 roku zinwentaryzowano 270 tzw. dzikich wysypisk, z czego 217 zlikwidowano. Odpady medyczne spalano w 13 instalacjach (które zostały zamknięte 1 stycznia 2006 r.), a wody zaolejone odbierane ze statków w portach i stoczniach remontowych oraz różnego rodzaju odpady ropopochodne, były poddawane unieszkodliwianiu w sześciu instalacjach. Północno-wschodnia część województwa pomorskiego wraz z Półwyspem Helskim, a także doliny rzek Przymorza narażone są na duże niebezpieczeństwo powodzi. Największe zagrożenie znacznych przestrzeni i ludności oraz możliwość dużych strat materialnych występuje na Żuławach i w dolinie Wisły. Może tam dochodzić do kumulacji różnych przyczyn wywołujących powodzie opadowe, roztopowe, zatorowe i sztormowe. Ich skutkiem mogą być podtopienia, powodzie i topiele, kiedy woda nie może w naturalny sposób ustąpić z zalanych obszarów. Największe zagrożenie stanowią wody Wisły w przypadku przerwania lewego wału przeciwpowodziowego. Podjęte w ostatnich latach prace modernizujące infrastrukturę ochrony przed powodzią nie poprawiły w znaczący sposób bezpieczeństwa w tym zakresie. Przeprowadzenia gruntownych remontów i modernizacji wymaga większość urządzeń ochrony przeciwpowodziowej 21. Aktualny jest także stan zagrożenia strefy nadmorskiej działaniem i zmianami poziomu morza. W pasie środkowym województwa natomiast pogłębia się zjawisko suszy. Poziom retencjonowania wód rośnie w wolnym tempie. Mała zdolność retencyjna gleb znacznej części obszaru województwa i zadawniony proces opadania jezior (szczególnie w zlewni Brdy, Wdy i Wierzycy) powodują spadek lustra wód gruntowych poniżej dopuszczalnego poziomu. Powstrzymanie tego zjawiska może zapewnić budowa obiektów małej retencji w oparciu o lokalne zasoby. Infrastruktura energetyczna. Energetyka odnawialna W gospodarce energetycznej główny problem stanowi niezadowalający stan rozdzielczych sieci średniego i niskiego napięcia, a także urządzeń do jego transformacji na terenach wiejskich, wysoka awaryjność linii kablowych, a także wysoki udział źródeł o niskiej sprawności, wykorzystujących węgiel do produkcji energii cieplnej. Istnieją również duże potrzeby w zakresie termomodernizacji budynków użyteczności publicznej. Stan zaopatrzenia województwa w energię cieplną pod względem funkcjonalnym jest zadowalający. W zdecydowanej większości jest ona pozyskiwana z indywidualnych źródeł 22. W ostatnich latach notowany jest systematyczny spadek zapotrzebowania na ciepło u odbiorców zasilanych przez miejskie sieci ciepłownicze. Istotnym mankamentem systemu zaopatrzenia w ciepło jest bardzo wysoki udział węgla i niska efektywność procesu wytwarzania energii cieplnej 23. Do produkcji energii cieplnej wykorzystywane są także gaz ziemny i biomasa. Wobec wysokich zasobów i możliwości, jakie posiada region, rozwój gospodarki energetycznej powinien być oparty w maksymalnie możliwym stopniu (tzn. przy zachowaniu technicznego 21 Modernizacji lub odbudowy wymaga ok. 28% ogólnej długości wałów i ok. 44% długości wałów objętych utrzymaniem, ok. 60% długości rzek i potoków, ok. 25% ogólnej ilości stacji pomp oraz ok. 30% budowli hydrotechnicznych. 22 W miastach w ok. 58%, na wsi w ok. 92%. 23 Produkcja energii w województwie pomorskim w ok. 62% oparta jest na paliwach stałych, podczas gdy w UE tylko 13% energii produkowana jest na bazie paliw stałych. 17

18 i ekonomicznego uzasadnienia) na odnawialnych źródłach energii, zapewniając minimalizację kosztów i niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z wytwarzaniem energii. W województwie pomorskim wykorzystywano dotychczas przede wszystkim energię rzek i biomasy, a pozostałe źródła w znikomym stopniu. Łączna moc zainstalowana w źródłach odnawialnych nie przekracza 4% ogółu energii elektrycznej wyprodukowanej na terenie województwa. Największy potencjał energii odnawialnej w regionie wiązany jest z produkcją biomasy. Potrzebna jest również modernizacja i rozbudowa sieci energetycznej służącej do odbioru wyprodukowanej energii. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Technologie informacyjne i telekomunikacyjne stały się ważnym czynnikiem konkurencyjności regionu. W ostatnich latach nastąpił szybki wzrost liczby użytkowników Internetu. Zarówno pod względem stopnia komputeryzacji gospodarstw domowych, jak i dostępu do Internetu sytuacja w regionie przedstawia się lepiej niż przeciętnie w kraju. Dostęp do Internetu posiada 21,8% gospodarstw domowych (średnia dla kraju 16,9%, UE ok. 40%) oraz większość firm. Z ponad 16 tys. komputerów przeznaczonych do użytku dla uczniów w szkołach (od podstawowych do licealnych) prawie 86% to komputery z dostępem do Internetu. Pomorskie dysponuje zadowalającym połączeniem sieci szkieletowej z sieciami krajowymi i międzynarodowymi, jednak ze względu na rosnącą ilość przesyłanych danych konieczna jest jej dalsza rozbudowa. Stosunkowo niskie jest pokrycie obszaru województwa siecią światłowodową zapewniającą wysoką przepustowość transmisji danych. Jednocześnie konieczne jest lepsze wykorzystanie potencjału już istniejącej infrastruktury światłowodowej. W regionie występują poważne ograniczenia w szerokopasmowym dostępie do sieci na wielu obszarach nie jest on technicznie możliwy. Sytuację dodatkowo pogarsza wysoki koszt usług, jeden z najwyższych w Europie. W najtrudniejszej sytuacji są mieszkańcy terenów wiejskich, gdzie jednostkowy koszt budowy infrastruktury jest bardzo wysoki. Pozytywnym faktem jest dostęp do Internetu we wszystkich jednostkach administracji publicznej w województwie, dzięki czemu coraz częściej możliwe jest świadczenie usług on-line przez te instytucje. Przyszłość infrastruktury informacyjnej w województwie związana jest m.in. z realizacją Programu PIONIER, który został uruchomiony przez Komitet badań Naukowych 21 września 2000 roku. Obejmuje on stworzenie nowoczesnej, kompleksowej infrastruktury dla potrzeb społeczeństwa informacyjnego. Projekt Pionier obejmie swym zasięgiem znaczne części województwa pomorskiego. W dziedzinie telefonii stacjonarnej i komórkowej sytuacja jest znacząco lepsza, mimo iż poziom nasycenia pozostaje poniżej średniej europejskiej. W ostatnich latach liczba abonentów telefonicznych w województwie pomorskim znacznie wzrosła i obecnie wynosi 343,6 telefonicznych łączy głównych na 1000 ludności (w kraju 326,9). Brak dostępu do telefonii stacjonarnej dotyczy tylko nielicznych obszarów wiejskich. Stopień telefonizacji miast jest dwukrotnie wyższy niż na wsi. Jednym z większych mankamentów w rozwoju telekomunikacji jest istnienie kilku stref numerycznych w obrębie województwa, a nawet niektórych powiatów. Zasięg usług telefonii komórkowej obejmuje całość województwa. Infrastruktura ochrony zdrowia W województwie w 2004 roku funkcjonowało 65 jednostek lecznictwa zamkniętego, w tym 42 szpitale ogólne oraz 685 przychodni 24, w tym 109 publicznych. Na 1 ambulatoryjny zakład opieki zdrowotnej w regionie przypada 1844 mieszkańców, co pod względem obciążenia placówek plasuje województwo na 8 pozycji w kraju. Dostępność usług medycznych w województwie pomorskim 24 Najwięcej zakładów zlokalizowana jest w Trójmieście (195), w Słupsku (34) oraz w miastach liczących powyżej 40 tys. mieszkańców (od 10 do 17). 18

19 mierzona liczbą personelu medycznego (lekarzy, stomatologów, farmaceutów, pielęgniarek) jest wyższa od średniej krajowej i zbliżona do poziomu krajów UE (głównie za sprawą obecności Akademii Medycznej w Gdańsku). W stosunku do lat ubiegłych spadła liczba łóżek w szpitalach ogólnych, a także uległ skróceniu czas pobytu pacjenta, przy jednoczesnym wzroście liczby hospitalizowanych osób. Ważny problem, zwłaszcza w kontekście wysokiej w porównaniu z innymi regionami zachorowalności na choroby nowotworowe i choroby układy sercowo-naczyniowego, stanowią wewnątrzregionalne dysproporcje w dostępie do wyspecjalizowanych usług medycznych, które skupiają się w największych miastach regionu. Stan infrastruktury opieki zdrowotnej wymaga w wielu przypadkach natychmiastowej modernizacji i remontów, a także wyposażenia w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. Przestarzałe jednostki opieki medycznej na obszarach wiejskich nie są w stanie spełnić standardów jakości nowoczesnej medycyny. Poprawy wymaga zwłaszcza opieka kardiologiczna i onkologiczna. Zintegrowany System Ratownictwa W województwie pomorskim odnotowuje się dużą ilość interwencji służb ratowniczych. Skuteczność podejmowanych akcji jest jednak w znacznym stopniu utrudniona przez złą dostępność numeru 112, rozproszenie centrów zgłoszeniowych i brak pokrycia województwa łącznością radiową. Na terenie województwa obecne są zakłady dużego ryzyka, a ponadto występuje znaczna koncentracja przemysłu w aglomeracji trójmiejskiej, charakteryzującej się złą drożnością ciągów komunikacyjnych, spotęgowaną wzmożonym ruchem turystycznym w sezonie. Transport morski, przeładunki i przetwórstwo materiałów ropopochodnych stwarzają zagrożenie katastrofami ekologicznymi. Znaczne zalesienie województwa powoduje wzrost ilości pożarów w okresie letnim. Jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w województwie pomorskim są choroby układu krążenia, co powoduje wzmożoną ilość interwencji służb ratownictwa medycznego. Częste są również zgony młodzieży i osób w wieku produkcyjnym spowodowane czynnikami zewnętrznymi (wypadki). W tych warunkach służby ratownicze niedoposażone w sprzęt, bez jednolitego systemu łączności i centralnego ośrodka koordynacji zapewniają dostępność i zdolność niesienia pomocy w czasie 8 min jedynie na 12% powierzchni województwa ratownictwo medyczne, 35% powierzchni ratownictwo gaśnicze i techniczne i 4% powierzchni ratownictwo chemiczne i ekologiczne. Tym samym dostępność do ratownictwa w województwie pomorskim zdecydowanie odbiega od standardów europejskich. Poprawę sytuacji można osiągnąć przez: budowę i modernizację integralnej, spójnej funkcjonalnie infrastruktury ratowniczej, realizującej zadania w oparciu o wysokokwalifikowaną kadrę i nowoczesny sprzęt ratowniczy, przy użyciu wysokowydajnego wielofunkcyjnego systemu łączności scalającego wszystkie jednostki ratownicze, umożliwiającego natychmiastowe podjęcie i błyskawiczną realizację skutecznej akcji ratunkowej. Powstała jednostka funkcjonalna powinna być zdolna do realizacji zadań zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz najnowszymi osiągnięciami nauki w tej dziedzinie. Infrastruktura edukacyjna Dostępność usług edukacyjnych w województwie pomorskim, głównie na poziomie szkolnictwa wyższego, wykazuje przestrzenne zróżnicowanie w układzie miasto-wieś. Znajduje to swoje odzwierciedlenie we wskaźnikach obrazujących poziom wykształcenia mieszkańców obszarów wiejskich. W regionie funkcjonuje 1769 szkół, co stanowi 5,3% szkolnictwa krajowego. Pod względem liczebności klas województwo plasuje się powyżej średniej krajowej, natomiast pod względem wyposażenia szkół w pracownie szkolne (w tym komputerowe) oraz sale gimnastyczne poniżej średniej w kraju. Ponadto stan techniczny wielu placówek edukacyjnych jest niezadowalający. 19

20 W województwie pomorskim funkcjonuje 28 szkół wyższych (6,7% placówek w kraju), a także 3 filie i oddziały zamiejscowe oraz 7 punktów konsultacyjnych. W ostatnich latach, w związku z rosnącym zapotrzebowaniem, w większych miastach województwa powołano nowe uczelnie lub uruchomiono filie już istniejących 25. Efektem poprawy dostępu do edukacji na poziomie wyższym jest dynamiczny wzrost liczby studentów. Łącznie w roku akademickim 2004/2005 w województwie pomorskim studiowało prawie 98 tys. osób (5,1% liczby studentów w kraju). Nadal jednak liczba studentów na 10 tys. ludności, wynosząca 432,2 jest znacząco niższa od analogicznego wskaźnika dla kraju (492,7) i stawia województwo na 10 miejscu w kraju. Znacznemu wzrostowi populacji studentów nie towarzyszy jednak dostatecznie szybki rozwój infrastruktury uczelnianej (dydaktycznej i socjalnej). W uczelniach wyższych zatrudnionych jest 6,1 % akademickiej kadry krajowej. Infrastruktura szkolnictwa wyższego koncentruje się w Trójmieście 26 i Słupsku. Kultura i sport Ponadlokalne obiekty kultury występujące w województwie pomorskim to przede wszystkim: muzea, teatry, sale koncertowe, galerie, zespoły kin, biblioteki. Dostępność do instytucji kultury, a także stopień korzystania z nich, wykazuje znaczne zróżnicowanie między miastem a wsią. W ostatnich latach obserwuje się ubytki w sieci instytucji kultury (głównie na wsi), dodatkowo sprzężone z malejącymi wydatkami na działalność tych instytucji. Systematycznie zmniejsza się sieć bibliotek publicznych (obecnie jest ich 351). Liczne placówki animacji działalności kulturalnej, wcześniej samorządowe, zostały skomercjalizowane. Spadkowi oferty kulturalnej niektórych dziedzin towarzyszy wzrost oferty w inny sferach (np. przedstawienia i koncerty). Charakterystyczna dla większości instytucji kultury w województwie, w szczególności na wsi i w małych miastach, jest dekapitalizacja ich substancji materialnej i wyposażenia. Wymagają one remontów, często kapitalnych i nowego wyposażenia. W lepszej sytuacji są instytucje kultury podległe samorządowi województwa lub resortowi kultury, jak też samorządom dużych miast. Większość obiektów stanowiących bazę sportową województwa pomorskiego wymaga modernizacji i dostosowania do standardów europejskich, szczególnie w małych miastach i na wsi. Brak odpowiedniej infrastruktury sportowej ogranicza mieszkańcom regionu dostęp do zajęć sportoworekreacyjnych. W regionie brakuje także dużych obiektów sportowych umożliwiających organizację dużych imprez o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. 25 Lukę pod tym względem stanowi jedynie środkowo-zachodnia część województwa (Bytów, Miastko). 26 W Trójmieście funkcjonuje 19 spośród wszystkich pomorskich uczelni wyższych. 20

21 Województwo pomorskie na tle kraju i Unii Europejskiej w 2004 r. Lp. Wyszczególnienie Województwo Polska UE Powierzchnia (tys. km²) 18,3 312, ,9 2. Ludność (tys. osób) 2194, , ,0 3. Ludność (%) w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 22,3 63,9 13,8 21,2 63,5 15,3 4. Gęstość zaludnienia na 1 km² powierzchni (osoba) Przyrost naturalny na ludności ( ) 2,1-0,2 1,0 6. Saldo migracji na mieszkańców (osoba) 0,9-0, Przeciętne trwanie życia osób w wieku 0 lat (lata) mężczyźni kobiety 8. Pracujący wg sektorów (%) rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo przemysł i budownictwo usługi 71,4 79,4 9,5 29,9 60,6 70,7 79,2 17,3 28,3 54,4 16,4 67,1 16,5 74,8 a 81,1 a 5,1 25,2 69,7 9. Wskaźnik zatrudnienia ogółem (%) c 43,3 44,3 63,3 10. Współczynnik aktywności zawodowej (%) c 53,3 54,7 69,7 11. Stopa bezrobocia rejestrowanego ogółem (%) 21,4 19,0 9,1 12. Liczba studentów na 10 tys. mieszkańców (osoba) Nakłady na działalność badawczą i rozwojową w relacji do PKB (GERD/PKB) w (%) b 0,43 0,54 1, Abonenci telefonii przewodowej na 100 mieszkańców (abonent) b 15. Gospodarstwa domowe wyposażone w komputer osobisty z dostępem do Internetu (%) 21,8 16,9 38,0 16. Odpady komunalne na 1 mieszkańca (kg) zebrane składowane 17. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania ogółem (obiekt) na 100 km² 18. Udział w wartości dodanej brutto (w %) b rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo przemysł i budownictwo usługi b 261 b 4,37 2,23 5,06 2,3 30,6 67,0 2,9 30,2 66,9 2,0 26,6 71,4 Źródło danych: Eurostat, Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego 2005 US Katowice, Rocznik Statystyczny Województw 2005 GUS Warszawa, a) Dane za 2002 r. b) Dane za 2003 r. c) Wg BAEL (Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności). 21

22 II. ANALIZA SWOT Potencjał województwa MOCNE STRONY relatywnie młoda struktura wiekowa społeczeństwa, zwłaszcza na obszarach wiejskich dodatni przyrost naturalny oraz stały napływ migracyjny relatywnie wysoka mobilność przestrzenna ludności różnorodność kulturowa regionu wysoki odsetek mieszkańców z wykształceniem wyższym wysoka przedsiębiorczość i aktywność społeczeństwa duża liczba organizacji pozarządowych znaczący potencjał specjalistyczny oraz naukowy w dziedzinie ochrony zdrowia wysoki stopień komputeryzacji gospodarstw domowych i ich dostępu do Internetu Zasoby ludzkie, zagadnienia społeczne Gospodarka i innowacje SŁABE STRONY niskie wskaźniki aktywności zawodowej ludności i wysokie bezrobocie, zwłaszcza na obszarach wiejskich niski poziom wykształcenia mieszkańców wsi nie w pełni dostosowana do potrzeb rynku pracy oferta edukacyjna oraz zróżnicowanie jakości kształcenia dysproporcje w wyposażeniu, dostępności i standardzie infrastruktury społecznej pomiędzy obszarami miejskimi i wiejskimi duże zróżnicowanie zamożności społeczeństwa, liczne grupy i środowiska zagrożone marginalizacją wysoki poziom przestępczości i zjawisk patologicznych wysokie wskaźniki zachorowalności na choroby nowotworowe i choroby układu sercowo-naczyniowego wielofunkcyjny charakter gospodarki dominująca rola usług rynkowych korzystna struktura zatrudnienia relatywnie wysoka wydajność pracy duży potencjał naukowo-badawczy oraz wysokie kwalifikacje zasobów pracy wysoka dynamika eksportu rozwinięty sektor przemysłów morskich duża aktywność gospodarcza, duży udział MŚP w strukturze gospodarki wiele aktywnych instytucji otoczenia biznesu szeroka oferta edukacyjna na poziomie uniwersyteckim duży potencjał generujący ruch turystyczny kształtująca się metropolia Trójmiasta jako jedno z centrów gospodarczych Polski i Regionu Morza Bałtyckiego niezadowalający potencjał rozwojowy małych i średnich przedsiębiorstw, połączony z trudnym dostępem do finansowania zewnętrznego niedostatecznie spójny i przejrzysty system wspierania przedsiębiorczości oraz nie dość szeroka profesjonalna oferta doradcza i szkoleniowa instytucji wsparcia biznesu dla potrzeb MŚP niski poziom inwestycji, zwłaszcza w działalność badawczo-rozwojową, słaba kultura innowacyjna niedostateczny rozwój infrastruktury transferu wiedzy połączony z niskim popytem na wyniki prac B+R w przedsiębiorstwach przeciętna atrakcyjność inwestycyjna regionu, połączona z niewystarczającą podażą terenów przeznaczonych pod inwestycje, zwłaszcza na obszarach pozametroplitalnych niewystarczająca infrastruktura dla potrzeb turystyki oraz nie dość zróżnicowana oferta turystyczna skutkujące niepełnym wykorzystaniem zasobów i walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego dla sektora gospodarki turystycznej słaby marketing regionalny, niedostatecznie wypromowane regionalne produkty markowe (turystyczne, kulturowe) 22

23 MOCNE STRONY wysoki stopień urbanizacji nadmorskie, przygraniczne położenie na skrzyżowaniu dwóch transeuropejskich korytarzy transportowych, bliskość zewnętrznej granicy Unii Europejskiej istnienie silnego węzła transportowego, warunki dla tworzenia centrów logistycznych wysokie walory i atrakcyjność środowiska przyrodniczego dla gospodarki, rekreacji i zamieszkania wysoki udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni regionu duża różnorodność gatunkowa, ekosystemowa i krajobrazowa bogate i zróżnicowane dziedzictwo kulturowe duże możliwości rozwoju energetyki odnawialnej, zwłaszcza w oparciu o biomasę i wiatr relatywnie wysoka dostępność sieci internetowej w regionie Infrastruktura, aspekty przestrzenne i środowisko SŁABE STRONY niska dostępność transportowa na tle innych regionów Polski i UE niska wewnątrzregionalna spójność transportowa oraz brak obwodnic wielu miast i miejscowości zły stan techniczny dróg i obiektów inżynieryjnych zawieszanie i likwidacja regionalnych i lokalnych połączeń kolejowych niedoinwestowanie terenów wiejskich w zakresie infrastruktury technicznej, teleinformatycznej, społecznej i ochrony środowiska niezadowalający stan czystości części wód połączony z niewystarczającym poziomem oczyszczania ścieków, zwłaszcza na terenach wiejskich niedokończony proces porządkowania gospodarki odpadami wysoki stopień dekapitalizacji infrastruktury ochrony przed powodzią niski poziom wykorzystania odnawialnych źródeł energii liczne fragmenty miast wymagające rewitalizacji niedostateczne wyposażenie obszarów atrakcyjnych turystycznie w infrastrukturę turystyczną ograniczone możliwości szerokopasmowego dostępu do Internetu, zwłaszcza na wsi słabość powiązań społeczno-gospodarczych między obszarem metropolitalnym a pozostałymi obszarami Uwarunkowania zewnętrzne SZANSE wzrost świadomości w zakresie konieczności pogłębiania wiedzy i podnoszenia kwalifikacji zawodowych dające podstawę do budowy gospodarki opartej na wiedzy rozwój rynku instytucji szkoleniowych oraz innych jednostek wspierających rynek pracy, w tym współfinansowanych z funduszy z UE wzrost dostępności do usług edukacyjnych poprzez wykorzystanie technologii informacyjno-edukacyjnych zwiększenie możliwości wzrostu zatrudnienia w związku z rozszerzeniem UE napływ zwiększonych środków finansowych na obszary wiejskie i dywersyfikacja działalności gospodarczej na tych obszarach wzrost popularności elastycznych form zatrudnienia rosnąca rola ekonomii społecznej oraz silna pozycja sektora pozarządowego w skali całej gospodarki narodowej w realizacji działań o charakterze społecznym lepsze partnerstwo samorządów lokalnych i organizacji pozarządowych w realizacji projektów z wykorzystaniem unijnych środków finansowych rozwój badań, wiedzy i nowoczesnych terapii leczniczych Zasoby ludzkie, zagadnienia społeczne ZAGROŻENIA niekorzystne tendencje demograficzne (starzenie się społeczeństwa) utrwalanie strukturalnego bezrobocia na obszarach wiejskich postępujące ubożenie mieszkańców wsi, połączone z procesami wyludniania się obszarów wiejskich oddalonych od centrów gospodarczych nasilanie się zjawiska wykluczenia społecznego w połączeniu z brakiem właściwych działań prewencyjnych przekształcenia w gospodarce powodujące mniejsze zapotrzebowanie na pracę niedostateczne dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy brak rozwiązań systemowych w zakresie ochrony zdrowia kształtowanie konsumpcyjnego wzorca zachowań, nieprzyjaznego dla środowiska mała aktywność organizacji pozarządowych oraz nieformalnych ruchów obywatelskich 23

24 SZANSE ożywienie gospodarki europejskiej i światowej koncentracja środków pomocowych na inwestycjach i działaniach sprzyjających wzrostowi konkurencyjności i tworzeniu miejsc pracy stworzenie systemu polityki innowacyjnej państwa opartej na badaniach naukowych, technologicznych i pracach rozwojowych zapewniających dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy utrwalenie się globalnej tendencji do budowania gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego wzrost znaczenia usług on-line dla obywateli i osób prawnych udział firm i sektora B+R w europejskich i światowych programach badawczo-rozwojowych wzrost popytu na wyniki B+R ze strony przedsiębiorstw realokacja produkcji ze starych do nowych krajów UE realizacja rządowych programów restrukturyzacji i prywatyzacji tradycyjnych sektorów gospodarczych wzrost gospodarczego znaczenia Regionu Morza Bałtyckiego jako obszaru intensywnego rozwoju innowacji wykorzystanie europejskich korytarzy transportowych dla tworzenia obszarów aktywności gospodarczej poprawa wizerunku regionu w innych krajach UE postęp technologiczny, w tym w dziedzinach związanych z ochroną środowiska pozytywne efekty procesu metropolizacji w Polsce decentralizacja finansów publicznych SZANSE pełne włączenie Polski w transeuropejskie sieci infrastrukturalne, w tym wdrożenie koncepcji europejskich autostrad morskich konsekwentna realizacja sieci autostrad i dróg ruchu szybkiego w Polsce preferencje UE dla transportu kolejowego, jako przyjaznego dla środowiska wzrost znaczenia transportu lotniczego w Polsce i Europie realny wzrost znaczenia wykorzystania energii odnawialnej w Polsce rosnąca świadomość problematyki środowiskowej, wysokie standardy UE w ochronie środowiska zintensyfikowanie współpracy sektora B+R z przemysłem w obszarze ochrony środowiska oraz skuteczna komercjalizacja technologii środowiskowej Gospodarka i innowacje Infrastruktura, aspekty przestrzenne i środowisko ZAGROŻENIA peryferyzacja gospodarcza Polski północnej spowolnienie tempa rozwoju gospodarczego w Polsce/UE ograniczona skuteczność i opóźniające się efekty rządowych programów restrukturyzacji sektorów gospodarczych niedowartościowanie sfery badawczo-rozwojowej w Polsce niewystarczająca absorpcja środków UE na B+R odpływ wysokokwalifikowanej kadry spadek konkurencyjności gospodarczej Polski w wyniku niedostatecznego poziomu inwestycji w technologie informacyjne utrzymujące się wysokie koszty pracy i kapitału oraz mało elastyczne reguły zatrudnienia pracowników słaba dostępność do atrakcyjnych źródeł finansowania inwestycji dla przedsiębiorstw brak możliwości finansowych przedsiębiorstw dla podjęcia współpracy ze sfera nauki wysoki poziom fiskalizmu i skomplikowany system podatkowy powolne osiąganie przez administrację publiczną zdolności instytucjonalnej absorpcji funduszy strukturalnych UE na poziomie krajowym i regionalnym prosocjalne ukierunkowanie interwencji strukturalnej wzmacnianie tendencji do centralizacji państwa kryzys finansów publicznych w Polsce niestabilny system prawny oraz niestabilność decyzji politycznych negatywny wizerunek Polski za granicą rosnąca konkurencja ze strony innych ośrodków metropolitalnych w Polsce ZAGROŻENIA opóźnienia w realizacji sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu, peryferyzacja transportowa Polski północnej trwałe niedoinwestowanie infrastruktury kolejowej i taboru, wynikające z obniżania rangi regionalnych przewozów kolejowych wzrost natężenia ruchu samochodowego przy braku wydajnego systemu komunikacji i związane z tym zanieczyszczenie środowiska i hałas nasilające się konflikty społeczne i ekologiczne związane z lokalizacją inwestycji (gospodarczych, transportowych) bariery prawne, infrastrukturalne oraz wysokie koszty rozwoju energetyki odnawialnej 24

25 III. OCENA EFEKTYWNOŚCI WSPARCIA KRAJOWEGO I ZAGRANICZNEGO DLA WOJEWÓDZTWA W LATACH Wprowadzenie W poniższym rozdziale w sposób syntetyczny przedstawiono zakres, w jakim województwo Pomorskie korzystało ze wsparcia pochodzącego ze źródeł krajowych i zagranicznych. Zestawienie, przygotowane w oparciu o aktualnie dostępne dane, obejmuje informacje na temat środków wydatkowanych na działania o charakterze rozwojowym w okresie Rozdział podzielono na dwie części. Część pierwsza przedstawia podstawowe założenia metodologiczne opracowania. W części drugiej znajduje się podsumowanie finansowe pomocy publicznej dla województwa pomorskiego w latach , wraz ze wstępną analizą wpływu dotychczasowej pomocy na poprawę stanu społeczno-gospodarczego województwa pomorskiego oraz stosownymi wnioskami i rekomendacjami Założenia metodologiczne Struktura analizy oparta została na trzech podstawowych kryteriach systematyzacji: okres realizacji pomocy (przedakcesyjny, poakcesyjny), źródło finansowania (krajowe, zagraniczne, w tym środki UE) oraz obszar tematyczny. Programy pomocy publicznej przyporządkowano do czterech kategorii: rozwój zasobów ludzkich, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, wspieranie rozwoju infrastruktury, rozwój obszarów wiejskich. W związku z tym, iż proces realizacji programów w okresie poakcesyjnym nie dobiegł jeszcze końca, dane przedstawione zostały w oparciu o kategorię projekty zatwierdzone do realizacji. Kategorii tej nie można utożsamiać z projektami zrealizowanymi. W przypadku niektórych programów oprócz zestawień liczbowych, przedstawiono także rozmieszczenie przestrzenne środków. Znacznym 27 Materiał przygotowany został w oparciu o informacje własne zawarte w Raporcie z realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego w latach dokumencie przyjętym przez Zarząd Województwa Pomorskiego w dniu 28 stycznia Opracowanie uwzględnia także dane dostarczone przez poszczególne departamenty Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego oraz materiały pochodzące od następujących instytucji: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Edukacji i Nauki, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Urząd Służby Cywilnej, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (także Regionalny Oddział ARiMR w Gdańsku), Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencja Rozwoju Pomorza S.A., Agencja Rozwoju Przemysłu S.A., Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Gdańsku, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Stowarzyszenie Gmin RP Euroregionu Bałtyk, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Urząd Morski w Gdyni, Władza Wdrażająca Program Współpracy Przygranicznej Phare, Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku, Fundacja EkoFundusz, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa. 28 Ocenę przygotowano w oparciu o informacje własne, uwzględniające dane dostarczone przez poszczególne departamenty Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, jak również dane uzyskane od instytucji współpracujących oraz instytucji szczebla centralnego. Wykorzystano również następujące materiały i opracowania źródłowe: Raport z realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego w latach ; Uchwała nr 76/169/05 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia 28 stycznia 2005 roku w sprawie przyjęcia informacji kwartalnej i rocznej o stanie realizacji działań i zadań objętych Kontraktem wojewódzkim dla Województwa Pomorskiego na rok 2004, wraz załącznikami; Ekspertyza Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Ocena funkcjonowania instrumentów przedakcesyjnych wspierających rozwój społeczno-gospodarczy w latach w ujęciu sektorowym i wojewódzkim wnioski i rekomendacje dla NPR , Jerzy Kwieciński, Europejskie Centrum Przedsiębiorczości, Warszawa, grudzień 2004; Mapa pomocy Unii Europejskiej udzielonej Polsce w ramach programu PHARE , ISPA oraz SAPARD, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej 2004; Raport o polityce regionalnej, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Departament Polityki Regionalnej, Warszawa Dane pochodzą także z raportu IZ PWW MGiP: Pierwszy okres wykorzystania funduszy strukturalnych w Polsce. Rodzaje projektów, typy beneficjentów, rozkład przestrzenny udzielonej pomocy UE, Warszawa

26 utrudnieniem był tu jednak brak danych dotyczących alokacji środków na powiaty województwa w większości instytucji dane takie nie są gromadzone lub charakterystyka działania nie pozwalała na przyporządkowanie projektu do konkretnego powiatu 29. Lista uwzględnionych instrumentów wsparcia jest kompletna. W okresie przedakcesyjnym były to: a. krajowe programy dotyczące rozwoju zasobów ludzkich - Rozwój zasobów ludzkich na obszarach wiejskich, STER Wojewódzki Program Wspierania Ponownego Zatrudnienia Osób Zwalnianych z Restrukturyzowanych Przedsiębiorstw Przemysłu Okrętowego, GRYF Wojewódzki Program Wspierający Rozwój Gospodarczy i Tworzenie Miejsc Pracy w Oparciu o Wykorzystanie Tradycji i Zasobów Przyrodniczych Regionu. Finansowany, Praca dla Pomorzanina ; Specjalizacja lekarzy ; Wiejski lider ; Bezpieczne Pomorze, Program Aktywizacji Zawodowej PIERWSZA PRACA. b. krajowe programy wspierające wzrost przedsiębiorczości - kolejne edycje Kontraktu Wojewódzkiego, Punkt Refundacji Szkoleń oraz Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD) dla MŚP , Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Pomorskiego (RIS-P). c. krajowe programy wspierające rozwój infrastruktury oraz ochronę środowiska kolejne edycje Kontraktu Wojewódzkiego. d. krajowe programy wspierające rozwój obszarów wiejskich - Pomorski Program Odnowy Wsi. e. zagraniczne programy dotyczące rozwoju zasobów ludzkich - Program PHARE Spójność Społeczno-Gospodarcza (komponent Rozwój Zasobów Ludzkich i Promocja Zatrudnienia), Program Leonardo da Vinci, Program Socrates. f. zagraniczne programy wspierające wzrost przedsiębiorczości - Program horyzontalny wsparcia MŚP PHARE 2000, Program PHARE 2001 Spójność Społeczna i Gospodarcza (komponent Promowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw), Programy PHARE 2002 i 2003 Spójność Społeczna i Gospodarcza (komponent Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, e-minder wspieranie gospodarki elektronicznej w województwie pomorskim. g. zagraniczne programy wspierające rozwój infrastruktury oraz ochronę środowiska - Program ISPA, PHARE Spójność Społeczna i Gospodarcza (komponent Rozwój infrastruktury o znaczeniu ponadlokalnym), Program Współpracy Przygranicznej PHARE CBC. h. zagraniczne programy wspierające rozwój obszarów wiejskich - Program SAPARD, Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich. Natomiast w okresie poakcesyjnym uwzględniono: a. krajowe i zagraniczne źródła wspierające rozwój zasobów ludzkich - Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Inicjatywę Wspólnoty EQUAL, Fundusz Pracy. 29 W opracowaniu starano się możliwie jak najbardziej szczegółowo zidentyfikować i oszacować źródła oraz wysokość pomocy publicznej dla województwa pomorskiego. Istnieje jednak możliwość, że nie wszystkie środki zostały uwzględnione. W związku z powyższym, zestawienie będzie sukcesywnie poprawiane i aktualizowane. Docelowo wydłużony zostanie także horyzont czasowy rozdziału - do 2006 roku. 26

