WSTĘP. 1 Metodyka badania wartości gospodarczej odmian

Transkrypt

1

2

3 WSTĘP Opracowanie porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych (PDOiR) obejmuje wyniki doświadczeń z dwóch lat użytkowania (2012 i 2013) kostrzewy trzcinowej i kupkówki pospolitej w uprawie na zielonkę oraz wyniki jednego roku badań (2013) tymotki łąkowej, wysiewanej w 2012 roku też w uprawie na zielonkę. Ujęto również jednoroczne wyniki badań dynamiki plonowania odmian wymienionych trzech gatunków traw, z doświadczeń założonych w 2012 roku. W publikacji przedstawiono też wyniki doświadczeń z odmianami tymotki łąkowej w uprawie na nasiona z roku zbioru 2013 oraz wyniki czteroletnich badań zimotrwałości odmian życicy trwałej (siew 2009). Celem badań w uprawie na zielonkę było rozpoznanie możliwości produkcyjnych i poznanie rozkładu plonowania odmian w okresie wegetacji. Doświadczenia w uprawie na nasiona prowadzono w celu określenia potencjału odmian i wskazania odmian najlepszych w kierunku szerszej reprodukcji. O jakości plonu zielonej i suchej masy, która najbardziej zmienia się w okresie wiosny od kwietnia do czerwca, w największym stopniu decyduje termin koszenia. Dlatego też ocenę jakości (wartości pokarmowej) runi poszczególnych odmian w zależności od terminu zbioru, w powiązaniu z oceną wielkości plonu, dokonano w oparciu o wyniki doświadczenia z dynamiką plonowania. W obrębie każdego gatunku, dobór odmian w każdym rodzaju doświadczeń, stanowiły te same odmiany. Zbadano 6 odmian kostrzewy trzcinowej, 13 odmian kupkówki pospolitej, 12 odmian tymotki łąkowej i 32 odmiany życicy trwałej. Doświadczenia, których wyniki zamieszczono w niniejszym opracowaniu, prowadzono według ramowych metodyk. 1 Doświadczenia z kostrzewą trzcinową, kupkówką pospolitą i tymotką łąkową w uprawie na zielonkę i na nasiona oraz z dynamiką plonowania tych gatunków zakładano w układzie losowanych bloków. Doświadczenie z zimotrwałością odmian życicy trwałej założono w dwóch wariantach polowych: poletkowym i rzędowym. W zależności od rodzaju doświadczenia, powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła: w uprawie na zielonkę 10 m 2, na nasiona 12 m 2, z dynamiką plonowania 22,5 m 2. W badaniu zimotrwałości odmian życicy trwałej poletka miały powierzchnię 6 m 2 (wariant poletkowy), a w wariancie rzędowym 10 roślin tzw. pojedynków roślin każdej odmiany. Poza doświadczeniem na zimotrwałość życicy trwałej (2 powtórzenia), pozostałe doświadczenia założono w trzech powtórzeniach. Ilość wysiewu poszczególnych odmian obliczono w oparciu o zalecaną dla gatunku i kierunku użytkowania normatywną ilość wysiewu oraz zdolność kiełkowania nasion. Analizy cech jakościowych odmian dotyczące poziomu białka, włókna, cukrów i strawności, z jedenastu pokosów zebranych w doświadczeniu z dynamiką plonowania (w Śremie Wójt.) wykonano w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym w Słupi Wielkiej. W opracowaniu, poza przedstawieniem wyników, wskazano na szczególne zjawiska pogodowe, które mogły wpływać na wzrost i rozwój roślin. Szczegółowe informacje dotyczące czynników meteorologicznych i przebiegu warunków pogodowych w każdym roku są publikowane w opracowaniu COBORU Przegląd warunków meteorologicznych. Lokalizację doświadczeń w obrębie poszczególnych gatunków ilustrują mapki. 1 Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych. 1. Rośliny rolnicze Trawy pastewne, COBORU, Słupia Wielka 1998 oraz uzupełnienie dot. nawożenia mineralnego z roku 2007; Metodyka prowadzenia doświadczeń odmianowych na nasiona NR/S/6/2009. Słupia Wielka, sierpień 2009; Metodyka oceny zimotrwałości NR/S/7/2009. Słupia Wielka, sierpień 2009; Metodyka badania dynamiki plonowania odmian traw NR/S/1/2008. Słupia Wielka, sierpień Objaśnienia: skala 9-stopniowa: 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny).

