Immunoprofilaktyka wieku rozwojowego - szczepienia ochronne

Transkrypt

1 KLINIKA PEDIATRII I ZABURZEŃ ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEŻY UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU Dr n. med. Ewa Zagórecka Immunoprofilaktyka wieku rozwojowego - szczepienia ochronne Mechanizmy pierwotnej i wtórnej odpowiedzi immunologicznej Stężenie przeciwciał pierwszy kontakt z antygenem ponowny kontakt z antygenem Odporność nabyta (swoista) Uodpornienie naturalne Uodpornienie sztuczne Uodpornienie czynne, np. zakaźne, zachorowanie Uodpornienie bierne, np. przekazanie przeciwciał przez łożysko lub podczas karmienia piersią Uodpornienie czynne, np. szczepienie Uodpornienie bierne, np. podanie pozajelitowe immuglobulin Uodpornienie bierno-czynne, np. podanie immuglobulin i szczepionki Uodpornienie naturalne - nabycie odporności w wyniku procesów fizjologicznych bez udziału czynników zewnętrznych lub interwencji medycznej Uodpornienie sztuczne - wytworzenie odporności w wyniku procesów wynikających z interwencji medycznej o charakterze profilaktycznym lub leczniczym Uodpornienie czynne - uodpornienie w wyniku aktywacji mechanizmów immunologicznych Uodpornienie bierne - uzyskanie przeciwciał z zewnątrz bez aktywacji mechanizmów odpowiedzi immunologicznej (np. pozajelitowa podaż preparatu immunologicznego) 1

2 Cele szczepień ochronnych wywołanie odporności indywidualnej na zakażenie uzyskanie odporności gromadnej (masowość szczepień % ogółu populacji) - zmniejszenie liczby źródeł zakażenia i zahamowanie krążenia drobnoustroju, co prowadzi do: trwałej poprawy sytuacji epidemiologicznej eliminacji choroby eradykacji choroby Kwalifikacja do szczepienia kwalifikacja oparta na precyzyjnym wywiadzie i szczegółowym badaniu przedmiotowym szczepimy dzieci bez objawów ostrej choroby infekcyjnej i dzieci w okresie remisji w przebiegu chorób przewlekłych. Podział szczepionek (1) czynnik etiologiczny przeciwbakteryjne: gruźlica, krztusiec, błonica, tężec, H.influenzae, S.pneumoniae, N.meningitidis przeciwwirusowe: poliomyelitis, odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna, grypa, WZW A, WZW B, wścieklizna, HPV, kleszczowe zapalenie mózgu, rotawirusowe biegunki 2

3 Podział szczepionek (2) forma antygenu żywe drobnoustroje, atenuowane p/bakteryjne: BCG p/wirusowe: OPV, MMR, VZV, żółta febra, rotawirusy nieżywe drobnoustroje (szczepionki zabite ) p/bakteryjne: Pw p/wirusowe: IPV, WZW A, wścieklizna zawierające produkty metabolizmu komórek bakteryjnych (toksoidy, anatoksyny) toksoid tężcowy, błoniczy DT, Td, TT szczepionki podjednostkowe, rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty (antygeny) antygeny polisacharydowe (H. influenzae typ t.b, Neisseria meningitidis A+C, Streptococcus pn.) antygeny bakterii: Pa, antygeny wirusa grypy szczepionki rekombinowane (podjednostkowe ale bez natywnych składników drobnoustrojów) WZW B, HPV Szczepienia szczepionkami żywymi i nieżywymi szczepionki zawierające żywe, atenuowane drobnoustroje szczepionki zawierające antygeny pochodzące z zabitych drobnoustrojów lepsza immunogenność zwykle długotrwała odporność mniej dawek większa reaktogenność mniejsza immunogenność wymagają okresowej rewakcynacji mniejsza reaktogenność Podział szczepionek (2) forma antygenu żywe drobnoustroje, atenuowane p/bakteryjne: BCG p/wirusowe: OPV, MMR, VZV, żółta febra, rotawirusy nieżywe drobnoustroje ( zabite ) p/bakteryjne: Pw p/wirusowe: IPV, WZW A, wścieklizna zawierające produkty metabolizmu komórek bakteryjnych (toksoidy, anatoksyny) toksoid tężcowy, błoniczy DT, Td, TT szczepionki podjednostkowe, rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty (antygeny) antygeny polisacharydowe (H. influenzae typ t.b, Neisseria meningitidis A+C, Streptococcus pn.) antygeny bakterii: Pa, antygeny wirusa grypy szczepionki rekombinowane (podjednostkowe ale bez natywnych składników drobnoustrojów) WZW B, HPV 3

4 Podział szczepionek (3) swoistość szczepionki monowalentne - zawierają 1 rodzaj drobnoustroju lub antygeny pochodzące z drobnoustroju jednego rodzaju uodpornienie p/jednej chorobie zakaźnej np. BCG, WZW B poliwalentne - zawierają wszystkie lub kilka typów tego samego drobnoustroju lub antygenów pochodzących z kilku typów drobnoustroju np. IPV, OPV, p/streptococcus pn, p/neisseria meningitidis skojarzone - zawierają różne drobnoustroje lub antygeny z różnych drobnoustrojów uodparniają p/kilku chorobom zakaźnym jednocześnie np. DTP, DTaP, MMR, Infanrix-IPV-Hib-HBV Droga podania doustnie np. p/polio (OPV), p/rota wirusom (Rotarix, Rotateq) domięśniowo np. p/wzw B (HBV),p/wzw A (HAV), DTP, DTaP, DT,Td, HPV, McnC, PCV podskórnie np. p/polio (IPV) domieśniowo lub podskórnie: PPV, IPV, HBV śródskórnie np. BCG na śluzówkę np. donosowa szczepionka przeciw grypie Organizacja i zasady szczepień ochronnych w Polsce 4