27 b. krajowe i zagraniczne programy wspierające wzrost przedsiębiorczości - Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Kontrakt Wojewódzki na lata c. krajowe i zagraniczne programy wspierające rozwój infrastruktury oraz ochronę środowiska - Sektorowy Program Operacyjny Transport, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Kontrakt Wojewódzki na lata d. zagraniczne programy wspierające rozwój obszarów wiejskich - Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich, Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata e. Inicjatywa Wspólnoty INTERREG. Ponadto, na terenie województwa zidentyfikowano szereg inwestycji, których nie można jednoznacznie przyporządkować do którejś z powyższych kategorii programów, bądź to krajowych, bądź też finansowanych w ramach funduszy strukturalnych. Zostały one przedstawione w osobnej tabeli, a także wyszczególnione w całościowym zestawieniu środków. 2. Analiza wpływu uzyskanej pomocy na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa 2.1. Podsumowanie pomocy publicznej dla województwa pomorskiego w latach Tabela 1. Całościowe podsumowanie finansowe krajowych i zagranicznych programów pomocy publicznej (w PLN) PROGRAMY KRAJOWE Poakcesyjne PROGRAMY ZAGRANICZNE Przedakcesyjne Przedakcesyjne Poakcesyjne RAZEM Zasoby ludzkie Przedsiębiorczość Infrastruktura Obszary wiejskie RAZEM RAZEM * Przy przeliczaniu wartości pomocy na PLN przyjęto uśredniony kurs 1 EUR = 4 PLN 27

28 Tabela 2. Inwestycje poza programami krajowymi lub programami finansowanymi w ramach funduszy strukturalnych Łącznie środki Obszar interwencji Opis przedsięwzięcia publiczne (w PLN) 1. Infrastruktura transportowa 2. Ochrona środowiska i gospodarka wodna 3. Projekty współfinansowane przez Fundusz Spójności 2.2. Ocena ogólna Grupa inwestycji w infrastrukturę transportową oraz odnowy mostów, odnowy dróg (lata ) Suma 1. = Grupa inwestycji realizowanych poprzez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska ( ) Ochrona wód Ochrona atmosfery Ochrona ziemi Ochrona przyrody Edukacja ekologiczna Nadzwyczajne zagrożenia Monitoring Pozostałe dziedziny Środki Fundacji EkoFundusz (lata ) Ograniczanie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji Ochrona wód Ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu ziemi Ochrona różnorodności biologicznej Gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych Suma 2. = Suma 3. = Suma = Całościowa ocena efektywności wykorzystania pomocy publicznej, w tym przedakcesyjnej, na obszarze województwa pomorskiego oraz jej oddziaływania na procesy społeczno-ekonomiczne jest zadaniem trudnym i złożonym. Wynika to m.in. z: dużego rozproszenia kanałów napływu pomocy pomiędzy różne programy, podprogramy, a niekiedy poszczególne projekty; zróżnicowania i zmienności w czasie mechanizmów zarządzania pomocą, oraz co w dużej mierze stanowi konsekwencje wskazanych wyżej uwarunkowań; braku jednolitego i skutecznego systemu monitorowania pomocy, który oparty byłby na spójnym i konsekwentnie stosowanym zestawie wskaźników, pozwalających ocenić jej jakościowe oddziaływanie; ciągłego napływu pomocy i związanej z tym potrzeby regularnego aktualizowania danych. W konsekwencji, dane będące w dyspozycji pozwalają przede wszystkim na dokonywanie ocen ilościowych i na poziomie produktu. Według danych na temat wykorzystania funduszy strukturalnych pochodzących z raportu Instytucji Zarządzającej Podstawami Wsparcia Wspólnoty pt. Pierwszy okres wykorzystania funduszy strukturalnych w Polsce. Rodzaje projektów, typy beneficjentów, rozkład przestrzenny udzielonej pomocy UE województwo pomorskie jest liderem, wspólnie z województwami zachodniopomorskim i mazowieckim, pod względem podpisania umów na dofinansowanie łącznie 700. Od czasu 30 Liczba wyraża całość środków przeznaczonych przez GDDKiA-Gdańsk na działania inwestycyjne oraz działania pozostałe (odnowy mostów, odnowy dróg, bieżące utrzymanie infrastruktury itp.) w latach

29 publikacji Raportu liczba ta stale się powiększa, udowadniając przodującą rolę Pomorza w absorpcji środków pomocowych. Także pod względem wartości podpisanych umów województwo pomorskie jest w ścisłej czołówce, wspólnie z województwami mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. Jeśli za główny wskaźnik przyjąć wartość udzielonego wsparcia wspólnotowego na mieszkańca województwa w relacji do średniej wartości udzielonego wsparcia w skali kraju województwo pomorskie znajduje się na miejscu pierwszym, osiągając wartość wskaźnika na poziomie 175%. Województwo pomorskie, w porównaniu z innymi regionami, osiągnęło najwyższe wsparcie w ramach programów: SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb i SPO Transport. Wysoką absorpcję odnotowano także w ramach: Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) i SPO Rozwój Zasobów Ludzkich. Porównywalnie najmniejsze środki otrzymano w ramach: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Inicjatywy Wspólnoty Equal i SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich. Ogółem, wartość zidentyfikowanej pomocy w latach wynosi ok PLN (łącznie ze środkami ujętymi w Tabeli 2 oraz środkami INTERREG PLN). W dużej części były to środki pochodzenia zagranicznego (ok PLN), przy czym w kategorii tej bezwzględnie dominowało finansowanie realizowane w ramach programów przedakcesyjnych PHARE, ISPA i SAPARD oraz z funduszy strukturalnych, realizowanych poprzez programy operacyjne na lata Z kolei wartość programów krajowych wyniosła ok PLN. Tabela 3. Całościowa wartość zidentyfikowanej pomocy publicznej dla województwa pomorskiego w latach (w PLN). Programy krajowe Programy zagraniczne Inwestycje infrastrukturalne poza programami krajowymi lub programami finansowanymi w ramach funduszy strukturalnych Inicjatywa Wspólnoty INTERREG III A,B,C Ogółem wartość zidentyfikowanej pomocy publicznej Razem W ujęciu przedmiotowym, ogromną większość wykorzystanych środków stanowiły nakłady na infrastrukturę ( PLN; łącznie ze środkami ujętymi w Tabeli PLN) oraz wsparcie rozwoju obszarów wiejskich, w ramach którego również w dużym stopniu finansowano lokalne inwestycje infrastrukturalne. Natomiast wydatki związane ze wspieraniem przedsiębiorczości oraz finansowaniem rozwoju zasobów ludzkich wyniosły odpowiednio: PLN i PLN. Wydaje się, że ta proporcja powinna ulec pewnemu zrównoważeniu, np. większy udział powinno mieć finansowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnie w branżach innowacyjnych, usługowych i zorientowanych proeksportowo. Zwielokrotnienie środków pomocowych w latach oraz skuteczniejsza koordynacja kanałów pomocy (wzrost roli samorządu województwa) pozwoli na jednoczesne: zwiększanie nakładów na konieczne inwestycje infrastrukturalne oraz zrównoważenie proporcji pomiędzy głównymi kategoriami wydatków. Zrównoważenia wymaga również lokacja geograficzna pomocy 31. Szczególnie w okresie przedakcesyjnym zwracała uwagę nierównomierna dystrybucja pomocy na obszarze województwa, która ujawniała się w ujęciu powiatowym. W rezultacie oznaczało to zróżnicowany poziom nasycenia środkami pomocy publicznej różnych części województwa (a tym samym prawdopodobnie różny stopień przygotowania organizacyjnego do absorpcji środków z funduszy strukturalnych). 31 W niektórych przypadkach określenie powiatu, dla którego przeznaczono środki było niemożliwe z powodu braku danych lub faktu, iż beneficjent końcowy i ostateczny często nie byli przypisani do tego samego powiatu. 29

30 W okresie przedakcesyjnym, w rankingu odbiorców pomocy dominował obszar Metropolii Trójmiejskiej, Słupsk, powiaty gdański i nowodworski oraz powiaty nadmorskie (pucki i lęborski). Gorzej wypadały powiaty nadwiślańskie oraz południowe 32. W okresie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej proporcje te uległy zmianie. Dotychczasowa nierównomierna dystrybucja poddana została procesowi wyrównawczemu Analiza przestrzennego rozmieszczenia środków pochodzących ze ZPORR Z puli przeznaczonej na infrastrukturę o charakterze regionalnym i lokalnym (działania Priorytetu 1 oraz działania Priorytetu 3 z wyłączeniem Działania 3.4) najwięcej środków (w PLN) otrzymało Trójmiasto (203 mln 780 tys.) oraz powiaty: wejherowski (35 mln 43 tys. PLN), kościerski (34 mln 268 tys.) i starogardzki (31 mln 06 tys.). Wzmocniła się pozycja powiatów dotychczas słabiej nasyconych środkami pomocowymi. Za przykład może posłużyć tutaj właśnie powiat kościerski (który w okresie przedakcesyjnym stanowił swoistą białą plamę ), ale także powiaty: wejherowski, starogardzki i gdański, które otrzymały stosunkowo wysoką ilość środków. Powiaty, które w okresie przedakcesyjnym wypadały lepiej, w ramach działań infrastrukturalnych ZPORR uzyskały najmniejsze środki (przykładowo powiat nowodworski tylko 93 tysiące PLN na 1 projekt). Wskazuje to na fakt, iż środki infrastrukturalne ZPORR miały charakter równoważący poziom pomocy publicznej w rozłożeniu na powiaty województwa. Rozłożenie środków infrastrukturalnych ZPORR na poszczególne powiaty województwa pomorskiego ilustruje poniższy wykres. Wykres 1. Wartość projektów realizowanych w powiatach województwa pomorskiego w ramach infrastrukturalnych Działań ZPORR (w mln PLN). Tczew ski Starogardzki Słupsk Now odw orski Lęborski Kościerski Gdański Chojnicki Sopot Gdańsk Por.: Mapa pomocy Unii Europejskiej udzielonej Polsce w ramach programu PHARE , ISPA oraz SAPARD, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej 2004, s

31 Ważny jest także podział środków infrastrukturalnych ZPORR ze względu na przeznaczenie. Suma zatwierdzonych wniosków o dofinansowanie rozwoju i modernizacji infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionu (Priorytet 1) wyniosła (w PLN) 394 mln 265 tys. PLN, natomiast skierowanych na rozwój lokalny 169 mln 555 tys. Porównanie to ilustruje poniższy wykres. Wykres 2. Porównanie środków ZPORR przeznaczonych na infrastrukturę (włącznie z działaniem 3.1) w województwie pomorskim (w %). 30,1% Nakłady na infrastrukturę o charakterze regionalnym Nakłady na infrastrukturę o charakterze lokalnym 69,9% W ramach środków ZPORR przeznaczonych na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, najwięcej pieniędzy dotychczas (część wniosków jest w trakcie oceny) otrzymały: Trójmiasto oraz powiaty malborski, gdański oraz miasto Słupsk. Natomiast w ramach środków ZPORR przeznaczonych na rozwój zasobów ludzkich, przypisanie kwoty środków na konkretny powiat najczęściej jest niemożliwe, ponieważ obszar oddziaływania wsparcia obejmuje kilka powiatów Analiza przestrzennego rozmieszczenia środków pochodzących z SPO Drugim podstawowym źródłem środków pomocy publicznej dla województwa w okresie poakcesyjnym były Sektorowe Programy Operacyjne 33. W ramach środków przeznaczonych na rozwój zasobów ludzkich (SPO RZL) zdecydowanymi liderami okazały się: Gdańsk wspólnie z powiatem gdańskim oraz Słupsk wspólnie z powiatem słupskim. W drugiej grupie powiatów znalazły się powiaty: starogardzki i bytowski, natomiast pozostały powiaty charakteryzują się stosunkowo równomiernym rozłożeniem środków. Negatywnie wyróżnia się porównywalnie niska kwota środków dla Gdyni wspólnie z Sopotem (miejsce drugie od końca). Powyższe stwierdzenia prezentuje wykres 3. Wykres 3. Środki przeznaczone na rozwój zasobów ludzkich w podziale na poszczególne powiaty województwa pomorskiego (w mln PLN) 34 - okres poakcesyjny. Wejherowski Tcz e ws k i Sztumski Starogardzki Słupsk+pow. Słupski Pucki Nowodworski Malborski Lęborski Kwidz yński Kościerski Kartuski Człuchowski Chojnicki Bytowski Gdynia+Sopot Gdańsk+powiat Gdański 8,90 11,30 11,60 14,40 14,20 12,70 12,20 15,70 18,50 18,70 10,80 17,40 16,40 21,40 27,80 36,90 35,90 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00 33 Część projektów składanych w ramach SPO jest w trakcie procesu oceny, a zatem dane są, na tym etapie, niekompletne. Dane dotyczące przestrzennego rozmieszczenia środków z SPO-Ryby i SPO-Rol są obecnie niedostępne. 34 Wykres uwzględnia: środki Funduszu Pracy będące w dyspozycji samorządu województwa, Działania 1.2 i 1.3 SPO RZL, regionalne programy wspomagające rozwój kapitału ludzkiego. Pozostałe działania SPO RZL i działania ZPORR służące rozwojowi zasobów ludzkich nie zostały uwzględnione bądź ze względów merytorycznych (lokalizacja beneficjenta nie pokrywa się z obszarem oddziaływania) lub, przede wszystkim, z brakiem tego typu zestawień w instytucjach zarządzających/wdrażających. 31

32 W zakresie wzmacniania potencjału konkurencyjności i potencjału MŚP (SPO WKP) pomoc rozłożona została podobnie równomiernie. Dominującą pozycję uzyskał wprawdzie obszar aglomeracji trójmiejskiej oraz powiat słupski (wartość projektów w obszarze Trójmiasta wynosi ok. 23 mln 339 tys. PLN, w powiecie słupskim ok. 5 mln 544 tys. PLN), ale znaczne środki zostały przekazane także dla powiatów: malborskiego (5 mln 838 tys. PLN) oraz wejherowskiego (6 mln 576 tys. PLN). W trzech innych powiatach wysokość pomocy była wzajemnie zbliżona i wyniosła ponad 4 mln PLN na powiat (powiaty pucki, kartuski, gdański). Najmniejsze nasycenie pomocy zaobserwowano w powiatach nowodworskim, kwidzyńskim i lęborskim. Wykres 4. Środki ZPORR i SPO WKP przeznaczone na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w podziale na powiaty województwa pomorskiego (w mln PLN) 35 Wejherowski Tczewski Sztumski Starogardzki Słupsk+pow. Słupski Pucki Nowodworski 0 Malborski Lęborski Kwidzyński Kościerski Kartuski Gdański Człuchowski Chojnicki Bytowski Sopot Gdynia Gdańsk W ramach SPO Transport środki dzielą między siebie jak dotąd Gdańsk i Gdynia. Gdynia otrzymała 325 mln 603 tys. PLN, natomiast Gdańsk 106 mln 945 tys. Dodatkowo zaakceptowano wniosek z Trójmiasta na łączną sumę środków publicznych 9 mln 880 tys. PLN, z którego środki przeznaczone zostaną na modernizację taboru SKM. 35 Wykres obejmuje działania ZPORR dotyczące przedsiębiorczości (Działania 2.5, 2.6 i 3.4) oraz Działania 2.1 i 2.3 SPO WKP. Nie uwzględniono danych z pozostałych Działań SPO WKP, gdyż instytucje zarządzające nie posiadają lub nie prowadzą zestawień w podziale na powiaty. Dane wykorzystane w wykresie mają charakter szacunkowy. 32

33 2.3. Ocena wartości dodanej poszczególnych typów pomocy W okresie przedakcesyjnym, nierównomierność nasycenia pomocą wynikała poniekąd z przyczyn obiektywnych np. zakres terytorialny programów współpracy przygranicznej obejmował tylko cześć obszaru województwa. Inne przyczyny wynikały z równoległego funkcjonowania całego szeregu różnych, słabo skoordynowanych programów i instrumentów finansowych. Z kolei w części infrastrukturalnej, mającej dominujący wpływ na zróżnicowanie dystrybucji pomocy, niewielka wysokość środków do rozdysponowania wymagała koncentracji na kilku dużych przedsięwzięciach inwestycyjnych. W efekcie te powiaty, w których zostały one zlokalizowane, zostały automatycznie wywindowane w górę rankingu. Natomiast w okresie po przystąpieniu Polski do UE, środki z funduszy strukturalnych charakteryzowały się większym zrównoważeniem terytorialnym, którego uzyskanie możliwe było m.in. poprzez zatwierdzenie do realizacji większej liczby relatywnie mniejszych projektów. Powiaty, które w okresie przedakcesyjnym wypadały gorzej, teraz otrzymały więcej środków (np. powiat wejherowski). Niezmiennie głównym beneficjentem pomocy publicznej dla województwa pomorskiego pozostaje jednak Trójmiasto, z dominującą rolą Gdańska. Osiągnięcie większego zrównoważenia w poziomie nasycenia pomocą wymaga: istotnego zwiększenia puli dostępnych środków; bardziej precyzyjnego zaadresowania odrębnych strumieni pomocy do różnych kategorii obszarów uprawnionych; wzmocnienia koordynacji w zakresie wykorzystania różnych źródeł pomocy na poziomie województwa. Jak dotąd, wpływ zainwestowanych funduszy na procesy makroekonomiczne i układ społecznogospodarczy w skali makro jest słabo zauważalny. Wynika to przede wszystkim ze skromnego wymiaru finansowego zrealizowanych programów, w stosunku do odczuwanych potrzeb. Korzystne oddziaływanie zrealizowanych programów daje się odnotować bardziej w związku z wyraźną aktywizacją, podniesieniem sprawności i operatywności administracji publicznej (samorządowej) oraz podmiotów gospodarczych i społecznych, o czym świadczy liczba przygotowanych projektów, które z racji ograniczonych środków nie zostały zakwalifikowane do realizacji. Popyt istotnie przewyższył podaż, co pozwala optymistycznie rokować co do przyszłego potencjału absorpcyjnego województwa. Województwo pomorskie było również jednym z regionów najskuteczniej realizujących postanowienia kontraktu wojewódzkiego, wykorzystując w 99% postawione do dyspozycji środki w ramach kontraktu na lata oraz w 99,4% w roku Ponieważ interwencja funduszy pomocowych miała w latach charakter raczej punktowy, przyniosła pozytywne rezultaty w skali lokalnej oraz w skali mikro, w postaci podejmowanych i zrealizowanych przedsięwzięć. Nie przełożyła się natomiast na zauważalnie na korektę procesów makroekonomicznych i społecznych w skali całego regionu. Odegrała ona raczej rolę edukacyjną i mobilizującą zarówno, jeśli chodzi o postęp koncepcyjny i organizacyjny, jak również w zakresie identyfikacji, mobilizacji i koncentracji zasobów własnych. Uwzględniając uwagi poczynione powyżej, można stwierdzić ostrożnie, że największą efektywnością i wartością dodaną charakteryzowały się jak dotąd przedsięwzięcia w zakresie: rozwoju infrastruktury, w szczególności transportowej i ochrony środowiska; wsparcia przedsiębiorczości oraz rozwoju obszarów wiejskich. Inwestycje infrastrukturalne wydatnie poprawiły jakość środowiska naturalnego, szczególnie w pasie nadmorskim. Powinny być kontynuowane tam, gdzie w dalszym ciągu występują luki i deficyty, tak, aby region mógł w pełni wykorzystać jeden ze swoich istotnych autów, jakimi są położenie geograficzne i wysokie walory środowiska naturalnego. Konieczna jest realizacja szeregu małych, lokalnych inwestycji, które zredukują negatywne oddziaływanie na środowisko gospodarstw 33

34 rolnych i lokalnej gospodarki komunalnej (kanalizacja, małe oczyszczalnie, systemy składowania odpadów). Zrealizowane dotąd inwestycje w infrastrukturę transportową (np. usprawnienie układu komunikacyjnego w miastach o znaczeniu ponadlokalnym, modernizacja drogi krajowej Gdańsk- Warszawa, tworzenie sieci portów jachtowych) były zidentyfikowane racjonalnie i zasadniczo spełniły zakładaną rolę. Jednakże, ze względu na ograniczoną wysokość dostępnych dotąd środków, jak również równoległe funkcjonowanie kilku, nie w pełni skoordynowanych programów finansowania infrastruktury, dotychczasowe interwencje miały raczej charakter punktowy. Tym samym, nie układają się one jeszcze, w całościowy i spójny system poprawy powiązań transportowych wewnątrzregionalnych i ponadregionalnych. Oznacza to, że nacisk na rozbudowę i poprawę jakości infrastruktury musi być w dalszym ciągu bardzo ważnym elementem programowania rozwoju regionu. Jak wynika z analizy sytuacji społeczno-gospodarczej i SWOT, niedostatecznie rozwinięty i nie w pełni adekwatny w stosunku do potrzeb system transportowy stanowi zasadniczą barierę dla rozwoju województwa. Przykładowo wskazać tu można na realną groźbę peryferyzacji regionu (w tym jego portów) w wyniku opóźniającej się realizacji autostrady A1; brak realnych perspektyw na podniesienie jakości drogowych połączeń równoleżnikowych wzdłuż wybrzeża bałtyckiego (droga krajowa S-6), słabe powiązanie komunikacyjne obszarów peryferyjnych województwa z aglomeracją trójmiejską, grożące ich marginalizacją. Warto zwrócić uwagę, że znaczna część inwestycji wieloletnich (około 70% środków), finansowanych w ramach I edycji kontraktów wojewódzkich ( ), wiązała się raczej z zamykaniem pewnych zaszłości i realizacją zobowiązań rządowych (np. duże inwestycje szpitalne), a ich wpływ na długookresowy rozwój i konkurencyjność regionu pozostaje niewielki. Realizowane w regionie programy oferujące instrumenty wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw cieszyły się bardzo dużym powodzeniem ze strony beneficjentów, a popyt istotnie przewyższył podaż. Dotyczy to w szczególności dotacji inwestycyjnych; szerzej wsparcia kapitałowego. Zarówno stopień wykorzystania funduszy inwestycyjnych w ramach PHARE, jak i dotychczasowe doświadczenia związane z funkcjonowaniem regionalnych instytucji finansowych (fundusz poręczeń, fundusz pożyczkowy), świadczą o ogromnych potrzebach MŚP w zakresie dostępu do kapitału. W przyszłości konieczne jest silniejsze powiązanie wsparcia kapitałowego ze stymulowaniem innowacyjnego i proeksportowego charakteru inwestycji w MŚP. W porównaniu do popytu na instrumenty wsparcia inwestycyjnego, przedsiębiorcy wykazali mniejsze zainteresowanie instrumentami wsparcia miękkiego (doradztwo, szkolenia). Wydaje się, że należałoby tego rodzaju ofertę pomocy lepiej powiązać z bieżącymi i rzeczywistymi potrzebami przedsiębiorców. Niemniej jednak, pojawienie się na rynku pomocy finansowej, przeznaczonej na współfinansowanie kosztów pomocy doradczej, eksperckiej, szkoleniowej, itp., istotnie wpłynęło na rozwój szeroko rozumianego sektora otoczenia biznesu. Na rynku usług doradczych i szkoleniowych zwiększa się konkurencja, podmioty prowadzące działalność w tym obszarze zdobywają doświadczenie, podnoszą jakość oferowanych usług, rośnie ich profesjonalizm. Istnieje zatem szansa na lepsze skorelowanie oferty i potrzeb beneficjentów. Realizowane programy, które zorientowane były na wsparcie rozwoju obszarów wiejskich oceniane być muszą w dwóch aspektach. Po pierwsze, nie można oczekiwać, iż mogły one przynieść wyraźnie odczuwalną zmianę sytuacji na obszarach wiejskich (np. w postaci istotnego wyrównania poziomu czy jakości życia na tych obszarach, w stosunku do obszarów miejskich). Wynika to z ograniczonej wysokości zainwestowanych środków w stosunku do skali potrzeb. Z drugiej strony, wartość dodana tych programów jest nie do przecenienia wszędzie tam, gdzie zaznaczyły one swoją obecność. Miały one niebagatelne znaczenie, oddziałując aktywizująco i mobilizująco na władze i społeczności lokalne. Oznacza to, że przy ocenie tych instrumentów, oprócz ich efektów materialnych 34

35 (zrealizowane lokalne inwestycje) należy wziąć również pod uwagę ich wkład w odbudowywanie kapitału społecznego, który na obszarach wiejskich, w szczególności po-pgr-owskich jest czynnikiem najbardziej deficytowym. W konsekwencji należy stwierdzić, iż tego rodzaju inicjatywy powinny być kontynuowane, a ich wartość finansowa zwielokrotniona, szczególnie w zakresie instrumentów pobudzających aktywność mieszkańców wsi, kreujących sieci współpracy, służących reorientacji zawodowej i dywersyfikacji działalności gospodarczej oraz umożliwiających realizację małych inwestycji lokalnych, przy czym nacisk położony być musi na inicjatywy oddolne, angażujące w możliwie szeroki sposób wszystkich mieszkańców. Efektywność działań realizowanych w obszarze rozwoju zasobów ludzkich sprawia szczególną trudność w ocenie (podobnie zresztą jak efektywność miękkich form wsparcia dla MŚP), ponieważ nie wypracowano jeszcze odpowiedniego i funkcjonującego systemu monitorowania tego rodzaju pomocy, szczególnie w zakresie wskaźników oddziaływania. Nie można stwierdzić jednoznacznie, jaka jest jej skuteczność, np. co do liczby osób trwale wracających na rynek pracy czy przeżywalności nowopowstałych firm. W tym obszarze należy zatem położyć nacisk na skuteczny system monitorowania efektów pomocy. Pozwoli to w przyszłości na lepsze profilowanie wsparcia w stosunku do rzeczywistych potrzeb beneficjentów. Trzeba przy tym zauważyć, że wdrażanie programów z zakresu rozwoju zasobów ludzkich jest również stosunkowo trudne ze względu na dużą liczbę stosunkowo małych, a przy tym często wewnętrznie skomplikowanych projektów. Daje się również odczuć pewien deficyt dobrych i nowatorskich pomysłów na wykorzystanie pomocy z tego obszaru tematycznego. W obliczu istotnego zwielokrotnienia alokacji środków z Europejskiego Funduszu Społecznego przewidzianych na lata , konieczne jest podniesienie efektywności jej wykorzystania, m.in. poprzez szersze zaangażowanie struktur pozarządowych, przy jednoczesnym położeniu nacisku na aktywne inspirowanie dobrych projektów i pomoc w ich opracowaniu, realizowane poprzez przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne współdziałające z instytucją zarządzającą (project generation) Wnioski i rekomendacje Wnioski: Interwencja funduszy pomocowych miała w latach charakter raczej punktowy - przyniosła pozytywne rezultaty w skali lokalnej oraz w skali mikro, nie przełożyła się natomiast na zauważalną korektę procesów makroekonomicznych i społecznych w skali całego regionu. Dotychczasowa pomoc odegrała istotną rolę edukacyjną i mobilizacyjną. Środki przeznaczane na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw są porównywalnie najmniejsze w stosunku do pozostałych obszarów tematycznych: infrastruktury, rozwoju obszarów wiejskich oraz rozwoju kapitału ludzkiego. Inwestycje infrastrukturalne wydatnie poprawiły jakość środowiska naturalnego, szczególnie w pasie nadmorskim. Najistotniejsze deficyty w zakresie infrastruktury ochrony środowiska utrzymują się na obszarach wiejskich i poza pasem nadmorskim, gdzie konieczna jest realizacja małych, lokalnych inwestycji, redukujących negatywne oddziaływanie na środowisko gospodarstw rolnych i lokalnej gospodarki komunalnej. Zrealizowane dotąd inwestycje w infrastrukturę transportową były zidentyfikowane racjonalnie. Jednakże dotychczasowe interwencje miały charakter punktowy, nie układając się jeszcze w całościowy i spójny system poprawy powiązań transportowych. 35

36 Rekomendacje: Dla poprawy efektywności wsparcia strukturalnego w latach potrzebna jest lepsza koordynacja zarządzania pomiędzy programami regionalnymi i sektorowymi. Zwiększenie ogólnej wysokości wsparcia i jego lepsza koordynacja w latach powinny umożliwić przejście od interwencji punktowej do systemowej. Będzie to sprzyjać równoważeniu alokacji przedmiotowych, m.in. na rzecz większego udziału nakładów na rozwój MŚP. Równoważeniu (ale nie wyrównywaniu) powinna w związku z tym ulec także geograficzna alokacja wsparcia na obszarze województwa. Ze względu na realną groźbę peryferyzacji regionu, nacisk na rozbudowę i poprawę jakości infrastruktury transportowej musi być w dalszym ciągu bardzo ważnym elementem programowania jego rozwoju. Konieczne jest silniejsze powiązanie wsparcia kapitałowego dla MŚP ze stymulowaniem innowacyjnego i proeksportowego charakteru inwestycji w przedsiębiorstwach. Z kolei ofertę pomocy dla MŚP w formach miękkich (doradztwo, szkolenia) należy w przyszłości lepiej powiązać z bieżącymi i rzeczywistymi potrzebami przedsiębiorców. Inicjatywy dotyczące wsparcia rozwoju obszarów wiejskich powinny być kontynuowane, a ich wartość finansowa zwielokrotniona, szczególnie w zakresie instrumentów pobudzających aktywność mieszkańców wsi przy realizacji inwestycji lokalnych. Należy kłaść nacisk na inicjatywy oddolne, angażujące lokalne społeczności, służące również odbudowie kapitału społecznego. W obszarze programów rozwoju zasobów ludzkich, konieczne jest stworzenie skutecznego systemu monitorowania efektów pomocy celem jej lepszego profilowania. Ponadto, konieczne jest szersze zaangażowanie struktur pozarządowych, przy jednoczesnym wzmocnieniu tych aspektów zarządzania programami, które dotyczą aktywnego inspirowania dobrych projektów i bezpośredniej pomocy w ich opracowaniu (project generation). 36

37 IV. STRATEGIA PROGRAMU 1. Cel strategiczny Programu Cel strategiczny Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata jest powiązany z przede wszystkim z: Celem strategicznym zawartym we wstępnym projekcie Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata , który brzmi: Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju. Wizją regionu zawartą w Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 37, która brzmi: Województwo pomorskie 2020 roku to znaczący partner w Regionie Bałtyckim region czystego środowiska; wysokiej jakości życia; rozwoju opartego na wiedzy, umiejętnościach, aktywności i otwartości mieszkańców; silnej i zróżnicowanej gospodarki; partnerskiej współpracy; atrakcyjnej i spójnej przestrzeni; a także kultywowania wielokulturowego dziedzictwa oraz tradycji morskich i wolnościowych. Wpisujący się w powyższe zapisy Cel strategiczny Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata brzmi następująco: Poprawa konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej i dostępności przestrzennej regionu przy racjonalnym wykorzystaniu specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy pełnym poszanowaniu jego zasobów przyrodniczych. Wskaźniki osiągnięcia tak postawionego celu przedstawia poniższa tabela: Obszar Konkurencyjność Spójność Dostępność PKB per capita: Polska =100 (%) UE = 100 (%) Definicja wskaźnika Wskaźnik zatrudnienia w regionie wg BAEL (%) Polska UE Udział wartości zagranicznego kapitału podstawowego ulokowanego w regionie w wielkości tego kapitału w Polsce (%) Wartość bazowa 98,0 (2003 r.) 45,5 (2002 r.) 43,3 (2004 r.) 44,3 (2004 r.) 63,3 (2003 r.) 2,2 (2004 r.) Wartość docelowa 36 Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 14 lutego 2006 roku 37 Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego została przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 587/XXXV/05 z dnia 18 lipca 2005 roku 37

38 2. Cele szczegółowe Programu Celu strategiczny Programu będzie realizowany przez następujące cele szczegółowe: 1. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszkańców. 2. Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi. 3. Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej. 4. Przełamywanie barier rozwojowych na obszarach słabych strukturalnie. Cel 1. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszkańców Cel ten będzie skupiał się na realizacji przedsięwzięć w następujących obszarach tematycznych: a) Wsparcie dla przedsiębiorstw Sektor MŚP w województwie wymaga wsparcia w postaci lepszego dostępu do wyspecjalizowanych usług doradczych i kapitału. Usługi doradcze powinny być zorganizowane przez instytucje otoczenia biznesu w sposób systemowy i przejrzysty, odpowiadając na realne zapotrzebowanie przedsiębiorstw. Wsparcie kapitałowe dla MŚP powinno następować z wykorzystaniem instrumentów, takich jak wyspecjalizowane fundusze lub dotacje bezpośrednie. Istotną rolę odegra także wzmocnienie mechanizmów przyciągania zewnętrznych firm (inwestorów) do regionu. b) Upowszechnianie innowacji Skutecznych narzędzi wdrażania innowacji w gospodarce regionu należy upatrywać w tworzeniu i rozwijaniu Pomorskiej Sieci Innowacji, obejmującej instytucje zajmujące się generowaniem i skutecznym transferem rozwiązań innowacyjnych ze sfery badawczo-rozwojowej do gospodarczej. Istotne będzie także stworzenie możliwości finansowania konkretnych przedsięwzięć innowacyjnych w przedsiębiorstwach i / lub współpracujących z nimi instytucjach ukierunkowanych na wsparcie procesów innowacyjnych. c) Budowa społeczeństwa wiedzy Podnoszeniu jakości kapitału ludzkiego w regionie sprzyjać będzie koncentracja na rozwijaniu infrastruktury edukacyjnej i naukowo-badawczej, a także tworzenie lepszych warunków infrastrukturalnych dla upowszechniania technologii informacyjno-komunikacyjnych będących podstawą rozwoju usług elektronicznych dla ludności i biznesu. Cel 2. Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi Cel ten będzie skupiał się na realizacji przedsięwzięć w następujących obszarach tematycznych: a) Wzmocnienie potencjału rozwojowego największych miast Atrakcyjność inwestycyjna, osiedleńcza i turystyczna miast będzie ulegać poprawie dzięki usprawnieniu ich systemów komunikacyjnych, ze zwróceniem szczególnej uwagi na transport zbiorowy, a także dzięki podejmowaniu kompleksowych inicjatyw w zakresie rewitalizacji terenów zdegradowanych i modernizacji przestrzeni miejskich (zwłaszcza publicznych), które będą sprzyjać lokowaniu bądź wzmacnianiu funkcji metropolitalnych i ponadmiejskich. 38