4 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę Doświadczenia w użytkowaniu wielokośnym w roku 2011 założono w siedmiu miejscowościach (rys. 1). Przebadano 6 odmian (2 polskie i 4 zagraniczne), które pochodziły z różnych ośrodków hodowli (tab. 1). Rys. 1. Lokalizacja doświadczeń PDOiR z kostrzewą trzcinową w uprawie na zielonkę; siew 2011 Rok 2011 Doświadczenia zakładano w terminie późnoletnim. Najwcześniej doświadczenia założono w dwóch miejscowościach (Śrem Wójt., Łopuszna) w drugiej dekadzie sierpnia. W większości miejscowości siewy nasion oraz wschody roślin przebiegały w korzystnych warunkach atmosferycznych. W Nowej Wsi Ujskiej ulewne deszcze po siewie zbiły glebę, utrudniając wschody. Również wrześniowa susza nie sprzyjała rozwojowi traw. Wskutek tego doświadczenie założono ponownie 30 września. Podobna sytuacja wystąpiła w Dukli. Susza występująca przed siewem i po siewie uniemożliwiła skiełkowanie nasion. Dopiero w połowie września odnotowano przelotne opady. Wschody roślin były bardzo słabe, na części poletek obserwowano duże braki, szczególnie w Nowej Wsi Ujskiej. Susza utrzymywała się do końca wegetacji roślin. Termin wschodów roślin był bardzo zróżnicowany i wynosił od 7 (Łopuszna) do 36 (Dukla) dni. Poza doświadczeniami w Nowej Wsi Ujskiej i Dukli doświadczenia były udane i stan doświadczeń przed zimą oceniono dobrze. Rok 2012 Niekorzystne warunki pogodowe w zimie, szczególnie w lutym (bardzo niska temperatura powietrza i wiatry) były powodem słabego przezimowania roślin w doświadczeniach. Dwa doświadczenia (w Nowej Wsi Ujskiej i w Dukli) zostały wiosną zdyskwalifikowane. Słabo oceniono także stan roślin po zimie w Śremie Wójt. We wszystkich miejscowościach słabo przezimowały rośliny odmian Odys PL i Fuego DK. Przymrozki wiosenne i niewielka ilość opadów w okresie wiosennym niekorzystnie wpłynęły na wielkość uzyskanego plonu świeżej i suchej masy w pierwszym i drugim pokosie, zwłaszcza w Śremie Wójt. i Jeleniej Górze. Średni plon suchej masy pierwszego pokosu z wszystkich doświadczeń wynosił zaledwie 17% plonu całorocznego. Wraz z poprawą warunków pogodowych (lipiec, sierpień) plony kostrzewy trzcinowej w dalszych pokosach wzrastały. Z grupy badanych odmian najsłabiej plonowała odmiana Odys PL, która także bardzo słabo odrastała wiosną i po pokosach. ta charakteryzowała się jednak we wszystkich pokosach lepszą od wzorca strawnością suchej masy. mi najlepiej plonującymi były Proba CZ i Kora PL, których rośliny dobrze odrastały wiosną i po kolejnych pokosach. Stan roślin przed zimą oceniono dobrze. Rok 2013 Długo utrzymująca się zima (do pierwszej dekady kwietnia), znacznie opóźniła wegetację roślin. Rośliny wegetację rozpoczęły dopiero w drugiej dekadzie kwietnia. Najszybciej, wegetację rośliny rozpoczęły w Śremie Wójt., a tydzień później w Krzyżewie. Stan roślin we wszystkich doświadczeniach oceniono jako dobry, pomimo, iż temperatury przy powierzchni gruntu zimą dochodziły nawet do -27 o C, np. w Śremie Wójt. Nie odnotowano na roślinach większych uszkodzeń, ponieważ niskim temperaturom najczęściej towarzyszyła gruba pokrywa śnieżna. Najsłabiej przezimowały rośliny odmian Fuego DK, Odys PL, Prolate CZ. Najlepiej po zimie oceniono stan roślin polskiej odmiany Rahela. ta także bardzo dobrze odrastała wiosną i po zbiorze kolejnych pokosów. W kwietniu w większości miejscowości odnotowano suszę, która znacznie spowolniła wzrost i rozwój roślin. Wpłynęła także na obniżenie plonu świeżej i suchej masy pierwszego pokosu, zwłaszcza w Wyczechach i Krzyżewie. We wszystkich miejscowościach zebrano sześć pokosów, jednak w Jeleniej Górze, z uwagi na duży błąd statystyczny, wyniki zdyskwalifikowano. Średni plon suchej masy pierwszego pokosu z wszystkich doświadczeń wynosił zaledwie 14% plonu całorocznego. Plon całkowity suchej masy w drugim roku użytkowania był o 6% niższy w porównaniu z pierwszym rokiem użytkowania. W pierwszym pokosie najlepiej plonującymi były odmiany Rahela PL i Proba CZ. Podobnie, jak w pierwszym roku użytkowania, odmiana Odys PL była odmianą najsłabiej plonującą spośród wszystkich badanych odmian. Najwyższymi roślinami cechowały się odmiany Proba CZ i Rahela PL, najniższymi Fuego DK i Prolate CZ.

5 - 5 - Tabela 1 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Rok zarejestrowania Hodowca Zdolność Ilość kiełkowania wysienasion wu (%) kg/ha 1 Fuego 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Kora 2001 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Odys 2001 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o Proba* 2003 Oseva Uni a.s. (CZ) Prolate* 2003 Oseva Uni a.s. (CZ) Rahela 1985 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Bilans doświadczeń: - założone 7 - wcześniej zakończone 2 - przyjęte do syntezy 5 * wygaśnięcie okresu wpisu odmian w Krajowym rejestrze z dniem r. Tabela 2 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Warunki polowe doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek Śrem Wójt A pgl 5,6 2 Nowa Wieś Ujska A pgl 6,0 3 Krzyżewo A gl 6,7 4 Wyczechy Bw pgl 6,5 5 Jelenia Góra B gs 5,8 6 Dukla Bw gc 6,5 7 Łopuszna B gl 4,8 ph w KCl Kol. 4: 4 żytni bardzo dobry, 5 żytni dobry, 6 żytni słaby, 11 zbożowy górski Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, Bw brunatna wyługowana Kol. 6: gl glina lekka, gs glina średnia, gc glina ciężka, pgl piasek gliniasty lekki

6 - 6 - Tabela 3 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Warunki agrotechniczne doświadczeń Wyszczególnienie Rok siewu 2011 i rok zbioru 2012, Przedplon: liczba doświadczeń - strączkowe 1 - zboża 6 Wapnowanie: - pod przedplon 3 - pod przed-przedplon 4 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w latach użytkowania P 2 O 5 * - przedsiewnie w latach użytkowania K 2 O* - przedsiewnie w latach użytkowania Liczba doświadczeń * dawka zależna od zasobności gleby w miejscowościach Tabela 4 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Miejscowość Data siewu 2011 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data rozpoczęcia wegetacji w latach użytkowania pierwszym drugim Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla Łopuszna Średnia

7 - 7 - cd. tabeli 4 Data zbioru pokosów w latach użytkowania Miejscowość pierwszym (2012) drugim (2013) I II III IV V VI I II III IV V VI Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska* Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla* Łopuszna Średnia * dyskwalifikacja doświadczeń wiosną 2012 r.