5 Transport i przechowywanie szczepionek zgodnie z zaleceniami producenta szczepionki powinny być transportowane i przechowywane bez dostępu światła słonecznego w temperaturze 2-8 o C żywą, płynną szczepionkę p/poliomyelitis należy przewozić i przechowywać w warunkach głębokiego zamrożenia -20 o C obowiązuje zasada utrzymania właściwej temperatury w ciągu całego życia szczepionek - od wyprodukowania do szczepienia ( cold chain ) wszelkie zmiany barwy bądź konsystencji szczepionki (pojawienie się grudek, kłaczków, osadu nie dającego się usunąć przez wstrząśnienie) - dyskwalifikują preparat Cel badania lekarskiego przed szczepieniem ochronnym Orzeczenie lekarskie czy u danego dziecka w danym dniu można podać szczepionkę, tzn. czy: organizm dziecka jest w stanie sprzyjającym powstaniu uodpornienia czyli nie ma chorób, stanów i objawów, które mogą zaburzyć procesy odpornościowe nie ma przeciwwskazań do podania szczepionki czyli chorób i stanów, które zwiększają ryzyko NOP ryzyka wznowy lub zaostrzenia po szczepieniu istniejącej u dziecka choroby Cykle szczepień Powtarzanie szczepień określoną szczepionką z zachowaniem określonych odstępów czasu dla wytworzenia i utrzymania odporności. 5

6 Cykle w szczepieniach szczepionkami nieżywymi, anatoksynami, p/poliomyelitis szczepienie pierwotne*: dwie lub trzy dawki szczepionki podawane co 4-6 tyg okres odporności: kilka miesięcy do roku szczepienie uzupełniające: podane kilka do kilkunastu miesięcy od szczepienia pierwotnego szczepienie podstawowe odporność do kilku lat szczepienie przypominające: pojedyncze dawki podawane co kilka lat (3-10) od szczepienia podstawowego dla podtrzymania odporności * uwaga: dopuszczalne maksymalne wydłużenie okresu pomiędzy pierwszą i ostatnią dawką szczepienia pierwotnego do roku Cykle w szczepieniach szczepionkami żywymi (z wyjątkiem poliomyelitis) jednorazowe podanie szczepionki szczepienie podstawowe kolejne podania dawki przypominające żywe szczepionki podawane w iniekcjach umożliwiają uzyskanie zwykle długotrwałej odporności choć w niektórych przypadkach (odra, ospa wietrzna) zalecana jest druga dawka. Minimalne odstępy pomiędzy szczepionkami - rekomendacje ACIP MMWR, 2002, 51, RR-2 Rodzaj szczepionki 2. lub więcej inaktywowane inaktywowane i żywe 2. lub więcej żywe parenteralne, doustne* Zalecane najkrótsze odstępy między dawkami różnych szczepionek w tym samym czasie lub dowolnie między dawkami w tym samym czasie lub dowolnie między dawkami w tym samym czasie lub w odstępie 4 tygodni * żywe, doustne szczepionki (p/durowi brzusznemu, OPV) jednoczasowo lub w dowolnym czasie przed lub po inaktywowanych lub żywych, parenteralnych szczepionkach 6

7 ACIP- MMWR, 2002, 51, RR-2 Minimalny odstęp między kolejnymi dawkami tej samej szczepionki wynosi 4 tygodnie Technika i zasady szczepienia szczepionkę podaje się zawsze zgodnie ze wskazaniem producenta personel medyczny powinien używać jednorazowych rękawiczek ochronnych i sprzętu jednorazowego użytku należy ograniczyć do minimum manipulacje związane z rozpuszczaniem, nabieraniem i podawaniem szczepionki jeżeli szczepionkę rozpuszcza się przed wstrzyknięciem należy to robić powoli, aby uniknąć spienienia (mniejsza efektywność) Podawanie szczepionek doustnych: szczepionkę należy podawać, gdy dziecko jest spokojne jeśli dziecko wypluje szczepionkę lub zwróci z pokarmem większość dawki przyjmuje się, że szczepienie będzie skuteczne (brak rekomendacji do podania powtórnej dawki 7

8 Szczepionki podawane drogą iniekcji domięśniowych sposób podania szczepionki zależy od m.in. obecności adiuwantów w jej składzie - większość szczepionek zawierających adiuwanty należy wstrzykiwać domięśniowo preferowane miejsce iniekcji domięśniowych: - dzieci w 1-2 r.ż.: przednio-boczna powierzchnia uda - dzieci i młodzież (3-18r.ż.) mięsień naramienny Szczepionki podawane drogą iniekcji podskórnych wstrzyknięcia podskórne: - niemowlęta do12 m.ż. zazwyczaj w obrębie uda, można także wykonywać w górno-zewnętrzną okolicę nad mięśniem trójgłowym ramienia - pacjenci powyżej 12 m.ż. górno-zewnętrzna powierzchnia nad mięśniem trójgłowym ramienia PROGRAM SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH 2015/16 8

9 Kalendarz szczepień Program wg którego realizowane sa w populacji dziecięcomłodzieżowej szczepienia masowe. Zawiera: informacje o obowiązkowych i/lub zalecanych szczepieniach określa wiek szczepionych dzieci (w pierwszych latach życia według miesięcy, u starszych dzieci wg lat życia), rzadziej osób dorosłych informacje na temat rodzaju stosowanej szczepionki, jej dawki, sposobu i warunków podania informacje na temat przeciwwskazań, zwłaszcza specyficznych i zasad szczepienia dzieci z tymi przeciwwskazaniami inne informacje przydatne pracownikom wykonującym szczepienie lub rodzicom dzieci Program Szczepień Ochronnych 2015/16 I. SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE - kalendarz szczepień A. dzieci i młodzieży według wieku B. osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie C. szczepienia pookspozycyjne MINIMUM IMMUNIZACJI II. SZCZEPIENIA ZALECANE - niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia OPTIMUM IMMUNIZACJI III. INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE Szczepienia obowiązkowe szczepienia realizowane wg kalendarza u pacjentów do 19 r.ż. oraz u osób szczególnie narażonych sa realizowane w ramach NFZ szczepienia obowiązkowe są bezpłatne wykonywane są przeciw 12 chorobom zakaźnym: gruźlicy błonicy tężcowi krztuścowi poliomyelitis wzw B odrze, różyczce, śwince Haemophilus influenzae typ b Streptococcus pneumoniae ospa wietrzna BCG DTP, DTaP DT, Td IPV, OPV wzw B MMR II Hib minimum immunizacji w grupach ryzyka 9