39 b) Poprawa spójności i efektywności systemu transportowego System transportowy regionu wymaga wsparcia w zakresie modernizacji i rozwoju sieci drogowej i kolejowej, a także w zakresie sprawnego funkcjonowanie najważniejszych węzłów transportowych. Realizowane przedsięwzięcia powinny przyczyniać się do poprawy spójności przestrzennej województwa, do sprawniejszego powiązania regionalnego z krajowym i europejskim systemem transportowym, jak również do lepszego wykorzystania potencjału gospodarczego poszczególnych obszarów, a także do poprawy bezpieczeństwa w transporcie. Cel 3. Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej Cel ten będzie skupiał się na realizacji przedsięwzięć w następujących obszarach tematycznych: a) Poprawa jakości środowiska Wysiłki inwestycyjne w regionie będą ukierunkowane na realizację postanowień Traktatu Akcesyjnego w zakresie gospodarki opadami. Istotną kwestią jest również ochrona przed powodzią. Uzupełnienie będą stanowić przedsięwzięcia w zakresie kompleksowego monitoringu stanu środowiska. Pozytywne efekty środowiskowe oczekiwane są także dzięki większemu wykorzystaniu bogatych zasobów odnawialnych źródeł energii dostępnych w regionie, a także dzięki wdrażaniu przedsięwzięć ukierunkowanych na poszanowanie energii. b) Wykorzystanie potencjału turystycznego Atrakcyjność turystyczna regionu powinna być wzmacniana poprzez zrównoważone wykorzystanie wyjątkowego bogactwa jego środowiska przyrodniczego i kulturowego, stymulując rozwój społecznogospodarczy. Realizowane przedsięwzięcia powinny być ukierunkowane na dywersyfikację oferty turystycznej i dotyczyć ogólnie dostępnej infrastruktury turystycznej, obiektów dziedzictwa kulturowego, a także tworzenia i promocji (sieciowych) produktów turystycznych. c) Zdrowie mieszkańców Stan zdrowia mieszkańców regionu wymaga podjęcia zdecydowanych działań na rzecz poprawy dostępności i jakości usług ochrony zdrowia, zwłaszcza w zakresie profilaktyki i diagnostyki chorób nowotworowych, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycy. Istotnym elementem sytemu ochrony zdrowia będzie także rozwinięcie i usprawnienie sytemu ratownictwa medycznego, wpisującego się w powstający zintegrowany regionalny system ratownictwa. Cel 4. Przełamywanie barier rozwojowych na obszarach słabych strukturalnie Cel ten będzie skupiał się na realizacji przedsięwzięć w następujących obszarach tematycznych: a) Wzmocnienie podstaw rozwoju obszarów słabych strukturalnie Dla przyciągania inwestycji, kreowania miejsc pracy i podniesienia jakości życia mieszkańców regionu niezbędne jest niwelowanie przestrzennych dysproporcji w rozwoju infrastruktury podstawowej, zwłaszcza w relacji miasto-wieś. Przedsięwzięcia w tej mierze powinny być ukierunkowane głównie na potrzeby w skali lokalnej związane z infrastrukturą drogową, gospodarczą i turystyczną. Z kolei w zakresie gospodarki ściekowej przedsięwzięcia będą związane z realizacją Traktatu Akcesyjnego. 39

40 b) Wzmocnienie tkanki społecznej na obszarach słabych strukturalnie Obszary województwa przeżywające długotrwałe problemy społeczno-gospodarcze, zwłaszcza obszary wiejskie, wymagają wsparcia ukierunkowanego na podnoszenie jakości i dostępności infrastruktury społecznej (edukacyjnej, sportowej, zdrowotnej). Jednocześnie obszary te wymagają silnego impulsu na rzecz aktywizacji i samoorganizacji społeczności lokalnych wokół małych przedsięwzięć (także infrastrukturalnych), których katalizatorem powinien być przede wszystkim sektor pozarządowy. Podjęcie przedsięwzięć w tych dwóch uzupełniających się kierunkach stwarza szansę na trwałą poprawę jakości życia mieszkańców tych obszarów. Wskaźniki osiągnięcia celów szczegółowych Programu przedstawia poniższa tabela: Cel Definicja wskaźnika Wartość bazowa Podniesienie konkurencyjności Udział nakładów na działalność B+R w PRB (%) 0,43 (2003 r.) i innowacyjności gospodarki oraz Udział województwa w eksporcie krajowym (%) 10,1 (2003 r.) wzrost kompetencji mieszkańców Odsetek osób z wykształceniem wyższym 11,3 (2002 r.) Poprawa atrakcyjności Odsetek zatrudnionych w firmach z udziałem inwestycyjnej ośrodków kapitału zagranicznego 7,2 (2003 r.) miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi Drogi krajowe / wojewódzkie w dobrym stanie * 25% Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej Przełamywanie barier rozwojowych na obszarach słabych strukturalnie * Wg metody SOSN. Saldo migracji na 1000 mieszkańców Liczba turystów / rok (mln) Przeciętna długość życia (mężczyźni/kobiety) Liczba podmiotów gospodarczych na obszarach wiejskich na 1000 mieszkańców Wskaźnik zatrudnienia na obszarach wiejskich wg BAEL (%) 0,9 (2004 r.) 4,2 (2004 r.) 71,4 / 79,4 (2004 r.) 85,7 (2004 r.) 42,5 (2004 r.) Wartość docelowa 3. Zgodność celów Programu ze Strategicznymi Wytycznymi Wspólnoty i Narodową Strategią Spójności Poniższa tabela przedstawia powiązania celów szczegółowych Programu z priorytetami określonymi w Strategicznych Wytycznych Wspólnoty w sprawie polityki spójności na lata Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (priorytety) Poprawa atrakcyjności dla inwestowania i pracy Rozwój wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu gospodarczego Większa liczba lepszych miejsc pracy RPO WP (cele szczegółowe) Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszkańców Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszkańców Przełamywanie barier rozwojowych na obszarach słabych strukturalnie 38 Dokument przyjęty wstępnie w formie Komunikatu Komisji Europejskiej z dnia 5 lipca 2005 roku. 40

41 Cele szczegółowe Programu wpisują się także w cele szczegółowe zawarte we wstępnym projekcie Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata Obrazuje to następująca tabela: Narodowa Strategia Spójności (cele szczegółowe) Tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu gospodarczego Wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz społecznego Podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora usług Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski i jej regionów, Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej Rozwój obszarów wiejskich RPO WP (cele szczegółowe) Wszystkie Cela szczegółowe RPO WP Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszkańców Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszkańców Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej Przełamywanie barier rozwojowych na obszarach słabych strukturalnie 4. Układ Priorytetów Programu Wynikające z celów szczegółowych Programu Priorytety przedstawione są w poniżej tabeli. Cel Programu Wynikające z Celu Priorytety RPO WP Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszkańców Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnienie powiązań miedzy nimi Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej regionu 1. Przedsiębiorczość 2. Innowacje 3. Społeczeństwo wiedzy 4. Funkcje miejskie i metropolitalne 5. Regionalny system transportowy 6. Środowisko i energetyka przyjazna środowisku 7. Atrakcyjność turystyczna 8. Ochrona zdrowia i system ratownictwa Przełamywanie barier rozwojowych na obszarach słabych strukturalnie 9. Lokalna infrastruktura podstawowa 10. Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie Przesłanki realizacji każdego z ww. Priorytetów Programu Przedstawione są w kolejnym rozdziale. 41

42 Łączna szacunkowa wartość środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), jaka będzie dostępna w ramach Programu wyniesie 890 mln euro. Indykatywną alokację środków EFRR na poszczególne Priorytety przestawia poniższa tabela. Priorytet % alokacja środków EFRR 1. Przedsiębiorczość 8,00% 2. Innowacje 7,00% 3. Społeczeństwo wiedzy 7,00% 4. Funkcje miejskie i metropolitalne 13,00% 5. Regionalny system transportowy 20,00% 6. Środowisko i energetyka przyjazna środowisku 8,00% 7. Atrakcyjność turystyczna 5,00% 8. Ochrona zdrowia i system ratownictwa 4,00% 9. Lokalna infrastruktura podstawowa 14,00% 10. Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie 5,00% 11. Pomoc techniczna 4,00% RAZEM 95% Alokacja pozostałych 5% całkowitej wartości środków EFRR zostanie dokonana przez Zarząd Województwa Pomorskiego po przeprowadzeniu konsultacji społecznych Programu oraz wykonaniu oceny szacunkowej (ex-ante) skutków realizacji Programu. 5. Główne wnioski wynikające z oceny ex-ante Programu do rozwinięcia w terminie późniejszym 42

43 V. PRIORYTETY I DZIAŁANIA PROGRAMU PRIORYTET 1 Przedsiębiorczość Działania 1.1.Systemowe wspieranie przedsiębiorczości 1.2.Tworzenie i rozwijanie finansowych instrumentów wspierających MŚP 1.3.Promocja gospodarcza regionu 1.4.Wzmocnienie potencjału inwestycyjnego przedsiębiorstw Cel główny Priorytetu Tworzenie korzystnych warunków rozwoju przedsiębiorczości. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany powyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Wzmocnienie systemu wspierającego przedsiębiorczość; Poprawa dostępu MŚP do kapitału; Wzrost międzynarodowych kontaktów gospodarczych regionu; Poprawa pozycji konkurencyjnej MŚP. Przesłanki realizacji Priorytetu Społeczeństwo pomorskie cechuje wysoka w skali kraju przedsiębiorczość. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw przyczynia się do rozwoju regionu zarówno jako czynnik łagodzenia problemów na rynku pracy, jak również jako czynnik zwiększający potencjał ekonomiczny regionu. Kluczowym wyzwaniem jest poprawa dostępności do usług i kapitału poprzez finansowe instrumenty wsparcia oraz bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw (dotacje). Jest to istotne tym bardziej, że w regionie występują znaczące dysproporcje pod względem poziomu aktywności gospodarczej, jak i pod względem koncentracji instytucji otoczenia biznesu. Tworzenie sprzyjających warunków dla podwyższania konkurencyjności regionu poprzez aktywizowanie przedsiębiorczości wymaga stworzenia płaszczyzny współpracy przedstawicieli wielu instytucji: organizacji pracodawców, samorządów, instytucji otoczenia biznesu, w tym także organizacji pozarządowych świadczących usługi dla przedsiębiorców. Dlatego niezbędne jest stworzenie przejrzystego mechanizmu / systemu dystrybucji usług realnie wspierających siłę konkurencyjną i pozycję rynkową pomorskich firm. Istotnym czynnikiem dla dalszego rozwoju regionu są bezpośrednie inwestycje zagraniczne, których poziom i oddziaływanie na sytuację społeczno-gospodarczą są obecnie niewielkie. Poprawa atrakcyjności regionu dla inwestorów wraz ze zwiększeniem międzynarodowej aktywności firm oraz uruchomieniem w nich dodatkowych procesów inwestycyjnych powinno korzystanie wpłynąć na pozycję konkurencyjna województwa, a także na regionalny rynek pracy. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu w długim horyzoncie czasowym przyniesie następujące efekty: a) Wysoka efektywność systemu wsparcia przedsiębiorstw wraz ze zwiększonym dostępem do finansowych instrumentów wsparcia dla firm; b) Wykreowanie wizerunku regionu atrakcyjnego dla inwestycji zagranicznych; 43

44 c) Wysoka wartość eksportu firm oraz rozpoznawalność marek produktów regionalnych; d) Zwiększona ilość nowoczesnych, konkurencyjnych przedsiębiorstw gwarantujących trwałe miejsca pracy między innymi poprzez inwestycje w sektorze mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 05, 06, 08, 09 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 1 (wartości wskaźników zostaną uzupełnione w terminie późniejszym) Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym * Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym ** Źródło danych Produkt 1. Liczba IOB objętych wsparciem szt 2. Liczba utworzonych / dokapitalizowanych funduszy pożyczkowych i poręczeniowych 3. Liczba kompleksowych ofert inwestycyjnych szt 4. Liczba MŚP otrzymujących wsparcie finansowe szt Rezultat szt monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu Odsetek przedsiębiorstw obsługiwanych przez monitoring 1. IOB % programu Liczba MŚP korzystających z funduszy badanie 2. pożyczkowych i poręczeniowych szt ankietowe Ilość ofert inwestycyjnych wzbudzających monitoring 3. zainteresowanie inwestorów zagranicznych szt programu 4. Zatrudnienie w MŚP osoby GUS Oddziaływanie 1. Odsetek MŚP prowadzących działalność 13% badanie eksportową % 25% (2003 r.) ankietowe 2. Wartość nakładów inwestycyjnych sektora MŚP zł GUS 3. Przeciętny czas życia MŚP rok 3 lata (2005 r.) 5 lat badanie ankietowe * Rokiem bazowym jest rok ** Rokiem docelowym jest rok

45 DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje 1.1. Systemowe wspieranie przedsiębiorczości Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 1: Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i innowacji; Cel strategiczny 4: Efektywna sfera publiczna Nie dotyczy Tworzenie efektywnego regionalnego systemu wspierania przedsiębiorczości zapewniającego usługi dostosowane do rzeczywistych potrzeb MŚP. Działanie ukierunkowane jest na wsparcie przedsięwzięć podwyższających i utrzymujących standardy usług świadczonych dla przedsiębiorców przez organizacje należące do sieci instytucji otoczenia biznesu (IOB). Wsparcie ma przyczynić się do opracowywania, wdrażania i promocji nowych usług przez sieć IOB, w tym do tworzenia zróżnicowanej i odzwierciedlającej popyt oferty usług dla przedsiębiorców. Możliwe będzie także tworzenie instrumentów finansowych umożliwiających efektywniejsze funkcjonowanie instytucjom należącym do pomorskiej sieci IOB. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: - tworzenie/udoskonalanie, testowanie, realizacja i promocja nowych usług (lub sposobów realizacji usług) regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu wraz z tworzeniem i rozbudową infrastruktury służącej świadczeniu usług informacyjnych dla przedsiębiorstw (np. Lokalnych Punktów Konsultacyjnych, Lokalnych Okienek Przedsiębiorczości); - tworzenie systemów ciągłego podnoszenia praktycznych kwalifikacji doradców biznesowych, w tym m.in. umożliwienie efektywnego transferu doświadczeń i wiedzy do sektora MŚP; - wsparcie udziału w regionalnych, krajowych i międzynarodowych sieciach współpracy pomiędzy firmami, czy instytucjami otoczenia biznesu. - tworzenie regionalnego systemu oceny jakości usług oferowanych przez IOB, prowadzące do podnoszenia standardów świadczenia usług dla przedsiębiorców; - systemowe badania i analizy dotyczące działalności/ potencjału pomorskich MSP prowadzące do efektywnego wspierania sektora MSP, w tym badanie i kreowanie popytu na usługi w MSP, badania zapotrzebowania MSP na finansowe instrumenty wsparcia etc. - tworzenie instrumentów poręczeniowych i pożyczkowych dla instytucji otoczenia biznesu. Jst; Organizacje i instytucje otoczenia biznesu; Organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągania zysków; Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego; Samorząd gospodarczy i zawodowy; Szkoły wyższe; Jednostki badawczo-rozwojowe. Preferowane będą projekty: - wspólne dla kilku IOB, zapewniające trwałą i kompleksową ofertę usług, - inicjujące i wzmacniające współpracę sieciową i przyczyniające się do 45

46 Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata budowy regionalnego system wsparcia biznesu, - skierowane do dużej liczy potencjalnych odbiorców, - dążące do samofinansowania się w przyszłości, - zapewniające udział partnerów lokalnych spoza Obszaru metropolitarnego Trójmiasta, - ukierunkowane na wzmocnienie potencjału eksportowego firm. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Innowacyjna Gospodarka. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci 1.2 Tworzenie i rozwijanie finansowych instrumentów wspierających MŚP Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 1: Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i innowacji; Cel strategiczny 4: Efektywna sfera publiczna Zgodność z Regionalną Strategią Innowacji dla Województwa Pomorskiego: Priorytet III. Zbudowanie systemu wdrażania RIS-P Zwiększenie potencjału finansowych instrumentów wsparcia dla MŚP. Działanie wspiera efektywne budowanie sieci instytucji otoczenia biznesu. Wspiera tworzenie, dokapitalizowanie i rozwój instrumentów zewnętrznego finansowania przedsiębiorczości. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: - wyposażenie w kapitał oraz wsparcie kosztów zarządzania powstających funduszy poręczeń, - dokapitalizowanie wraz ze wsparciem kosztów zarządzania działających funduszy poręczeń, - wyposażenie w kapitał oraz wsparcie kosztów zarządzania powstających funduszy pożyczkowych, - dokapitalizowanie wraz ze wsparciem kosztów zarządzania działających funduszy pożyczkowych, - wyposażenie w kapitał oraz wsparcie kosztów zarządzania powstających funduszy kapitałowych podwyższonego ryzyka, - dokapitalizowanie wraz ze wsparciem kosztów zarządzania działających funduszy kapitałowych podwyższonego ryzyka, - promocja oraz rozszerzenie sieci dystrybucji funduszy poręczeń, funduszy pożyczkowych lub funduszy kapitałowych podwyższonego ryzyka. Jst; Lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe; Lokalne i regionalne fundusze poręczeń kredytowych; Fundusze kapitałowe podwyższonego ryzyka; Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego; Organizacje i instytucje otoczenia biznesu niedziałające w celu osiągania zysków; Organizacje pozarządowe, niedziałające w celu osiągania zysków; Samorząd gospodarczy i zawodowy. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 46

47 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Preferowane będą projekty: - o zasięgu regionalnym i ponadlokalnym - realizujące długofalową strategię inwestycyjną podmiotu zarządzającego instrumentem finansowym (np. funduszem) - ukierunkowane na rozwój eksportu wśród przedsiębiorstw. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Innowacyjna Gospodarka. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów 1.3 Promocja gospodarcza regionu Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 1: Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i innowacji; Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne Cel strategiczny 4: Efektywna sfera publiczna nie dotyczy Wzrost międzynarodowej aktywności gospodarczej przedsiębiorstw i napływ kapitału inwestycyjnego do regionu. Działanie składa się z 2 poddziałań: Promowanie atrakcyjności inwestycyjnej regionu Poddziałanie ukierunkowane jest na zbudowanie spójnego, dostępnego i na bieżąco aktualizowanego systemu regionalnej informacji gospodarczej dla przedsiębiorców i potencjalnych inwestorów, a także na opracowanie i wdrożenie przedsięwzięć z zakresu marketingu regionalnego, ukierunkowanego zwłaszcza na kreowanie dobrego wizerunku regionu i produktów regionalnych pod kątem potencjalnych inwestorów, kontrahentów i turystów. Wspierane będą także projekty, które stworzą system kompleksowej obsługi inwestorów na poziomie regionalnym, w tym projekty przygotowujące jednostki samorządu terytorialnego do efektywnej obsługi inwestora Wspieranie międzynarodowej aktywności pomorskich przedsiębiorstw Poddziałanie obejmie przedsięwzięcia dotyczące wspierania międzynarodowej aktywności przedsiębiorstw w województwie pomorskim, m.in. poprzez ułatwianie nawiązywania i utrzymywania zagranicznych kontaktów gospodarczych. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: Promowanie atrakcyjności inwestycyjnej regionu - rozwój systemów poprawiających przedsiębiorcom, inwestorom dostęp do informacji m.in. poprzez tworzenie elektronicznych portali biznesu oraz baz danych, np. banków informacji gospodarczej, baz eksporterów, baz danych o dostępnych terenach i obiektach inwestycyjnych, - projekty kreujące atrakcyjny wizerunek regionu w odbiorze turystów Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 47

48 Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata i inwestorów; - szkolenia i doradztwo dla administracji samorządowej odpowiedzialnej za przygotowanie kompleksowych ofert inwestycyjnych i pełną obsługę potencjalnych inwestorów; - opracowanie planów marketingowych gmin; - wzmocnienie potencjału organizacyjnego i merytorycznego, a także funkcji koordynującej regionalnego Centrum Obsługi Inwestora w zakresie pozyskiwania dużych inwestorów zagranicznych do regionu Wspieranie międzynarodowej aktywności pomorskich przedsiębiorstw - przedsięwzięcia promujące postawy proeksportowe przedsiębiorstw i zapewniające kompleksowe przygotowanie do rozpoczęcia (rozwijania) działalności na rynkach międzynarodowych; - działania promujące przedsiębiorstwa na rynkach zagranicznych, - specjalistyczne doradztwo (w tym coaching) dla MŚP w zakresie działalności na rynkach zagranicznych; - organizowanie wyjazdowych i przyjazdowych misji gospodarczych oraz wizyt studyjnych o charakterze gospodarczym; - kreowanie i promocja markowych produktów regionalnych (np. żywność); - tworzenie ułatwień w nawiązywaniu zagranicznych kontaktów gospodarczych pomorskich firm (poprzez np. elektroniczne platformy wymiany informacji, czy w ramach współpracy międzyregionalnej podmiotów publicznych); - badania i analizy potencjału eksportowego przedsiębiorstw, prowadzące do jego lepszego ukierunkowania działań wspierających Jst; Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego; Organizacje i instytucje otoczenia biznesu niedziałające w celu osiągania zysków; Organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągania zyskó; Samorząd gospodarczy i zawodowy; Inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców i pracodawców; Szkoły wyższe. Preferowane będą projekty: - partnerskie o zasięgu regionalnym i ponadlokalnym, - zlokalizowane na obszarach depresji gospodarczej i niedorozwoju przedsiębiorczości, - kompleksowe i zapewniające trwałość rezultatów, - z finansowym zaangażowaniem MŚP. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Innowacyjna Gospodarka. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP 1.4. Wzmocnienie potencjału inwestycyjnego przedsiębiorstw Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 1: Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i innowacji; Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 48

49 Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 1: Wzrost zatrudnienia i mobilności zawodowej Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Zgodność z Regionalną Strategią Innowacji dla Województwa Pomorskiego: Priorytet I. Zwiększenie zdolności firm do wprowadzania innowacji wzrost potencjału inwestycyjnego oraz poprawa zdolności eksportowej MŚP Działanie wspiera przedsięwzięcia inwestycyjne w MŚP związane m.in. z ich rozwojem technologicznym, organizacyjnym i rynkowym (wchodzenie na nowe rynki, w tym eksport), a także z utrzymaniem lub zwiększeniem zatrudnienia w sektorze usług (w tym turystycznych), jak i w branżach pracochłonnych oraz związanych ze specyfiką regionalną. Ponadto możliwe jest dofinansowanie udziału przedsiębiorstw w targach i misjach gospodarczych w kraju i za granicą oraz umożliwiające dostosowanie standardów do norm krajowych i europejskich (np. ISO, HACCP, EMAS). Wartość projektu w tym Działaniu może się wahać w granicach euro. Projekty inwestycyjne obejmujące: rozszerzenie zakresu działalności przedsiębiorstwa, rozbudowę lub nabycie przedsiębiorstwa, realizację zasadniczych zmian produkcji, procesu produkcyjnego lub zmianę w zakresie sposobu świadczenia usług, unowocześnienie wyposażenia niezbędnego do prowadzenia i rozwoju działalności gospodarczej firmy, racjonalizację logistyki sprzedaży towarów i usług budowę, rozbudowę lub przebudowę instalacji i urządzeń sprzyjających oszczędności surowców i energii oraz ograniczaniu ilości substancji szkodliwych do środowiska, informatyzację, w tym m.in. systemy zarządzania przedsiębiorstwem zakup środków transportu o ile są niezbędne do świadczenia usług lub procesu produkcyjnego czy dystrybucji Inne projekty obejmujące dotacje na: dostosowanie standardów do norm krajowych i europejskich (certyfikacja wyrobów i usług), dotacje na udział w krajowych i międzynarodowych imprezach gospodarczych typu targi, misje gospodarcze etc. zakup usług informacyjnych, doradczych i szkoleniowych zwłaszcza z zakresu poszerzania oferty o nowy produkt, zakresie opracowania strategii umieszczenia produktu na nowym rynku zbytu oraz zdobycia nowej grupy klientów, zakup usług doradczych ogólnych i specjalistycznych w zakresie rozwijania bądź reorientacji działalności eksportowej, zakup usług szkoleniowych z zakresu strategicznego zarządzania firmą, Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, których projekty zlokalizowane będą na terenie województwa pomorskiego Preferowane będą projekty przyczyniające się do: komercjalizacji nowych produktów i usług, powstania trwałych miejsc pracy, 49

50 Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata wzrostu aktywności eksportowej firm, generowania kolejnych inwestycji w przedsiębiorstwach, ukierunkowania firm na rozwój wysokiej jakości produktów regionalnych, poprawy ekoefektywności przedsiębiorstw dywersyfikacji działalności gospodarczej na obszarach wiejskich wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych kilku podmiotów Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Innowacyjna Gospodarka. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 50

51 PRIORYTET 2 Innowacje Działania 2.1 Rozwijanie regionalnej sieci transferu innowacji 2.2 Wspieranie wdrażania rozwiązań innowacyjnych w przedsiębiorstwach Cel główny Priorytetu Tworzenie korzystnych warunków dla funkcjonowania i rozwoju branż innowacyjnych. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany powyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Wzmocnienie sieciowej współpracy na rzecz innowacji; Poprawa pozycji konkurencyjnej MŚP. Przesłanki realizacji Priorytetu Potencjał naukowy i technologiczny podmiotów B+R, szczególnie uczelni, jest w województwie pomorskim relatywnie duży. Nie jest on jednak dostatecznie ukierunkowany na zastosowania gospodarcze. Na przeszkodzie w szerszej współpracy zespołów B+R z firmami regionu stoi wąski profil ich aktywności badawczo-rozwojowej oraz mała elastyczność w dostosowywaniu się do oczekiwań potencjalnych partnerów gospodarczych, a także słaba zdolność do komercjalizacji osiągnięć naukowych. Z drugiej strony przedsiębiorstwa, zwłaszcza małe i średnie, bardzo często nie wykazują aktywności innowacyjnej, co wiąże się z niską świadomością i determinacją w dążeniu do wprowadzania innowacji w swojej działalności, a także ograniczonymi możliwościami korzystania ze słabo rozwiniętego systemu wdrażania innowacji Konieczne jest pobudzenie działalności o charakterze innowacyjnym, a także wzmocnienie strumienia transferu wiedzy. Powinno to wpłynąć na wzrost efektywność współpracy sfery nauki i gospodarki, stanowiąc istotny krok w realizacji kierunków określonych w Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego (RIS-P). Dla podniesienia konkurencyjności pomorskiej gospodarki przez innowacje niezbędne są nakłady związane ze stworzeniem trwałej i efektywnej sieci powiązań na rzecz transferu innowacji, a także bezpośrednie inwestycje w przedsiębiorstwach polegające na komercjalizacji efektów prac badawczorozwojowych, a także na ciągłym unowocześnieniu oferty produktowej i technologicznej. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu w długim horyzoncie czasowym przyniesie następujące efekty: a) Sprawnie funkcjonujący system współpracy między nauką a biznesem; b) Wysoka konkurencyjność pomorskich przedsiębiorstw; Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 01, 02, 03, 04, 07 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). 51

52 Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 2 (wartości wskaźników zostaną uzupełnione w terminie późniejszym) Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym * Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym ** Źródło danych Liczba funkcjonujących instytucji wspierających transfer i komercjalizację innowacji Liczba MŚP otrzymujących wsparcie finansowe na przedsięwzięcia innowacyjne Liczba MŚP, które wdrożyły rozwiązania innowacyjne Wartość nakładów MŚP na działalność badawczo-rozwojową Produkt Rezultat szt. szt szt. zł Oddziaływanie monitoring programu monitoring programu monitoring programu 1. Odsetek MŚP trwale współpracujących ze sferą 5% badanie B+R % 10% (2005 r.) anikietowe 2. Zatrudnienie w innowacyjnych MŚP osoby GUS GUS DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania 2.1 Rozwijanie regionalnej sieci transferu innowacji Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 1: Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i innowacji; Cel strategiczny 2: Wysoki poziom nauki i edukacji Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne Zgodność z Regionalną Strategią Innowacji dla Województwa Pomorskiego: Priorytet I. Zwiększenie zdolności firm do wprowadzania innowacji Priorytet II. Wzrost wykorzystania i rozwój potencjału B+R Priorytet III. Zbudowanie systemu wdrażania RIS-P Tworzenie sprawnych mechanizmów generowania, transferu, upowszechniania i komercjalizacji innowacji. Działanie jest jednym z głównych narzędzi realizacji Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego. Wnioskodawcami będą podmioty publiczne z dopuszczalnym wkładem finansowym firm. Działanie składa się z 2 poddziałań: Infrastruktura dla rozwoju firm innowacyjnych Poddziałanie przyczyni się do stworzenia i rozwoju infrastruktury dla firm innowacyjnych, takiej jak parki naukowo-technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, centra zaawansowanych technologii itp. Maksymalna wartość projektów w tym poddziałaniu to euro. * Rokiem bazowym jest rok 2006, w przypadku wskaźników oddziaływania rokiem bazowym z uwagi na dostępność danych statystycznych jest rok ** Rokiem docelowym jest rok

53 Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Wsparcie regionalnych procesów proinnowacyjnych Poddziałanie przyczyni się do stworzenia i rozwoju systemu wymiany informacji, współpracy i transferu wiedzy pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym, przedsiębiorstwami i innymi podmiotami aktywnymi w obszarze innowacji. Maksymalna wartość projektów w tym poddziałaniu to euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: Infrastruktura dla rozwoju firm innowacyjnych - tworzenie, rozwijanie i wyposażenie infrastruktury parków naukowotechnologicznych, centrów zaawansowanych technologii, centrów edukacyjno-wdrożeniowych, inkubatorów przedsiębiorczości i innych instytucji o podobnym charakterze, - inwestycje infrastrukturalne tworzące podstawy powiązań kooperacyjnych, jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych z przedsiębiorstwami Wsparcie regionalnych procesów proinnowacyjnych - tworzenie i rozwijanie regionalnych sieci transferu innowacji, w tym wsparcie funkcjonowania systemu zbierania, przetwarzania, upowszechniania i wymiany danych i informacji nt. innowacji, - udział w istniejących lub tworzenie nowych regionalnych, krajowych i międzynarodowych sieci współpracy w obszarze innowacji pomiędzy firmami, organizacjami przedsiębiorców, instytucjami otoczenia biznesu, jednostkami B+R, uczelniami, - wsparcie tworzenia i rozwoju powiązań kooperacyjnych pomiędzy firmami, a także pomiędzy firmami i innymi instytucjami, w tym klastrów o zasięgu lokalnym i regionalnym, - usługi podnoszące gotowość inwestycyjną i kredytową firm, - wsparcie rozwoju przedsiębiorczości akademickiej (nowopowstałych firm założonych przez studentów, doktorantów i pracowników uczelni, które wykorzystują nabyte przez nich umiejętności i wiedzę), - wsparcie regionalnego forsight u. - Jst; - Organizacje i instytucje otoczenia biznesu, niedziałające w celu osiągania zysków; - Szkoły wyższe; - Jednostki badawczo-rozwojowe; - Organizacje pozarządowe, niedziałające w celu osiągania zysków; - Samorząd gospodarczy i zawodowy; - Inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców i pracodawców; - Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego; - Podmioty zarządzające specjalnymi strefami ekonomicznymi; - Przedsiębiorstwa. Preferowane będą projekty: - zapisane w Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego; - z udziałem finansowym przedsiębiorstw; - partnerskie, o zasięgu regionalnym. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Innowacyjna Gospodarka. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 53

54 Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci 2.2 Wspieranie wdrażania rozwiązań innowacyjnych w przedsiębiorstwach Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 1: Lepsze warunki dla przedsiębiorczości i innowacji; Cel strategiczny 2: Wysoki poziom nauki i edukacji Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne Zgodność z Regionalną Strategią Innowacji dla Województwa Pomorskiego: Priorytet I. Zwiększenie zdolności firm do wprowadzania innowacji Priorytet II. Wzrost wykorzystania i rozwój potencjału B+R Wzrost potencjału innowacyjnego MŚP. Wsparcie dotyczy projektów związanych z badaniami i rozwojem technologicznym (BRT) w MŚP i jednostkach naukowo-badawczych, wspierające przedsięwzięcia typu start-up oparte na rozwiązaniach innowacyjnych, a także inne proinnowacyjne inwestycje w MŚP. Projekty będą dotyczyły także poprawy powiązań kooperacyjnych i wspólnych przedsięwzięć firm, w tym wspólnych inwestycji w innowacje, tworzenie innowacyjnych produktów i wspólnych platform produktowo-technologicznych. Wartość projektu w tym Działaniu może się wahać w granicach euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: - nabycie praw patentowych, licencji, know-how lub nie opatentowanej wiedzy technicznej, - zakup / wdrożenie wyników prac B+R lub praw własności przemysłowej; - wsparcie inwestycyjne działalności B+R w przedsiębiorstwach; - wsparcie organizacyjne i finansowe dla patentowania własnych rozwiązań technologicznych; - wsparcie wdrożenia i komercjalizacji innowacyjnych produktów i usług, procesów wytwarzania, systemów organizacyjnych i rozwiązań rynkowych, innowacyjnych w co najmniej skali regionu; - wsparcie MŚP w celu uzyskiwania przez nie statusu centrów badawczorozwojowych; - wsparcie specjalistycznego doradztwa dla MŚP przy realizacji przedsięwzięć innowacyjnych; - tworzenie platform produktowo-technologicznych; - tworzenie nowych firm opartych na rozwiązaniach innowacyjnych (w tym przedsiębiorstw typu spin off); - Przedsiębiorstwa; - Organizacje i instytucje otoczenia biznesu, niedziałające w celu osiągania zysków; - Szkoły wyższe, - Jednostki badawczo-rozwojowe; - Organizacje pozarządowe, niedziałające w celu osiągania zysków; - Samorząd gospodarczy i zawodowy; - Inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców i pracodawców; - Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego; - Podmioty zarządzające specjalnymi strefami ekonomicznymi. 54

55 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Preferowane będą projekty: - zapisane w Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego - partnerskie, wynikające ze współpracy kilku podmiotów - kończące się wprowadzeniem na rynek innowacyjnego produktu lub usługi. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Innowacyjna Gospodarka. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 55

56 PRIORYTET 3 Społeczeństwo wiedzy Działania 3.1. Infrastruktura edukacyjna i naukowo-badawcza 3.2. Infrastruktura oraz usługi tworzące podstawy społeczeństwa informacyjnego Cel główny Priorytetu Tworzenie korzystnych warunków dla funkcjonowania społeczeństwa wiedzy. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany powyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Poprawa jakości i dostępności nowoczesnej infrastruktury edukacyjnej i naukowo-badawczej oraz usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego o znaczeniu regionalnym; Stworzenie podstaw dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Przesłanki realizacji Priorytetu W województwie pomorskim w ostatnich latach gwałtownie wzrosła liczba studentów, jednak nie towarzyszy temu poprawa warunków kształcenia i jakości wyposażenia bazy dydaktycznej i naukowobadawczej. Niezbędne jest zatem zapewnienie odpowiedniej jakości infrastruktury zarówno w szkołach wyższych, jak i instytucjach naukowych i badawczo-rozwojowych, a także w placówkach kształcenia ustawicznego. Będzie to sprzyjać poprawie jakości kształcenia i wykształcenia mieszkańców regionu, a także poprawie ich dostępu do edukacji. Szczególnym wyzwaniem jest rozbudowa i rozwój infrastruktury teleinformatycznej, stanowiącej podstawę dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Należy podjąć działania zmierzające do wyrównania dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania Internetu. Ważne jest upowszechnienie wykorzystania technologii społeczeństwa informacyjnego w pracy instytucji publicznych oraz rozwój elektronicznych usług dla ludności i biznesu. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu w długim horyzoncie czasowym przyniesie następujące efekty: a) Wzrost odsetka ludności z wykształceniem wyższym oraz podniesienie krajowej i międzynarodowej rangi pomorskich uczelni i jednostek naukowo-badawczych; b) Wzrost liczby mieszkańców i podmiotów gospodarczych posiadających szerokopasmowy dostęp do Internetu oraz do usług elektronicznych. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 01, 02, 10, 11, 12, 13, 14, 75 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). 56