8 Tabela 5 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Plon suchej i świeżej masy (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2013 Plon suchej masy (dt z ha) Plon świeżej masy (dt z ha) lata użytkowania i pokosy pierwszy wszystkie wszystkie 6 7 Wzorzec 18,6 17,1 35,7 135,1 126,5 261, Fuego -1,6-2,1-3,7-0,4 3,0 2, Kora 4,4 1,0 5,4 6,2-2,9 3, Odys -6,2-1,1-7,3-18,3-15,0-33, Proba 2,8 1,8 4,6 6,2 4,0 10, Prolate -2,0-2,4-4,4-1,9 3,9 2, Rahela 2,4 2,4 4,8 8,0 6,8 14, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

9 - 9 - Tabela 6 KOSTRZEWA TRZCINOWA w uprawie na zielonkę. Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2013 Odrastanie roślin Stan roślin po pokosach po zimie wiosną I II skala 9 o rok użytkowania Wzorzec 7,4 7,9 7,6 7,9 8,0 8,3 7,8 8,3 1 Fuego -0,3-0,7-0,5-0,8-0,5-0,1-0,1-0,4 2 Kora 0,8 0,3 1,3 0,4 0,4 0,0 0,5-0,1 3 Odys -1,0-0,4-1,1 0,2-0,9 0,2-0,8 0,0 4 Proba 0,3 0,2 0,7 0,3 0,5 0,0 0,3 0,0 5 Prolate -0,4-0,2-1,3-0,6-0,1-0,2-0,1 0,1 6 Rahela 0,3 0,6 0,8 0,7 0,5 0,3 0,0 0,6 Liczba doświadczeń cd. tabeli 6 Wysokość roślin w I pokosie cm wiosną Gęstość runi skala 9 o przed zimą rok użytkowania Wzorzec ,8 7,9 8,3 8,2 1 Fuego ,1-0,3 0,0 0,3 2 Kora 3 1 0,7 0,5 0,1 0,1 3 Odys ,2-0,7-0,6-0,8 4 Proba 2 3 0,4 0,4 0,2 0,2 5 Prolate ,0-0,2-0,2-0,1 6 Rahela 2 2 0,3 0,5 0,4 0,3 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

10 KOSTRZEWA TRZCINOWA Dynamika plonowania Doświadczenie z odmianami kostrzewy trzcinowej zlokalizowano w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Śremie Wójt. (rys. 1). Doświadczenie założono w układzie losowanych bloków, w trzech powtórzeniach. Powierzchnia dużego poletka wynosiła 22,5 m 2, a pojedynczego do jednorazowego zbioru netto 2,025 m 2. Nawożenie przedsiewne w roku 2012 oraz wczesną wiosną w następnym było zgodne z wytycznymi w metodyce prowadzenia doświadczenia. Oceniano gęstość runi, porażenie roślin przez choroby i ogólną kondycję roślin. W roku 2013 pierwszy pokos zebrano 25 kwietnia, a następnie w odstępach tygodniowych przeprowadzono kolejno jedenaście koszeń. Ostatnie koszenie wyrównujące ruń wykonano 14 sierpnia. Analizy wartości pokarmowej wszystkich odmian w każdym pokosie wykonano w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym w Słupi Wielkiej. Wyniki plonowania oraz oceny ważniejszych cech rolniczo-użytkowych odmian zamieszczono w tabelach W celu pełnego udokumentowania dynamiki przebiegu warunków meteorologicznych w okresie prowadzenia doświadczenia, zamieszczono w tab. 1 i 2 dane dot. ilości opadów oraz średniej temperatury powietrza. Rok 2012 Doświadczenie założono r. w sprzyjających warunkach atmosferycznych. W trzeciej dekadzie maja spadło 15,2 mm deszczu, przy średniej dekadowej temperaturze powietrza 17,9 o C. Wschody roślin kostrzewy trzcinowej odnotowano już po dziewięciu dniach i wszystkie odmiany uzyskały dobre oceny. Nieco wolniej wschodziły rośliny odmian Odys PL i Prolate CZ. W okres zimy rośliny weszły dobrze rozkrzewione. Tylko rośliny odmian Odys PL i Prolate CZ, które słabo rozkrzewiały się, uzyskały niższe oceny gęstości runi przed zimą. Rys. 1. Lokalizacja doświadczenia PDOiR z dynamiką plonowania odmian kostrzewy trzcinowej; siew 2012 Rok 2013 Wegetacja roślin ruszyła dopiero w drugiej dekadzie kwietnia i była opóźniona prawie o miesiąc w porównaniu z rokiem Stan roślin po zimie oceniono jako dobry, pomimo mroźnej i długo trwającej zimie. Niskie temperatury powietrza okresowo przy gruncie dochodzące nawet do -27 o C, nie spowodowały uszkodzeń roślin, bowiem na doświadczeniu długo utrzymywała się gruba pokrywa śnieżna. Najsłabiej przezimowały rośliny odmian Odys PL i Prolate CZ. Najwcześniej wykłosiły się rośliny odmian Odys PL i Rahela PL, a najpóźniej Prolate CZ. Różnica w fazie Tabela 1. Dekadowe i miesięczne sumy opadów (mm) w okresach V-XII 2012 i I-VIII Rok/Miesiąc V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII I dekada 32,3 7,0 54,9 21,3 2,2 14,7 15,2 5,9 22,7 11,1 16,8 1,2 19,8 11,2 3,7 42,5 II dekada 7,8 58,5 38,7 4,1 29,1 3,1 4,8 10,3 11,1 12,1 11,4 4,0 12,4 1,9 10,3 12,4 III dekada 15,2 19,3 52,8 17,4 0,1 5,5 16,2 10,2 17,6 8,7 9,7 12,1 45,3 66,5 26,7 0,7 Suma 55,3 84,8 146,4 42,8 31,4 23,3 36,2 26,4 51,4 31,9 37,9 17,3 77,5 79,6 40,7 55,6 Tabela 2. Dekadowe i miesięczne średnie temperatury ( o C) w okresach V-XII 2012 i I-VIII 2013 Rok/Miesiąc V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII I dekada 15,9 14,5 22,4 20,5 16,7 10,9 7,2-3,2 2,8 1,0 1,7 1,4 15,4 17,0 20,7 23,3 II dekada 13,4 17,9 17,3 18,7 14,7 9,3 3,8-1,9-5,6-1,0-4,1 12,1 16,4 20,9 19,1 18,7 III dekada 17,9 18,5 20,9 19,7 13,2 5,4 5,1 1,1-3,7-0,3-3,7 13,0 13,3 17,6 23,2 17,2 Średnia 15,8 17,0 20,2 19,6 14,9 8,5 5,4-1,3-2,2-0,1-2,0 8,8 15,0 18,6 21,0 19,7