10 Szczepienia zalecane do ich realizacji szczepionkę należy zakupić zabieg wstrzyknięcia szczepionki, kwalifikacyjne badania lekarskie oraz wydanie zaświadczenia lub dokonanie wpisu w dokumentację jest bezpłatne szczepienia zalecane dotyczą uodpornienia przeciw: szczepionki wzw B wzw B wzw A wzw A MMR II odrze, różyczce, śwince grypie kleszczowemu zapaleniu mózgu błonicy, tężcowi Td acelularna szczepionka przeciwko krztuścowi Pa maximum zakażeniom Haemophilus influenze typ b HIB immunizacji zakażeniom Streptococcus pneumoniae PCV, PPV zakażeniom Neisseria meningitidis MCV-C, MPSV żółtej gorączce ospie wietrznej VZV wściekliźnie p/rotawirusom p/wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV Program Szczepień Ochronnych 2015/16 1 rok życia WIEK po urodzeniu (w ciągu 24 godzin) 2 miesiąc (7-8 tydzień) 3/ 4 miesiąc (po 6-8 tygodniach od poprzedniego szczepienia) 5-6 miesiąc (po 6-8 tygodniach od poprzedniego szczepienia) Szczepienie przeciw 2016 gruźlicy BCG śródsk., WZW typu B (I ) im/sc WZW typu B (II) im/sc błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP/DTaP) (I) im/sc Haemophilus influenzae typ b (Hib) (I) im/sc błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP/DTaP) (II) im/sc poliomyelitis (IPV) (I) im/sc Haemophilus influenzae typ b (Hib) (II) im/sc błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP/DTaP) (III) im/sc poliomyelitis (IPV) (II)im/sc Haemophilus influenzae typ b (Hib) (III)im/sc 7 miesiąc WZW typu B (III) im/sc Program Szczepień Ochronnych 2015/16 2 rok życia okres przedszkolny WIEK miesiąc życia miesiąc życia 6 rok życia szkoła 10 rok życia. podstawowa i gimnazjum 14 rok życia szkoła ponadpodstawowa 19 rok życia lub ostatni rok nauki w szkole Szczepienie przeciw 2016 odrze, śwince, różyczce (MMR) (I) im/sc błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP/DTaP) (IV) im/sc poliomyelitis (IPV) (III)im/sc Haemophilus influenzae typ b (Hib) (IV)im/sc błonica, tężec, krztusiec acelularny DTaP, (I dawka przyp) im/sc poliomyelitis (do OPV pos, od IPV im/sc) odrze, różyczce, śwince (MMR) (d.przyp.) im/sc błonicy, tężcowi, krztusiec (dtap) (II d.przyp.)im/sc błonicy, tężcowi (Td) (III d.przyp.) im/sc 10

11 Program Szczepień Ochronnych 2015/16 Wprowadzono alternatywny schemat szczepienia p/blonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Hib realizowany szczepionką DTaP-IPV-Hib 4 dawki szczepienia podstawowego w 7-8 tyż., 3-4 m.ż.,5-6m.ż.,16-18 m.ż. można realizowac szczepionką DTaP-IPV-Hib wg wskazań producenta w przypadku p/wskazań do szczepienia p/krztuścowi należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcową (DT), IPV oraz Hib wg wskazań producentów szczepionek w oddzielnych iniekcjach Szczepionki skojarzone REAKTOGENNOŚĆ Niepożądane odczyny poszczepienne są zbliżone do reakcji ubocznych stwierdzanych po najbardziej reaktogennej szczepionce wchodzącej w skład szczepionki skojarzonej IMMUNOGENNOŚĆ podobna do szczepionek monowalentnych przy dobrze dobranym składzie antygenów szczepionkowych i innych komponentów jest nawet wyższa Prof. W. Magdzik PZH Warszawa Szczepienia obowiązkowe - przegląd 11

12 Wirusowe zapalenie wątroby typu B Szczepienia wg PSO 2015/16 1 d.ż. wzw t. B 2 m.ż. wzw t. B 3 / 4 m.ż. 5 m.ż. 6 / 7 m.ż. wzw t. B 13 / 14 m.ż. 16 / 18 m.ż. 6 r.ż. Wirusowe zapalenie wątroby typu B szczepionka rekombinowana, podawana domięśniowo lub podskórnie szczepienia obowiązkowe p/wzw B - noworodki i niemowlęta: (0-2 m.ż. -7 m.ż.) - dzieci urodzone z m. ur. < 2000g: 4-dawkowy cykl szczepienia m-cy osoby zobowiazane do poddania się szczepieniu (uprzednio nie szczepione) szczepienia refundowane (0-1-6): - osoby wykonujące zawody medyczne - uczniowie i studenci szkół medycznych, którzy nie byli szczepieni - osoby w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową <30ml/min oraz osoby dializowane - osoby z bliskiego otoczenia chorych na wzw B, nosicieli HBV oraz zakażonych HCV szczepienia wychwytujące (uzupełniające) u osób niezaszczepionych w 1 r.ż. należy zrealizować jak najszybciej, nie póżniej niż do ukończenia 19 r.ż.(0-1-6) 12

13 Szczepienia zalecane p/wzw B osoby, które ze względu na tryb życia lub wykonywane zajęcia narażone są na zakażenia związane z uszkodzeniami ciągłości tkanek lub poprzez kontakt seksualny przewlekle chorzy o dużym ryzyku zakażenia, nie szczepieni w ramach PSO przewlekle chorzy o wysokim ryzyku zakażenia: z chorobami przebiegającymi z niedoborem odpornosci, w tym leczonym immunosupresyjnie, chorym z cukrzycą i niewydolnościa nerek przed zabiegami operacyjnymi dzieci i młodzież wcześniej nie szczepieni osoby dorosłe, zwłaszcza w wieku starszym osoby chore na nowotwory układu krwiotwórczego Szczepienia p/wzw B ok % zaszczepionych wytwarza swoiste p/ciała anty HBsAg poziom ochronny >10j.m/l szczepienie daje długotrwałą odporność (komórki pamięci immunologicznej) nie ma wskazań do podawania dawek przypominających i kontroli anty-hbs u osob zdrowych uprzednio zaszczepionym podstawowo, pomimo stężenia anty HBs < 10 j.m./l rewakcynacja po szczepieniach podstawowych jest wskazana u chorych z niedoborem odporności i cukrzycą przy poziomie anty HBs <10j.m./l (1-3 dawki) i pacjentów z nowotworami leczonymi immunosupresyjnie oraz pacjentow po przeszczepieniu narzadów gdy anty HBs <100 j.m./l (podwójna dawka) Gruźlica 13