57 Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 3 (wartości wskaźników zostaną uzupełnione w terminie późniejszym) Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych Produkt Powierzchnia nowych / zmodernizowanych obiektów dydaktycznych szkolnictwa wyższego m 2 i naukowo-badawczych Liczba węzłów umożliwiających dostęp do szt szerokopasmowego Internetu Rezultat monitoring programu monitoring programu 1. Liczba studentów wyższych uczelni w regionie tys. 97,7 (2004/2005) GUS Odsetek gospodarstw domowych/firm/instytucji 2. posiadających szerokopasmowy dostęp do % GUS Internetu Oddziaływanie 1. Odsetek ludności z wykształceniem wyższym % 11,3 (2002 r.) 2. Udział usług publicznych realizowanych on-line % GUS GUS DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania 3.1. Infrastruktura edukacyjna i naukowo-badawcza Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 2: Wysoki poziom edukacji i nauki; Cel strategiczny 5: Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 1: Wzrost zatrudnienia i mobilności zawodowej; Cel strategiczny 2: Silne i zintegrowane społeczeństwo Działanie wpisuje się w zapisy Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego Poprawa jakości i dostępności infrastruktury edukacyjnej oraz usług edukacyjnych szkół wyższych i placówek kształcenia ustawicznego oraz infrastruktury naukowo-badawczej o znaczeniu regionalnym; Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego szkół wyższych i placówek kształcenia ustawicznego na terenie województwa. Działanie ukierunkowane jest na wsparcie rozwoju infrastruktury dydaktycznej i badawczej w szkołach wyższych oraz instytucjach naukowych i badawczorozwojowych, a także placówkach kształcenia ustawicznego. Do realizacji przewidziane są również projekty związane z rozwojem zaplecza konferencyjnego i infrastruktury społeczno-edukacyjnej (campusy) w szkołach wyższych. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 500 tys. euro. * Rokiem docelowym jest rok

58 Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa nowych, przebudowa i rozbudowa istniejących obiektów służących prowadzeniu działalności dydaktycznej i obiektów naukowo-badawczych, w tym laboratoriów dydaktycznych, pracowni komputerowych, bibliotek, wraz z zagospodarowaniem otoczenia tych obiektów; budowa nowych i przebudowa, rozbudowa istniejących obiektów infrastruktury społeczno-edukacyjnej w kampusach wraz z zagospodarowaniem otoczenia obiektów; wyposażenie obiektów dydaktycznych, społeczno-edukacyjnych i naukowobadawczych, w tym zakup oprogramowania i sprzętu komputerowego; budowa i modernizacja obiektów umożliwiających organizację konferencji, wystaw i targów w szkołach wyższych; budowa, rozbudowa lub modernizacja obiektów sportowych w szkołach wyższych lub kampusach wraz z zagospodarowaniem otoczenia obiektów. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Szkoły wyższe; Jednostki organizacyjne utworzone przez ww. jednostki prowadzące działalność o charakterze edukacyjnym na poziomie wyższym; Jednostki badawczo-rozwojowe; Jednostki organizacyjne PAN; Organy prowadzące placówki kształcenia ustawicznego; Organizacje pozarządowe prowadzące statutową działalność o charakterze edukacyjnym na poziomie wyższym lub naukowo-badawczym Preferowane będą projekty: Wynikające z zapisów Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego z finansowym udziałem samorządów terytorialnych i podmiotów prywatnych Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko, PO Kapitał ludzki oraz PO Innowacyjna Gospodarka. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi 3.2. Infrastruktura oraz usługi tworzące podstawy społeczeństwa informacyjnego Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 2: Wysoki poziom edukacji i nauki; Cel strategiczny 4: Efektywna sfera publiczna Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Cel strategiczny 3: Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach słabych strukturalnie Działanie jest zgodne z zapisami Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Pomorskiego. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 58

59 Cele działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Zapewnienie powszechnego, szybkiego i bezpiecznego dostępu do wiedzy, usług elektronicznych oraz informacji oferowanych poprzez Internet po jak najniższych kosztach; Zmniejszenie dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania Internetu oraz innych technik informacyjnych, w szczególności pomiędzy dużymi ośrodkami miejskimi a obszarami wiejskimi i małymi miastami. Działanie ukierunkowane jest na wspieranie projektów infrastrukturalnych w zakresie rozwoju sieci szerokopasmowych oraz projektów związanych z rozwojem usług społeczeństwa informacyjnego. W ramach Działania wspierane będą przedsięwzięcia związane z rozwojem infrastruktury teleinformatycznej realizowana będzie m.in. kompleksowa rozbudowa oraz modernizacja infrastruktury regionalnych oraz miejskich sieci szkieletowych, lokalnych sieci dostępowych oraz kanałów alternatywnych zapewniających publiczny, szerokopasmowy dostęp do usług elektronicznych i Internetu. W zakresie rozwoju usług społeczeństwa informacyjnego Działanie umożliwi wdrożenie, wraz z niezbędną infrastrukturą, innowacyjnych, zintegrowanych i interaktywnych publicznych usług elektronicznych dla mieszkańców, przedsiębiorców, inwestorów oraz turystów. Realizowane projekty zapewnią bezpieczeństwo świadczonych usług, a także integrację i standaryzację istniejących oraz nowo tworzonych systemów informatycznych. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 500 tys. euro (Poddziałanie 3.2.1) lub 250 tys. euro (Poddziałanie 3.2.2). Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: Poddziałanie Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego rozbudowa i modernizacja regionalnych oraz miejskich, informatycznych sieci szkieletowych w szczególności w oparciu o technologię światłowodową; budowa i rozbudowa lokalnych, szerokopasmowych sieci dostępowych poza obszarami miejskimi, w szczególności w oparciu o technologię bezprzewodową; budowa miejskich, szerokopasmowych sieci dostępowych (METRO) umożliwiających transmisję danych multimedialnych; tworzenie publicznych punktów dostępu do usług elektronicznych oraz Internetu (PIAP-y, Hot-Spoty); rozwój telefonii internetowej (VoIP) do zastosowania w instytucjach publicznych. Poddziałanie Rozwój usług społeczeństwa informacyjnego rozwój interaktywnych usług elektronicznych w administracji (egoverment) oraz przebudowa zaplecza informatycznego administracji (systemy back-office) podnoszenie bezpieczeństwa świadczonych usług elektronicznych w tym wdrożenie podpisu elektronicznego w administracji publicznej; rozwój usług elektronicznych na potrzeby edukacji, wspierających wszelkie formy zdalnego kształcenia i doskonalenia zawodowego (elearning); rozwój regionalnych zasobów cyfrowych w Internecie promujących turystykę i kulturę regionu (eculture, etourism); rozwój aplikacji telemedycznych oraz usług informacyjnych na potrzeby ochrony zdrowia (ehealth); rozwój aplikacji oraz usług elektronicznych wspierających pracę na odległość (telepraca) Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Szkoły wyższe; 59

60 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Jednostki badawczo-rozwojowe; Jednostki organizacyjne PAN; Podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych (w tym jednostki organizacyjne Policji i Państwowej Straży Pożarnej); Jednostki o charakterze non-profit, w których udziałowcami są ww. podmioty; Organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągania zysku; Kościoły i związki wyznaniowe; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym Dla Poddziałania preferowane będą projekty: dotyczące kompleksowej rozbudowy infrastruktury informatycznej na obszarach wiejskich i w małych miastach; doprowadzające informatyczną sieć szkieletową do miast powiatowych (patrz: Mapa nr 1 zamieszczona w Załączniku graficznym) Dla Poddziałania preferowane będą projekty: dotyczące usług elektronicznych świadczonych dla jak najszerszego kręgu mieszkańców oraz przedsiębiorców; innowacyjne oraz podnoszące atrakcyjność i konkurencyjność regionu. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko, PO Innowacyjna Gospodarka oraz PO Kapitał ludzki. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 60

61 PRIORYTET 4 Funkcje miejskie i metropolitalne Działania 4.1 Rozwój i integracja systemów transportu zbiorowego 4.2. Wzrost atrakcyjności przestrzeni miejskiej Cel główny Priorytetu Wzmacnianie potencjału rozwojowego Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta oraz subregionalnych ośrodków rozwojowych Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany wyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Rozwijanie zintegrowanych, efektywnych i przyjaznych środowisku systemów transportu zbiorowego w głównych ośrodkach miejskich; Wsparcie przekształceń na zdegradowanych obszarach miejskich, a także w rozwojowych strefach miast. Przesłanki realizacji Priorytetu Poprawa dostępności do najważniejszych ośrodków miejskich oraz wewnątrz nich, wzrost bezpieczeństwa oraz lepsza jakości przestrzeni miejskiej to istotne elementy kształtowania tożsamości mieszkańców oraz źródła kreowania pozytywnych postaw społecznych, wpływających bezpośrednio na poziom aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców. Stymulatorem rozwoju funkcji miejskich i metropolitalnych powinien być zintegrowany system transportu publicznego, a także poprawa powiązań komunikacyjnych między metropolią Trójmiejską a ośrodkami miejskimi o znaczeniu podregionalnym. Wpłynie to na wzrost mobilności mieszkańców, poprawę bezpieczeństwa ruchu, zmniejszenie negatywnych oddziaływań środowiskowych transportu oraz na zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej, osiedleńczej i turystycznej miast. Dla współczesnych obszarów metropolitalnych i miast istotne jest również kreowanie ich dobrego wizerunku, jako miejsc przyjaznych mieszkańcom i inwestorom, m.in. dzięki podjęciu działań sprzyjających odnowie tkanki miejskiej poprzez rewitalizację terenów zdegradowanych (m.in. powojskowych, poprzemysłowych, portowych i przyportowych). Konieczne są także inicjatywy wiążące się z kształtowaniem przestrzeni w centrach miast oraz przestrzeni o charakterystycznej zabudowie (np. obiekty o wartości historycznej, a także odpowiednim zagospodarowaniem (tereny zielone, obszary cenne kulturowo), co sprzyja tworzeniu atrakcyjnych stref administracyjno-biznesowych, gospodarczych i rekreacyjnych. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu w długim horyzoncie czasowym przyniesie następujące efekty: a) Wzrost spójności obszaru metropolitalnego oraz podniesienie poziomu mobilności mieszkańców województwa; b) Zwiększenie efektywności zarządzania transportem zbiorowym wraz z poprawą bezpieczeństwa transportu zbiorowego; c) Wzrost poziomu przedsiębiorczości mieszkańców zdegradowanych obszarów miejskich; 61

62 d) Rozwój i przywrócenie utraconych funkcji społeczno-gospodarczych na zdegradowanych terenach miejskich, a także zwiększenie podaży atrakcyjnych terenów inwestycyjnych i rekreacyjnych oraz przestrzeni publicznych na obszarach miejskich. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 16, 18, 23, 25, 28, 31, 53, 62 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 4 (wartości wskaźników zostaną uzupełnione w terminie późniejszym) Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych Długość nowych / zmodernizowanych ciągów / węzłów transportu zbiorowego Ilość przedsięwzięć w zakresie rewitalizacji / uzbrojenia terenów pod inwestycje Średnioroczna liczba pasażerów transportu 1. zbiorowego w największych miastach regionu Obszar objęty działaniami rewitalizacyjnymi / 2. podnoszącymi walory inwestycyjne i rekreacyjne 1. Udział transportu zbiorowego w całkowitej wielkości miejskich przewozów pasażerskich 2. Wskaźnik bezrobocia / przestępczości w największych miastach Produkt Rezultat km/szt szt tys. ha Oddziaływanie % % monitoring programu monitoring programu GUS DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP 4.1 Rozwój i integracja systemów transportu zbiorowego Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 5: Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 5: Wzmacnianie subregionalnych ośrodków rozwojowych Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 1: Efektywny i bezpieczny system transportowy * Rokiem docelowym jest rok

63 Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje Działanie jest zgodne z postanowieniami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego oraz z Regionalną Strategią Rozwoju Transportu w Województwie Pomorskim na lata Poprawa jakości usług i infrastruktury w transporcie zbiorowym, Tworzenie atrakcyjnych połączeń zbiorowym transportem szynowym z krajowymi i międzynarodowymi węzłami ruchu pasażerskiego, w tym zwłaszcza z terminalami lotniczymi i morskimi. Realizacja Działania ukierunkowana jest na modernizację istniejących i budowę nowych elementów infrastruktury liniowej i węzłowej transportu zbiorowego oraz zakup nowego lub modernizacja istniejącego taboru wraz z podnoszeniem efektywności jego wykorzystania, a także na zwiększenie bezpieczeństwa pasażerów. Działanie będzie realizowane na obszarze miast powiatowych i gmin z ich otoczenia funkcjonalnego. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 2 mln euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: - budowa, rozbudowa i przebudowa infrastruktury transportu publicznego (np. torowiska, trakcje tramwajowe lub trolejbusowe, węzły przesiadkowe); - budowa, rozbudowa, przebudowa punktowej infrastruktury transportu publicznego (np. stacje kolejowe, dworce autobusowe, przystanki, systemy parkingowe typu park & ride, itp.), zwłaszcza w obszarach regionalnych węzłów integracyjnych; - zakup lub modernizacja taboru transportu publicznego; - wprowadzenie kompleksowych rozwiązań organizacyjnych i zakup wyposażenia, np. systemy sterowania ruchem pojazdów transportu publicznego, systemy monitoringu transportu zbiorowego i przystanków, systemy informacji dla pasażerów transportu zbiorowego, wdrożenie elektronicznego systemu pobierania opłat (bilet elektroniczny); - przebudowa ulic w kierunku uprzywilejowania lub lepszego dostosowania do potrzeb transportu zbiorowego; - budowa i modernizacja infrastruktury służącej rozwojowi transportu wodnego wspierającego transport zbiorowy w obrębie obszaru metropolitalnego, w tym zakup taboru, budowa, remont lub przebudowa dojazdów, dojść i parkingów z tym związanych. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jst/związku komunalnego/skarbu Państwa, w których większość udziałów/akcji posiada jst/związek komunalny/skarb Państwa; Podmioty wybrane w trybie prawa zamówień publicznych, wykonujące usługi publiczne na podstawie umów zawieranych z jst; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publicznoprywatnym. Preferowane będą projekty: dotyczące obszarów miast powyżej 35 tys. mieszkańców wraz z ich funkcjonalnym otoczeniem (patrz: Mapa nr 2 zamieszczona w Załączniku graficznym); wpisujące się w zintegrowane plany rozwoju transportu publicznego; komplementarne z projektami rewitalizacji danych obszarów; w przypadku projektów dotyczących Obszaru Metropolitalnego wpisujące się w postanowienia Plan Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego. 63

64 Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania 4.2. Wzrost atrakcyjności przestrzeni miejskiej Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 4: Efektywna sfera publiczna; Cel strategiczny 5: Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 2: Silne i zintegrowane społeczeństwo; Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia; Cel strategiczny 5: Wzmacnianie subregionalnych ośrodków rozwojowych Działanie jest zgodne z postanowieniami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego. Podnoszenie jakości i atrakcyjności obszarów miejskich oraz racjonalne zagospodarowanie obszarów miejskich, w tym tworzenie warunków dla rozwoju funkcji metropolitalnych, Aktywizacja społeczna i gospodarcza zdegradowanych terenów miejskich, kompleksowe rozwiązywanie problemów społecznych i przeciwdziałanie patologiom, Poprawa bezpieczeństwa publicznego. Działanie dotyczy przedsięwzięć ukierunkowanych na podnoszenie jakości, atrakcyjności i konkurencyjności obszarów miast w województwie. Działanie składa się z dwóch poddziałań. Poddziałanie obejmuje, wynikającą z lokalnych programów rewitalizacji, kompleksową rewitalizację zdegradowanych obszarów miejskich, (mieszkaniowych, usługowych, poprzemysłowych, powojskowych, pokolejowych, portowych i przyportowych, w tym zdegradowanych ekologicznie), co wiąże się m.in. z kreowaniem nowych i modernizacją istniejących stref inwestycyjnych, jak też z tworzeniem wysokiej jakości stref publicznych. W ramach Poddziałania realizowane będą przedsięwzięcia w zakresie publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji kulturalnych, sportowych, turystycznych i rekreacyjnych, o charakterze metropolitalnym i ponadlokalnym. Działanie realizowane będzie w miastach o minimalnej liczbie mieszkańców wynoszącej 35 tys. (patrz: Mapa nr 3 zamieszczona w Załączniku graficznym). Minimalna wartość projektu w Poddziałaniu to 2 mln euro. Minimalna wartość projektu w Poddziałaniu to 500 tys. euro. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 64

65 Typy projektów Beneficjenci Realizacja działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: Poddziałanie Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne - kompleksowa rewitalizacja - wyłącznie w ramach programów rewitalizacji obejmujących więcej niż jeden z niżej wymienionych typów projektów: - renowacja, rewaloryzacja, modernizacja oraz adaptacja historycznej zabudowy gospodarczej i przemysłowej na cele: gospodarcze, kulturalne, sportowe, rekreacyjne, edukacyjne oraz inne społeczne, a także towarzyszące (np. mieszkalne); - modernizacja zespołów historycznej zabudowy mieszkaniowej, z wyłączeniem remontów powierzchni wewnątrzmieszkalnych; - przebudowa lub remonty publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji m.in. gospodarczych, społecznych, rekreacyjnych; - regeneracja, rehabilitacja i zagospodarowanie przestrzeni publicznych, w tym w szczególności zakładanie parków i odnowa istniejących terenów zielonych; - kompleksowe zagospodarowanie terenów śródmiejskich, frontów wodnych, ciągów wzdłuż głównych tras komunikacyjnych, uwzględniające modernizację i renowację obiektów o szczególnym znaczeniu historycznym; - systemy poprawy bezpieczeństwa publicznego oraz programy walki z przestępczością i patologiami społecznymi (w tym tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości, zakup i instalacja zintegrowanych systemów monitoringu w miejscach publicznych); - przedsięwzięcia promocyjne, doradcze, szkoleniowe, edukacyjne, kulturalne mające na celu przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom społecznym. Poddziałanie Inwestycje zwiększające potencjał rozwojowy miast - budowa, rozbudowa, modernizacja i wyposażenie obiektów użyteczności publicznej (w tym m.in. obiektów sportowych, kongresowych, kulturalnych, wystawienniczych i targowych) o charakterze i funkcjach metropolitalnych i ponadlokalnych; - kompleksowe uzbrojenie terenów pod nowe inwestycje, w szczególności o charakterze gospodarczym; - rekultywacja terenów zdegradowanych w związku z przeznaczeniem ich na nowe funkcje. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jst/związku komunalnego/skarbu Państwa, w których większość udziałów/akcji posiada jst/związek komunalny/skarb Państwa; Państwowe lub samorządowe instytucje kultury; Organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągania zysku; Kościoły i związki wyznaniowe; Szkoły wyższe; Inne jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publicznoprywatnym 65

66 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Preferowane będą projekty: wpisujące się w lokalne programy rewitalizacji do roku 2013 wykorzystujące wyniki inicjatyw i konsultacji społecznych, a także realizowane z zaangażowaniem społeczności lokalnych dotyczące obiektów i obszarów objętych ochroną konserwatorską i / lub uwzględnionych w gminnych programach ochrony zabytków w przypadku projektów dotyczących Obszaru Metropolitalnego zgodne z postanowieniami Plan Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego o minimalnej wartości 5 mln euro (dotyczy wyłącznie Gdańska, Gdyni i Słupska w Poddziałaniu 4.2.1) Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko i PO Kapitał ludzki. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 66

67 PRIORYTET 5 Regionalny system transportowy Działania 5.1. Rozwój regionalnej infrastruktury drogowej 5.2. Rozwój regionalnej infrastruktury kolejowej 5.3. Rozwój infrastruktury węzłów transportowych i poprawa ich dostępności Cel główny Priorytetu Poprawa spójności i efektywności regionalnego systemu transportowego oraz jego sprawne powiązanie z systemem krajowym i transeuropejskim Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany wyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Usprawnienie powiązań transportowych między najważniejszymi ośrodkami rozwoju gospodarczego i koncentracji ludności w regionie; Podniesienie konkurencyjności regionalnych węzłów transportowych oraz stref ich bezpośredniego oddziaływania; Poprawa bezpieczeństwa transportu. Przesłanki realizacji Priorytetu Warunkiem wzmocnienia konkurencyjności województwa pomorskiego i poprawy jego spójności jest modernizacja i rozwój infrastruktury transportowej. Mimo korzystnego położenia na skrzyżowaniu dwóch korytarzy transportowych województwo pomorskie charakteryzuje się niską dostępnością komunikacyjną. Niska jakość infrastruktury transportowej nie zapewnia właściwej jakości obsługi przewozów pasażerskich i towarowych. Niskie standardy powiązań komunikacyjnych pomiędzy Trójmiastem a najważniejszymi ośrodkami rozwoju gospodarczego w regionie skutkują słabą obsługą tych ośrodków i otaczających je obszarów. Stan techniczny infrastruktury drogowej i kolejowej znacznie obniża parametry eksploatacyjne. Uciążliwe jest również wysokie natężenie ruchu na niektórych odcinkach dróg oraz brak obwodnic wielu miast i miejscowości, co negatywnie wpływa na bezpieczeństwo ruchu. Występujące obiekty inżynieryjne charakteryzują się wysokim stopniem dekapitalizacji. Standard stacji i przystanków kolejowych jest niski, co nie sprzyja pozytywnemu postrzeganiu regionu przez turystów i obcokrajowców licznie odwiedzających województwo. Ponadto w terenach zabudowanych odczuwalny jest wysoki udział emisji ze środków transportu w całkowitej emisji zanieczyszczeń oraz przekraczanie norm akustycznych. Występujące w związku z niskim poziomem infrastruktury transportowej utrudnienia nie zachęcają inwestorów do lokowania inwestycji na terenie województwa, zmniejszają dostępność obszarów atrakcyjnych turystycznie i nie sprzyjają zwiększeniu mobilności przestrzennej mieszkańców. Konieczne jest więc podjęcie zdecydowanych kroków na rzecz usuwania barier przestrzennych w przepływie ludzi i towarów. Wieloletnie zaniedbania w zakresie utrzymania sprawiają, że równolegle do budowy nowych obiektów transportowych konieczne jest prowadzenie działań w zakresie modernizacji połączeń już istniejących. Kluczowe dla poprawy dostępności i spójności regionu jest podejmowanie działań na rzecz poprawy jakości sieci drogowej i kolejowej, co w efekcie podniesie sprawność i bezpieczeństwo transportu przy jednoczesnym spełnieniu wymogów ograniczenia uciążliwości dla środowiska. Poprawa warunków ruchu na drogach i jakości połączeń transportem kolejowym wpłynie korzystnie na szybkość przemieszczania się wewnątrz województwa i poprawę dostępności ośrodków rozwoju gospodarczego w regionie. Pozwoli to na pełniejsze 67

68 wykorzystanie potencjału rozwojowego województwa pomorskiego oraz na stworzenie dodatkowych możliwości przyciągnięcia kapitału zagranicznego i zwiększenie mobilności zasobów pracy. Ze względu na swoje położenie (dostęp do morza) województwo pomorskie dysponuje dobrymi warunkami dla rozwoju węzłów transportowych. W celu poprawy wykorzystania węzłowej infrastruktury transportu niezbędna jest jej rozbudowa i modernizacja oraz poprawa dostępności najważniejszych węzłów transportowych (np. porty morskie, lotniska). Inwestycje w tym zakresie przyczynią się do podniesienia znaczenia regionu jako istotnego węzła transportowego w Polsce. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu przyniesie się w długim horyzoncie czasowym następujące efekty: a) Skrócenie średniego czasu przejazdu między głównymi ośrodkami miejskimi; b) Zwiększenie zakresu stosowania Inteligentnych Systemów Transportu; c) Ograniczenie liczby wypadków drogowych i ofiar śmiertelnych wypadków drogowych; d) Utrzymanie wielkości przewozów pasażerów regionalnym transportem kolejowym; e) Wzrost zdolności węzłowej infrastruktury transportowej do obsługi rosnących potrzeb przewozowych; f) Zmniejszenie ponadnormatywnego hałasu i obniżenie emisji substancji szkodliwych w otoczeniu tras komunikacyjnych. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji funduszy strukturalnych: 16, 22, 23, 29, 30 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 5 Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych Produkt Długość wybudowanych / przebudowanych / rozbudowanych / zmodernizowanych dróg / linii kolejowych Liczba wybudowanych / przebudowanych / rozbudowanych / zmodernizowanych obiektów infrastruktury drogowej, kolejowej i węzłów transportowych Liczba urządzeń poprawiających bezpieczeństwo transportu km szt szt 0 (2006 r.) 0 (2006 r.) 0 (2006 r.) monitoring programu monitoring programu monitoring programu * Rokiem docelowym jest rok

69 Lp Wskaźnik Liczba stolic powiatów (miejskich i ziemskich) zlokalizowanych w zasięgu dostępności 60 minut do Gdańska Udział długości regionalnych połączeń drogowych / kolejowych w stanie dobrym a) Jednostka miary Rezultat szt % długości sieci Udział urządzonych węzłów integracyjnych w ogólnej liczbie planowanych węzłów % w regionie (poza Trójmiastem) Oddziaływanie 1. Liczba pasażerów obsługiwanych w regionalnym transporcie kolejowym poza obszarem Trójmiasta 2. Liczba pociągów dofinansowywanych przez samorząd wojewódzki 3. Liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych na 100 tys. mieszkańców a) za stan dobry należy uważać: drogi samochodowe o stanie zadowalającym i dobrym wg metody SOSN, linie kolejowe o prędkości rozkładowej co najmniej 80 km/godz. tys. szt. tys. Wielkość w roku bazowym 5 (2005 r.) 50 (2005 r.) 0 (2006 r.) Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * mln (2006 r.) 15 mln Źródło danych monitoring programu monitoring programu monitoring programu Pomorski Zakład Przewozów Regionalnych 98 (2004 r.) 120 UMWP 12 Komenda (2005 r.) 6 Wojewódzka Policji DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania 5.1 Rozwój regionalnej infrastruktury drogowej Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 5: Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 5: Wzmacnianie subregionalnych ośrodków rozwojowych Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 1: Efektywny i bezpieczny system transportowy Działanie jest zgodne z: - Regionalną Strategią Rozwoju Transportu w Województwie Pomorskim na lata , - Wojewódzkim Programem Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Gambit Pomorski. Poprawa dostępności do najważniejszych ośrodków miejskich, do obszarów inwestycyjnych, a także do obszarów atrakcyjnych turystycznie; Poprawa jakości sieci drogowej poprzez dostosowanie połączeń drogowych do właściwych standardów technicznych i wymagań bezpieczeństwa ruchu; Ograniczenie generowanych przez transport drogowy uciążliwości związanych z hałasem i zanieczyszczeniem powietrza w obszarach zamieszkanych. * Rokiem docelowym jest rok

70 Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje Działanie dotyczy rozbudowy i modernizacji infrastruktury drogowej o znaczeniu ponadlokalnym i regionalnym, istotnej z punktu widzenia kreowania rozwoju społeczno-gospodarczego województwa pomorskiego. W jego ramach realizowanebędą przede wszystkim przedsięwzięcia dotyczące usprawnienia ważnych dla województwa połączeń drogowych łączących się z transeuropejską siecią transportową przebiegającą przez region. Wspierana będzie m.in. budowa, przebudowa i modernizacja dróg i ulic, obiektów mostowych wraz z wyposażeniem technicznym oraz infrastrukturą towarzyszącą. Realizowane przedsięwzięcia powinny uwzględniać dostosowanie parametrów do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. Elementem realizacji tego Działania będzie również budowa obwodnic miast, pozwalająca na odciążenie ruchu drogowego w ich centrach. Oczekiwane jest także zastosowanie rozwiązań technicznych poprawiających bezpieczeństwo ruchu drogowego i sprawność sieci drogowej. Istotnym aspektem działania jest tworzenie zintegrowanych systemów zarządzania ruchem, przyczyniających się do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wspierane będą również przedsięwzięcia zmierzające w kierunku zmniejszenia natężenia hałasu wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 2 mln euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa, przebudowa, rozbudowa i modernizacja dróg i ulic (w tym m.in. skrzyżowania, obwodnice, ciągi ruchu uspokojonego przy przejściach przez małe miejscowości); budowa, przebudowa, remont lub rozbudowa obiektów mostowych (mosty, wiadukty, estakady, tunele drogowe, kładki dla pieszych, przejścia podziemne); budowa, przebudowa, rozbudowa i modernizacja wyposażenia technicznego dróg i ulic w powiązaniu z realizacją ww. typów projektów, w tym urządzenia odwodnienia, urządzenia oświetlenia, urządzenia obsługi uczestników ruchu (np. miejsca obsługi podróżnych, parkingi strategiczne), urządzenia techniczne (np. bariery ochronne, osłony przeciwolśnieniowe, ekrany akustyczne, zieleń izolacyjna); budowa infrastruktury towarzyszącej, powiązanej z realizacją ww. typów projektów w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury społeczeństwa informacyjnego (w tym m.in. urządzenia odwodniające i kanalizacja teletechniczna); budowa urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i zintegrowanych systemów zarządzania ruchem, w tym m.in. urządzenia sterowania ruchem, środki uspokojenia ruchu, system zarządzania bezpieczeństwem ruchu. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego; Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Preferowane będą projekty wynikające z: - Strategii Rozwoju Transportu Województwa Pomorskiego oraz programów rozwoju dróg wojewódzkich, - Wojewódzkiego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Gambit Pomorski. W ramach Działania preferowane będą do realizacji inwestycje: - na drogach stanowiących powiązania z sieciami wyższego rzędu; - na drogach o niezadowalającym poziomie bezpieczeństwa ruchu drogowego; - poprawiające dostępność do obszarów koncentracji ludności i działalności, gospodarczej, mierzoną czasem dojazdu z ośrodków miejskich do Trójmiasta; - odciążające od ruchu tranzytowego obszary intensywnie zamieszkałe oraz cenne przyrodniczo; 70

71 Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata uspokajające ruch, poprawiające bezpieczeństwo i zmniejszające uciążliwość w obszarach intensywnie zamieszkałych; - zmniejszające uciążliwość ruchu drogowego dla środowiska. Sieć drogowa województwa pomorskiego ze wstępnie proponowanymi inwestycjami przedstawiona jest na Mapie nr 4 zamieszczonej w Załączniku graficznym. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci 5.2 Rozwój regionalnej infrastruktury kolejowej Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 5: Wzmacnianie subregionalnych ośrodków rozwojowych Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 1: Efektywny i bezpieczny system transportowy Działanie jest zgodne z Regionalną Strategią Rozwoju Transportu w Województwie Pomorskim na lata Poprawa jakości infrastruktury kolejowej zapewniającej dostępność pasażerską do najważniejszych ośrodków rozwoju i koncentracji ludności w województwie, Utrzymanie udziału transportu kolejowego w przewozach pasażerskich w regionie. W ramach Działania realizowane będą przedsięwzięcia dotyczące usprawnienia najważniejszych regionalnych połączeń kolejowych, położonych poza podstawową siecią połączeń krajowych i transeuropejskich, jednak istotnych z punktu widzenia przewozów pasażerskich. Pozwolą one m.in. na integrację obszarów najsłabiej skomunikowanych i będą polegać przede wszystkim na odtworzeniu i modernizacji infrastruktury kolejowej, która w sposób efektywny służyć będzie funkcjonowaniu lub przywróceniu przewozów pasażerskich. Efektem będzie poprawa standardu technicznego linii, zmniejszenie kosztów eksploatacji i utrzymania oraz poprawa jakości usług kolejowych. W ramach Działania finansowane będą również prace związane z przebudową i remontem przejazdów kolejowych. Oczekiwane jest także zastosowanie rozwiązań technicznych poprawiających bezpieczeństwo ruchu kolejowego. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 2 mln euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa, rozbudowa, przebudowa i remont linii kolejowych wraz z infrastrukturą przystankową i stacyjną przebudowa i remont przejazdów kolejowych modernizacja urządzeń sterowania ruchem kolejowym Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Podmioty zarządzające regionalną infrastrukturą kolejową. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 71

72 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Preferowane będą projekty wynikające ze Strategii Rozwoju Transportu Województwa Pomorskiego. W ramach Działania preferowane będą do realizacji inwestycje na liniach kolejowych cechujących się zainteresowaniem zarządców infrastruktury kolejowej i przewoźników oraz wskazanych jako ważne dla regionu ze względu na ich przewidywany pozytywny wpływ na: - poprawę dostępności do obszarów koncentracji ludności i aktywności gospodarczej, a także obszarów atrakcyjnych turystycznie; - poprawę mobilności przestrzennej zasobów pracy; - odciążenie sieci drogowej, zwłaszcza na obszarach cennych przyrodniczo. Preferowane będą projekty realizowane w ramach kompleksowych przedsięwzięć obejmujących także usprawnienie organizacji przewozów. Sieć kolejowa województwa pomorskiego ze wstępnie proponowanymi inwestycjami przedstawiona jest na Mapie nr 5 zamieszczonej w Załączniku graficznym. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania 5.3 Rozwój infrastruktury węzłów transportowych i poprawa ich dostępności Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 5: Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 1: Efektywny i bezpieczny system transportowy Działanie jest zgodne z Regionalną Strategią Rozwoju Transportu w Województwie Pomorskim na lata Poprawa wykorzystania oraz rozwój węzłowej infrastruktury transportu o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, Tworzenie warunków dla podnoszenia jakości usług transportu multimodalnego. W ramach Działania realizowane będą przedsięwzięcia w zakresie poprawy istniejącej i budowy nowej infrastruktury regionalnych węzłów transportowych oraz infrastruktury bezpośredniego dostępu do tych węzłów. Ważnym elementem Działania są inwestycje w infrastrukturę portów morskich i śródlądowych oraz lotnisk, które pociągną za sobą wzrost rangi transportowej regionu. W wyniku podejmowanych przedsięwzięć węzłowa infrastruktura transportowa zyska większą zdolność do obsługi rosnących potrzeb przewozowych. Będzie to sprzyjać wzrostowi znaczenia transportu multimodalnego, którego wykorzystanie pozytywnie oddziałuje na koszty transportu (w tym na koszty środowiskowe), a także na pobudzenie aktywności gospodarczej związanej m.in. z logistyką. W ramach Działania wsparcie mogą też uzyskać podmioty zarządzające centrami logistycznymi o znaczeniu regionalnym i ponadlokalnym. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 2 mln euro. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 72