11 kłoszenia pomiędzy odmianą najwcześniej i najpóźniej kłoszącą się wynosiła dziesięć dni, a w fazie kwitnienia roślin osiem dni. Najmniej korzystne warunki wzrostu i rozwoju roślin kostrzewy trzcinowej (nieduże opady deszczu) wystąpiły w drugiej dekadzie maja (po czwartym i piątym pokosie) oraz drugiej dekadzie czerwca (po ósmym i dziewiątym). W okresie tym wystąpiła susza, a jej skutki odnotowano na roślinach odmian Fuego DK, Kora DK i Odys PL. Po zbiorze pokosów u większości badanych odmian nastąpił znaczny spadek energii odrastania roślin. Najmniejsze przyrosty wysokości roślin odnotowano po zbiorach pokosów ósmego i dziewiątego odmian Fuego DK, Proba CZ, Prolate CZ. Największymi plonami w pokosach 1, 2, 5, 8 charakteryzowała się późno kłosząca się odmiana Fuego DK. Odmiany późno kłoszące się Proba CZ i Rahela PL, dobrze plonowały w pokosach od pierwszego do piątego. We wszystkich poko- sach odmianami najsłabiej plonującymi były Prolate CZ (oprócz dziesiątego) i Odys PL. Od piątego pokosu odnotowano także u wszystkich odmian wyleganie roślin. Najbardziej podatnymi na wyleganie okazały się odmiany Fuego DK i Rahela PL. Największą zawartością cukrów w pierwszych trzech pokosach charakteryzowały się rośliny odmian Kora DK i Fuego DK, natomiast najmniejszą odmiany Rahela PL. Ze wszystkich badanych odmian największą strawnością suchej masy in vitro w pierwszych pięciu pokosach cechowały się odmiany Prolate CZ i Kora DK. Wyraźny spadek strawności wszystkich badanych odmian zaznaczył się w pokosach od siódmego do dziesiątego. Względnie najbardziej traciły na strawności suchej masy odmiany Fuego DK, Proba CZ i Prolate CZ. W dziesiątym pokosie strawność suchej masy odmian Fuego DK i Prolate cz była 2-krotnie mniejsza w porównaniu z ich strawnością, oznaczoną w pierwszym pokosie. Tabela 3 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Odmiany i doświadczenia Rok zarejestrowania Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (%) kg/ha 1 Fuego 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) 83 39,2 2 Kora 2001 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) 88 37,1 3 Odys 2001 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o ,6 4 Proba * 2003 Oseva Uni a.s. (CZ) 96 33,8 5 Prolate * 2003 Oseva Uni a.s. (CZ) 84 38,9 6 Rahela 1985 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR 85 35,5 Bilans doświadczeń: - założone 1 - wcześniej zakończone - przyjęte do syntezy 1 * wygaśnięcie okresu wpisu odmian w Krajowym rejestrze z dniem Tabela 4 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Warunki polowe doświadczenia Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek ph w KCl przedplon Śrem Wójt A pgl/gs 5,6 Kol. 4: 4 żytni bardzo dobry Kol. 5: A bielicowe Kol. 6: pgl piasek gliniasty lekki, gs glina średnia burak cukrowy

12 Tabela 5 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Warunki agrotechniczne doświadczeń Nawożenie mineralne: Wyszczególnienie Rok siewu 2012, rok zbioru kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie 90 - w roku użytkowania 140 P 2 O 5 * - przedsiewnie 75 - w roku użytkowania 70 K 2 O* - przedsiewnie 90 - w roku użytkowania 50 Liczba doświadczeń 1 Kol. 1: * dawka zależna od zasobności gleby Tabela 6 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Terminy agrotechniczne doświadczenia Miejscowość Data siewu 2012 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data ruszenia wegetacji w roku 2013 Data zbioru (2013) Śrem Wójt Tabela 7 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Plon suchej masy w dt z ha (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 17,0 30,1 43,5 66,5 85,4 112,4 122,4 128,5 132,1 148,0 39,5 1 Fuego 4,7 5,9 1,8 4,0 6,6 3,0 1,1 8,0 5,9 4,6-0,3 2 Kora -1,1-1,8 0,3-3,0 2,3 0,8 9,8 5,5 9,1 1,4-3,7 3 Odys -1,3-3,7-5,9-5,3-4,4-4,0-7,4-13,3-13,9-9,7-3,2 4 Proba 1,1 2,2 5,9 7,6-0,3 5,2 1,3 6,5 2,6 3,3 0,8 5 Prolate -3,9-4,5-4,6-6,8-7,9-0,7-9,0-1,2 0,7 5,6 1,5 6 Rahela 0,4 1,6 2,6 3,6 3,5-4,2-5,4-5,7-4,4-5,4 4,8 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