14 Szczepienia wg PSO 2015/16 1 d.ż. wzw t. B BCG 2 m.ż. wzw t. B 3 / 4 m.ż. 5 m.ż. 6 / 7 m.ż. wzw t. B 13 / 14 m.ż. 16 / 18 m.ż. 6 r.ż. Szczepionka p/gruźlicy BCG szczepionka żywa, atenuowana, szczep brazylijski podawana śródskórnie jednocześnie ze szczepieniem p/wzw B (1 doba życia) lub w dowolnym momencie przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego wskazania: noworodki z m.c.>2000g bez obciążonego wywiadu rodzinnego ciężkimi niedoborami odporności, w stabilnym stanie klinicznym noworodki urodzone z matek HIV(+) wymagają konsultacji lekarza chorób zakaźnych szczepienie jednorazowe, wysoka skuteczność w zapobieganiu ciężkim, rozsianym postaciom gruźlicy i częściowa skuteczność w prewencji zakażenia pierwotnego nie ma potrzeby rewakcynacji jeżeli szczepienie nie zostało wykonane w terminie, należy je wykonać w możliwie najkrótszym terminie, nie później niż do ukończenia 15 r.ż. Błonica, tężec, krztusiec 14

15 Błonica, tężec, krztusiec szczepionka skojarzona DTPw: toksoid błoniczy, tężcowy, zabite pałeczki krztuśca - >3 tys.antygenów, szczepionka z pełnokomórkowa komponentą krztuśca - do końca 3 r.ż. DTaP : toksoid błoniczy, tężcowy, 1-5 antygenów pałeczek krztuśca szczepionka acelularna (bezkomórkowa) - do końca 6 r.ż. dtap: toksoid błoniczy (zmniejszona ilość antygenu), tężcowy, zmniejszona ilość antygenów pałeczek krztuśca po ukończeniu 6 r.ż.(od 7 r.ż.) DT (toksoid błoniczy i tężcowy) - do końca 6 r.ż. Td (toksoid błoniczy i tężcowy) - powyżej 6 r.ż. (od 7 r.ż.) TT szczepionka tężcowa adsorbowana dla dzieci i dorosłych droga podania podskórnie lub domięśniowo w uodpornieniu dzieci i młodzieży 7 dawek szczepienie pierwotne DTPw/DTaP: 2m.ż. (I) 3/4m.ż. (II) 5m.ż. szczepienie (III) podstawowe dawka uzupełniająca DTPw/DTaP (IV): 16-18m.ż. dawki przypominające: DTaP (V): 6r.ż. dtap(vi): 14r.ż. odstęp 19 r.ż. (VII)Td min. 5lat Błonica, tężec, krztusiec szczepienie obowiązkowe szczepienie podstawowe: DTPw - wg kalendarza (refundowane) DTaP na życzenie rodziców (zalecane) DTaP bezpłatnie (refundowane) w grupach ryzyka : wcześniaki, noworodki z ur. m.c. <2500g p/wskazania do szczepienia p/krztuscowi szczepionką pełnokomórkową szczepienie dawki przypominające: 6 r.ż. DTaP, jeśli dziecko nie zostało zaszczepione w 6r.ż. to > 6r.ż. dtap 14 r.ż.dtap (?) 19 r.ż. Td lub jako zalecane dtap szczepienie zalecane u dorosłych co 10 lat szczepionką Td lub dtap dzieci z trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia krztuśca DTPw (powinowactwo komponenty krztuścowej do OUN): DTaP ( 3 dawki w 1 r.ż. i 1 dawka w 2 r.ż.) lub DT dwukrotnie w 1 r.ż. i jeden raz w 2 r.ż. szczepienia refundowane Zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów ds. Szczepień Przeciwko Krztuścowi dotyczące dtap 2011 rok dzieci po 7 r.ż, które nie otrzymały pełnego cyklu szczepienia młodzież w wieku 14 lub 19 zamiast dawki przypominającej Td dorośli jednorazowo zamiast dawki przypominającej Td osoby ze zranieniami, narażone na tężec osoby, które mają kontakt z noworodkami i niemowlętami lub mogą go mieć w przyszłości (kobiety planujące ciąże, rodzice, starsze rodzeństwo, dziadkowie) pracownicy placówek ochrony zdrowia, żłobków, przedszkoli i domów dziecka 15

16 Strategie zapobiegania krztuścowi dobra realizacja szczepień niemowląt szczepienie 4-6- latków przed rozpoczęciem nauki w szkołach powszechne szczepienia młodzieży i dorosłych stosowanie co 10 lat dawek przypominających dtpa zarejestrowana szczepionka dtpa /dtpa-ipv szczepienie młodych matek i osób z otoczenia noworodków (strategia kokonu) selektywne szczepienia pracowników ochrony zdrowia selektywne szczepienia pracowników oświaty i placówek opiekuńczych Tężec - postępowanie poekspozycyjne chirurg ocenia ryzyko zakażenia laseczkami tężca w przypadku narażenia na tężec, nie ma żadnych przeciwwskazań do zastosowania anatoksyny tężcowej (szczepionki) szczepionki podawane są domięśniowo immunoglobulinę jeżeli jest to niezbędne podaje się domięśniowo 20 minut po szczepieniu w inne miejsce niż szczepionkę 20-minutowa obserwacja wpis do dokumentacji pacjenta Poliomyelitis niedowłady wiotkie, porazenia zespół postpolio (30-40lat po zachorowaniu) nie ma leczenia swoistego, tylko objawowe skuteczna profilaktyka - szczepienia WHO eradykacja wirusa polio 2018 eradykacja 3 typu wirusa kraje endemiczne polio: Afganistan, Indie, Nigeria, Pakistan 16