73 Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Maksymalna wartość projektu w zakresie inwestycji dot. centrów logistycznych to 10 mln euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa, przebudowa, rozbudowa infrastruktury małych portów morskich oraz śródlądowych; przebudowa, rozbudowa, remont lotnisk; budowa, przebudowa, rozbudowa infrastruktury drogowo-kolejowej warunkującej bezpośrednią dostępność do portów morskich, portu lotniczego i lotnisk; budowa, przebudowa, rozbudowa obiektów obsługi centrów logistycznych. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Podmioty zarządzające regionalnymi portami lotniczymi, morskimi i śródlądowymi oraz centrami logistycznymi; Podmioty zarządzające regionalną infrastrukturą kolejową; Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym. Preferowane będą projekty wpisujące się w Strategię Rozwoju Transportu Województwa Pomorskiego oraz w programy rozwoju transportu drogowego, kolejowego, lotniczego, wodnego. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 73

74 PRIORYTET 6 Środowisko i energetyka przyjazna środowisku Działania 6.1. Gospodarka odpadami 6.2. Gospodarka wodna 6.3. Zarządzanie środowiskiem 6.4. Rozwój infrastruktury energetyki odnawialnej 6.5. Infrastruktura energetyczna i poszanowanie energii Cel główny Priorytetu Poprawa stanu środowiska naturalnego, ograniczenie zagrożeń ekologicznych i upowszechnianie ekologicznych źródeł energii. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany wyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Wzmocnienie regionalnego systemu gospodarki odpadami; Poprawa jakości infrastruktury gospodarki wodnej i bezpieczeństwa powodziowego; Wzrost skuteczności działań podejmowanych na rzecz poprawy stanu środowiska; Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; Poprawa efektywności systemów wytwarzania i przesyłu energii oraz ograniczenie negatywnego wpływu energetyki na środowisko. Przesłanki realizacji Priorytetu Walory środowiska naturalnego województwa pomorskiego stanowią jego ważny atut rozwojowy. Pomimo stopniowej poprawy stanu środowiska w regionie, nadal konieczne jest podejmowanie szeregu inwestycji, zwłaszcza w kontekście spełnienia standardów ekologicznych wynikających z akcesji Polski do Unii Europejskiej. Wiąże się to przede wszystkim ze zmniejszeniem obciążenia środowiska odpadami oraz poprawą efektywności wykorzystania energii. Działania uzupełniające w zakresie infrastruktury ochrony środowiska, zwłaszcza w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w aglomeracjach od 2 do 15 tys. RLM realizowane będą w ramach Priorytetu 9. Lokalna infrastruktura podstawowa. Sposób gospodarowania odpadami komunalnymi w województwie w dalszym ciągu jest niezadowalający, gdyż w większości nie są one poddawane odzyskowi, a jedynie unieszkodliwiane poprzez składowanie. W zakresie gospodarki odpadami realizacja Priorytetu przyczyni się do realizacji Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami, zgodnie z którym konieczna jest budowa jeszcze 8 kompleksowych zakładów zagospodarowania odpadów w regionie wraz z systemami selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz wspieranie innych działań zmierzających do uporządkowania gospodarki odpadami, jak np. rozwiązanie problemu odpadów medycznych. Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych oraz bezpieczne składowanie pozostałych odpadów stanowi niezbędny warunek dla zapewnienia bezpieczeństwa istniejących zasobów środowiska. Część województwa jest zagrożona powodzią (Żuławy Wiślane, Dolina Dolnej Wisły, część strefy nadmorskiej, doliny rzek Przymorza zwłaszcza Słupi, Łupawy i Redy). Dlatego istotną kwestią jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Ochrona przeciwpowodziowa Żuław będzie realizowana w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, natomiast w RPO WP uwaga zostanie skupiona na zlewniach rzek Przymorza. Dotychczasowy zakres działań w tym zakresie był niewystarczający, stąd warunkiem zagwarantowania 74

75 pełnego bezpieczeństwa powodziowego jest podejmowanie przedsięwzięć mających na celu budowę, rozbudowę lub przebudowę infrastruktury ochrony przed powodzią. Równie ważna jest poprawa stosunków wodnych zwłaszcza w środkowej i wschodniej części województwa, gdzie ogólne niedobory wodne kompleksu rolno-leśnego w roku średnio suchym są znaczne i sięgają ponad 220 mln m 3. Do zwiększenia bezpieczeństwa powodziowego oraz poprawy stosunków wodnych i minimalizacji skutków suszy przyczyni się m.in. realizacja Programu Małej Retencji Województwa Pomorskiego do roku 2015, zakładającego budowę, rozbudowę lub przebudowę na terenie województwa kilkuset urządzeń wodnych - w tym zwłaszcza zbiorników retencyjnych, i zapewnienie ich odpowiedniej rezerwy powodziowej wraz z prawidłowym utrzymaniem rzek i infrastruktury gospodarki wodnej. Dodatkowo, zbiorniki retencyjne będą mogły pełnić funkcję turystyczną. Kolejny problem z zakresu gospodarki wodnej wymagający rozwiązania zwłaszcza na terenach zurbanizowanych to kwestia podczyszczania i bezpiecznego dla środowiska odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Stąd w ramach priorytetu możliwe będzie prowadzenie działań inwestycyjnych związanych z budową, rozbudową i przebudową systemów odbioru, odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych. Ważne jest również podejmowanie działań w zakresie monitoringu środowiska, będącego źródłem obiektywnej informacji o jego stanie i stanowiącego wsparcie dla procesów zarządzania w ochronie środowiska. Jednym z istotnych elementów decydujących o zrównoważonym rozwoju regionu jest racjonalne wykorzystanie dużych zasobów odnawialnych źródeł energii, jakie posiada województwo pomorskie (głównie biomasa, energia wiatrowa, energia słoneczna). Obecnie udział tych źródeł w bilansie energetycznym regionu jest niski, co zwraca uwagę na konieczność promowania i dofinansowania tego sektora. Podjęcie przedsięwzięć mających na celu wzrost wykorzystania i promocję tych źródeł przyniesie korzyści w postaci dywersyfikacji źródeł energii, zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego oraz zmniejszenia negatywnego oddziaływania produkcji energii na środowisko. W kontekście obniżenia negatywnego wpływu na środowisko konwencjonalnych procesów energetycznych, a zwłaszcza zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, istotne są działania prowadzące do zwiększenia sprawności wykorzystania istniejących instalacji i urządzeń. Istotna jest też zmiana struktury zużywanych paliw oraz rozwój rozproszonej generacji różnych rodzajów energii, w tym wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu z ciepłem. Duże znaczenie, zwłaszcza dla rozwoju obszarów wiejskich ma jakość istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej, zapewniającej niezawodność dostaw energii elektrycznej. Inwestycje realizowane w ramach Priorytetu pozwolą na poprawę sytuacji ekologicznej, podniosą jakość życia mieszkańców, a także poprawią możliwości lokowania nowych inwestycji w regionie. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu przyniesie w długim horyzoncie czasowym następujące efekty: a) Kompleksowe rozwiązanie problemu unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych; b) Poprawa stanu środowiska naturalnego w wyniku ograniczenia ilości zanieczyszczeń przedostających się do gleby, wód i powietrza; c) Zapewnienie bezpiecznego poziomu zasobów wodnych oraz zwiększenie stopnia bezpieczeństwa powodziowego; d) Usprawnienie procesów decyzyjnych w zarządzaniu środowiskiem; e) Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego regionu i ograniczenie negatywnego wpływu energetyki na środowisko. 75

76 Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji funduszy strukturalnych: 39, 40, 41, 42, 43, 44, 47, 48, 50, 54 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 6 Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych Liczba wybudowanych/ przebudowanych w ramach wsparcia obiektów infrastruktury gospodarki odpadami Liczba wybudowanych / przebudowanych urządzeń małej retencji Produkt szt szt 0 (2006 r.) 160 (2004 r.) Liczba wdrożonych projektów wsparcia 0 3. szt zarządzania ochroną środowiska (2006 r.) Liczba nowych / zmodernizowanych w ramach 0 4. wsparcia urządzeń / instalacji do produkcji szt (2006 r.) i przesyłu energii odnawialnej Długość wybudowanych i zmodernizowanych w ramach wsparcia sieci elektroenergetycznych 5. km średniego i niskiego napięcia na obszarach wiejskich Rezultat Odsetek odpadów komunalnych trafiających do 0 1. regionalnych zakładów zagospodarowania % (2006 r.) odpadów wspartych w ramach programu 2. Pojemność zbiorników małej retencji mln m 3 30 (2005 r.) Energia cieplna wyprodukowana z odnawialnych TJ źródeł energii (2003 r.) Energia elektryczna wyprodukowana GWh z odnawialnych źródeł energii (2004 r.) 1. Odsetek odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi 2. Udział odnawialnych źródeł energii w ogólnej produkcji energii cieplnej 3. Udział odnawialnych źródeł energii w ogólnej produkcji energii elektrycznej Oddziaływanie % % % monitoring programu monitoring programu/ ZMiUW monitoring programu 0 (2006 r.) monitoring programu 4 (2004 r.) 11 (2003 r.) 3,6 (2002 r.) 15 Wojewódzki System Odpadowy 120 ZMiUW 20 GUS GUS 7,5 GUS Wojewódzki System Odpadowy GUS * Rokiem docelowym jest rok

77 DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje 6.1. Gospodarka odpadami Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska Działanie jest zgodne z: - Programem Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego, - Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami. Wdrażanie efektywnych ekonomicznie i ekologicznie kompleksowych systemów gospodarki odpadami oraz likwidacja zagrożeń wynikających ze składowania odpadów. Działanie dotyczy infrastruktury gospodarki odpadami o charakterze ponadlokalnym. Działanie przyczyni się do realizacji Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami. W ramach Działania wspierana będzie budowa, rozbudowa i przebudowa regionalnych zakładów zagospodarowania odpadów komunalnych obejmujących swym zasięgiem do 150 tys. mieszkańców, w tym instalacji do odzysku i recyklingu lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Wspierane będzie także tworzenie systemów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w szczególności odpadów niebezpiecznych. Działanie umożliwi rozwiązanie problemów związanych z unieszkodliwianiem odpadów medycznych, weterynaryjnych i odpadów niebezpiecznych wydzielonych z odpadów komunalnych. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 2 mln euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa i rozbudowa regionalnych zakładów zagospodarowania odpadów, w tym takich ich elementów jak: stacje przeładunkowe odpadów, instalacje do odzysku lub recyklingu odpadów, systemy selektywnego zbierania odpadów; rekultywacja nieczynnych składowisk odpadów, w tym składowisk odpadów niebezpiecznych; budowa, rozbudowa lub przebudowa instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych wydzielonych z odpadów komunalnych, odpadów medycznych i weterynaryjnych oraz odpadów zawierających azbest wraz z systemami ich zbiórki; Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jst/związku komunalnego, w których jst/związek komunalny posiada większość udziałów lub akcji; Podmioty wybrane w wyniku postępowania przeprowadzonego na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych, wykonujące usługi publiczne na podstawie umowy zawartej z jst; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym. Preferowane będą projekty: - związane z budową zakładów zagospodarowania odpadów wraz z systemami selektywnej zbiórki wynikające z Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami; - wynikające z Programu Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego. 77

78 Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów 6.2. Gospodarka wodna Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska Działanie jest zgodne z zapisami Programu Małej Retencji Województwa Pomorskiego do roku Zapewnienie dyspozycyjnych zasobów wodnych poprzez spowolnienie odpływu wód powierzchniowych i zwiększenie retencji, Zwiększenie stopnia bezpieczeństwa powodziowego i przeciwdziałanie skutkom przejściowych okresów suszy. Działanie umożliwi realizację inwestycji z zakresu gospodarki wodnej oraz ochrony przed powodzią i suszą. W ramach Działania możliwa będzie budowa nowych lub przebudowa istniejących wałów przeciwpowodziowych i polderów. Realizowane będą również przedsięwzięcia związane z retencjonowaniem wody i poprawą stanu technicznego istniejących zbiorników, a także urządzeń wodnych. W ramach Działania może być realizowana budowa i modernizacja stawów, zbiorników retencyjnych i zbiorników wielozadaniowych o pojemności mniejszej niż 10 mln m 3 oraz stopni wodnych. Zapewnienie odpowiedniej rezerwy powodziowej zbiorników wraz z prawidłowym utrzymaniem rzek i istniejącej infrastruktury gospodarki wodnej przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa powodziowego oraz zminimalizuje skutki suszy. W ramach Działania mogą być również realizowane projekty związane budową, rozbudową lub przebudową systemów odbioru, odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych. Realizowane w ramach Działania przedsięwzięcia sprzyjać również będą naturalnej retencji wód i minimalizowaniu skutków ekstremalnych zjawisk klimatycznych oraz przeciwdziałać obniżaniu poziomu wód gruntowych. Retencja będzie wspomagana m.in. poprzez utrzymanie terenów podmokłych, a także zalesienia. W ramach projektów z zakresu ochrony przed powodzią oraz systemów odbioru, odprowadzania i oczyszania wód opadowych i roztopowych uprawnione będą obszary zlewni rzek Przymorza (patrz: Mapa nr 6 zamieszczona w Załączniku graficznym). Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 1 mln euro. Maksymalna wartość projektu w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i zwiększania naturalnej retencji dolin rzecznych to 10 mln euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa lub przebudowa wałów przeciwpowodziowych wraz z niezbędnymi drogami dojazdowymi; Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 78

79 Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata regulacja i utrzymanie cieków wodnych (pogłębianie, stabilizacja brzegów, prace remontowe w korytach rzecznych, itd.), uwzględniające potrzeby ochrony przyrody, w tym różnorodności biologicznej; budowa, rozbudowa i przebudowa systemów odbioru, odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych; tworzenie polderów oraz innych form zwiększania retencyjności, obejmujących np. zalesienia, zadrzewienia, zakrzaczenia i renaturyzację terenów wodnobłotnych; budowa lub przebudowa urządzeń małej retencji; budowa lub przebudowa stacji pomp; budowa lub przebudowa stopni wodnych; Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej; Lasy Państwowe; Spółki wodne. Preferowane będą projekty: - wynikające z Programu Małej Retencji Województwa Pomorskiego do roku 2015; - przyczyniające się do poprawy bilansu wodnego wykorzystujące lub zwiększające naturalne zdolności retencyjne zlewni. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania 6.3. Zarządzanie środowiskiem Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 5: Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska Działanie jest zgodne z zapisami Programu Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego. Usprawnienie funkcjonowania systemu informacji o środowisku i zagrożeniach ekologicznych. Działanie stworzy możliwości realizacji projektów dotyczących wdrażania systemów monitoringu, kontroli i zapobiegania zanieczyszczeniom środowiska, jak i systemów zarządzania przeciwpowodziowego. Umożliwi ono także budowanie systemów informacji meteorologicznej i informacji o zagrożeniach klęskami żywiołowymi, a także przyczyni się do tworzenia i rozwoju regionalnych systemów informacji przestrzennej wykorzystujących aplikacje GIS. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 100 tys. euro. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 79

80 Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: tworzenie systemów monitoringu środowiska, w tym m.in. systemów informowania, ostrzegania i reagowania na zagrożenia; monitoring stanu zagrożenia powodziowego; wdrażanie nowych narzędzi i metod obserwacji stanu środowiska; przygotowanie nowych lub modernizacja istniejących baz danych do gromadzenia i przetwarzania informacji o środowisku (np. w postaci map); Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Organy administracji rządowej w województwie; Jednostki organizacyjne Lasów Państwowych; Jednostki badawczo-rozwojowe; Jednostki organizacyjne PAN; Szkoły wyższe. Preferowane będą projekty: - kompleksowe, integrujące działania kilku instytucji (partnerów). Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania 6.4. Rozwój infrastruktury energetyki odnawialnej Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska Działanie jest zgodne z zapisami: - Regionalnej Strategii Energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych, - Programem Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego. Stworzenie warunków dla upowszechniania produkcji i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. W ramach Działania realizowane będą przedsięwzięcia ukierunkowane na wykorzystanie źródeł odnawialnych (głównie wiatr, woda i biomasa) do produkcji energii elektrycznej lub ciepła. Działanie umożliwi budowę, rozbudowę lub przebudowę infrastruktury oraz zakup urządzeń niezbędnych do produkcji i dystrybucji (przyłącza) energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych. Możliwe będzie również wsparcie zakładania plantacji roślin energetycznych na potrzeby lokalnych systemów elektroenergetycznych opartych na źródłach odnawialnych. Realizowane w ramach działania przedsięwzięcia pozwolą na zwiększenie dywersyfikacji źródeł energii w regionie i pełniejsze wykorzystanie lokalnych zasobów energii odnawialnej oraz przyczynią się do poprawy jakości powietrza. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 250 tys. euro. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 80

81 Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa, rozbudowa lub przebudowa infrastruktury oraz zakup urządzeń służących do produkcji i przesyłu energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych (energia wiatrowa, wodna, geotermalna, słoneczna, biomasa, biopaliwa); budowa lub przebudowa infrastruktury przyłączeniowej niezbędnej do odbioru i przesyłu energii elektrycznej lub ciepła ze źródeł odnawialnych; budowa lokalnych systemów elektroenergetycznych opartych na źródłach odnawialnych wraz z zakładaniem plantacji roślin energetycznych. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jst/związku komunalnego, w których jst/związek komunalny posiada większość udziałów lub akcji; Podmioty wybrane w wyniku postępowania przeprowadzonego na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych wykonujące usługi publiczne na podstawie umowy zawartej z jst; Podmioty zarządzające infrastrukturą energetyczną; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym; Preferowane będą projekty: zgodne z zapisami gminnych założeń do planów (i planów) zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; wynikające z zapisów Regionalną Strategią Energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych; w odniesieniu do energetyki wodnej: połączone z działaniami na rzecz bezpieczeństwa powodziowego i retencjonowania zasobów wodnych; kompleksowe, obejmujące obszar gminy lub istotny jej fragment. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania 6.5. Infrastruktura energetyczna i poszanowanie energii Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska Działanie jest zgodne z zapisami: Regionalnej Strategii Energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych, Programem Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego. Zwiększenie efektywności wykorzystania energii oraz zmniejszenie kosztów użytkowania energii; Zwiększenie udziału wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej w układzie skojarzonym w systemach scentralizowanych; Zmniejszenie udziału paliw stałych w procesie wytwarzania energii cieplnej oraz redukcja emisji zanieczyszczeń do atmosfery; Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 81

82 Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje W ramach Działania przewidziane do realizacji są projekty związane z rozbudową lub przebudową systemów ciepłowniczych, także w połączeniu ze zmianą nośników energii w źródłach lokalnych z paliw stałych na ekologiczne oraz wyposażeniem w instalacje ograniczające wielkość emisji do powietrza substancji zanieczyszczających. Działanie obejmować będzie także projekty polegające na rozbudowie, przebudowie i wymianie urządzeń wytwarzających energię dla zmniejszenia energochłonności i negatywnego oddziaływania na środowisko (np. zastosowanie biomasy lub gazu w źródłach ciepła). Umożliwiona będzie również kompleksowa termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, poza obiektami administracji publicznej. Ponadto Działanie umożliwi budowę i przebudowę sieci elektroenergetycznych z zastrzeżeniem finansowego udziału środków właściwego samorządu gminnego na poziomie co najmniej 1% całkowitej wartości inwestycji. Projekty w zakresie sieci elektroenergetycznych będą realizowane wyłącznie na obszarach strukturalnie słabych, zdefiniowanych na poziomie gmin (NTS V), jako wykazujące się niekorzystnymi w stosunku do średniej dla wszystkich gmin wiejskich, wiejskomiejskich i miast do 35 tys. mieszkańców, wskaźnikami w zakresie: bezrobocia, uzależnienia ludności od świadczeń społecznych, aktywności gospodarczej oraz dochodów własnych gmin (patrz: Mapa nr 7 zamieszczona w Załączniku graficznym). Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 250 tys. euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: rozbudowa lub przebudowa systemów ciepłowniczych (źródła, węzły i sieci) i wyposażenie ich w instalacje ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza; budowa źródeł wytwarzających energię elektryczną w skojarzeniu z ciepłem przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów użyteczności publicznej w systemy bardziej przyjazne dla środowiska, w szczególności ograniczenie niskiej emisji (z wyłączeniem obiektów administracji publicznej np. budynków urzędów gmin czy miast); kompleksowa termomodernizacja grup obiektów użyteczności publicznej, połączona także z przebudową źródeł wytwarzania energii (z wyłączeniem obiektów administracji publicznej np. budynków urzędów gmin czy miast); budowa, odbudowa, rozbudowa i przebudowa sieci energetycznych średniego i niskiego napięcia oraz obiektów infrastruktury energetycznej i urządzeń technicznych zapewniających prawidłową dystrybucję, ograniczenie strat sieciowych i czasu trwania przerw w zasilaniu odbiorców. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jst/związku komunalnego, w których jst/związek komunalny posiada większość udziałów lub akcji; Podmioty wybrane w wyniku postępowania przeprowadzonego na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych wykonujące usługi publiczne na podstawie umowy zawartej z jst; Podmioty zarządzające infrastrukturą energetyczną; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym. Preferowane będą projekty: wynikające z zapisów gminnych założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; wynikające z zapisów Regionalnej Strategii Energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych; 82

83 kompleksowe obejmujące obszar gminy lub istotny jej fragment; przyczyniające się do obniżenia wielkości emisji do powietrza substancji zanieczyszczających, zwłaszcza w obszarach o dużej gęstości zaludnienia oraz na terenach o dużych walorach przyrodniczych i zdrowotnych; preferujące odnawialne źródła energii. Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 83

84 PRIORYTET 7 Atrakcyjność turystyczna Działania 7.1. Infrastruktura wzmacniająca potencjał turystyczny 7.2. Promocja i informacja turystyczna 7.3. Regionalne dziedzictwo kulturowe o potencjale turystycznym 7.4. Wspieranie i zachowanie walorów przyrodniczych Cel główny Priorytetu Efektywne wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki w regionie. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany wyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Dywersyfikacja i podnoszenie jakości oferty turystycznej; Rozwijanie systemu informacji turystycznej i kulturalnej oraz promocja produktów turystycznych; Poprawa atrakcyjności turystycznej obiektów dziedzictwa kulturowego; Zrównoważone wykorzystanie walorów przyrodniczych regionu w rozwoju turystyki. Przesłanki realizacji Priorytetu Jednym z najważniejszych czynników konkurencyjności województwa pomorskiego jest duże zróżnicowanie i wyjątkowe bogactwo środowiska przyrodniczego oraz kulturowego. Czynniki te decydują m.in. o wielkości potencjału turystycznego i mają kluczowe znaczenie dla atrakcyjności województwa. Warunkiem efektywnego wykorzystania potencjału turystycznego regionu, obok zachowania i ochrony zasobów naturalnych i dziedzictwa kulturowego, są inwestycje w publiczną infrastrukturę turystyczną i podnoszenie jakości obsługi ruchu turystycznego, powiązanie ze stworzeniem spójnego systemu informacji turystycznej i skuteczną promocją produktów turystycznych regionu. Działania te przyczyniają się do rozwoju konkurencyjnej gospodarki turystycznej, tworzenia miejsc pracy i kreowania atrakcyjnego wizerunku regionu, także dla inwestorów. Inwestycje w publiczną infrastrukturę turystyczną poprawiają dostępność turystyczną regionu i możliwości penetracji turystycznej, pozwalając jednocześnie na rozwój nowych form turystyki. Przyczyniają się one do wydłużenia sezonu turystycznego, a odpowiednio kierunkując ruch turystyczny, ograniczą istniejące i potencjalne konflikty przestrzenne i środowiskowe charakterystyczne dla turystyki masowej. Istotnym czynnikiem wzrostu atrakcyjności turystycznej województwa jest także dążenie do zachowania i rozwoju dziedzictwa kulturowego, będącego świadectwem bogatych tradycji i tożsamości regionalnej. Zasoby dziedzictwa kulturowego tworzą ogromne i ciągle jeszcze słabo wykorzystane możliwości rozwojowe regionu. Podjęte w tym zakresie przedsięwzięcia pozwolą na dywersyfikację oraz poprawę jakości oferty turystycznej i kulturalnej oraz przyczynią się do wzrostu roli turystyki i kultury jako czynników stymulujących rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Mając na względzie walory przyrodnicze regionu decydujące o jakości życia mieszkańców i o jego potencjale turystycznym, należy podjąć także działania ukierunkowane na zachowanie i racjonalne wykorzystanie tych zasobów zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu: Realizacja Priorytetu przyniesie w długim horyzoncie czasowym następujące efekty: a) Wzrost ruchu turystycznego (krajowego i zagranicznego); 84

85 b) Powstanie nowych miejsc pracy w sektorze turystyki (w tym na obszarach wiejskich); c) Podniesienie poziomu dochodów z turystyki w skali regionu; d) Wydłużenie sezonu turystycznego; e) Wykreowanie silnych, regionalnych marek produktów kulturalnych, turystycznych i tradycyjnych; f) Zwiększenie powierzchni obszarów cennych przyrodniczo wykorzystywanych pod kątem turystycznym. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 24, 56, 57, 58, 76, 79, 58, 59, 60, 61, 51, 56, 57 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 7 (wartości wskaźników zostaną uzupełnione w terminie późniejszym) Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych , 1. Liczba nowych / rozbudowanych / zmodernizowanych obiektów infrastruktury turystycznej Liczba nowych punktów informacji turystycznej / inicjatyw na rzecz nowych produktów turystycznych Liczba zrewaloryzowanych / zaadaptowanych / obiektów dziedzictwa kulturowego Powierzchnia udostępnionych turystycznie obszarów cennych przyrodniczo Liczba turystów korzystających z infrastruktury turystycznej / obiektów dziedzictwa kulturowego wspartych w ramach programu Produkt Rezultat szt szt szt km 2 tys. 2. Liczba trwałych produktów turystycznych szt 3. Liczba klientów korzystających z systemu informacji turystycznej i kulturalnej 1. Liczba turystów: krajowych zagranicznych 2. Odsetek zatrudnionych w usługach turystycznych i kulturalnych tys. Oddziaływanie tys. 0 (2006 r.) (2004 r.) 3,5 mln 0,7 mln monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu Instytut Turystyki % GUS 3. Udział turystyki w tworzeniu PKB % GUS * Rokiem docelowym jest rok

86 DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci 7.1. Infrastruktura wzmacniająca potencjał turystyczny Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne. Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia. Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 5: Wzmacnianie subregionalnych ośrodków rozwojowych. Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska. Działanie jest zgodne ze Strategią Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata Rozwój oraz poprawa jakości i dostępności publicznej infrastruktury turystycznej. Wspierane będą projekty służące poprawie stanu i rozwojowi publicznej infrastruktury turystycznej, umożliwiającej rozwój usług turystycznych, m.in. w postaci bazy noclegowej i gastronomicznej oraz usług towarzyszących. Wspierane będą również przedsięwzięcia inwestycyjne niezbędne do właściwego i zrównoważonego rozwoju form turystyki wymagających specjalistycznej infrastruktury. Projekty realizowane w ramach Działania usprawnią dostęp do obiektów i atrakcji turystycznych oraz przyczynią się do rozwoju w nich funkcji turystycznych. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 1 mln Euro. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: budowa, rozbudowa i modernizacja publicznej infrastruktury turystycznej (m.in. szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe, porty i przystanie żeglarskie, pomosty cumownicze, parkingi, oznakowanie tras i szlaków); budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury i obiektów o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym służących rozwojowi specyficznych form turystyki; budowa, rozbudowa i modernizacja urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego (m.in. parki i urządzone ścieżki ruchowe, urządzone odcinki wybrzeża morskiego, tężnie, grzybki inhalacyjne, pijalnie uzdrowiskowe, lecznicze i rehabilitacyjne baseny uzdrowiskowe); budowa, rozbudowa i modernizacja publicznej infrastruktury poprawiającej dostępność do obiektów i atrakcji turystycznych wyłącznie w powiązaniu z w/w projektami (m.in. ciągi komunikacyjne i infrastruktura dla niepełnosprawnych). Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Spółki prawa handlowego z większościowym udziałem jst/związku; Porozumienia lub stowarzyszenia jst; Jednostki organizacyjne Lasów Państwowych; Parki Narodowe i Parki Krajobrazowe; Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna i lokalne organizacje turystyczne; Organizacje pozarządowe nie działające w celu osiągania zysków, prowadzące działalność statutową w obszarze turystyki. 86

87 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Preferowane będą projekty: realizowane w partnerstwie, kompleksowe, o charakterze sieciowym, mające zasięg ponadlokalny; wynikające ze Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata oraz programów ją realizujących; lokalizowane w granicach lub bezpośrednim sąsiedztwie obszarów objętych Programem Natura 2000, parków narodowych, parków krajobrazowych i gmin uzdrowiskowych. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Innowacyjna Gospodarka, a także do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów 7.2. Promocja i informacja turystyczna Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne; Cel strategiczny 4: Efektywna sfera publiczna Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Działanie jest zgodne z: Strategią Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata Integracja i usprawnienie systemu informacji turystycznej i kulturalnej; Tworzenie, rozwijanie i promowanie markowych produktów turystycznych. Działanie umożliwi realizację przedsięwzięć służących wykreowaniu i promocji regionalnych marek produktów turystycznych, kulturowych i tradycyjnych wykorzystujących specyficzne zasoby regionalne. Ważnym elementem realizacji Działania będą przedsięwzięcia nastawione na wdrożenie regionalnego systemu informacji turystycznej, systemu monitoringu rynku turystycznego, a także na finansowanie organizacji i/lub udziału w ważnych wydarzeniach związanych z promocją walorów turystycznych regionu. Oczekiwane są także projekty związane z wdrażaniem nowoczesnych systemów usprawniających zarządzanie i efektywność przedsiębiorców i organizacji turystycznych, jak również projekty służące poprawie jakości kształcenia kadr turystycznych w regionie. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 100 tys. Euro. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: opracowanie, rozwój i promocja produktów turystycznych, kulturowych i tradycyjnych (produkty spożywcze) wykorzystujących specyficzne zasoby regionalne, w tym m.in. wykonywanie analiz i badań marketingowych; integracja i rozbudowa systemu informacji turystycznej (poprzez budowę nowych oraz rozbudowę i modernizację istniejących centrów i punktów informacji turystycznej, w tym rozwój systemów informacyjnych, uruchamianie infokiosków i innych nowoczesnych rozwiązań, rozszerzanie Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 87

88 Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata i doskonalenie oferty wydawnictw informacyjnych i promocyjnych); finansowanie organizacji i/lub udziału w imprezach wystawienniczych i targowych oraz innych wydarzeniach o randze ponadregionalnej w kraju i zagranicą powiązanych z promocją walorów turystycznych regionu; organizacja i przygotowanie kampanii reklamowych promujących walory turystyczne (w tym kulturowe) województwa w kraju i poza jego granicami. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna i lokalne organizacje turystyczne; Organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągania zysków, prowadzące działalność statutową w obszarze turystyki i kultury. Preferowane będą projekty: realizowane w partnerstwie, kompleksowe, mające zasięg ponadlokalny; wynikające ze Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata oraz programów ją realizujących; zwiększające stałe zatrudnienie w rejonach wysokiego bezrobocia i zagrożonych peryferyzacją; wdrażające nowe produkty turystyczne, kulturowe i tradycyjne, wykorzystujące elementy regionalnego i lokalnego dziedzictwa kulturowego. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Innowacyjna Gospodarka. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania 7.3. Regionalne dziedzictwo kulturowe o potencjale turystycznym Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne. Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 3: Rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia Działanie jest zgodne z: Strategią Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata ; Wojewódzkim Programem Opieki nad Zabytkami. Poprawa stanu technicznego, jakości oferty turystycznej i dostępności obiektów dziedzictwa kulturowego charakterystycznego dla regionu. Istotna grupa przedsięwzięć finansowanych w ramach tego Działania dotyczyć będzie rewaloryzacji i modernizacji obiektów dziedzictwa kulturowego na obszarach o istotnym znaczeniu dla kultury i tożsamości regionu. W ramach działania wspierane będą również przedsięwzięcia, które poprawią dostępność do obiektów zabytkowych, czyniąc je bardziej atrakcyjnymi, a także inwestycje dotyczące zagospodarowania ich otoczenia. Umożliwiona zostanie również realizacja projektów służących rozwojowi i poprawie jakości usług instytucji kultury, wpływających na wzbogacenie ich oferty. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 1 min Euro. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 88

89 Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: modernizacja, rewaloryzacja, renowacja, konserwacja oraz adaptacja budynków i budowli o znaczeniu historycznym, nadanie im nowych funkcji użytkowych: kulturowych oraz turystycznych, w tym także m. in. zabezpieczenie obiektów dziedzictwa kulturowego na wypadek zagrożeń; modernizacja, rewaloryzacja, renowacja, konserwacja, oraz adaptacja zespołów fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych i nadanie im nowych funkcji użytkowych: kulturowych oraz turystycznych; modernizacja, rewaloryzacja, renowacja, konserwacja i zagospodarowanie zabytkowych ogólnodostępnych zespołów pałacowo-parkowych, założeń parkowych oraz zabytków sztuki inżynieryjnej, kompleksowych założeń przemysłowych i folwarcznych wraz z nadaniem im nowych funkcji kulturowych i turystycznych; renowacja, rewaloryzacja i konserwacja zabytkowych budynków sakralnych stanowiących atrakcję turystyczną; kompleksowe zagospodarowywanie otoczenia obiektów zabytkowych w powiązaniu z w/w typami projektów; tworzenie nowych oraz przeciwdziałanie niszczeniu istniejących stanowisk i obiektów archeologicznych tworzących własna formę krajobrazowo turystyczną (np. grodziska, kurhany, kopce); poprawa dostępu do obiektów zabytkowych (budowa i modernizacja ciągów komunikacyjnych: dróg dojazdowych, alei zabytkowych, kładek oraz tworzenie infrastruktury dla niepełnosprawnych itp.). Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Państwowe lub samorządowe instytucje kultury; Organizacje pozarządowe nie działające w celu osiągania zysków, prowadzące działalność statutową w dziedzinie kultury; Kościoły i związki wyznaniowe. Preferowane będą projekty: wynikające z zapisów wojewódzkiego i gminnych programów opieki nad zabytkami; wynikające ze Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata oraz programów ją realizujących; dotyczące obiektów objętych formami ochrony zabytków zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP 7.4. Wspieranie i zachowanie walorów przyrodniczych Priorytet I. Konkurencyjność Cel strategiczny 5: Silna pozycja i powiązania Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta w układzie ponadregionalnym, głównie bałtyckim; Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 89