13 Tabela 8 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Zawartość białka ogólnego w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 23,3 23,6 20,4 16,7 13,3 11,8 10,7 8,2 7,7 6,7 6,7 1 Fuego 0,4-0,4 1,1 0,2 1,9-0,4 0,8 0,5-0,3 0,0 0,5 2 Kora -0,4-1,4-0,7-0,4-1,3-1,9 0,0-0,9-1,5-0,7 0,6 3 Odys -0,4-0,4 1,2-0,8-0,7 0,2-0,1 0,6 1,3 0,9 0,2 4 Proba 0,4 0,8-1,1 0,6 0,4 0,2-0,8 1,2 0,1-0,5-0,1 5 Prolate 0,4 0,8-0,1 0,4 0,4 1,4 1,0-1,5-0,7 0,4-0,7 6 Rahela 0,4 0,6-0,4 0,2-0,6 0,4-0,9 0,1 0,5 0,0-0,4 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 9 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Zawartość włókna w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 21,4 24,0 25,9 28,3 29,2 29,2 30,4 30,8 31,0 31,5 25,6 1 Fuego 0,2 0,2 0,0 1,2-1,2-1,0-0,4 0,7 0,0 0,1 0,1 2 Kora 0,2 0,0 0,4 1,4 0,7 2,0-0,1 0,9-1,0 1,0 0,7 3 Odys 0,0-0,4-0,9-0,8 0,4-0,4-0,1-2,0-1,7-0,4-0,2 4 Proba 0,0 0,4 0,6 0,0 0,7-0,4 0,0 0,0 1,0-0,6 0,4 5 Prolate -0,7-0,6-0,7-1,3-0,6-1,0 0,4 1,6 1,5 0,3-0,3 6 Rahela 0,5 0,3 0,6-0,4 0,0-1,2 0,2-1,0 0,2-1,3 0,7 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

14 Tabela 10 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Zawartość cukrów w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 11,5 7,4 6,8 8,0 10,8 12,4 10,9 13,7 14,5 13,8 13,4 1 Fuego 1,1 0,9-0,2 0,0-1,4-1,1-0,9-1,6-0,6-0,2 0,8 2 Kora 0,0 1,8 0,5 1,1 1,3 0,5-0,6 0,1 3,0-0,2 0,4 3 Odys -0,6-2,1-1,0-2,0-1,5-0,3 1,4-2,1-0,7-0,5-2,0 4 Proba -0,6-2,1-1,0-2,0-1,5-0,3 1,4-2,1-0,7 0,9-0,5 5 Prolate 0,8 0,0 0,1 0,2 0,4-1,0-1,6-2,2-0,5 0,7-0,2 6 Rahela -1,9-1,9 0,0-0,8 0,3 1,4 1,2 2,9-2,0 0,1 0,0 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 11 KOSTRZEWA TRZCINOWA. Dynamika plonowania. Strawność in vitro w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 64,1 61,4 56,4 50,6 46,8 46,0 36,5 36,0 35,0 33,4 48,4 1 Fuego 1,9 0,7-0,4-1,2-0,6-1,2 0,5-1,1-1,6-2,1 0,3 2 Kora 0,5 1,6 1,4 1,3 0,9-4,3-0,9 0,0 2,2-0,6 2,4 3 Odys -1,2-0,3-0,4-1,1-0,8-5,1 2,0 2,6 2,6 1,2-1,7 4 Proba -1,1-0,7-3,8 0,8 0,4 4,0-0,5-1,5-1,6 1,3 0,0 5 Prolate 2,3 0,9 3,0 3,0 2,8 4,0-0,3-1,7-1,5-2,0 1,5 6 Rahela -3,3-2,4-0,9-2,1-2,6 2,2 0,9 1,5-0,2 2,2-2,3 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