17 Szczepienia wg PSO 2015/ d.ż. wzw t. B BCG 2 m.ż. wzw t. B DTPw 3 / 4 m.ż. IPV DTPw 5 m.ż. IPV DTPw 6 / 7 m.ż. wzw t. B 13 / 14 m.ż. 16 / 18 m.ż. IPV DTPw 6 r.ż. OPV/IPV DTaP Poliomyelitis Polska uczestniczy w Programie Wykorzenienia Poliomyelitis na świecie (WHO), od 1984 w Polsce nie rejestrowano zachorowań szczepionki zawierają wirusy typu 1, 2, 3 OPV: żywa atenuowana szczepionka podawana doustnie (konserwant - neomycyna) IPV: zabite wirusy, podawana podskórnie lub domięśniowo schemat szczepień: 3/4m.ż. - IPV (I) 5m.ż. - IPV (II) 16/18m.ż. - IPV (III) 6r.ż. - do max OPV, od IPV (1,2,3 typ wirusa) zgodnie ze strategia WHO należy wycofac z użytku trójwalentną szczepionkę żywą topv i zastapienie jej dwuwalentną bopv lub IPV (jednoczasowe zaprzestanie stosowania atenuowanego szczepu wirusa polio typu 2) alternatywnie można stosować szczepionki skojarzone DTaP-IPV-Hib ODRA ŚWINKA RÓŻYCZKA 17

18 ODRA sytuacja epidemiologiczna EFEKT SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH PRZECIWKO ODRZE spadek zachorowań ( ) o 99,95 % niska liczba zachorowań niska zapadalność wysoki odsetek osób uodpornionych 96 % niski odsetek osób wrażliwych 4 % Odra, świnka, różyczka cel - eliminacja odry, świnki, różyczki oraz zespołu różyczki wrodzonej na świecie szczepionka skojarzona, żywa, atenuowana, podawana podskórnie lub domięśniowo wirusy odry i świnki produkowane w hodowlach tkanek zarodka kurzego, wirusy różyczki na diploidalnych komórkachi ludzkich szczepienie podstawowe: 13-14m.ż. dawka przypominająca: 10r.ż. (dziewczynki i chłopcy) dzieci >10 r.ż., które nie otrzymały 2 dawek szczepienia powinny być zaszczepione dawką przypominającą nie później niż do 19 r.ż. dzieci, które otrzymały 2 dawki szczepionki w poprzednich latach nie wymagaja podania 3 dawki tej szczepionki podawane w wywiadzie przebycie zachorowania na odrę, różyczkę lub świnkę nie jest p/wskazaniem do szczepienia dzieci, szczepienie zalecane osobom nieszczepionym w ramach kalendarza (należy podać 2 dawki w odstępie co najmniej 4 tygodni) młodym kobietom w wieku rozrodczym i młodym mężczyznom szczególnie nieszczepionym lub jeżeli od szczepienia podstawowego minęło więcej niż 10 lat 4 tyg. po zaszczepieniu MMR należy stosować antykoncepcję (nie szczepić 4 tygodnie przed planowaną ciążą) Bakterie otoczkowe Haemophilus influenzae typu b Streptococcus pneumoniae Neisseria meningitidis 18

19 Bakterie otoczkowe Haemophilus inf.typ b, Streptococcus pn., Neisseria meningitidis bakterie wywolujące infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych (nosicielstwo) jak również zakażenia ogólnoustrojowe i infekcje OUN (inwazyjne) szczególnie groźne dla dzieci do 2 r.ż. (niedojrzałość mechanizmów odpornościowych) szczepionki polisacharydowe (>2 r.ż.) i skoniugowane (od 6 tyg.ż.) status szczepionek: -p/haemophilus inf - obowiązkowa dla całej populacji dziecięcej -p/streptococcus pn. - obowiązkowa w grupach ryzyka, - zalecana dla pozostałych - p/neisseria meningitidis - zalecana grupy ryzyka dla szczepień p/bakteriom otoczkowym: - zaburzenia odporności/immunosupresja - anatomiczna i funkcjonalna asplenia - choroby przewlekłe Haemophilus influenzae typu b Szczepienia wg PSO 2015/ d.ż. wzw t. B BCG 2 m.ż. wzw t. B DTPw Hib 3 / 4 m.ż. IPV DTPw Hib 5 m.ż. IPV DTPw Hib 6 / 7 m.ż. wzw t. B 13 / 14 m.ż. MMR 16 / 18 m.ż. IPV DTPw Hib 6 r.ż. OPV DTaP 18iniekcji = 10 chorób 19

20 Szczepienia przeciwko Haemophilus influenzae t. b szczepienie obowiązkowe do 2 r.ż. 3 dawki szczepienia podstawowego 2m.ż. 3/4m.ż. - 5/6m.ż. + dawka uzupełniająca w 16-18m.ż., im lub sc dzieci szczepione w 6-12 m.ż. : 2 dawki szczepienia podstawowego w odstępie 6-8 tyg, 3 dawka uzupelniajaca po roku od 2 dawki dzieci >1 r.ż. 1 dawka szczepienia szczepienia mogą być realizowane szczepionką wysoko skojarzona DTaP-IPV- Hib szczepienia zalecane: dzieciom do ukończenia 6 r.ż. nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych dla zapobiegania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, posocznicy, zapaleniom nagłośni osobom z zaburzeniami odporności (m.in. dysfunkcje sledziony, choroby przewlekłe) Streptococcus pneumoniae Szczepienia wg PSO 2015/ d.ż. wzw t. B BCG 2 m.ż. wzw t. B DTPw Hib 3 / 4 m.ż. IPV DTPw Hib 5 m.ż. IPV DTPw Hib PCV PCV PCV 6 / 7 m.ż. wzw t. B 13 / 14 m.ż. MMR 16 / 18 m.ż. IPV DTPw Hib PCV 6 r.ż. OPV DTaP 20