90 Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Działanie jest zgodne ze Strategią Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata Turystyczne wykorzystanie terenów atrakcyjnych przyrodniczo, Odtwarzanie i wzbogacanie różnorodności biologicznej. W ramach Działania wspierane będą przedsięwzięcia ukierunkowane na zrównoważone wykorzystanie obszarów cennych przyrodniczo i atrakcyjnych turystycznie (m.in. parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary sieci Natura 2000). Działanie stwarza także możliwości dla realizacji przedsięwzięć w zakresie zachowania różnorodności biologicznej i wzmocnienia ochrony ekosystemów zagrożonych oraz cennych przyrodniczo. Minimalna wartość projektu w tym Działaniu to 100 tyś Euro. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu ochrony, rewaloryzacji i udostępniania obszarów chronionych, obejmujące np. budowę, rozbudowę lub modernizację infrastruktury kierunkującej ruch turystyczny w wyznaczone miejsca na obszarach cennych przyrodniczo (szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe, ścieżki dydaktyczne, pomosty komunikacyjne, platformy widokowe, wieże obserwacyjne, parkingi itp.); finansowanie ochrony i restytucji różnorodności gatunkowej i ekosystemowej (np. restytucja łososia, troci, żółwia błotnego, foki, ochrona siedlisk i in.); rewaloryzacja parków gminnych i podworskich jako dóbr kultury i banku genów. Jst; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Organy administracji rządowej w województwie; Parki Narodowe i Krajobrazowe; Jednostki organizacyjne Lasów Państwowych; Organizacje pozarządowe nie działające w celu osiągania zysków; Jednostki naukowo-badawcze; Szkoły wyższe. Preferowane będą projekty: partnerskie, kompleksowe, o oddziaływaniu ponadlokalnym; wynikające ze Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata oraz programów ją realizujących. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu: PO Infrastruktura i Środowisko. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 90

91 PRIORYTET 8 Ochrona zdrowia i system ratownictwa Działania 8.1. Infrastruktura ochrony zdrowia 8.2. Zintegrowany system ratownictwa Cel główny Priorytetu Poprawa jakości i dostępności specjalistycznych usług zdrowotnych oraz poprawa funkcjonowania systemu ratownictwa. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany powyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Poprawa dostępności i jakości usług w obiektach ochrony zdrowia o znaczeniu regionalnym; Stworzenie warunków dla funkcjonowania zintegrowanego regionalnego systemu ratownictwa. Przesłanki realizacji Priorytetu W kontekście poprawy jakości życia mieszkańców regionu istotne jest podjęcie działań zmierzających do poprawy dostępności i jakości usług w publicznych placówkach ochrony zdrowia, ważnych z punktu widzenia regionu. Sytuacja zdrowotna mieszkańców województwa pomorskiego przedstawia się niekorzystnie na tle kraju, zwłaszcza pod względem zachorowalności i umieralności na choroby nowotworowe, choroby układu sercowo-naczyniowego oraz cukrzycę. Profilaktyka, diagnostyka i leczenie tych i innych chorób możliwa jest jedynie w dobrze wyposażonych, specjalistycznych placówkach posiadających sprzęt medyczny spełniający najwyższe standardy. Dużym wyzwaniem jest także tworzenie warunków dla rozwoju zintegrowanego regionalnego systemu ratownictwa, którego głównym celem jest ochrona życia i zdrowia ludzi oraz zapobieganie zagrożeniom dla środowiska. Obok ochrony przeciwpowodziowej i działań zapewniających bezpieczeństwo drogowe, niezbędne jest także stworzenie warunków szybkiego reagowania w innego rodzaju sytuacjach kryzysowych. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu w długim horyzoncie czasowym przyniesie następujące efekty: a) Podniesienie standardu obiektów ochrony zdrowia o znaczeniu regionalnym oraz unowocześnienie ich wyposażenia; b) Obniżenie wskaźnika śmiertelności w wyniku wypadków i innych stanów nagłego zagrożenia zdrowia i życia; c) Zmniejszenie wskaźnika umieralności mieszkańców województwa (zwłaszcza na choroby nowotworowe, układu sercowo-naczyniowego i cukrzycę). Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 54, 55, 76, 79 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 8 91

92 Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych Liczba nowego / zmodernizowanego w ramach wsparcia: wyposażenia medycznego obiektów infrastruktury ochrony zdrowia Liczba doposażonych jednostek organizacyjnych służb ratowniczych Średni czas oczekiwania do poradni specjalistycznych w publicznej ochronie zdrowia Liczba programów profilaktycznych / liczba zoz-ów realizujących programy profilaktyczne Obszar województwa objęty systemem ratownictwa medycznego Produkt szt szt Rezultat dni szt. % 2006 r. 150 (ZPORR) 2 (ZPORR) (2006 r.) SOR-ów (w tym 5 nowopowstałych) 41 pozostałych jednostek służb ratowniczych (2005 r.) a) 1 dzień (na bieżąco) (2005 r.) 6 / /335 (2005 r.) 65% liczby ludności 100% liczby ludności Obszar województwa pomorskiego objętego ścieżką życia 8 minut b) % (2005r.) 14,65 25,57 Oddziaływanie 1. Wskaźnik umieralności na choroby nowotworowe / układu sercowonaczyniowego Liczba zgonów / 100 tys. ludności 2. Śmiertelność ofiar zdarzeń nagłych w ścieżce życia % (2004 r.) 239 / / 220 (2005r.) 2,0 1,5 monitoring programu monitoring programu NFZ Pomorski Oddział Wojewódzki NFZ Pomorski Oddział Wojewódzki Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego KWP, KW PSP Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego Stacje pogotowia ratunkowego woj. pom. a) Wynik otrzymany jest średnią czasu oczekiwania do wszystkich poradni typu: onkologiczna, kardiologiczna i diabetologiczna na terenie województwa. b) Ścieżka życia pojęcie uwzględniające wszystkie czynniki mające wpływ na ocalenie życia człowieka, od momentu, w którym uległ nagłemu urazowi bezpośrednio zagrażającemu jego życiu w wyniku działania czynnika wewnętrznego (samoistnego chorobotwórczego) lub zewnętrznego. DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi 8.1. Infrastruktura ochrony zdrowia Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 2: Silne i zintegrowane społeczeństwo Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 3: Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach słabych strukturalnie Działanie jest zgodne z zapisami Programu Zdrowie dla Pomorzan * Rokiem docelowym jest rok

93 dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Podniesienie jakości, efektywności i dostępności usług w specjalistycznych placówkach ochrony zdrowia istotnych z punktu widzenia regionu oraz rozszerzenie ich możliwości diagnostycznych i terapeutycznych; Promowanie zdrowego trybu życia mieszkańców i profilaktyka zdrowotna. Realizacja Działania przyczyni się do wzmocnienia funkcjonowania regionalnych ośrodków diagnostycznych i terapeutycznych zapewniających specjalistyczna opiekę medyczną. Wspierana będzie modernizacja infrastruktury i wyposażenia w sferze ochrony zdrowia, zgodnie z założeniami programu Zdrowie dla Pomorzan Działanie stwarza szansę dla projektów związanych z realizacją programów promocyjnych i profilaktycznych, dotyczących głównie chorób nowotworowych i układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy. Minimalna wartość projektu w zakresie infrastruktury i wyposażenia to 500 tys. euro; natomiast w zakresie programów diagnostycznych i profilaktycznych to 100 tys. euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: przebudowa, rozbudowa i modernizacja obiektów ochrony zdrowia, wraz z dostosowaniem tych obiektów do potrzeb osób niepełnosprawnych; modernizacja i zakup specjalistycznej aparatury medycznej, sprzętu medycznego oraz wyposażenia obiektów ochrony zdrowia w celu podniesienia jakości usług medycznych; realizacja programów diagnostycznych i profilaktycznych o zasięgu regionalnym, dotyczących chorób nowotworowych, układu sercowonaczyniowego i cukrzycy. Zakłady opieki zdrowotnej, dla których podmiotami tworzącymi są: samorząd województwa, powiat, akademia medyczna, minister właściwy do spraw zdrowia, właściwy minister; Samorząd Województwa i powiatu; Związki, porozumienia i stowarzyszenia Samorządu Województwa i powiatu; Organizacje pozarządowe, niedziałające w celu osiągania zysków prowadzące działalność statutową w obszarze ochrony zdrowia; Kościoły i związki wyznaniowe; Poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Preferowane będą projekty wynikające z Programu Zdrowie dla Pomorzan Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Kapitał ludzki. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP 8.2. Zintegrowany system ratownictwa Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 2: Silne i zintegrowane społeczeństwo Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 93

94 Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cel działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Nie dotyczy Poprawa stanu infrastruktury i wyposażenia oraz integracja regionalnego systemu ratownictwa. Warunkiem realizacji projektów w ramach Działania będzie opracowanie koncepcji funkcjonowania regionalnego zintegrowanego systemu ratownictwa obejmującej wszystkie kwestie i podmioty zaangażowane w zintegrowany system ratownictwa. Elementem koncepcji będzie kompleksowa analiza rozmieszczenia i wyposażenia podmiotów, stanowiących element zintegrowanego systemu ratownictwa w województwie, z uwzględnieniem parametrów gęstości zaludnienia, statystyki zdarzeń oraz czasu dojazdu zespołów interwencyjnych. W oparciu o wnioski z tej analizy zidentyfikowane zostaną brakujące lub niedoposażone ogniwa systemu. Na podstawie koncepcji funkcjonowania regionalnego zintegrowanego systemu ratownictwa realizowane będą przedsięwzięcia polegające m.in. na modernizacji organizacyjnej i technologicznej systemu przyjmowania informacji o zagrożeniach oraz dysponowania odpowiednich służb. Przewiduje się również wsparcie przedsięwzięć w zakresie adaptacji pomieszczeń oraz wyposażenia jednostek wynikających z potrzeb zintegrowanego regionalnego systemu ratownictwa. Minimalna wartość projektów realizowanych w ramach Działania wyniesie 250 tys. euro. Realizacja Działania koncentrować się będzie m.in. na następujących przedsięwzięciach: budowa i wyposażenie regionalnego centrum koordynacji ratownictwa (m.in. wprowadzenie numeru 112 ); w zakresie niezbędnym dla wdrożenia koncepcji funkcjonowania regionalnego zintegrowanego systemu ratownictwa: - adaptacja pomieszczeń i wyposażenie zakładów opieki zdrowotnej dla potrzeb ratownictwa medycznego, w tym budowa lądowisk przy szpitalach, w których zlokalizowane są szpitalne oddziały ratunkowe (SOR), zakup środków transportu sanitarnego, zakup sprzętu ratownictwa medycznego; - modernizacja i wyposażenie jednostek ratownictwa na potrzeby zintegrowanego systemu ratownictwa (w szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możliwość budowy i wyposażenia nowych jednostek ratownictwa); - wyposażenie jednostek oraz szkolenia w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej wyłącznie jako element kompleksowych projektów wynikających z potrzeb zintegrowanego systemu ratownictwa. Jst; Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych, w tym Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku, Komenda Wojewódzka Policji w Gdańsku, komendy powiatowe państwowej straży pożarnej i policji województwa pomorskiego, Morski Oddział Straży Granicznej, inne służby ratownicze; Związki, porozumienia i stowarzyszenia jst; Zakłady opieki zdrowotnej dla których podmiotem tworzącym są jst, akademia medyczna, minister właściwy ds. zdrowia oraz minister właściwy, w ramach których funkcjonują szpitalne oddziały ratunkowe; 94

95 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Stacje pogotowia ratunkowego; Organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągania zysku, prowadzące statutową działalność w obszarze ratownictwa i bezpieczeństwa Preferowane będą projekty wynikające z Programu Zdrowie dla Pomorzan Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Kapitał ludzki Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac 95

96 PRIORYTET 9 Lokalna infrastruktura podstawowa Działania 9.1 Lokalna infrastruktura wspierająca rozwój gospodarczy 9.2 Lokalna infrastruktura ochrony środowiska Cel główny Priorytetu Wzmocnienie lokalnego potencjału rozwojowego. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany powyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Zwiększenie lokalnej atrakcyjności inwestycyjnej, osiedleńczej i turystycznej; Wyrównywanie dysproporcji w rozwoju sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz wypełnienie zobowiązań wynikających z przystąpienia Polski do UE w zakresie systemów odbioru i oczyszczania ścieków oraz gospodarki odpadami. Przesłanki realizacji Priorytetu Budowanie silnej pozycji gospodarczej oraz zwiększenie spójności terytorialnej i społecznej województwa pomorskiego wymaga intensywnych działań zmierzających do niwelowania przestrzennych dysproporcji w rozwoju wybranych kategorii lokalnej infrastruktury podstawowej. Konieczne jest zdecydowane kontynuowanie działań zmierzających do redukcji dysproporcji w układzie aglomeracja trójmiejska-obszary pozametropolitalne oraz miasto-wieś, głównie poprzez rozwój i poprawę stanu dróg lokalnych, infrastruktury wspierającej rozwój ruchu turystycznego, inwestycje w infrastrukturę ochrony środowiska, w tym odprowadzania i oczyszczania ścieków, urządzenia zaopatrzenia w wodę i jej uzdatniania. Podjęcie szeregu inwestycji związanych zwłaszcza z przesyłem i oczyszczaniem ścieków oraz gospodarką odpadami, konieczne jest również w związku z wypełnieniem zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego Polski do Unii Europejskiej. Tylko w zakresie infrastruktury przesyłu i oczyszczania ścieków konieczne jest przeprowadzenie inwestycji w ponad 50 aglomeracjach od 2 do 15 tys. RLM (Równoważna Liczba Mieszkańców) wyznaczonych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Budowy, rozbudowy lub przebudowy wymaga ok. 30 oczyszczalni ścieków, niezbędne jest również wybudowanie ponad 600 kilometrów kanalizacji zbiorczej. Realizacja powyższych przedsięwzięć powinna służyć poprawie jakości wód powierzchniowych i zapobieganiu zanieczyszczeniu wód podziemnych poprzez redukcję zanieczyszczeń, w tym substancji niebezpiecznych i związków biogennych, przedostających się do środowiska wodnego i do ziemi. Priorytet realizowany będzie na obszarze gmin wiejskich, wiejsko-miejskich oraz miast liczących do 35 tys. mieszkańców (patrz: Mapa nr 3, zamieszczona w Załączniku graficznym). Niektóre obszary województwa pomorskiego są szczególnie słabe strukturalnie i poważnie zagrożone zjawiskiem trwałej marginalizacji ekonomicznej i społecznej. Przyczyną jest między innymi niski poziom wyposażenia w podstawową infrastrukturę techniczną wspierającą rozwój gospodarczy, w tym szczególnie infrastrukturę ochrony środowiska. W związku z tym, realizacja priorytetu powinna koncentrować się przede wszystkim na obszarach słabych strukturalnie, określonych na poziomie gmin (NTS V). Obszary strukturalnie słabe zdefiniowano jako obszary charakteryzujące się niekorzystnymi wskaźnikami w zakresie: bezrobocia, uzależnienia ludności od świadczeń społecznych, aktywności gospodarczej oraz dochodów własnych gmin, w stosunku do średniej dla wszystkich gmin wiejskich, wiejsko-miejskich i miast do 35 tys. mieszkańców (patrz: Mapa nr 7, zamieszczona w Załączniku graficznym). 96

97 Rozwój lokalnej infrastruktury i poprawa jej stanu, szczególnie na obszarach słabych strukturalnie ograniczy bariery w rozwoju gospodarczym i przyczyni się do zwiększenia poziomu inwestycji. Tym samym, wzrosną możliwości dywersyfikacji zatrudnienia i poprawy jakości życia ich mieszkańców. Spodziewane efekty realizacji priorytetu: Realizacja Priorytetu przyniesie w długim horyzoncie czasowym następujące efekty: a) Podniesienie standardu lokalnej sieci drogowej; b) Zwiększenie powierzchni terenów uzbrojonych przeznaczonych pod inwestycje; c) Podniesienie jakości życia mieszkańców, m.in. dzięki zwiększeniu dostępu do kanalizacji, a także dobrej jakości wody; d) Pozytywne zmiany społeczno-gospodarcze, głównie na obszarach wiejskich, prowadzące m.in. do wzrostu dynamiki powstawania nowych podmiotów gospodarczych; e) Wzrost wielkości ruchu turystycznego na obszarach wiejskich. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 10, 23, 44, 45, 46, 48, 57, 58, 59, 60, 61 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 9 (wartości wskaźników zostaną uzupełnione w terminie późniejszym) Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych Produkt Długość wybudowanych / zmodernizowanych km dróg powiatowych i gminnych Ilość przedsięwzięć w zakresie uzbrojenia szt terenów pod inwestycje Liczba aglomeracji, w których zakończono realizację Krajowego Programu Oczyszczania szt Ścieków Komunalnych Liczba nowych / zmodernizowanych obiektów infrastruktury turystycznej na obszarach szt. wiejskich Rezultat Udział dróg gminnych / powiatowych spełniających standardy techniczne na obszarach wiejskich Powierzchnia uzbrojonych terenów inwestycyjnych na obszarach wiejskich Odsetek mieszkańców korzystających z: sieci kanalizacyjnej na obszarach wiejskich oczyszczalni ścieków na obszarach wiejskich % ha % 0 (2006 r.) 0 (2006 r.) 0 (2006 r.) 0 (2006 r.) (2004 r.) monitoring programu monitoring programu KPOŚK/ PUW monitoring programu 70 GUS * Rokiem docelowym jest rok

98 Oddziaływanie 1. Liczba podmiotów gospodarczych na obszarach tys. szt 61 GUS wiejskich (2004 r.) 2. Odsetek wód o I i II klasie czystości na obszarach % WFOŚiGW objętych wsparciem 3. Liczba turystów na obszarach wiejskich osoby GUS DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów 9.1 Lokalna infrastruktura wspierająca rozwój gospodarczy Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 3: Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne; Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania infrastruktury technicznej i teleinformatycznej Działanie jest zgodne z: Strategią Rozwoju Transportu Województwa Pomorskiego; Wojewódzkim Programem Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Gambit Pomorski; Strategią Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata oraz założeniami programów ją realizujących; Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata Poprawa dostępności obszarów poza głównymi miastami i dostosowanie lokalnej sieci drogowej do wymagań bezpieczeństwa ruchu, Zwiększenie i efektywne wykorzystanie lokalnego potencjału rozwojowego obszarów poza głównymi miastami. W ramach Działania będą realizowane przedsięwzięcia zmierzające do lepszego wyposażenia w niezbędną publiczną infrastrukturę gmin wiejskich, wiejskomiejskich i miast do 35 tys. mieszkańców. Preferowane będą inwestycje wzmacniające potencjał obszarów słabych strukturalnie. W ramach Działania wyodrębnione zostały poddziałania, odpowiadające podstawowym typom infrastruktury wspierającej rozwój gospodarczy. W związku z tym, uprawnione będą przedsięwzięcia realizowane w dwóch obszarach tematycznych: Lokalna infrastruktura drogowa i kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje; Lokalna infrastruktura turystyczna i kulturowa. Minimalna wartość projektów w ramach działania wyniesie 100 tys. euro. Maksymalna wartość projektów w zakresie infrastruktury turystycznej i kulturowej wyniesie 1 mln euro. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: Lokalna infrastruktura drogowa i kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje budowa, przebudowa i rozbudowa dróg powiatowych i gminnych wraz z towarzyszącą infrastrukturą drogową; budowa, przebudowa, rozbudowa lub remont obiektów inżynieryjnych 98

99 Beneficjenci Preferencje (np. mosty, wiadukty, tunele) w ciągu dróg gminnych i powiatowych wraz z towarzyszącą infrastrukturą drogową; budowa, rozbudowa i przebudowa wyposażenia technicznego dróg, w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego i ochrony środowiska, w tym urządzenia odwodnienia, oświetlenia, obsługi uczestników ruchu (np. miejsca obsługi podróżnych, parkingi), inne urządzenia techniczne (bariery ochronne, ogrodzenia, osłony przeciwolśnieniowe, ekrany akustyczne) w powiązaniu z projektami wskazanymi w pkt 1 i 2 tego poddziałania; infrastruktura przyczyniająca się do realizacji polityki horyzontalnej w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego, w powiązaniu z realizacją projektów określonych w punktach 1, 2 i 3 tego poddziałania; uzbrojenie terenów pod inwestycje gospodarcze związane z doprowadzeniem podstawowej infrastruktury liniowej: wodociągów, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, sieci teleinformatycznej, sieci ciepłowniczej, elektrycznej, gazowej oraz dróg wewnętrznych; Lokalna infrastruktura turystyczna i kulturowa budowa, rozbudowa lokalnej ogólnodostępnej publicznej infrastruktury turystycznej, w tym m.in. tras kajakowych i rowerowych, szlaków turystycznych i przyrodniczych, portów i przystani jachtowych, stanic, punktów i wież widokowych wraz z oznakowaniem i niezbędną infrastrukturą towarzyszącą, miejsc biwakowania, parkingów, tworzenie i rozwijanie podregionalnych systemów promocji i informacji turystycznej; budowa, przebudowa i modernizacja turystycznych linii kolejowych (z wyłączeniem zakupu, modernizacji lub remontów taboru), budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury kulturalnej i rozrywkowej, w tym gminnych ośrodków kultury, bibliotek gminnych, amfiteatrów, sal wystawowych i koncertowych. renowacja, rewaloryzacja, konserwacja, modernizacja i adaptacja budynków o znaczeniu historycznym oraz nadanie im nowych funkcji związanych z aktywizacją społeczną (turystyczną, kulturalną i edukacyjną). Samorząd gminy i powiatu; Związki, porozumienia i stowarzyszenia samorządu gminnego i powiatowego; Podmioty wykonujące usługi publiczne na podstawie obowiązującej umowy zawartej z gminą /powiatem /związkiem komunalnym, w których większość udziałów/akcji posiada gmina/powiat/związek komunalny; Samorządowe instytucje kultury; Organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągania zysku, prowadzące działalność statutową w zakresie turystyki lub kultury; Kościoły i związki wyznaniowe; Lokalne organizacje turystyczne; Jednostki organizacyjne Lasów Państwowych; Parki Narodowe i Parki Krajobrazowe; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym. Preferowane będą projekty: - wynikające ze Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata oraz założeniami programów ją realizujących; - Wynikające z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata ; - wynikające z Wojewódzkiego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Gambit Pomorski; - wynikające z zapisów lokalnych programów opieki nad zabytkami; 99

100 Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata związane z renowacją, rewaloryzacja, konserwacją, modernizacją i adaptacją budynków o znaczeniu historycznym oraz nadającym im nowe funkcje, związane z aktywizacją społeczną (turystyczną, kulturalną i edukacyjną) ; - posiadające zadeklarowane wsparcie finansowe zainteresowanych podmiotów gospodarczych i znaczące poparcie społeczności lokalnych; - powodujące minimalne straty w środowisku; - realizowane na obszarach strukturalnie słabych (patrz: Mapa nr 7, zamieszczona w Załączniku graficznym); - projekty łączące w sobie elementy rozbudowy infrastruktury drogowej oraz uzbrojenia terenów inwestycyjnych; - w przypadku dróg realizujące co najmniej jeden z poniższych celów: otwieranie dostępu do nowych terenów inwestycyjnych; usprawnianie powiązania lokalnych układów komunikacyjnych z siecią dróg wojewódzkich i krajowych; usprawnianie komunikacji pomiędzy stolicami gmin i / lub powiatów Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Rozwój obszarów wiejskich. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania 9.2. Lokalna infrastruktura ochrony środowiska Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 2: Poprawa funkcjonowania infrastruktury technicznej i teleinformatycznej; Cel strategiczny 4: Zachowanie i poprawa stanu środowiska Działanie jest zgodne z: Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata ; Programem Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego; Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami. Zmniejszenie dysproporcji rozwojowych między sieciami wodociągowymi a systemami odbioru i oczyszczania ścieków, Redukcja zanieczyszczeń przedostających się do środowiska wodnego oraz poprawa jakości wód, Poprawa funkcjonowania systemu gospodarki odpadami w wymiarze lokalnym. W ramach Działania wspierane będą projekty realizowane na obszarze gmin wiejskich, wiejsko-miejskich oraz miast do 35 tys. mieszkańców, Realizowane projekty będą ukierunkowane na niwelowanie deficytów w zakresie wyposażenia w infrastrukturę ochrony środowiska, przede wszystkim w zakresie odbioru i oczyszczania ścieków oraz gospodarki odpadami. W ramach Działania przedsięwzięcia z zakresu gospodarki ściekowej będą realizowane wyłącznie na obszarach aglomeracji od 2 do 15 tys. RLM wskazanych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 100

101 Typy projektów Beneficjenci z preferencją dla przedsięwzięć zlokalizowanych na obszarach słabych strukturalnie, zdefiniowanych na poziomie gmin (NTS V), jako wykazujące się niekorzystnymi w stosunku do średniej dla wszystkich gmin wiejskich, wiejskomiejskich i miast do 35 tys. mieszkańców, wskaźnikami w zakresie: bezrobocia, uzależnienia ludności od świadczeń społecznych, aktywności gospodarczej oraz dochodów własnych gmin (patrz: Mapa nr 8, zamieszczona w Załączniku graficznym). W ramach Działania priorytetowe będą inwestycje kompleksowe, rozwiązujące w całości problem zaopatrzenia w wodę oraz odbioru i oczyszczania ścieków na terenie aglomeracji. Priorytetowo traktowane będą inwestycje realizowane na obszarach cennych przyrodniczo, rozumiane jako obszary całych gmin, mających na swoim terytorium: obszary prawnie chronione takie jak: parki narodowe, parki krajobrazowe; obszary NATURA 2000; zespoły przyrodniczo-krajobrazowe; rezerwaty kulturowe lub oddziaływujące na jeziora (patrz: Mapa nr 9, zamieszczona w Załączniku graficznym). Wykluczone będą projekty dotyczące remontów urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych. Minimalna wartość projektów w zakresie odbioru i oczyszczania ścieków oraz zaopatrzenia w wodę wyniesie 500 tys. euro, zaś w zakresie gospodarki odpadami 100 tys. euro. Maksymalna wartość projektów w zakresie gospodarki odpadami wyniesie 2 mln euro. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: budowa, rozbudowa lub przebudowa sieci kanalizacji zbiorczych oraz oczyszczalni ścieków; budowa, rozbudowa lub przebudowa sieci wodociągowych, realizowana razem z budową, rozbudową lub przebudową sieci kanalizacyjnych obejmujących tych samych użytkowników; budowa, rozbudowa lub przebudowa innych niż sieci urządzeń wodociągowych, tylko w przypadku jednoczesnej poprawy jakości wody u odbiorcy usług i zmniejszenia kosztów eksploatacyjnych systemu wodociągowego; rekultywacja nieczynnych składowisk odpadów, w tym składowisk odpadów niebezpiecznych oraz likwidacja dzikich wysypisk odpadów; budowa lub rozbudowa gminnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych; gminne przedsięwzięcia w zakresie transportu i unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest; budowa, rozbudowa lub przebudowa kompostowni odpadów. Samorząd gminy i powiatu; Związki, porozumienia i stowarzyszenia samorządu gminnego i powiatowego; Podmioty wykonujące usługi publiczne na podstawie obowiązującej umowy zawartej z gminą/powiatem/związkiem komunalnym, w których gmina/powiat/związek komunalny posiada większość udziałów lub akcji; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym. 101

102 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Preferowane będą projekty: - Wynikające z zapisów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata ; - wynikające z zapisów Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami; - wynikające z zapisów Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska; - w których budowę, rozbudowę lub modernizację infrastruktury liniowej powiązano z infrastrukturą niezbędną do instalowania sieci światłowodowej; - realizowane dla aglomeracji zlokalizowanych na obszarach słabych strukturalnie (patrz: Mapa nr 8, zamieszczona w Załączniku graficznym) ; - realizowane na obszarach zdefiniowanych ustaleniami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego jako cenne przyrodniczo i/lub spełniające kryterium oddziaływania na wody jezior (patrz: Mapa nr 9, zamieszczona w Załączniku graficznym); - w zakresie inwestycji wodociągowo-kanalizacyjnych: całościowo rozwiązujące problem odbioru i oczyszczania ścieków na terenie aglomeracji; Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Rozwój obszarów wiejskich. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 102

103 PRIORYTET 10 Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie Działania Lokalna infrastruktura edukacyjna i sportowa Lokalna infrastruktura ochrony zdrowia Inicjatywy obywatelskie na obszarach słabych strukturalnie Cel główny Priorytetu Poprawa dostępności lokalnej infrastruktury społecznej oraz aktywizacja i integracja społeczna na obszarach słabych strukturalnie. Cele szczegółowe Priorytetu Sformułowany powyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Poprawa dostępu do lepszej jakości usług edukacyjnych oraz do oferty kulturalnej i sportoworekreacyjnej; Poprawa dostępu do lepszej jakości usług ochrony zdrowia; Aktywizacja i integracja społeczności lokalnych na obszarach słabych strukturalnie. Przesłanki realizacji Priorytetu Budowanie silnej pozycji społeczno-gospodarczej województwa pomorskiego wymaga podjęcia działań zwiększających jego wewnętrzną spójność. Region charakteryzuje się bowiem silnym zróżnicowaniem cech i predyspozycji rozwojowych. Niektóre obszary województwa są silniej dotknięte problemami strukturalnymi, które wpływają na ich relatywnie niską atrakcyjność osiedleńczą i niższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Wynika to między innymi z niedostatecznego wyposażenia w obiekty lokalnej infrastruktury społecznej, co skutkuje ich niską dostępnością. Konieczna jest zatem redukcja narastających dysproporcji w układzie: aglomeracja trójmiejska obszary pozametropolitalne oraz miasto wieś. Skutecznym narzędziem realizacji będą tu inwestycje w rozwój lokalnej infrastruktury społecznej, stwarzające możliwość poprawy jakości życia mieszkańców tych obszarów. Priorytet realizowany będzie na obszarze gmin wiejskich, wiejsko-miejskich oraz miast liczących do 35 tys. mieszkańców (patrz: Mapa nr 3, zamieszczona w Załączniku graficznym). Wdrażanie priorytetu powinno szczególnie koncentrować się na obszarach strukturalnie słabych, zdefiniowanych na poziomie gmin (NTS V), jako wykazujące się niekorzystnymi w stosunku do średniej dla wszystkich gmin wiejskich, wiejsko-miejskich i miast do 35 tys. mieszkańców, wskaźnikami w zakresie: bezrobocia, uzależnienia ludności od świadczeń społecznych, aktywności gospodarczej oraz dochodów własnych gmin (patrz: Mapa nr 7, zamieszczona w Załączniku graficznym). Niektóre obszary województwa pomorskiego charakteryzujące się słabością strukturalną, zagrożone są zjawiskiem trwałej marginalizacji ekonomicznej i społecznej. Dotyczy to nie tylko poziomu wyposażenia infrastrukturalnego w zakresie podstawowej infrastruktury technicznej i społecznej, ale również słabej aktywności mieszkańców. Konieczne jest zatem podjęcie działań zmierzających również do redukcji regionalnych dysproporcji w zakresie obywatelskiej aktywności gospodarczej i społecznej. Jednym z najbardziej efektywnych narzędzi służących do osiągnięcia tego celu, może być stymulowanie samoorganizacji społeczności lokalnych wokół małych przedsięwzięć 103

104 infrastrukturalnych, podnoszących atrakcyjność osiedleńczą i jakość życia na obszarach zagrożonych marginalizacją społeczno-gospodarczą oraz kreujących nowe możliwości rozwoju gospodarczego, m.in. poprzez zrównoważone wykorzystanie lokalnych atrakcji kulturowych i przyrodniczych. Dotyczy to zwłaszcza obszarów rolniczych, w tym popegeerowskich, na których problem dywersyfikacji zatrudnienia i poprawy jakości życia ujawnia się ze szczególnym natężeniem. Przezwyciężaniu stagnacji społeczno-gospodarczej na terenach wiejskich i małych miast powinno zatem sprzyjać tworzenie warunków do aktywizacji nie tylko poprzez inwestycje poprawiające stan infrastruktury, ale także poprzez działania zmierzające do skutecznego pobudzenia inicjatyw lokalnych. Konieczne jest promowanie oddolnych inicjatyw społecznych prowadzących do zwiększenia zdolności społeczności lokalnych do rozwijania partnerstwa przy realizacji działań rozwojowych. Istotnym motorem w zwiększaniu aktywności społeczności lokalnych i realizacji działań przeciwdziałających marginalizacji i wykluczeniu społecznemu powinien stać się sektor pozarządowy. Ważne jest więc wzmocnienie jego potencjału oraz tworzenie warunków dla efektywnej współpracy pomiędzy sektorem publicznym a pozarządowym. Spodziewane efekty realizacji priorytetu Realizacja Priorytetu przyniesie w długim horyzoncie czasowym następujące efekty: a) Poprawa jakości kształcenia na obszarach poza głównymi ośrodkami miejskimi regionu; b) Poprawa stanu zdrowia mieszkańców oraz podniesienie poziomu organizacji, dostępności i jakości usług medycznych na obszarach poza głównymi ośrodkami miejskimi regionu; c) Zwiększenia uczestnictwa społeczności lokalnych zwłaszcza dzieci i młodzieży - w kulturze i sporcie, wzrost liczby kół zainteresowań, stowarzyszeń i klubów sportowych; d) Zmniejszenie liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej do poziomu poniżej średniej krajowej; e) Wzrost liczby aktywnych organizacji pozarządowych na zagrożonych trwałą marginalizacją obszarach słabych strukturalnie. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet państwa, budżety samorządów, środki prywatne. (Kwestia udziału budżetu Państwa w finansowaniu Priorytetu zostanie rozstrzygnięta w terminie późniejszym). Kategorie interwencji: 62, 75, 76, 79 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 10 Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym * Źródło danych Produkt 1. Liczba nowych / zmodernizowanych w ramach wsparcia obiektów infrastruktury edukacyjnej, sportowej i kulturalnej szt 0 (2006 r.) monitoring programu * Rokiem docelowym jest rok

105 Liczba nowego / zmodernizowanego wyposażenia medycznego obiektów infrastruktury ochrony zdrowia Liczba projektów zrealizowanych w oparciu o lokalne partnerstwa Liczba osób korzystających z oferty wybudowanych/zmodernizowanych w ramach wsparcia placówek edukacyjnych, kulturalnych i obiektów sportowych na obszarach wiejskich Odsetek korzystających z badań profilaktycznych i diagnostycznych: dzieci i młodzież dorośli Liczby aktywnych organizacji pozarządowych na obszarach wiejskich 1. Odsetek ludności z wykształceniem średnim na obszarach wiejskich 2. Średnia długość życia na obszarach wiejskich: mężczyźni kobiety 3. Frekwencja wyborcza na obszarach wiejskich Rezultat szt szt osoby % szt Oddziaływanie % lata % (2006 r.) 130 (ZPORR) 7 (ZPORR) 0 (2006 r.) 0 (2006 r.) (2004 r.) 93% 20% 19,1 (2002 r.) (2004 r.) 70,73 79,11 47,8 (2005 r.) % 40% 72,53 81,21 monitoring programu monitoring programu monitoring programu Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego, NFZ GUS GUS GUS DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Lokalna infrastruktura edukacyjna i sportowa Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 3: Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach słabych strukturalnie; Działanie jest zgodne z zapisami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata ; Poprawa jakości i dostępności lokalnej infrastruktury edukacyjnej na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym; Wzrost liczby oraz podniesienie jakości infrastruktury i wyposażenia placówek kultury oraz obiektów sportowych i rekreacyjnych. W ramach Działania będą realizowane przedsięwzięcia zmierzające do lepszego wyposażenia w niezbędną lokalną infrastrukturę edukacyjną i sportową na obszarze gmin wiejskich, wiejsko-miejskich oraz miast poniżej 35 tys. mieszkańców, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów słabych strukturalnie. W ramach Działania uprawnione będą przedsięwzięcia, których przedmiotem jest modernizacja i podniesienie poziomu wyposażenia placówek oświatowych, a także modernizacja i rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Minimalna wartość projektów w ramach działania wyniesie 100 tys. euro. 105