15 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę Doświadczenia w użytkowaniu wielokośnym z kupkówką pospolitą w roku 2011 założono w siedmiu miejscowościach (rys. 1). Badano i oceniano 13 odmian (9 polskich i 4 zagraniczne) wpisanych do Krajowego rejestru (tab. 1). Rys. 1. Lokalizacja doświadczeń PDOiR z kupkówką pospolitą w uprawie na zielonkę; siew 2011 Rok 2011 Większość doświadczeń założono w drugiej połowie sierpnia, najwcześniej w Śremie Wójt. i Łopusznej. W Nowej Wsi Ujskiej ulewne deszcze po siewie zbiły glebę, utrudniając wschody roślin. Również wrześniowa susza nie sprzyjała wzrostowi traw. Z powodu bardzo słabych wschodów doświadczenie założono ponownie w drugim terminie, tj. 30 września. W Dukli siew z powodu suszy był bardzo utrudniony (problemy z przygotowaniem pola do siewu). Po siewie utrzymująca się nadal susza utrudniała wschody roślin aż do połowy września. W związku z tym odnotowano najdłuższy okres wschodów roślin (33 dni). Były one jednak bardzo słabe i niewyrównane. Susza w Dukli utrzymywała się do końca trwania wegetacji roślin. Stan roślin i gęstość runi przed zimą w większości miejscowości oceniono dobrze, a tylko w Nowej Wsi Ujskiej i Dukli słabo. Rok 2012 W pierwszym roku użytkowania, wiosną, obserwowano duże zróżnicowanie stanu roślin na poletkach. Łagodny początek zimy, trwający do trzeciej dekady stycznia, przyczynił się do rozhartowania roślin w większości miejscowości. Utrzymujące się do połowy lutego silne mrozy (-26 o C w Śremie Wójt. i -32 o C w Jeleniej Górze), z wysmalającymi wiatrami przerzedziły rośliny na poletkach. Słaby stan roślin przed zimą w Nowej Wsi Ujskiej i Dukli oraz niekorzystne warunki atmosferyczne w zimie i wiosną jeszcze bardziej osłabiły rośliny na poletkach w tych miejscowościach. Z powodu całkowitego wyginięcia roślin na poletkach doświadczenia w tych miejscowościach zdyskwalifikowano. Po zimie rośliny najwcześniej rozpoczęły wegetację w Jeleniej Górze, a najpóźniej w Łopusznej (w pierwszej dekadzie kwietnia). Najsłabiej we wszystkich doświadczeniach przezimowały polskie odmiany Minora i Niva, które także słabo odrastały wiosną i po pokosach. We wszystkich miejscowościach zebrano sześć pokosów zielonki. Przymrozki wiosenne i okresowo występująca po nich susza ujemnie wpłynęły na wielkość plonów pierwszego i drugiego pokosu. Udział plonu pierwszego pokosu w plonie całorocznym był wyjątkowo mały, gdyż stanowił zaledwie 13%. Dobre warunki wilgotnościowe we wszystkich miejscowościach w lipcu spowodowały, że średni plon czwartego pokosu wszystkich odmian był największy. Intensywny wzrost roślin spowodował silne wyleganie roślin przed zbiorem w Śremie Wójt., zwłaszcza odmiany Berta PL, która najlepiej odrastała po drugim pokosie. Dużymi plonami świeżej i suchej masy wyróżniały się odmiany Ambassador DK, Nera PL, Zora CZ i Tukan PL. Spośród badanych odmian najwyższymi roślinami przed zbiorem pierwszego pokosu charakteryzowała się odmiana Ambassador DK. Najlepszą strawnością suchej masy in vitro w okresie kłoszenia się roślin (pierwszy pokos) cechowały się odmiany Zora CZ, Berta PL, Amila PL i Bepro PL. Rok 2013 Długo utrzymująca się zima (aż do połowy kwietnia) spowodowała, iż rośliny wegetację rozpoczęły o prawie miesiąc później w porównaniu do roku Po zimie rośliny najwcześniej wegetację rozpoczęły w Śremie Wójt. (początek drugiej dekady kwietnia), natomiast tydzień później w Krzyżewie. Najsłabiej we wszystkich doświadczeniach przezimowały polskie odmiany Minora, Krysta, Tukan i Amila. Rośliny tych odmiany także słabo odrastały wiosną i po kolejnych pokosach. Najwyżej oceniono stan roślin po zimie odmian Ambassador DK, Baridana CZ, Amera PL i Dika PL. Plony świeżej i suchej masy roślin w pokosach były mocno zróżnicowane. Udział plonu pierwszego pokosu w plonie całkowitym wynosił zaledwie 15%. Plon całkowity suchej masy w drugim roku użytkowania był o 18% niższy w porównaniu do roku pierwszego. Dużymi plonami suchej masy w pierwszym pokosie wyróżniały się odmiany Amera PL, Baridana CZ, i Ambassador DK. mi najlepiej plonującymi we wszystkich pokosach były czeskie odmiany Zora i Baridana, natomiast najsłabiej plonowały polskie odmiany Amila i Bepro. Spośród badanych odmian najwyższymi roślinami w pierwszym pokosie charakteryzowały się odmiany Ambassador DK i Amera PL.

16 Tabela 1 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Rok zarejestrowania Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (%) kg/ha 1 Ambassador* 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Amera 1983 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Amila 2007 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Baridana 2003 Oseva Uni a.s. (CZ) Bepro 1981 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Berta 1985 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Dika 2001 Alicja Ramenda Krysta 1998 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Minora 2001 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Nera 2001 Alicja Ramenda Niva 2006 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Tukan 2005 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Zora** 2002 Oseva Uni a.s. (CZ) Bilans doświadczeń: - założone 7 * skreślona z KR w roku 2010 ** skreślona z KR w roku wcześniej zakończone 2 - przyjęte do syntezy 5 Tabela 2 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Warunki polowe doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek Śrem Wójt A pgl 5,6 2 Nowa Wieś Ujska A pgl 6,0 3 Krzyżewo A gl 6,7 4 Wyczechy Bw pgl 6,5 5 Jelenia Góra B gs 5,8 6 Dukla Bw gc 6,5 7 Łopuszna B gl 4,8 ph w KCl Kol. 4: 4 żytni bardzo dobry, 5 żytni dobry, 6 żytni słaby, 11 zbożowy górski Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, Bw brunatna wyługowana Kol. 6: gl glina lekka, gs glina średnia, gc glina ciężka, pgl piasek gliniasty lekki

17 Tabela 3 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Warunki agrotechniczne doświadczeń Przedplon: Wyszczególnienie Rok siewu 2011 i rok zbioru 2012, liczba doświadczeń - strączkowe 1 - zboża 6 Wapnowanie: - pod przedplon 3 - pod przed-przedplon 4 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w latach użytkowania P 2 O 5 * - przedsiewnie w latach użytkowania K 2 O* - przedsiewnie w latach użytkowania Liczba doświadczeń * dawka zależna od zasobności gleby w miejscowościach Tabela 4 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Miejscowość Data siewu 2011 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data rozpoczęcia wegetacji w latach użytkowania pierwszym drugim Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla Łopuszna Średnia

18 cd. tabeli 4 Data zbioru pokosów w latach użytkowania Miejscowość pierwszym (2012) drugim (2013) I II III IV V VI I II III IV V VI Śrem Wójt Nowa Wieś Ujska* Krzyżewo Wyczechy Jelenia Góra Dukla* Łopuszna Średnia * dyskwalifikacja doświadczeń wiosną 2012 r.