21 Rodzaje szczepionek p/pneumokokom szczepionka 13- walentna od 2 m.ż. szczepionka 10-walentna od 2m.ż. do 5 r.ż. zawierają antygeny 23 serotypów od 2 r.ż. WHO zaleca szczepienia szczepionką polisacharydową wszystkich powyżej 65 r.ż. Refundacja szczepień przeciwko Streptococcus pneumoniae w PSO dzieci 2 m.ż. 5 r. ż po urazach i z wadami OUN, przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, zakażone HIV, przed i po przeszczepach szpiku, narzadowych, implantów slimakowych lub chorujące na: schorzenia immunologicznohematologiczne małopłytkowość idiopatyczną ostrą białaczkę, chłoniaki sferocytozę wrodzoną asplenię wrodzoną, dysfunkcję sledziony lub po splenektomii pierwotne zaburzenia odporności Refundacja szczepień przeciwko Streptococcus pneumoniae w PSO dzieci 2 m.ż. dzieci 5 r. ż 2 m.ż. 5 r. ż po urazach i z wadami OUN, przebiegającymi z wyciekiem po urazach płynu i z wadami mózgowo-rdzeniowego, ośrodkowego układu zakażone nerwowego HIV, przebiegającymi przed i po przeszczepach z wyciekiem szpiku, płynu narzadowych, mózgowo-rdzeniowego implantów slimakowych lub chorujące na: lub chorujące na: przewlekłe choroby serca niewydolność nerek, zespół nerczycowy choroby metaboliczne w tym cukrzycę przewlekłe choroby płuc w tym astmę dzieci od 2 do 12 m.ż. urodzone przed 37 tyg.ciąży lub z m.c. <2000g 21

22 Szczepienia p/streptococcus pneumoniae zalecane: dzieciom od 2 m.ż. do 5 r.ż. oraz osobom dorosłym >50 r.ż. dzieciom i osobom dorosłym z przewlekłą choroba serca, przewlekła chorobą płuc, cukrzycą, wyciekiem płynu m-rdz., implantem ślimakowym, przewlekłą chorobą wątroby w tym marskością, osobom uzależnionym od alkoholu, palacym papierosy dzieciom i osobom dorosłym z anatomiczną i czynnościową asplenią, sferocytozą i innymi hemoglobinopatiami, z wrodzona i nabytą asplenią dzieciom i osobom dorosłym z zaburzeniami odporności wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności, zakażeniem HIV, przewlekłą chorobą nerek i zespołem nerczycowym, chorobami nowotworowymi oraz leczonym immunosupresyjnie w tym steroidoterapią i radioterapią Neisseria meningitidis Szczepienia wg PSO 2015/ d.ż. wzw t. B BCG 2 m.ż. wzw t. B DTPw Hib PCV 3 / 4 m.ż. IPV DTPw Hib PCV MenC 5 m.ż. IPV DTPw Hib PCV MenC 6 / 7 m.ż. wzw t. B 13 / 14 m.ż. MMR 16 / 18 m.ż. IPV DTPw Hib PCV MenC 6 r.ż. OPV DTaP 22

23 Wskazania do szczepień w Polsce szczepionki p/meningokokom nie są refundowane, stosuje się je na niewielką skalę w Polsce przy zachorowalności >10/100tys. jest uruchamiana procedura bezpłatnych szczepień w ustalonych grupach zwiększonego ryzyka zachorowań szczepienia zalecane: niemowlętom > 2m.ż. dzieciom i dorosłym narażonym na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej (kontakt z chorym, materiałem zakaźnym), przebywającym w zbiorowiskach, osobom z zachowaniami sprzyjajacymi zakażeniu (kontakty intymne), osobom podróżujacym dzieciom i osobom dorosłym z wrodzonymi niedoborami odporności, z anatomiczną i czynnosciowa asplenią, zakazonym HIV, z nowotworami zlośliwymi, chorobą reumatyczną, przewlekla chorobą nerek i wątroby, leczonym ekulizumabem, osobom leczonym immunosupresyjnie dzieciom w wieku od 2m.ż. z grup ryzyka zaburzeń odporności oraz szczególnie narażonym na zachorowanie nastolatkom i osobom > 65 r.ż. Ospa wietrzna 23

24 Ospa wietrzna - szczepienia szczepionka żywa atenuowana (szczep Oka), podawana sc lub im szczepionka zarejestrowana od 9m.ż., większa skuteczność jeśli szczepienie wykonuje się >12 m.ż. 2 dawkowy schemat szczepienia niezależnie od wieku, dawki w odstępie min 6 tygodni szczepienie do 72 godzin (3 doby) po ekspozycji - 90% skuteczność w profilaktyce ciężkiej ospy, do 5 dni po ekspozycji ok. 70% przy niepewnym wywiadzie odnośnie przebycia choroby należy wykonać badanie serologiczne u osób zdrowych można szczepić jednocześnie z innymi szczepionkami (np. MMR) w odległe miejsca lub szczepionką skojarzoną (MMR-V) u osób zaszczepionych wielokrotnie rzadziej występuje półpasiec niż po przechorowaniu ospy istnieje możliwość transmisji wirusa jeżeli po szczepieniu wystąpi wysypka ospowa (NOP) tzw. poronna ospa wietrzna ok. 4 % Ospa wietrzna szczepienia refundowane Wg kalendarza szczepień: obowiązek dotyczy dzieci 1) dzieci i młodzież do ukończenia 12 r.ż. z: a) upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby b) z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji c) zakażone HIV d) przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią 2) dzieci do ukończenia 12 r.ż. z otoczenia osób wymienionych powyżej (tzn. rodzeństwo i inne dzieci zamieszkałe wspólnie), które nie chorowały na ospę wietrzną 3) dzieci do ukończenia 12 r.ż., innych niż wymienione w pkt.1 i 2, przebywajace w a) zakładach pilęgnacyjno-opiekuńczych b) zakładach opiekuńczo-leczniczych c) rodzinnych domach dziecka d) domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży e) domach pomocy społecznej f) placókachopiekuńczo-wychowawczych g) regionalnych placówkach opiekuńczo terapeutycznych h) interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych 4) innych niż wymienione w pkt. 1-3, przebywajacych w żłobkach lub klubach dziecięcych Ospa wietrzna szczepienia zalecane osobom, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie zostały wcześniej zaszczepione w ramach szczepień obowiązkowych kobietom planującym zajście w ciążę, które wcześniej nie chorowały i nie były zaszczepione 24