106 Typy projektów Beneficjenci Preferencje Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: przebudowa, rozbudowa i wyposażenie istniejących obiektów dydaktycznych, w szczególności budynków szkolnych, laboratoriów dydaktycznych i sal do praktycznej nauki zawodu w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych wraz z zagospodarowaniem otoczenia; przebudowa i modernizacja istniejących obiektów infrastruktury społecznoedukacyjnej, w tym m.in. internatów, stołówek wraz z zagospodarowaniem otoczenia; przebudowa, rozbudowa istniejących i wyposażenie placówek kultury (w tym bibliotek), np. w sprzęt komputerowy, wraz z zagospodarowaniem otoczenia; budowa nowych oraz przebudowa, rozbudowa i remont istniejących obiektów sportowych, w tym m.in. sal / hal sportowych, basenów / pływalni, boisk sportowych), placów zabaw, infrastruktury do sportów letnich i zimowych, wraz z wyposażeniem i zagospodarowaniem otoczenia; wyposażenie istniejących obiektów sportowych, dydaktycznych i społecznoedukacyjnych, w związku z ich modernizacją i podnoszeniem jakości świadczonych usług lub wprowadzaniem nowych usług i funkcji. Samorząd gminy i powiatu; Związki, porozumienia i stowarzyszenia samorządu gminnego i powiatowego; Podmioty wykonujące usługi publiczne na podstawie obowiązującej umowy zawartej z gminą/powiatem/związkiem komunalnym na świadczenie usług edukacyjnych lub sportowych, w których gmina/powiat/związek komunalny posiada większość udziałów lub akcji; Organizacje pozarządowe, prowadzące statutową działalność w obszarze edukacji i sportu; Kościoły i związki wyznaniowe. Preferowane będą projekty: - Wynikające z zapisów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata ; - realizowane na obszarach słabych strukturalnie (patrz: Mapa nr 7, zamieszczona w Załączniku graficznym); - kładące nacisk na podwyższanie jakości kształcenia (związane np. z wyposażeniem sal i laboratoriów); - dotyczące obiektów szkolnych na obszarach wiejskich, które poza funkcją podstawową, po godzinach szkolnych pełnią funkcje uzupełniające np. kultury, sportu; - gwarantujące całoroczny dostęp do obiektów sportowych dużej liczbie mieszkańców; - dotyczące obiektów sportowych o charakterze wielofunkcyjnym, dających możliwość wypełniania funkcji dodatkowych (jak np. zabiegi rehabilitacyjne); - realizowane przy współudziale stowarzyszeń i klubów sportowych; sieciowe, kompleksowe, o wartości powyżej 0,5 mln euro. Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata * Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Kapitał ludzki. * Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 106

107 Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci Lokalna infrastruktura ochrony zdrowia Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 4: Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości życia Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 3: Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach słabych strukturalnie; Działanie jest zgodne z zapisami: Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata ; Programu Zdrowie dla Pomorzan na lata Rozwój sieci i poprawa wyposażenia podstawowych placówek ochrony zdrowia, - Wzmocnienie znaczenia profilaktyki oraz upowszechnienie dostępu do diagnostyki zdrowotnej poza głównymi ośrodkami miejskimi regionu. W ramach Działania będą realizowane przedsięwzięcia zmierzające do lepszego wyposażenia w niezbędną lokalną infrastrukturę ochrony zdrowia na obszarze gmin wiejskich, wiejsko-miejskich oraz miast poniżej 35 tys. mieszkańców, ze szczególnym uwzględnienie obszarów strukturalnie słabych. W ramach Działania uprawnione będą przedsięwzięcia, których przedmiotem jest poprawa zarządzania, podniesienie standardów technicznych i jakości wyposażenia w lokalnych ośrodkach ochrony zdrowia dla wyrównywania szans w dostępie do świadczeń zdrowotnych na poziomie lokalnym. Współfinansowane będą tylko te inwestycje, które prowadzą do wzrostu jakości świadczonych usług zakontraktowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Minimalna wartość projektów w ramach działania wyniesie 50 tys. euro. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: budowa, rozbudowa, modernizacja obiektów lokalnej infrastruktury ochrony zdrowia; unowocześnienie i zakup urządzeń medycznych podnoszących jakość usług medycznych (m.in. sprzętu do diagnostyki, terapii i rehabilitacji), a także pozostałego wyposażenia obiektów ochrony zdrowia dostosowanie obiektów infrastruktury społecznej do potrzeb niepełnosprawnych zakup, modernizacja specjalistycznego wyposażenia, w tym specjalistycznych środków transportu, niezbędnych dla wprowadzania form mobilnej diagnostyki, umożliwiającej dotarcie do mieszkańców, którzy mają słaby dostęp do systemu opieki zdrowotnej; Samorząd gminy i powiatu; Związki, porozumienia i stowarzyszenia samorządu gminnego i powiatowego; Podmioty wykonujące usługi publiczne na podstawie obowiązującej umowy zawartej z gminą/powiatem/związkiem komunalnym na świadczenie usług edukacyjnych lub sportowych, w których gmina/powiat/związek komunalny posiada większość udziałów lub akcji; Organizacje pozarządowe, prowadzące statutową działalność w obszarze ochrony zdrowia; Kościoły i związki wyznaniowe; Zakłady opieki zdrowotnej, dla których organem tworzącym jest samorząd gminy lub powiatu, świadczące usługi medyczne na rzecz społeczności lokalnej w publicznym systemie ochrony zdrowia; Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym. 107

108 Preferencje Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata * Preferowane będą projekty: - Wynikające z zapisów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata ; - Wynikające z zapisów Programu Zdrowie dla Pomorzan na lata realizowane na obszarach słabych strukturalnie (patrz: Mapa nr 7, zamieszczona w Załączniku graficznym); - podnoszące zdolności jednostek ochrony zdrowia w zakresie profilaktyki i diagnostyki; - o charakterze kompleksowym, mieszczące się w ramach działań restrukturyzacyjnych i organizacyjnych w instytucjach zdrowia, podnoszące efektywność świadczonych przez nie usług na terenie określonej jst; - gwarantujące spełnienie wymaganych przez Narodowy Fundusz Zdrowia standardów w zakresie zakupu sprzętu medycznego (w przypadku wyposażenia specjalistycznego). Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Kapitał ludzki. Numer i nazwa działania Zgodność z SRWP Zgodność z regionalnymi dokumentami strategicznymi Cele działania Opis działania Lokalne inicjatywy obywatelskie na obszarach słabych strukturalnie Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 2: Silne i zintegrowane społeczeństwo; Cel strategiczny 3: Rozwój społeczeństwa obywatelskiego; Priorytet III. Dostępność Cel strategiczny 3: Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach słabych strukturalnie Działanie jest zgodne z zapisami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata Integracja społeczności lokalnych wokół wspólnych przedsięwzięć, rozwój aktywności obywatelskiej i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, Wzmocnienie oddolnych struktur społecznych, rozwój i konsolidacja sektora pozarządowego, umocnienie współpracy między sektorem publicznym a pozarządowym. Działanie będzie realizowane wyłącznie na obszarach słabych strukturalnie, zagrożonych trwałą peryferyzacją i marginalizacją. Obszary te zostały zidentyfikowane na podstawie kwantyfikowalnych wskaźników dotyczących bezrobocia, uzależnienia ludności od świadczeń społecznych, aktywności gospodarczej oraz dochodów własnych gmin. Do kategorii obszarów słabych strukturalnie zakwalifikowano jednostki terytorialne na poziomie gmin (NTS V), dla których wskaźniki te kształtują się poniżej średniej dla wszystkich gmin wiejskich, wiejsko-miejskich i miast do 35 tys. mieszkańców z terenu województwa (patrz: Mapa nr 7, zamieszczona w Załączniku graficznym). Działanie będzie wspierać aktywizację i integrację wspólnot lokalnych poprzez promowanie projektów zidentyfikowanych w wyniku oddolnej inicjatywy mieszkańców oraz realizowanych w oparciu o lokalne partnerstwa, obejmujące * Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 108

109 Typy projektów Beneficjenci Preferencje organizacje pozarządowe i inne organizacje i związki społeczne i gospodarcze oraz lokalne władze publiczne. W ramach działania, wsparcie uzyskają projekty opracowane i realizowane z inicjatywy grupy mieszkańców, wdrażane według zasad partycypacji społecznej. Wspierane przedsięwzięcia powinny łączyć w sobie element małej inwestycji infrastrukturalnej z rozwojem instytucjonalnych i niesformalizowanych inicjatyw współpracy, dotyczących np. sposobu trwałego wykorzystania obiektów infrastruktury publicznej lub organizujących się wokół realizacji szerzej zakrojonych lokalnych planów rozwoju. Działanie realizowane będzie poprzez przedsięwzięcia w następujących obszarach: wsparcie dla przedsięwzięć integrujących mieszkańców obszarów uprawnionych wokół projektów opracowanych z ich inicjatywy, wsparcie działań mających na celu zachowanie i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego wsi (np. garncarstwo) oraz promocję odrębności kulturowej gminy wiejskiej (np. organizacja festynów, publikacje itp.), rozwój lokalnej oferty turystycznej wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne (promocja lokalnych produktów turystycznych), wsparcie dla procesu oddolnego przygotowania programów rozwoju wsi (programów rozwoju lokalnego). Minimalna wartość projektów w ramach działania wyniesie 5 tys. euro. Maksymalna wartość projektów w ramach działania wyniesie 100 tys. euro. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: budowa, adaptacja, remont oraz wyposażenie obiektów komunalnych pełniących funkcje kulturalne (świetlice, domy kultury), zagospodarowanie terenu (urządzanie placów zabaw, boisk sportowych), kształtowanie wysokiej jakości stref publicznych poprzez zagospodarowywanie centrów wsi i osiedli, poprawa wartości estetycznych przestrzeni, w tym również tworzenie rekreacyjnych terenów wypoczynku; budowa lub remont elementów małej infrastruktury turystycznej (szlaki turystyczne) oraz rekreacyjnej (np. ścieżki rowerowe), zagospodarowanie zbiorników i cieków wodnych w obrębie miejscowości; prace konserwatorskie, prace restauratorskie (w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami), dotyczące obiektów zabytkowych użytkowanych na cele publiczne; organizacja i promowanie wydarzeń kulturalnych związanych z zachowaniem dziedzictwa kulturalnego wsi i wykorzystaniem specyficznych zasobów lokalnych; opracowanie lokalnych programów rozwoju, mogących tworzyć długofalowe ramy dla wyżej wymienionych typów przedsięwzięć; Samorząd gminy; Organizacje pozarządowe (w tym stowarzyszenia zawodowe i branżowe), niedziałające w celu osiągania zysków; Kościoły i związki wyznaniowe; Lokalne organizacje turystyczne. Preferowane będą projekty: w których jako wnioskodawca występuje lokalna organizacja pozarządowa realizowane wspólnie, przez samorząd gminny i lokalną organizację pozarządową, zwłaszcza, gdy organizacja ta bierze na siebie wykonanie projektu, a samorząd gminny zapewnia wsparcie organizacyjne i finansowe. 109

110 Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata * Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Infrastruktura i Środowisko oraz PO Kapitał ludzki i PO Rozwój obszarów wiejskich. * Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 110

111 PRIORYTET 11 Pomoc techniczna Działania 11.1 Wsparcie procesu zarządzania i wdrażania RPO WP 11.2 Plan Komunikacji 11.3 Wsparcie przygotowania i wdrażania projektów Cel główny Priorytetu Sprawna i efektywna realizacja RPO WP. Cele realizacji Priorytetu Sformułowany wyżej cel główny będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: Zapewnienie wysokiej jakości systemu zarządzania RPO WP; Powszechny dostęp do informacji o możliwościach uzyskania wsparcia i promocja interwencji środków EFRR w województwie; Przygotowanie dobrych projektów w ramach RPO WP. Przesłanki realizacji Priorytetu Sprawne, efektywne i prawidłowe wydatkowanie środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WP wymaga zorganizowania odpowiedniego systemu wdrażania i wzmocnienia potencjału administracyjnego wszystkich instytucji zaangażowanych w ten proces, od momentu naboru i oceny wniosków, poprzez zarządzanie finansowe, kontrolę, monitoring i ewaluację. Kluczowe znaczenie ma w tym procesie przygotowanie odpowiedniej kadry wysokokwalifikowanych, wyspecjalizowanych pracowników, znających procedury wdrażania środków strukturalnych i właściwie wykonujących powierzone im funkcje. Niezbędne jest więc wsparcie Instytucji Zarządzającej oraz innych instytucji biorących udział we wdrażaniu RPO WP w zakresie zatrudnienia pracowników do obsługi Programu, ciągłego podnoszenia ich kwalifikacji i umiejętności oraz zapewnienia im odpowiedniego standardu pracy i wyposażenia w sprzęt. Stałe podnoszenie kwalifikacji pracowników, stworzenie im możliwości rozwoju zawodowego oraz zapewnienie wysokiej jakości środowiska pracy nie tylko przyczyni się do usprawnienia systemu zarządzania RPO WP, ale również do ograniczenia rotacji wyspecjalizowanej kadry w instytucjach zaangażowanych we wdrażanie RPO WP. Jednym z kluczowych etapów w procesie zarządzania RPO WP jest m.in. nabór i ocena projektów. Jego prawidłowe przeprowadzenie będzie miało decydujący wpływ na efektywność całego Programu i osiągnięcie założonych celów. Jest więc konieczne udzielenie wsparcia i odpowiednie zorganizowanie tego procesu, w tym także obsługa gremiów biorących udział w procesie oceny projektów. Prawidłowe zarządzanie RPO WP wiąże się również z zapewnieniem systemu ciągłego monitorowania realizacji Programu oraz poszczególnych jego priorytetów, analizowaniem postępów w ich realizacji, a także badaniem oddziaływania zaangażowanych weń środków (wpływu EFRR na strukturę społeczno-gospodarczą województwa) oraz oceną stopnia realizacji przyjętych w RPO WP celów. Sprawne i efektywne wykorzystanie środków w ramach RPO WP uwarunkowane jest w dużej mierze rozpowszechnianiem informacji o możliwościach uzyskania wsparcia wśród potencjalnych beneficjentów oraz informowaniem opinii publicznej województwa o interwencji środków UE na 111

112 terenie regionu. Nie tylko wpłynie to na przygotowanie dobrej jakości projektów, realizujących założone cele RPO WP, ale przede wszystkim przyczyni się do propagowania idei integracji europejskiej wśród mieszkańców województwa. Istotne znaczenie dla prawidłowego wdrożenia RPO WP ma przygotowanie, zgłoszenie i wdrożenie dobrych i spójnych projektów przez znających procedury zarządzania projektami beneficjentów. Wsparcie wybranych projektów w zakresie opracowania niezbędnej dokumentacji projektowej przyczyni się do realizacji w województwie kluczowych i priorytetowych dla regionu przedsięwzięć. Spodziewane efekty realizacji Priorytetu Realizacja Priorytetu przyniesie następujące efekty: a) Wzrost sprawności wrażania RPO WP i efektywności wykorzystania środków; b) Upowszechnienie wiedzy wśród potencjalnych beneficjentów na temat możliwości pozyskiwania środków z EFRR w województwie i zwiększenie znajomości procedur rozliczania dotacji; c) Wzrost odsetka prawidłowo zgłoszonych i rozliczonych projektów. Podstawowe źródła finansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, budżet województwa. Kategorie interwencji: 84, 85 (Kategorie interwencji zostaną zweryfikowane po przyjęciu Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności). Wskaźniki monitoringu dla Priorytetu 11 Lp. Wskaźnik Jednostka miary Wielkość w roku bazowym * Zakładana wartość wskaźnika w roku docelowym ** Źródło danych Produkt 1. Liczba zatrudnionych nowych pracowników osoby Liczba przeszkolonych pracowników osoby Liczba zorganizowanych imprez informacyjnopromocyjnych szt Liczba wydanych publikacji szt Liczba wykonanych ekspertyz i opracowań szt Liczba opracowanych dokumentacji dla projektów Liczba osób uczestniczących w różnego rodzaju akcjach informacyjnych i promocyjnych szt Rezultat osoby Liczba osób uczestniczących w szkoleniach osoby monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu monitoring programu * Rokiem bazowym jest rok ** Rokiem docelowym jest rok

113 Oddziaływanie 1. Odsetek projektów pozytywie ocenionych pod względem formalnym % 0 80% 2. Odsetek projektów prawidłowo wdrożonych i rozliczonych % 0 50% monitoring programu monitoring programu DZIAŁANIA Numer i nazwa działania Cele działania Opis działania Typy projektów 11.1 Wsparcie procesu zarządzania i wdrażania RPO WP Zapewnienie wysokiego poziomu kwalifikacji i umiejętności pracowników zaangażowanych w proces zarządzania RPO WP, Zapewnienie sprawnego systemu naboru i oceny projektów. Działanie ukierunkowane jest na wsparcie przedsięwzięć związanych organizacją i funkcjonowaniem systemu zarządzania RPO WP, w tym m.in. koordynacji procesu przygotowania i wdrażania Programu, naboru i oceny projektów, zarządzania finansowego, monitoringu i ewaluacji oraz kontroli zarówno w Instytucji Zarządzającej, jak i instytucjach zaangażowanych we wdrażanie RPO WP, a także podjęcie działań zmierzających do opracowania dokumentów programowych w kolejnym okresie programowania. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: zatrudnienie pracowników zaangażowanych w proces zarządzania RPO WP; zapewnienie odpowiedniego standardu powierzchni biurowych (wynajem, remont itp.); wyposażenie w niezbędny sprzęt komputerowy i biurowy (np. zestawy komputerowe, projektory multimedialne, skanery, serwery, kopiarki, telefony itp.) i inny niezbędny sprzęt do przeprowadzenia prawidłowego procesu naboru, oceny wniosków, monitorowania i ewaluacji oraz kontroli pomocy udzielanej w ramach RPO WP; organizacja i obsługa prac Pomorskiego Komitetu Monitorującego (w tym szkolenia dla członków PKM); obsługa procesu naboru i selekcji projektów (np. koszty ekspertów uczestniczących w procesie wyboru projektów, szkolenia ekspertów i innych osób zewnętrznych zaangażowanych w proces selekcji projektów); wdrożenie elektronicznego systemu wymiany informacji z Komisją Europejską; podnoszenie kwalifikacji pracowników zaangażowanych w proces wdrażania RPO WP (szkolenia, studia podyplomowe, staże, kursy językowe itp.); koszty przeprowadzenia kontroli RPO WP (kontrola pogłębiona, kontrola na miejscu itp.), w tym koszty zakupu lub leasingu pojazdów służbowych przeznaczonych do celów kontroli; monitoring realizacji RPO WP (niezbędne oprogramowanie, zbieranie danych na potrzeby wdrażania i monitorowania pomocy), w tym koszty zakupu lub leasingu pojazdów służbowych przeznaczonych do celów monitorowania; przeprowadzenie procesu ewaluacji on-going i ex-post dla RPO WP (badania, analizy, ekspertyzy itp. na potrzeby oceny wdrażania RPO WP); ekspertyzy, studia, analizy związane z wdrażaniem i zarządzaniem RPO WP; 113

114 Beneficjenci * Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata przygotowanie Programu Operacyjnego na potrzeby kolejnego okresu programowania UE (w tym także przygotowanie oceny ex-ante, prognozy oddziaływania na środowisko, ekspertyzy, studia, analizy itp.) Samorząd województwa, instytucje zaangażowane w proces wdrażania RPO WP, Regionalna Instytucja Certyfikująca Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Pomoc Techniczna Numer i nazwa działania Cele działania Opis działania Typy projektów Plan Komunikacji Zorganizowanie i wdrożenie sprawnego systemu rozpowszechniania informacji o możliwościach uzyskania wsparcia ze środków EFRR w ramach RPO WP, Zapewnienie informowania społeczności regionu o zaangażowaniu środków EFRR w województwie. W ramach działania przewiduje się przedsięwzięcia związane z realizacją Planu Komunikacji dla RPO WP, tj. upowszechnianie informacji o możliwościach uzyskania wsparcia ze środków EFRR, a także kampanie promocyjne ukierunkowane na społeczność regionu, informujące o zaangażowaniu środków pomocowych UE w rozwój województwa i promujące przez to ideę integracji europejskiej. Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: zatrudnienie pracowników zaangażowanych w proces promocji i informacji RPO WP; wyposażenie w niezbędny sprzęt komputerowy i biurowy (np. zestawy komputerowe, projektory multimedialne, skanery, serwery, kopiarki, telefony itp.) i inny niezbędny sprzęt do przeprowadzenia procesu promocji i informacji RPO WP; akcje informacyjne na temat możliwości uzyskania dofinansowania ze środków EFRR w ramach RPO WP (seminaria, konferencje, spotkania informacyjne, szkolenia itp.); ogłoszenia prasowe o naborze wniosków; przygotowanie i rozpowszechnianie materiałów promocyjnych (dokument RPO WP, wytyczne dla beneficjentów, podręczniki procedur, materiały informacyjno-promocyjne, gadżety promocyjne itp.); stworzenie systemu wizualizacji i logo RPO WP; publikacja biuletynów informacyjnych poświęconych wdrażaniu RPO WP w województwie; kampanie promocyjne na temat zaangażowania środków EFRR w województwie skierowane do społeczności regionu (kampanie medialne, imprezy promocyjne, konkursy itp.); współpraca z mediami w zakresie promowania i informowania o interwencji Funduszy Strukturalnych w województwie (np. audycje radiowe i telewizyjne, artykuły sponsorowane, wkładki prasowe, * Kategorie beneficjentów zostaną zweryfikowane po doprecyzowaniu systemu wdrażania RPO WP. Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac. 114

115 Beneficjenci * Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata konferencje prasowe, szkolenie dziennikarzy w zakresie tematyki Funduszy Strukturalnych i RPO WP); stworzenie, wyposażenie i utrzymanie punktów kontaktowych zlokalizowanych w Instytucji Zarządzającej i instytucjach zaangażowanych we wdrażanie RPO WP; przygotowanie i administrowanie stronami internetowymi poświęconymi tematyce RPO WP i Funduszy Strukturalnych; badania ewaluacyjne działań promocyjnych i informacyjnych, ekspertyzy, studia, analizy. Samorząd województwa, instytucje zaangażowane w proces wdrażania RPO WP Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Pomoc Techniczna Numer i nazwa działania Cele działania Opis działania Typy projektów Beneficjenci * Komplementarność z innymi Programami Operacyjnymi na lata Wsparcie procesu przygotowania i wdrażania projektów Przygotowanie poprawnej dokumentacji projektowej dla wybranych projektów Podniesienie kwalifikacji beneficjentów w zakresie realizacji projektów finansowanych w ramach RPO WP W ramach Działania przewiduje się wsparcie dla priorytetowych projektów wynikających z Pomorskiej Bazy Projektów w zakresie przygotowania niezbędnej dokumentacji załączanej do wniosku aplikacyjnego. Wsparciem zostanie również objęty system szkoleń dla beneficjentów dotyczący prawidłowego zarządzania, rozliczania i monitorowania projektów w ramach RPO WP Realizacja działania koncentrować się będzie między innymi na następujących przedsięwzięciach: przygotowanie dokumentacji projektowej dla wybranych projektów (np. studium wykonalności, raport z oceny oddziaływania na środowisko, dokumentacja techniczna, program funkcjonalno-użytkowy); szkolenia dla beneficjentów, którzy uzyskali dotację w ramach RPO WP w zakresie zarządzania, rozliczania i monitorowania projektów Samorząd województwa, instytucje zaangażowane w proces wdrażania RPO WP. Działanie jest komplementarne w stosunku do projektu PO Pomoc Techniczna Szczegółowa komplementarność zostanie określona na późniejszym etapie prac * Kategorie beneficjentów zostaną zweryfikowane po doprecyzowaniu systemu wdrażania RPO WP. 115

116 116 SZACUNKOWA TABELA FINANSOWA dla Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata (w mln euro) Priorytety OGÓŁEM Wkład UE / EFRR Wkład UE 2 (%) Wkład krajowy ogółem Wkład krajowy publiczny 3 prywatny 4 Udział Priorytetu we wkładzie UE ogółem (%) 1= =2/1 4= I. Przedsiębiorczość 118,7 71,2 60% 47,5 9,5 38,0 8,0% II. Innowacje 89,0 62,3 70% 26,7 13,4 13,4 7,0% III. Społeczeństwo wiedzy 83,1 62,3 75% 20,8 14,5 6,2 7,0% IV. Funkcje miejskie i metropolitalne 165,4 115,8 70% 49,6 37,2 12,4 13,0% V. Regionalny system transportowy 237,4 178,1 75% 59,4 53,4 5,9 20,0% VI. Środowisko i energetyka przyjazna środowisku 95,0 71,2 75% 23,7 21,4 2,4 8,0% VII. Atrakcyjność turystyczna 59,4 44,5 75% 14,8 11,9 3,0 5,0% VII. Ochrona zdrowia i system ratownictwa 47,5 35,6 75% 11,9 11,9 0,0 4,0% IX. Lokalna infrastruktura podstawowa 146,7 124,7 85% 22,0 22,0 0,0 14,0% X. Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie 52,4 44,5 85% 7,9 7,9 0,0 5,0% XI. Pomoc techniczna 41,9 35,6 85% 6,3 6,3 0,0 4,0% Wartość Priorytetów ogółem 1 136,4 845,9 75% 290,5 209,3 81,3 95,0% Rezerwa 59,4 44,5 75% 14,8 14,8 0,0 5,0% Wartość programu ogółem 1 195,8 890,4 1 75% 305,4 224,1 81,3 100,0% VI. TABELA FINANSOWA PROGRAMU 1) kwota wyjściowa obliczona na podstawie Wstępnego projektu Narodowej Strategii Spójności na lata , przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 14 lutego 2006 roku. 2) zgodnie z ustaleniami posiedzenia Rady Europejskiej w grudniu 2005, maksymalna stopa współfinansowania UE w programach operacyjnych wspieranych środkami EFRR w Polsce wzrosła do 85% i będzie rozliczana w odniesieniu do całych programów; w niniejszym Programie nie planuje się skorzystać z tej możliwości, a stopę współfinansowania UE dla całego Programu ustalono na maksymalnym poziomie 75%. 3) krajowy wkład publiczny obejmuje udział budżetów jednostek samorządu terytorialnego, budżetu państwa (wymaga wyjaśnienia) i innych krajowych środków publicznych (np. WFOŚ). 4) udział środków prywatnych odzwierciedla wstępne szacunki.

117 VII. SYSTEM WDRAŻANIA PROGRAMU Wprowadzenie Opis systemu wdrażania Programu ma charakter wstępny i został przygotowany w oparciu o: 1. projekt Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności (wersja z 7 kwietnia 2006 r.); 2. projekt Rozporządzenia Komisji w sprawie szczegółowych zasad wdrażania Rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz rozporządzenia Parlamentu i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (wersja z 15 lutego 2006 r.); 3. wstępny projekt Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata (Narodowej Strategii Spójności na lata ) (wersja z 14 lutego 2006 r.); 4. projekt Procedur przygotowania Programów Operacyjnych na lata (wersja z 17 lutego 2006 r.); 5. projekt Wytycznych do opracowania systemu realizacji Narodowej Strategii Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata ) i wynikających z niej Programów Operacyjnych (wersja z 7 kwietnia 2006 r.). Niniejszy rozdział będzie uszczegóławiany i modyfikowany na kolejnych etapach prac. Na jego ostateczny kształt będą miały wpływ akty prawne Wspólnoty regulujące wdrażanie polityki spójności UE w perspektywie finansowej oraz system wdrażania Narodowej Strategii Spójności na lata i wynikających z niej Programów Operacyjnych. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata (RPO WP) jest jednym z 16 Regionalnych Programów Operacyjnych wdrażanych na poziomie każdego województwa, wpisuje się również w system programów operacyjnych służących realizacji celów zawartych w Strategii Rozwoju Kraju na lata oraz Narodowej Strategii Spójności na lata Zarządzanie i wdrażanie RPO WP regulowane jest przez Rozporządzenie Rady Nr / z dnia 2005 r. wprowadzające ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz Rozporządzenie Komisji Nr / z dnia 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad wdrażania rozporządzenia Rady wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz rozporządzenia Parlamentu i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zgodnie z art. 31 ust. 1 Rozporządzenia Rady Nr / z dnia 2006 r., RPO WP został przygotowany w celu wykorzystania środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach celu Konwergencja polityki spójności Unii Europejskiej. RPO WP obejmuje swoim zasięgiem obszar województwa pomorskiego w granicach administracyjnych, a jego horyzont czasowy dotyczy okresu 1 stycznia 2007 r. 31 grudnia 2013 r. Za przygotowanie i wdrożenie RPO WP odpowiedzialna jest Instytucja Zarządzająca, której funkcję pełni Zarząd Województwa Pomorskiego. Niniejszy rozdział zawiera ustalenia dotyczące systemu wdrażania RPO WP zgodnie z wymogami art. 36 ust. 1 lit. g Rozporządzenia Rady Nr / z dnia 2006 r.