19 Tabela 5 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Plon suchej i świeżej masy (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2013 Plon suchej masy (dt z ha) Plon świeżej masy (dt z ha) lata użytkowania i pokosy pierwszy wszystkie wszystkie 6 7 Wzorzec 18,1 18,2 36,3 147,0 120,3 267, ,5 1 Ambassador 4,1 1,6 5,7 8,0 2,5 10, Amera 1,9 2,4 4,3-1,1-1,7-2, Amila -1,5-0,4-1,9 0,2-5,8-5, Baridana 1,7 2,2 3,9 2,6 4,8 7, Bepro -1,4 0,2-1,2-5,6-5,1-10, Berta -1,7-0,8-2,5-10,2-4,0-14, Dika 2,0 0,1 2,1 2,4 2,1 4, Krysta -1,0-2,3-3,3 0,5-3,8-3, Minora -6,2-0,9-7,1-9,7 2,0-7, Nera 2,8-0,8 2,0 6,7 0,0 6, Niva -4,1-0,3-4,4-7,1 3,0-4, Tukan -0,3-1,4-1,7 5,5 1,5 7, Zora 3,3 0,3 3,6 8,1 4,6 12, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

20 Tabela 6 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2013 Stan roślin po zimie wiosną Odrastanie roślin po pokosach I II III skala 9 o rok użytkowania Wzorzec 7,0 8,0 7,6 7,7 8,1 8,2 7,9 8,3 8,4 7,9 1 Ambassador 0,7 0,3 1,1 1,0 0,4-0,2 0,1 0,2 0,3 0,2 2 Amera 0,3 0,3 0,4 0,8 0,1-0,4 0,4 0,1 0,0 0,2 3 Amila -0,2-0,3-0,2-0,4-0,2 0,0 0,1-0,4-0,3-0,6 4 Baridana 0,1 0,4 0,3 0,4 0,1-0,3 0,2 0,2 0,2 0,1 5 Bepro -0,2-0,3-0,1 0,2 0,4 0,1 0,4 0,2 0,5 0,2 6 Berta 0,1 0,0-0,5-0,4 0,2 0,4 0,2 0,0 0,0 0,0 7 Dika 0,4 0,3 0,9 0,2 0,4 0,2 0,5 0,3 0,3 0,6 8 Krysta 0,2-0,4-0,1-0,9 0,0 0,0 0,1-0,5-0,2-0,4 9 Minora -1,1-0,6-1,4-0,7-1,0 0,0-0,5 0,0-0,5 0,0 10 Nera 0,6 0,0 0,6-0,4 0,2 0,0-0,1-0,4 0,1-0,2 11 Niva -1,1-0,1-1,4 0,2-0,2 0,1-0,6 0,0-0,1 0,4 12 Tukan 0,1-0,3-0,1-0,4-0,3-0,2-0,4-0,3-0,1-0,4 13 Zora 0,3 0,3 0,1 0,0 0,1-0,2 0,1 0,0 0,2-0,1 Liczba doświadczeń cd. tabeli 6 Wysokość roślin w pokosie Gęstość runi w I pokosie w II pokosie wiosną przed zimą cm skala 9 o rok użytkowania Wzorzec ,6 7,9 8,3 8,2 1 Ambassador ,9 0,6 0,1 0,3 2 Amera ,1 0,6 0,0 0,1 3 Amila ,2-0,2 0,0-0,6 4 Baridana ,1 0,4 0,1 0,3 5 Bepro ,2-0,4-0,1-0,3 6 Berta ,1 0,2 0,2 0,5 7 Dika ,5 0,1 0,0-0,1 8 Krysta ,5-0,2 0,0-0,1 9 Minora ,2-0,9-0,9-0,8 10 Nera ,6 0,3 0,2 0,5 11 Niva ,8-0,5-0,6-0,5 12 Tukan ,4-0,2 0,1 0,1 13 Zora ,3 0,4 0,3 0,5 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

21 Tabela 7 KUPKÓWKA POSPOLITA w uprawie na zielonkę. Strawność suchej masy in vitro w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2012 Pokos I II III IV V 6 Wzorzec 81,9 79,4 71,5 68,0 70,9 1 Ambassador -2,5-0,9 0,9 0,7-1,1 2 Amera -1,2 0,5-1,1 1,5 1,4 3 Amila 1,4 0,7 4,1 0,0-3,5 4 Baridana -1,3-0,2-8,2-2,3 2,5 5 Bepro 0,5-0,5 2,6 0,7 2,2 6 Berta 1,3 0,0 3,1-0,7 0,6 7 Dika -0,6-0,9 8,0-3,1-1,0 8 Krysta 1,1 0,5-3,7 3,1 0,0 9 Minora 0,9 0,8 3,0-1,0-1,2 10 Nera -0,7 1,2-5,8-3,2-0,1 11 Niva 1,1-0,6-1,7 2,3 0,6 12 Tukan -1,3 0,4-3,0 0,0-2,0 13 Zora 1,8-0,4 2,0 0,2 1,9 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