25 Szczepienia zalecane Przeciwko wzw A grypie kleszczowemu zapaleniu mózgu acelularna szczepionka przeciwko krztuścowi ap zakażeniom Streptococcus pneumoniae zakażeniom Neisseria meningitidis żółtej gorączce ospie wietrznej wściekliźnie p/rotawirusom p/hpv podział na szczepienia obowiązkowe i zalecane to konsekwencja różnych źródeł ich finansowania Grypa powikłania u dzieci zapalenie ucha środkowego (25-67%) pierwotne, wtórne bakteryjne zapalenie nerwu słuchowego (niedosłuch) zapalenie płuc/oskrzeli zaostrzenie astmy oskrzelowej, mukowiscydozy i itp. drgawki gorączkowe (20-50%) zapalenie mięśnia sercowego z zaburzeniami rytmu objawy gastroenterologiczne (bóle brzucha, wymioty, biegunka) zapalenie wielomięśniowe (głównie typ b) zespół Reye a (stosowanie przewlekłe salicylanów) zapalenia mózgu z zespołem oponowym z towarzyszącymi zaburzeniami psychicznymi (1-2%, dorośli) Dzieci z grup wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu grypy przewlekłe choroby układu oddechowego (astma, mukowiscydoza, dysplazja oskrzelowo-płucna) choroby układu krążenia hemofilia przewlekłe choroby nerek choroby metaboliczne (cukrzyca) hyposplenia/asplenia choroby nowotworowe (białaczki, guzy lite) stany obniżonej odporności wrodzone i nabyte zakażenie HIV przewlekła terapia salicylanami po transplantacji szpiku i narządów 25

26 Jak szczepić przeciwko grypie? Dzieci od 6 m.ż do 3 r.ż. Dzieci od 3 r.ż do 8 r.ż. Dzieci powyżej 8 r.ż. Dorośli 0,25 ml 0,5 ml 0,5 ml dwie dawki w odstępie miesiąca u dzieci szczepionych po raz pierwszy szczepienie jednorazowe powtarzane co roku Skuteczność szczepień przeciw grypie skuteczność szczepień zależy od - wieku pacjenta - stanu immunologicznego( choroby towarzyszące, stosowane leki/terapie, historia szczepień p/grypie) - stopnia dopasowania szczepów szczepionkowych do krążących w populacji - czasu, w kórym oceniana jest skuteczność - rodzaj stosowanej szczepionki (dawka, sposób podania,adiuwanty) skuteczność szczepień wg WHO: dorośli w wieku lat : 70-90% seniorzy w wieku >65 lat: 50-90% dzieci do 2 r.ż.: 30-50% skuteczność szczepień p/grypie u dzieci (Heikkenen et al. 2013) do 3 r.ż.: 20% po jednej dawce, ale 80-90% po 2 dawkach do 2 r.ż.: 60% po jednej dawce, 82% po drugiej dawce Szczepienia przeciwko grypie PSO 2015/16 1. Wskazania kliniczne i indywidualne osobom po transplantacji narządów przewlekle chorym dzieciom (powyżej 6 m.ż.) i dorosłym, szczególnie z niewydolnością układu oddechowego, chorującym na astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, z niewydolnością układu krążenia, chorym na chorobę wieńcową (zwłaszcza po przebytym zawale serca), niewydolność nerek, nawracający zespoł nerczycowy, choroby wątroby, choroby metaboliczne, w tym cukrzycę, choroby neurologiczne i neurorozwojowe osobom w stanach obniżonej odporności (w tym pacjentom po przeszczepie narządów lub tkanek i chorym na nowotwory układu krwiotwórczego) dzieciom z grup ryzyka od 6 m.ż. do 18 r.ż., szczególnie zakażonym wirusem HIV, ze schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferozytozą wrodzoną, asplenią wrodzoną, dysfunkcją śledziony, po splenektomii, z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych, leczonym przewlekle salicylanami dzieciom z wadami wrodzonymi serca zwłaszcza siniczymi, z niewydolnościa serca, z nadcisnieniem plucnym kobietom w ciąży lub planującym ciążę 26

27 Szczepienia przeciwko grypie PSO 2015/16 2. wskazania epidemiologiczne wszystkim osobom od 6 m.ż. do stosowania zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego, w szczególności: zdrowym dzieciom w wieku od 6 m.ż. do 18 r.ż. (ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku od 6 do 60 m.ż.) osobom w wieku powyżej 55 lat osobom mającym bliski kontakt zawodowy lub rodzinny z dziećmi w wieku poniżej 6 m.ż. oraz z osobami w wieku podeszłym lub przewlekle chorymi (w ramach realizacji strategii kokonowej szczepionki) pracownikom ochrony zdrowia (personel medyczny, niezależnie od posiadanej specjalizacji oraz personel administracyjny), szkół, handlu, transportu pensjonariuszom domów spokojnej starości, domów pomocy społecznej oraz innych placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w szczególności przebywającym w zakładach opiekuńczo-leczniczych, placówkach pielęgnacyjno-opiekuńczych, podmiotach świadczących usługi z zakresu opieki paliatywnej, hospicyjnej, długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego. Wirusowe zapalenie wątroby typu A szczepionka zawiera inaktywowane wirusy zapalenia wątroby typu A (HAV) 2 dawki : 0 i między 6-12 m-cem), podawana domięśniowo, (zgodnie z zaleceniami producenta Rekomendacje do szczepienia przeciwko WZW A dzieci w wieku przedszkolnym, szkolnym, młodzieży, które nie chorowały na wzw typu A osoby podróżujące po krajach o średniej i dużej endemiczności osoby z przewlekłymi schorzeniami wątroby chorzy na hemofilię pracownicy służby zdrowia osoby zatrudnione przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych nieczystości oraz przy konserwacji urządzeń służących temu celowi. narkomani, homoseksualiści 27