118 2. Kompetencje instytucji zaangażowanych w zarządzanie RPO WP 2.1. Instytucja Koordynująca Narodową Strategię Spójności i Instytucja Koordynująca Regionalne Programy Operacyjne Minister Rozwoju Regionalnego reprezentuje Polskę jako kraj członkowski UE i w imieniu Rządu RP odpowiada za przygotowanie, organizację i prawidłowe funkcjonowanie systemu realizacji NSS, pełniąc funkcję Instytucji Koordynującej NSS (Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej). Minister Rozwoju Regionalnego odpowiada również za koordynację przygotowania wszystkich 16 RPO, pełniąc funkcję Instytucji Koordynującej RPO (Departament Polityki Regionalnej). Minister Rozwoju Regionalnego, jako Instytucja Koordynująca NSS, jest odpowiedzialny w szczególności za: przygotowanie i zapewnienie stosowania odpowiednich wytycznych służących zapewnieniu zgodności programów realizowanych w ramach NSS ze Strategicznymi Wytycznymi Wspólnoty dla polityki spójności oraz politykami horyzontalnymi i regulacjami UE (w szczególności rozporządzeniami dotyczącymi polityki spójności); przygotowanie wytycznych dotyczących systemu zarządzania, przepływów finansowych, certyfikacji, monitoringu i kontroli programów operacyjnych; weryfikację projektów programów operacyjnych pod względem ich zgodności z NSS przed skierowaniem ich do akceptacji przez Radę Ministrów oraz weryfikację pod tym względem programów operacyjnych przed ostatecznym zakończeniem negocjacji programów z Komisją Europejską; przygotowanie ogólnych wytycznych do kwalifikowalności wydatków w ramach poszczególnych programów; w porozumieniu z Ministrem Finansów określanie zakresu stosowania grantów globalnych w realizacji programów operacyjnych oraz szczegółowych zasad funkcjonowania grantów globalnych; ocenę prawidłowości stosowania procedur określonych w Wytycznych do opracowania systemu realizacji Narodowej Strategii Spójności i wynikających z niej Programów Operacyjnych, opracowanych przez Instytucję Koordynującą Narodową Strategię Spójności i Instytucję Koordynującą Regionalne Programy Operacyjne i ich realizacji w RPO WP; prowadzenie regularnych analiz skuteczności i zgodności z procedurami określonymi w Wytycznych do opracowania systemu realizacji Narodowej Strategii Spójności i wynikających z niej Programów Operacyjnych, opracowanych przez Instytucję Koordynującą Narodową Strategię Spójności i Instytucję Koordynującą Regionalne Programy Operacyjne operacji podejmowanych przez wszystkie instytucje włączone w system realizacji; podejmowanie czynności w celu zapewnienia skutecznego funkcjonowania systemu kontroli programów operacyjnych (poprzez w szczególności formułowanie rekomendacji dotyczących sposobów usunięcia nieprawidłowości oraz wprowadzenia usprawnień); monitorowanie przebiegu, sposobu i efektów realizacji NSS i wynikających z nich programów operacyjnych (przy pomocy Komitetu Koordynacyjnego NSS) i formułowanie po uzyskaniu opinii Komitetu ewentualnych propozycji dla Rady Ministrów dotyczących przesunięć środków pomiędzy programami operacyjnymi i w odniesieniu do programów zarządzanych centralnie priorytetami; przygotowywanie, po konsultacjach ze wszystkimi właściwymi resortami oraz Zarządami Województw, propozycji dla Rady Ministrów dotyczących wykorzystania tzw. krajowej rezerwy 118

119 na pokrycie nadzwyczajnych strat i nieprzewidzianych wydatków w ramach programów operacyjnych zarządzanych na poziomie krajowym; podejmowanie na wniosek Zarządów Województw i po konsultacjach ze wszystkimi właściwymi resortami, decyzji dotyczących wykorzystania tzw. krajowej rezerwy na pokrycie nadzwyczajnych strat i nieprzewidzianych wydatków w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych; dokonanie do 30 czerwca 2011 r. oceny rezultatów osiągniętych w ramach poszczególnych priorytetów przez wszystkie programy operacyjne oraz przedstawienie Radzie Ministrów, po konsultacjach ze wszystkimi właściwymi resortami oraz Zarządami Województw, propozycji przyznania udanym (successful) programom środków z tzw. krajowej rezerwy wykonania (w celu przekazania tej propozycji Komisji Europejskiej); opracowanie standardów prowadzenia oceny oraz działań w zakresie oceny prowadzonych w ramach poszczególnych programów operacyjnych (poprzez działającą w strukturze resortu Krajową Jednostkę Oceny); prowadzenie badań ewaluacyjnych na poziomie NSS, w tym badań horyzontalnych oraz badań uzupełniających, w tym badań ad hoc, wynikających z monitorowania postępów w realizacji NSS. Za akceptację Regionalnych Programów Operacyjnych odpowiedzialna jest Rada Ministrów * i Komisja Europejska Instytucja Zarządzająca Funkcje Instytucji Zarządzającej RPO WP pełni Zarząd Województwa Pomorskiego, przy pomocy wyodrębnionych komórek organizacyjnych Urzędu Marszałkowskiego, który jest odpowiedzialny m.in. za: Przygotowanie projektu RPO WP i przedłożenie go Instytucji Koordynującej NSS po uzyskaniu akceptacji Instytucji Koordynującej RPO; Udział w negocjowaniu z Komisją Europejską treści RPO WP; Zarządzanie i wdrażanie RPO WP. Instytucja Zarządzająca jest odpowiedzialna za opracowanie, na podstawie wytycznych Instytucji Koordynującej NSS, systemu realizacji RPO WP obejmującego wszystkie jego aspekty (w szczególności przepływy finansowe, przepływ dokumentów, zasady wydatkowania środków finansowych w ramach RPO WP, prowadzenia odpowiednich systemów księgowych, w tym rejestrów księgowych, sprawozdawczości finansowej, monitorowania i raportowania o nieprawidłowościach oraz kwotach nienależnie wypłaconych, przechowywania informacji o wydatkach i audytach). Instytucja Zarządzająca zapewnia również, iż wypracowane procedury są stosowane przez nią samą oraz Instytucje Pośredniczące realizujące RPO WP. Do funkcji Instytucji Zarządzającej, zgodnie z art. 59 Rozporządzenia Rady Nr / z dnia 2006 r. należy: zapewnienie prawidłowości wyboru projektów do finansowania, zgodnie z ustalonymi kryteriami oraz zapewnienie ich zgodności z właściwymi zasadami krajowymi i wspólnotowymi; weryfikację dostarczenia współfinansowanych produktów i usług oraz tego, że wydatki zadeklarowane przez beneficjentów zostały faktycznie poniesione i są zgodne z odpowiednimi zasadami krajowymi i wspólnotowymi; * Forma akceptacji 16 RPO na poziomie krajowym oraz tryb wprowadzania zmian do Programów wymaga doprecyzowania. 119

120 zapewnienie istnienia systemu rejestrowania i przechowywania w formie elektronicznej szczegółowych rejestrów księgowych dla każdego projektu w ramach RPO WP oraz gromadzenia danych niezbędnych dla zarządzania finansowego, monitoringu, kontroli i oceny; zapewnienie posiadania przez beneficjentów i inne organy zaangażowane we wdrażanie RPO WP osobnych systemów księgowania lub odpowiedniego kodu księgowego dla wszystkich transakcji związanych z projektami; zapewnienie przeprowadzenia ocen RPO WP oraz ich zgodności z normami jakości uzgodnionymi przez Komisję Europejską i państwo członkowskie; zapewnienie, że dokumenty dotyczące wydatków i audytów, niezbędne do zapewnienia właściwej ścieżki audytu są przechowywane prawidłowo; zapewnienie otrzymywania przez Regionalną Instytucję Certyfikującą wszystkich niezbędnych informacji o procedurach i audycie prowadzonych w związku z wydatkami, dla potrzeb certyfikacji; kierowanie pracami Pomorskiego Komitetu Monitorującego i zapewnienie wymaganych dokumentów, umożliwiających monitorowanie wdrażania RPO WP w świetle jego celów; przygotowanie oraz przekazywanie do Komisji Europejskiej, po zatwierdzeniu przez Pomorski Komitet Monitorujący, rocznych raportów i raportu końcowego na temat wdrożenia RPO WP; zapewnienie zgodności z wymogami informacji i promocji; przekazywanie Komisji Europejskiej informacji umożliwiających jej ocenę dużych projektów. Do szczegółowych zadań Instytucji Zarządzającej należą: przygotowanie podręczników i procedur wdrażania RPO WP; przygotowanie wzorów wniosków aplikacyjnych, umów, sprawozdań i innych dokumentów dla beneficjentów oraz zatwierdzanie dokumentów przygotowywanych przez Instytucje Pośredniczące; przygotowanie podręcznika/wytycznych dotyczących kwalifikowalności wydatków w ramach RPO WP; określenie kryteriów wyboru projektów w ramach RPO WP i przedłożenie do akceptacji Pomorskiego Komitetu Monitorującego; wyznaczenie Instytucji Pośredniczących dla poszczególnych priorytetów realizowanych w ramach RPO WP i zatwierdzenie procedur ich dotyczących; przeprowadzenie procedury naboru projektów w ramach RPO WP i procesu ich oceny w zakresie wynikającym z odpowiedniej procedury oceny projektów; podejmowanie decyzji o współfinansowaniu wybranego do realizacji projektu oraz podpisywanie umów z beneficjentami; prowadzenie systemu monitorowania realizacji RPO WP; rozliczanie umów z beneficjentami zgodnie z przyjętymi procedurami i dokonywanie płatności, w tym przygotowywanie wniosków o refundację środków i przekazywanie ich do Regionalnej Instytucji Certyfikującej; przekazywanie Regionalnej Instytucji Certyfikującej wszystkich niezbędnych informacji o procedurach i weryfikacjach prowadzonych w związku z wydatkami, dla potrzeb certyfikacji; 120

121 monitorowanie postępów w realizacji umów; odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom; zapewnienie efektywności i poprawności zarządzania i realizacji RPO WP zgodnie z zasadami prawidłowego zarządzania finansowego, w szczególności poprzez: określenie i zapewnienie stosowania procedur gwarantujących prawidłowość wydatkowania środków finansowych w ramach RPO WP, zapewnienie stosowania rzetelnych systemów księgowych, sprawozdawczości finansowej oraz monitorowania, zapewnienie stosowania procedur monitorowania i raportowania nieprawidłowości oraz odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych, kontrola prawidłowości wydatkowania środków finansowych w ramach RPO WP oraz zgodności z zasadami wspólnotowymi i krajowymi; zapewnienie prowadzenia kontroli RPO WP, w tym w szczególności przygotowanie i zatwierdzenie planu kontroli systemowych, planu kontroli priorytetów, prowadzenie kontroli systemowych RPO WP; przygotowanie sprawozdań na temat realizacji RPO WP i przekazywanie ich do akceptacji do Pomorskiego Komitetu Monitorującego, a po ich zatwierdzeniu przekazywanie do Komisji Europejskiej; dokonywanie oceny postępów realizacji RPO WP na podstawie sprawozdania rocznego; przekazywanie Pomorskiemu Komitetowi Monitorującemu informacji o uwagach Komisji zgłoszonych na podstawie raportu rocznego oraz informowanie Komisji Europejskiej o podjętych działaniach w odpowiedzi na jej uwagi; przygotowanie raportów o nieprawidłowościach oraz przekazywanie ich do uprawnionych instytucji, zgodnie z systemem realizacji NSS; zapewnienie prowadzenia ewaluacji RPO WP zgodnie z wymogami UE (w szczególności zadania te dotyczą przygotowania planu ewaluacji dla RPO WP, prowadzenia ewaluacji RPO WP oraz nadzorowania wykonywania ewaluacji przez Instytucję Pośredniczącą); wdrożenie i operowanie elektronicznym systemem wymiany danych; opracowywanie rocznej prognozy wydatków w ramach RPO WP na bieżący i następny rok i przekazywanie jej Komisji Europejskiej; opracowanie i wdrożenie Planu Komunikacji dla RPO WP oraz nadzorowanie działań komunikacyjnych prowadzonych przez Instytucję Pośredniczącą; 2.3. Instytucje Pośredniczące Instytucja zarządzająca może delegować część funkcji z zastrzeżeniem zapewnienia skutecznego systemu raportowania i monitorowania tych funkcji Instytucjom Pośredniczącym, które sama wyznaczy. Instytucje te muszą przedstawić m.in. gwarancje wypłacalności i wykazać kompetencje w zakresie zarządzania administracyjnego i finansowego. W ramach RPO WP wstępnie przewiduje się możliwość wyznaczenia Instytucji Pośredniczących do wdrażania działań w ramach Priorytetu 1. Przedsiębiorczość oraz Priorytetu 2. Innowacje. 121

122 Instytucja Pośrednicząca odpowiada w szczególności za: przygotowanie, w uzgodnieniu z Instytucją Zarządzającą, wzorów wniosków aplikacyjnych, umów i sprawozdań otrzymywanych od beneficjentów i przekazanie ich Instytucji Zarządzającej do zatwierdzenia; przeprowadzenie procesu naboru oraz oceny formalnej oraz oceny merytorycznej projektów, zgodnie z procedurami oceny projektów zatwierdzonymi przez Instytucję Zarządzającą; zapewnienie, że wybór projektów do finansowania następuje zgodnie z kryteriami stosowanymi dla wdrażanych priorytetów, i że projekty te, przez cały okres ich realizacji, są zgodne z odpowiednimi zasadami wspólnotowymi i krajowymi; podejmowanie, zgodnie z procedurami wyboru projektów, decyzji o współfinansowaniu wybranego do realizacji projektu, bądź przedkładanie propozycji projektów do dofinansowania Instytucji Zarządzającej, celem podjęcia przez nią decyzji; podpisywanie umów z beneficjentami; weryfikację dostarczenia współfinansowanych produktów i usług oraz tego, że wydatki zadeklarowane przez beneficjentów zostały faktycznie poniesione i są zgodne z odpowiednimi zasadami wspólnotowymi i krajowymi; zapewnienie stosowania przez beneficjentów odrębnych systemów księgowania lub odpowiednich kodów księgowych dla wszystkich operacji finansowych związanych z projektem; prowadzenie systemu rejestrowania i przechowywania w formie elektronicznej szczegółowych rejestrów księgowych dla każdego projektu w ramach wdrażanych priorytetów oraz gromadzenia danych niezbędnych dla zarządzania finansowego, monitoringu, weryfikacji, audytów i oceny; prowadzenie elektronicznego systemu monitorowania realizacji priorytetów; rozliczanie umów z beneficjentami zgodnie z przyjętymi procedurami i dokonywanie płatności, w tym przygotowywanie wniosków o refundację środków i przekazywanie ich do Instytucji Zarządzającej; przekazywanie Regionalnej Instytucji Certyfikującej wszystkich niezbędnych informacji o procedurach i weryfikacjach prowadzonych w związku z wydatkami, dla potrzeb certyfikacji; monitorowanie postępów w realizacji umów; prowadzenie kontroli realizowanych w ramach priorytetów przedsięwzięć i przekazywanie wyników tej kontroli do Instytucji Zarządzającej; opracowanie rocznej prognozy wydatków w ramach priorytetów i przekazanie do Instytucji Zarządzającej; przygotowanie sprawozdań z realizacji priorytetów i przekazanie ich do Instytucji Zarządzającej; prowadzenie, w porozumieniu z Instytucją Zarządzającą, ewaluacji priorytetów, zgodnie z procedurami określonymi przez Instytucję Zarządzającą; odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom; prowadzenie działań promocyjnych i komunikacyjnych w ramach realizowanych priorytetów: zapewnienie zgodności realizacji priorytetów z wymogami informowania i promocji. 122

123 3. System wyboru projektów w ramach RPO WP Opis systemu wyboru projektów ma charakter wstępnej koncepcji. Będzie on uszczegóławiany i modyfikowany na dalszych etapach prac nad systemem zarządzania RPO WP. Obowiązek określenia systemu wyboru projektów w ramach RPO WP należy do Instytucji Zarządzającej. Instytucja Zarządzająca ponosi również pełną odpowiedzialność za proces wyboru projektów. W związku z tym przyjęte procedury wyboru muszą pozwolić Instytucji Zarządzającej na: ostateczne kształtowanie kluczowych decyzji o projektach mających realizować cele zapisane w RPO WP oraz Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego; pełen nadzór nad poprawnością realizacji procesu wyboru projektów, także w przypadku oddelegowania części kompetencji w tym zakresie do Instytucji Pośredniczącej. Do głównych założeń przygotowania procedur oceny i wyboru projektów w ramach RPO WP należą: ograniczenie zestawu wymaganej od beneficjentów dokumentacji projektowej na etapie składania wniosku; przejrzystość, klarowność i zrozumiałość systemu na każdym jego etapie; wieloaspektowa (merytoryczna, techniczna, finansowa, formalno-prawna, ekonomicznospołeczna i strategiczna) ocena wniosków oparta na jasnych kryteriach i preferencjach; logika, kompletność, wewnętrzna spójność, niesprzeczność i względna elastyczność procedur dotyczących systemu wyboru projektów. Podstawową formą wyboru projektów w ramach RPO WP jest konkurs. Szczegółowy opis systemu wyboru projektów w ramach RPO WP zawarty zostanie w podręczniku wdrażania RPO WP. W ramach RPO WP przewiduje się kilka wariantów przeprowadzania procesu naboru i oceny projektów. Warianty te będą zróżnicowane w zależności od typów ocenianych projektów, które generalnie można podzielić na trzy grupy a) projekty z zakresu wsparcia dla przedsiębiorczości i innowacji, b) projekty infrastrukturalne o znaczeniu regionalnym; c) projekty lokalne. W procedurze wyboru przewidywany jest udział zarówno pracowników Instytucji Zarządzającej, ekspertów zewnętrznych, a także konsultacje z partnerami społecznymi i gospodarczymi. Ponadto, rozważana jest możliwość wdrażania wybranych priorytetów RPO WP w formie grantów globalnych, a także oraz projektów ramowych. W ramach systemu wyboru projektów w RPO WP Instytucja Zarządzająca nie przewiduje wskazywania kluczowych projektów, wybieranych poza procedurą konkursową. Narzędziem wsparcia beneficjentów, zwłaszcza tych słabych oraz tych z projektami w priorytetowych obszarach RPO WP, będzie działająca w Internecie Pomorska Baza Projektów (PBP), w oparciu o którą wskazane zostaną projekty, które uzyskają wsparcie z pomocy technicznej RPO WP na opracowanie niezbędnej dokumentacji projektowej. 4. Zarządzanie finansowe 4.1. Przepływy finansowe Przewiduje się, że środki przekazywane przez Komisję Europejską jako zaliczki oraz płatności okresowe i płatności końcowe na rzecz programów operacyjnych zostaną włączone do budżetu 123

124 państwa jako dochody. Będą przekazywane z Komisji Europejskiej na rachunek dochodów budżetu państwa prowadzony przez Ministra Finansów w Narodowym Banku Polskim. Przekazywanie środków na realizację RPO WP odbywać się będzie za pośrednictwem budżetu Wojewody Pomorskiego, który będzie przekazywał środki na wyodrębniony rachunek Instytucji Zarządzającej w formie dotacji, na podstawie okresowych prognoz wydatków przekazywanych przez Instytucję Zarządzającą. Instytucja Zarządzająca będzie dokonywała płatności na rzecz beneficjentów na podstawie złożonych przez nich wniosków o płatność Instytucja odpowiedzialna za otrzymywanie i dokonywanie płatności Za otrzymywanie i dokonywanie płatności na rzecz beneficjentów realizujących projekty odpowiedzialna jest wyodrębniona w strukturach Instytucji Zarządzającej komórka organizacyjna do spraw obsługi finansowej RPO WP. Do zadań tej komórki należy m.in.: zapewnienie efektywności i poprawności zarządzania i realizacji RPO WP zgodnie z zasadami prawidłowego zarządzania finansowego, w szczególności poprzez: określenie i zapewnienie stosowania procedur gwarantujących prawidłowość wydatkowania środków finansowych w ramach RPO WP, zapewnienie stosowania rzetelnych systemów księgowych, sprawozdawczości finansowej oraz monitorowania, zapewnienie stosowania procedur monitorowania i raportowania nieprawidłowości oraz odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych, rozliczanie umów z beneficjentami zgodnie z przyjętymi procedurami i dokonywanie płatności na podstawie złożonych przez beneficjentów wniosków o płatność wraz z dokumentami potwierdzającymi dokonanie płatności; przygotowywanie wniosków o refundację środków i przekazywanie ich do Regionalnej Instytucji Certyfikującej; przekazywanie Regionalnej Instytucji Certyfikującej wszystkich niezbędnych informacji o procedurach i weryfikacjach prowadzonych w związku z wydatkami dla potrzeb certyfikacji; opracowanie rocznej prognozy wydatków w ramach RPO WP i przekazanie do Regionalnej Instytucji Certyfikującej; odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom; kontrola prawidłowości wydatkowania środków finansowych w ramach RPO WP oraz zgodności z zasadami wspólnotowymi i krajowymi Instytucja Certyfikująca Za certyfikację wydatków ponoszonych w ramach wszystkich PO (w tym także RPO WP) odpowiedzialna jest komórka organizacyjna wyodrębniona w strukturze Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Do głównych zadań Instytucji Certyfikującej należy poświadczenie wobec Komisji Europejskiej deklaracji wydatków poniesionych przez beneficjentów. W szczególności do zadań Instytucji Certyfikującej należy: przygotowanie i przedkładanie Komisji Europejskiej poświadczonych zestawień wydatków i wniosków o płatność; 124

125 poświadczanie, że zestawienie wydatków jest prawidłowe i wynika z rzetelnych systemów księgowych oraz zostało przygotowane w oparciu o weryfikowalne dokumenty źródłowe; poświadczenie, że zadeklarowane wydatki zostały poniesione zgodnie z odpowiednimi zasadami wspólnotowymi i krajowymi; poświadczenie, że zadeklarowane wydatki zostały poniesione na realizację projektów wybranych do finansowania zgodnie z kryteriami stosowanymi dla danego programu operacyjnego; uwzględnianie do celów certyfikacji wyników całości audytów programów operacyjnych, przeprowadzanych przez Instytucję Audytującą; utrzymywanie dokumentacji księgowej wydatków zadeklarowanych Komisji w formie elektronicznej; prowadzenie rejestru kwot przewidzianych do odzyskania i zwrotu do budżetu Unii Europejskiej oraz kwot wycofanych w wyniku unieważnienia całości lub części wkładu finansowego do projektu. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako Instytucja Certyfikująca jest odpowiedzialne za ustanowienie systemu certyfikacji zgodnego z wymogami prawa wspólnotowego oraz prawa polskiego, a następnie zapewnienie jego właściwego funkcjonowania. Obejmuje to w szczególności następujące zadania: określenie właściwych zasad i procedur dokonywania certyfikacji, w tym wzorów niezbędnych dokumentów; przygotowanie ogólnego podręcznika certyfikacji i wytycznych do podręczników Regionalnych Instytucji Certyfikujących; przygotowanie odpowiedniego systemu elektronicznego gromadzenia i przetwarzania danych do celów certyfikacji i zapewnienie jego wprowadzenia do użytkowania przez Regionalne Instytucje Certyfikujące (alternatywnie: określenie standardów dla takich systemów oraz weryfikację systemów przygotowanych przez Regionalne Instytucje Certyfikujące pod względem ich spełnienia); weryfikację i zatwierdzanie podręczników Regionalnych Instytucji Certyfikujących przeszkolenie Regionalnych Instytucji Certyfikujących dla ich należytego przygotowania do realizacji zadań; zapewnienie spójności działania systemu certyfikacji poprzez regularną wymianę informacji i doświadczeń pomiędzy Regionalnymi i Sektorowymi Instytucjami Certyfikującymi; kontrolę i nadzór nad wykonywaniem funkcji przez Regionalne Instytucje Certyfikujące, poprzez kontrole dokumentów oraz kontrole na miejscu; dokonywanie ewaluacji systemu certyfikacji; współpracę z Komisją Europejską w zakresie funkcjonowania systemu certyfikacji; dokonywanie ewentualnych zmian w systemie zmierzających do jego usprawnienia. W odniesieniu do Regionalnych Programów Operacyjnych przewiduje się, że Minister Rozwoju Regionalnego deleguje część zadań Instytucji Certyfikującej do Wojewodów jako Regionalnych Instytucji Certyfikujących. A więc funkcje Regionalnej Instytucji Certyfikującej dla RPO WP pełnił będzie Wojewoda Pomorski. Zakres delegacji zostanie określony w odpowiednim porozumieniu pomiędzy Instytucją Certyfikującą a Regionalną Instytucją Certyfikującą. 125

126 5. Procedury audytu i kontroli 5.1. Instytucja Audytująca Za prowadzenie audytu dla wszystkich programów operacyjnych, w tym również RPO WP, odpowiedzialny jest Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, który jest organem niezależnym od Instytucji Zarządzającej, Pośredniczącej i Certyfikującej. W odniesieniu do audytu RPO WP Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej w wykonywaniu swoich funkcji posiłkuje się Urzędem Kontroli Skarbowej w Gdańsku, jednak nadal ponosi całkowitą odpowiedzialność za prowadzenie całości audytu. Do głównych zadań Instytucji Audytującej należy zapewnienie prawidłowej i efektywnej realizacji pogłębionej kontroli finansowej w całym systemie wdrażania środków strukturalnych. Do głównych zadań Instytucji Audytującej należy: przygotowanie procedur dla Urzędów Kontroli Skarbowej dotyczących sposobu prowadzenia audytu dla Regionalnych Programów Operacyjnych; przedstawienie Komisji, w terminie 9 miesięcy od zatwierdzenia RPO WP, strategii audytu obejmującej podmioty dokonujące audytów, stosowaną metodologię, metody kontroli wyrywkowej dla potrzeb audytu oraz indykatywny plan audytu; zapewnienie prowadzenia audytów w celu weryfikacji skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli RPO WP; przygotowanie raportu z oceny zgodności z art. 57 do 61 Rozporządzenia Ogólnego Nr / z dnia 2006 r. systemu zarządzania i kontroli RPO WP (zgodnie z art. 70 pkt. 2 Rozporządzenia); zapewnienie prowadzenia audytów projektów na stosownej próbie, w celu weryfikacji zgłaszanych wydatków; przygotowanie dla KE corocznych raportów oraz raportu końcowego z kontroli zawierających wyniki audytów przeprowadzonych w danym roku, zgodnie ze strategią audytu oraz przedstawiających ewentualne stwierdzone braki w systemie zarządzania i kontroli RPO WP; coroczne przygotowanie, na podstawie kontroli i audytów przeprowadzonych na odpowiedzialność Instytucji Audytującej, opinii stwierdzającej, czy system zarządzania i kontroli daje uzasadnioną pewność, iż deklaracje wydatków przedkładane Komisji Europejskiej są poprawne i czy transakcje, których one dotyczą, są poprawne i zgodne z prawem; coroczne przedstawianie, w uzasadnionych przypadkach, deklaracji częściowego zamknięcia, zawierającego ocenę zgodności z prawem i prawidłowości stosownych wydatków; przedłożenie do Komisji Europejskiej deklaracji zamknięcia pomocy Kontrola W zakresie kontroli realizacji RPO WP Instytucja Zarządzająca podejmuje następujące działania: prowadzi weryfikację przedkładanych projektów zapewniając, iż został stworzony odpowiedni system analizy zgodności projektów z dokumentem programowym. W przypadku delegacji uprawnień do wyboru projektów Instytucji Pośredniczącej, Instytucja Zarządzająca prowadzi kontrolę procedur tej instytucji oraz kontrolę samej instytucji; weryfikuje projekty podczas kontroli na miejscu na podstawie kontroli próby. W przypadku delegacji uprawnień w zakresie kontroli na miejscu, Instytucja Zarządzająca zatwierdza plany 126

127 kontroli jednostek przeprowadzających te kontrole oraz prowadzi weryfikację realizacji planu podczas kontroli wybranych instytucji. Instytucja Zarządzająca, w przypadku delegacji uprawnień do kontroli na miejscu, przedstawia wytyczne dotyczące przeprowadzanych kontroli, dotyczące ich zakresu oraz częstotliwości; tworzy procedury zawierające punkty zapewniające spełnienie wymagań odnośnie istnienia systemu przechowywania danych, których spełnianie w toku realizacji projektów jest weryfikowane przez komórki audytu wewnętrznego w ramach jednostek sektora finansów publicznych oraz audyt zewnętrzny w przypadku podmiotów spoza sektora finansów publicznych. Kontrolę systemu przeprowadzać będzie także Instytucja Audytująca. 6. Monitorowanie Monitorowanie RPO WP służy zapewnieniu odpowiedniej jakości realizacji Programu. Jest ono prowadzone przez Instytucję Zarządzającą / Instytucje Pośredniczące i Komitet Monitorujący Pomorski Komitet Monitorujący Pomorski Komitet Monitorujący RPO WP (PKM) zostanie powołany w ciągu trzech miesięcy od daty przekazania Polsce decyzji o zatwierdzeniu RPO WP przez Komisję Europejską. Komitetowi przewodniczy Marszałek Województwa, a Instytucja Zarządzająca prowadzi jego Sekretariat i zapewnia obsługę. W skład PKM wchodzą: przedstawiciele instytucji Zarządzającej; przedstawiciele Instytucji Pośredniczących; przedstawiciele Ministra Rozwoju Regionalnego jako koordynatora NSS oraz koordynatora RPO; przedstawiciel Ministra Finansów; przedstawiciel Wojewody Pomorskiego; przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego z terenu województwa; partnerzy społeczni i gospodarczy z głosem doradczym, przedstawiciele KE oraz przedstawiciele EBI, EFI. Komitet Monitorujący czuwa nad efektywnością i jakością wdrażania RPO WP. W szczególności do jego zadań należy: rozpatrywanie i zatwierdzanie kryteriów wyboru projektów w ramach RPO WP w ciągu 6 miesięcy od daty zatwierdzenia RPO WP przez Komisję Europejską oraz zatwierdzanie ewentualnych zmian tych kryteriów; okresowe badanie postępu w zakresie osiągania szczegółowych celów, określonych w RPO WP, na podstawie dokumentów przedkładanych przez Instytucję Zarządzającą; analizowanie rezultatów realizacji RPO WP, w szczególności osiągania celów wyznaczonych dla każdego priorytetu oraz wyników ocen (ewaluacji) związanych z monitorowaniem realizacji Programu, w szczególności w przypadku gdy monitoring wykazuje znaczące odstępstwa od początkowo określonych celów lub gdy zgłoszone są propozycje zmian w Programie; analizowanie i zatwierdzanie rocznych i końcowych raportów z wdrażania RPO WP przed przekazaniem ich Komisji Europejskiej; 127

128 zapoznawanie się z rocznymi raportami z kontroli RPO WP oraz z komentarzami Komisji Europejskiej do tych raportów; przedkładanie Instytucji Zarządzającej propozycji zmian lub analiz RPO WP ułatwiających realizację celów funduszy strukturalnych określonych w Rozporządzeniu Ogólnym dotyczącym tych funduszy lub służącym usprawnieniu zarządzania RPO WP, w tym zarządzania finansowego; analizowanie i zatwierdzanie wszelkich propozycji zmian treści decyzji Komisji w sprawie wkładu funduszy. Monitorowanie jest prowadzone w oparciu o określone w RPO WP wskaźniki finansowe oraz wskaźniki odnoszące się do produktów i rezultatów, kwantyfikujące cele poszczególnych priorytetów. Tam, gdzie to możliwe, odpowiednie dane statystyczne będą uwzględniać podział na płeć oraz podział ze względu na wielkość projektów realizowanych przez beneficjentów. Dane dla celów monitorowania będą przesyłane do Komisji Europejskiej drogą elektroniczną, zgodnie z obowiązującymi wymogami Raport roczny i raport końcowy z realizacji RPO WP Począwszy od roku 2008, w terminie do 30 czerwca każdego roku, Instytucja Zarządzająca będzie przekazywać Komisji Europejskiej raporty roczne, a do 31 marca 2017 raport końcowy z wdrażania RPO WP. Raporty będą zawierać w szczególności następujące informacje: postęp (w miarę możliwości skwantyfikowany) w realizacji RPO WP oraz jego priorytetów w powiązaniu z założonymi celami przy użyciu wskaźników przyjętych w RPO WP; dane finansowe z realizacji RPO WP, precyzujące dla każdego priorytetu: wartość środków wydatkowanych przez beneficjentów, wynikających ze złożonych do Instytucji Zarządzającej wniosków o płatność wraz z krajowym współfinansowaniem publicznym; wartość środków ogółem przekazana przez Komisję Europejską wraz ze skwantyfikowaniem wskaźników finansowych określonych do RPO WP; wartość środków przekazana beneficjentom; dla celów informacyjnych indykatywna alokacja EFRR w podziale na kategorie interwencji; działania podjęte przez Instytucję Zarządzającą lub Pomorski Komitet Monitorujący, zapewniające jakość i efektywność wdrażania RPO WP, w tym w szczególności: działania monitoringowe i ewaluacyjne, w tym przyjęte metody zbierania danych; streszczenie problemów, które pojawiły się w trakcie wdrażania RPO WP oraz podjętych działań zapobiegawczych w odpowiedzi na uwagi Komisji Europejskiej; wykorzystanie pomocy technicznej; działania podjęte na rzecz zapewnienia odpowiedniej informacji i promocji RPO WP; informacja o głównych problemach związanych z prawem wspólnotowym, które pojawiły się podczas wdrażania RPO WP oraz podjętych działaniach zapobiegawczych; postęp w realizacji i finansowaniu dużych projektów (jeśli dotyczy); sposób zagospodarowania środków uwolnionych w trakcie realizacji RPO WP w wyniku nieprawidłowego wykorzystania dotacji; przypadki niezachowania wymaganej trwałości projektów. 128

129 7. Ewaluacja Ewaluacja ma na celu poprawę jakości, efektywności i spójności pomocy udzielanej w ramach polityki spójności. Służy poprawie strategii RPO WP oraz systemu jego wdrażania z uwzględnieniem problemów strukturalnych na poziomie krajowym i regionalnym. Ewaluacja powinna brać pod uwagę zasadę zrównoważonego rozwoju oraz odpowiednie regulacje wspólnotowe dotyczące wpływu na środowisko, jak również strategiczne oceny środowiskowe. Za prowadzenie ewaluacji RPO WP odpowiada Instytucja Zarządzająca. Jej zadania obejmują głównie: zapewnienie środków finansowych, w ramach pomocy technicznej, na prowadzenie ewaluacji oraz pozyskiwanie i gromadzenie danych z systemu monitoringu; opracowanie planu oceny obejmującego różne fazy realizacji RPO WP; zapewnienie przeprowadzenia ewaluacji ex-ante przed rozpoczęciem realizacji RPO WP; zapewnienie przeprowadzenia ewaluacji związanych z monitorowaniem realizacji RPO WP, w szczególności w przypadku gdy monitorowanie wykazuje znaczące odstępstwa od początkowo określonych celów lub gdy zgłoszone są propozycje zmian w Programie; przekazanie wyników ewaluacji związanych z monitorowaniem realizacji RPO WP Pomorskiemu Komitetowi Monitorującemu oraz Komisji Europejskiej; upublicznianie wyników przeprowadzonych ewaluacji; zapewnienie przeprowadzenia do dnia 30 czerwca 2011 roku ewaluacji stopnia realizacji RPO WP w odniesieniu do wybranych osi priorytetowych, której wyniki posłużą do rozdysponowania alokacji krajowej rezerwy wykonania; współpracę z Komisją Europejską przy ewaluacjach związanych z monitorowaniem realizacji RPO WP oraz ewaluacjach strategicznych wykonywanych z inicjatywy Komisji; współpracę z Komisją Europejską przy ewaluacji ex-post (ocenie końcowej RPO WP). Badania ewaluacyjne będą realizowane przez niezależne podmioty zewnętrzne, a wyniki ewaluacji udostępniane opinii publicznej oraz przekazywane do Krajowej Jednostki Oceny (KJO) usytuowanej w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Za wypracowanie standardów oraz koordynację działań w zakresie ewaluacji prowadzonych w ramach poszczególnych programów operacyjnych odpowiedzialna będzie Krajowa Jednostka Oceny. KJO będzie z inicjatywy IZ NSS lub Pomorskiego Komitetu Monitorującego organizować prowadzenie ewaluacji tematycznych, ewaluacji polityk horyzontalnych oraz innych ewaluacji on-going dotyczących wybranych elementów wdrażania i obszarów wsparcia dotyczących m.in. RPO WP. 8. Plan Komunikacji Instytucja Zarządzająca RPO WP oraz Instytucja Pośrednicząca zapewni odpowiednią informację i promocję dotyczącą RPO WP oraz projektów realizowanych w jego ramach, skierowaną do obywateli UE oraz beneficjentów. Informacja i promocja służyć będzie podkreśleniu roli Wspólnoty oraz zapewni przejrzystość pomocy udzielanej ze środków polityki spójności. Informacja i promocja będzie odpowiadać wymogom określonym w Rozporządzeniu Komisji Europejskiej Nr./ z dnia 2006 r. 129

130 W celu prawidłowego prowadzenia procesu informowania i promocji RPO WP, Instytucja Zarządzająca, we współpracy z Instytucją Pośredniczącą, opracuje Plan Komunikacji, który będzie podstawą prowadzenia działań informacyjnych i promocyjnych. Celem strategicznym prowadzonego procesu komunikacji jest zapewnienie odpowiedniego poziomu wiedzy o możliwościach pozyskania wsparcia finansowego Unii Europejskiej oraz stworzenie dobrego klimatu dla absorpcji pomocy strukturalnej. Cel ten będzie realizowany poprzez zwiększanie świadomości społecznej mieszkańców województwa pomorskiego w zakresie korzyści płynących z wdrażania RPO WP i pośrednio, z integracji z Unią Europejską, a także upowszechnianie wiedzy na temat efektów i postępów realizacji funduszy oraz zapewnienie możliwości wymiany doświadczeń pomiędzy uczestnikami procesu wdrażania funduszy unijnych w województwie pomorskim i w Polsce. 9. Podsumowanie Poniższa tabela przedstawia wstępny układ instytucjonalny realizacji RPO WP: Instytucja Instytucja Zarządzająca Komitet Monitorujący Instytucja Pośrednicząca Instytucja Przekazująca Środki Instytucja Certyfikująca Regionalna Instytucja Certyfikująca Instytucja Audytująca Instytucja Koordynująca NSS Instytucja Koordynująca RPO Usytuowanie Zarząd Województwa Pomorskiego Powoływany i kierowany przez Instytucję Zarządzającą Wskazana przez Instytucję Zarządzającą dla realizacji Priorytetu 1 i 2 RPO WP Wyodrębniona komórka organizacyjna w Instytucji Zarządzającej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Wojewoda Pomorski Główny Inspektor Kontroli Skarbowej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 130

131 ZAŁĄCZNIK GRAFICZNY do projektu RPO WP

132 Mapa nr 1. Istniejąca i planowana informatyczna sieć szkieletowa w województwie pomorskim

133 Mapa nr 2. Obszary uprawnione i preferowane do wsparcia w ramach projektów z zakresu transportu zbiorowego 133

134 Mapa nr 3. Obszary uprawnione do wsparcia w ramach Działania 4.2 oraz w ramach Priorytetów 9 i 10 (z wyjątkiem Działania 10.3) 134

135 Mapa nr 4. Wstępny zakres preferowanych inwestycji o znaczeniu regionalnym dotyczących układu drogowego w województwie pomorskim (Działanie 5.1) 135

136 Mapa nr 5. Zakres możliwych i preferowanych inwestycji na liniach kolejowych o znaczeniu regionalnym w województwie pomorskim 136

137 Mapa nr 6. Obszary uprawnione do wsparcia w ramach projektów z zakresu ochrony przeciwpowodziowej 137