28 Kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych Kleszczowe zapalenie mózgu choroba wywoływana przez flaviwirusy przenoszone przez kleszcze najwięcej zachorowań w Polsce Pólnocno-Wschodniej (VII-VIII) u 10-20% osób po przechorowaniu objawy z OUN: bóle głowy, depresja, brak koncentracji, zaburzenia słuchu szczepionka inaktywowana (wirusy namnażane na fibroblastach zarodków kurzych), podawana im szczepionka przeciwwskazana przy nadwrażliwości na składniki szczepionki, u pacjentów z anafilaksja na białka jaja kurzego schemat szczepień: 3- dawkowy, dawki pediatryczne i dla dorosłych dwie pierwsze dawki w odstepie 1-3 m-cy i trzecia dawka w 5-12 m-cu po drugim szczepieniu (FSME Immun) lub 9-12 m-cy po drugim szczepieniu (Encepur) dawki przypominające co 3-5 lat szczepienie zalecane - czynne uodpornienie przeciw KZM dzieci > 1r.ż. i dorosłych ludność miejscowa (obszary o dużej zachorowalności) osoby z ekspozycją zawodową (pracownicy leśni, rolnicy, funkcjonariusze strazy pożarnej i granicznej) turyści, uczestnicy obozów Rotawirusy 28

29 Szczepienia p/rotawirusom brak typowych grup ryzyka - wszystkie dzieci w pierwszych latach życia są zagrożone zakażeniem zalecenia ESPID/ESPGHAN: szczepienia p/rv należy zaoferować każdemu zdrowemu niemowlęciu od 6 do 24 tygodnia życia szczepionki przeciwrotawirusowe żywe, atenuowane, podawane doustnie Rotarix (ludzki RV):- typ G1P(8), - 2 dawki w odstępie min. 4 tyg. - 1 dawka od 6 tyg.ż. (6-12 tydz.) - cykl szczepienia należy zakończyć do 24 tyg.ż. (optymalnie do 16 tyg). - wcześniaki - można szczepić nzieci urodzone od 27 tyg.ciąży RotaTeq (cielęco ludzki RV): - 5 atenuowanych szczepów RV cieląt resegregowanych z RV ludzkimi - typy G1,G2,G3,G4,P(8) - 3 dawki w odstępach co najmniej 4 tyg. - od 6 tyg.ż. (6-12 tydz.) - cykl szczepienia należy zakończyć do 32 tyg.ż. (optymalnie do20-22 tyg.ż.) - wczesniaki mozna szczepieć dzieci urodzone od 25 tyg.ciąży szczepionki bezpieczne, dobrze tolerowane, o podobnej skuteczności Szczepionki p/hpv kwalifikacja do szczepień rutynowa taka jak w przypadku innych szczepień szczepionki rekombinowane, nie zawierają DNA HPV tylko białko zewnętrzne Cervarix (HPV 16/18): 2 typy onkogenne zapobieganie zmianom przednowotworowym narządów płciowych: szyjki macicy, sromu, pochwy oraz profilaktyka raka szyjki macicy zarejestrowana od 9r.ż. u dziewcząt 9-14 lat 2 dawki, >15 r.ż schemat 3 dawkowy; i.m. Silgard (HPV 6/11/16/18) 2 typy onkogenne (16/18) + 2 wywolujące brodawki płciowe (6/11) zapobieganie zmianom przednowotworowym narządów płciowych: szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytnicy, profilaktyka raka szyjki macicy, raka odbytnicy oraz brodawkom narządów płciowych zarejestrowana od 9 r.ż. u dziewcząt 9-13 lat 2 dawki (0-6), 14 r.ż. schemat 2 lub 3 dawkowy, po ukonczeniu 14 r.ż. schemat 3 dawkowy ; i.m. obie szczepionki równie bezpieczne, dobrze tolerowane immunogenność i czas trwania ochrony podobne - badania w trakcie (nieznacznie wyższe miana przeciwciał po szczepieniu Cervarixem) Szczepienie nie zwalnia z regularnych badań cytologicznych i kontroli ginekologicznych w przyszłości Ryzyko powikłań vs ryzyko NOP Niepożądany odczyn poszczepienny NOP (Adverse Event Following Immunization AEFI) medyczny objaw czasowo związany ze szczepieniem, który może być spowodowany wieloma przyczynami 29

30 Przyczyny NOP wg WHO następstwo działania szczepionki objawy i choroby będące wynikiem indywidualnej reakcji organizmu człowieka szczepionego na zastosowanie szczepionki np. gorączka i wysypka 7-10 dni po MMR trombocytopenia do 30 dni po MMR VAPP po OPV reakcja anafilaktyczna po szczepieniu błąd szczepienia wynik nieprzestrzegania zaleceń technologicznych przy produkcji, przechowywaniu i transporcie oraz błędów techniki wykonywania szczepienia np. niewłaściwe przechowywanie szczepionek zła dawka szczepionka przeterminowana współistnienie objawów lub chorób objawy choroby czasowo lecz przypadkowo związane ze szczepieniem np. objawy przeziębienia w krótkim czasie po szczepieniu p/grypie Klasyfikacja NOP - powszechne: np. miejscowa bolesność, obrzęk (np. DTP) - rzadkie: encefalopatia (np. DTP) - miejscowe: obrzęk, zaczerwienienie, bolesność, guzek podskórny - ogólnoustrojowe: gorączka, złe samopoczucie, wysypka, drgawki, - ból głowy, stawów, mialgia, hipotonia, trombocytopenia, wstrząs anafilaktyczny - łagodne: niewysoka gorączka, miejscowy obrzęk, zaczerwienienie, gorsze samopoczucie - ciężkie: odczyny o dużym nasileniu w swojej kategorii ale nie zagrażające życiu i nie wymagające hospitalizacji - poważne: niekorzystne zdarzenie czasowe związane ze szczepieniem, które może zagrażać życiu, prowadzić do trwałego ubytku sprawności, wymagać hospitalizacji lub kończy się śmiercią 30