22 KUPKÓWKA POSPOLITA Dynamika plonowania Doświadczenie z odmianami kupkówki pospolitej zlokalizowano w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Śremie Wójt. (rys. 1). Doświadczenie założono w układzie losowanych bloków, w trzech powtórzeniach. Powierzchnia dużego poletka wynosiła 22,5 m 2, a pojedynczego do jednorazowego zbioru netto 2,025 m 2. Sposób oceny właściwości rolniczo-użytkowych, terminy wykonywanych koszeń oraz dane meteorologiczne (tab. 1 i 2) podano na str. 10. Rys. 1. Lokalizacja doświadczenia PDOiR z dynamiką plonowania odmian kupkówki pospolitej; siew 2012 Rok 2012 Doświadczenie założono r. w sprzyjających warunkach atmosferycznych. W trzeciej dekadzie maja spadło 15,2 mm deszczu, a średnia temperatura powietrza tej dekady wynosiła 17,9 o C. Wschody roślin kupkówki pospolitej odnotowano po dniach i uzyskały one w większości odmian dobre oceny. Najszybciej ze wszystkich badanych odmian wzeszły rośliny odmiany Amera PL (pierwsza dekada czerwca), a najpóźniej Niva DK (w drugiej dekadzie czerwca). Jesienią, po okresie pielęgnacyjnym rośliny były dobrze rozkrzewione. Stan roślin wszystkich odmian przed zimą oceniono jako dobry. Rok 2013 Wegetacja roślin ruszyła dopiero w drugiej dekadzie kwietnia i była opóźniona prawie o miesiąc w porównaniu z rokiem Stan roślin po zimie oceniono jako bardzo dobry, pomimo mroźnej i długotrwałej zimy (do końca pierwszej dekady kwietnia). Niskie temperatury powietrza, przy gruncie dochodzące nawet do -27 o C, nie spowodowały jednak uszkodzeń roślin, bowiem w okresie tym na doświadczeniu długo utrzymywała się gruba pokrywa śnieżna. Najwcześniej wykłosiły się rośliny odmian Dika PL i Zora CZ (pierwsza dekada maja), a najpóźniej odmiana Tukan PL (druga dekada maja). Różnica w fazie kłoszenia pomiędzy odmianą najwcześniejszą i najpóźniej kłoszącą się wynosiła pięć dni, a w fazie kwitnienia roślin osiem dni. Mało korzystne warunki wzrostu i rozwoju roślin kupkówki pospolitej (nieduże opady deszczu) wystąpiły w drugiej dekadzie maja (po czwartym) oraz drugiej dekadzie czerwca (po ósmym i dziewiątym pokosie). W okresie tym wystąpiła susza, a jej negatywne skutki odnotowano na roślinach wszystkich badanych odmian. Najbardziej jednak na suszę zareagowały polskie odmiany Krysta, Minora, Tukan, Amila, Berta. W wyniku suszy większość badanych odmian wykazywała znaczny spadek energii odrastania roślin. Najmniejsze przyrosty wysokości roślin odnotowano po piątym, ósmym i dziewiątym pokosię (Amera PL, Bepro PL, Zora CZ ). Największym plonem suchej masy w całym okresie wegetacji cechowały się odmiany Zora CZ i Baridana CZ. Odmiany Amera PL, Ambassador DK, plonowały dobrze do pokosu siódmego. W dalszych pokosach nastąpił znaczny spadek plonowania. W całym okresie użytkowania najsłabiej plonującymi odmianami (znacznie poniżej wzorca) były Amila PL i Bepro PL. Od siódmego pokosu odnotowano także u wszystkich odmian wyleganie roślin. Najbardziej podatnymi na wyleganie okazały się polskie odmiany Amila, Nera i Tukan. Największą zawartością cukrów w pierwszych trzech pokosach charakteryzowały się rośliny odmiany Berta PL, natomiast najmniejszą ich zawartością odmiana Minora PL, ale w drugim i trzecim też Niva DK. Strawność suchej masy podlegała znacznym wahaniom i była zróżnicowana odmianowo w pokosach. Wyraźny spadek strawności suchej masy in vitro wszystkich badanych odmian zaznaczył się w pokosach od szóstego do jedenastego. Duże różnice międzyodmianowe stwierdzono w piątym i szóstym pokosie, tj. w trzeciej dekadzie maja. Największym spadkiem strawności odznaczały się wczesne odmiany Ambassador DK, Amera PL i Minora PL. średniowczesna Krysta PL wyróżniała się spośród badanych odmian najlepszą strawnością suchej masy.

23 Tabela 1 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Odmiany i doświadczenia Rok zarejestrowania Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (%) kg/ha 1 Ambassador* 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) 90 11,4 2 Amera 1983 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o ,9 3 Amila 2007 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o ,9 4 Baridana 2003 Oseva Uni a.s. (CZ) 80 12,7 5 Bepro 1981 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR 48 21,2 6 Berta 1985 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR 81 12,3 7 Dika 2001 Alicja Ramenda 81 12,4 8 Krysta 1998 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o ,6 9 Minora 2001 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o ,2 10 Nera 2001 Alicja Ramenda 62 16,1 11 Niva 2006 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) 42 24,5 12 Tukan 2005 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o ,1 13 Zora** 2002 Oseva Uni a.s. (CZ) 90 11,3 Bilans doświadczeń: - założone 1 * skreślona z KR w roku 2010 ** skreślona z KR w roku wcześniej zakończone - przyjęte do syntezy 1 Tabela 2 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Warunki polowe doświadczenia Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek ph w KCl przedplon Śrem Wójt A pgl/gs 5,6 Kol. 4: 4 żytni bardzo dobry Kol. 5: A bielicowe Kol. 6: pgl piasek gliniasty lekki, gs glina średnia burak cukrowy

24 Tabela 3 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Warunki agrotechniczne doświadczenia Nawożenie mineralne: Wyszczególnienie Rok siewu 2012, rok zbioru kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie 90 - w latach użytkowania 140 P 2 O 5 * - przedsiewnie 75 - w latach użytkowania 70 K 2 O* - przedsiewnie 90 - w latach użytkowania 50 Liczba doświadczeń 1 Kol. 1: * dawka zależna od zasobności gleby Tabela 4 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Terminy agrotechniczne doświadczenia Miejscowość Data siewu 2012 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data ruszenia wegetacji w roku 2013 Data zbioru (2013) Śrem Wójt Tabela 5 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Plon suchej masy w dt z ha (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 9,0 22,8 44,5 66,7 85,6 98,8 105,7 113,3 117,9 120,3 33,1 1 Ambassador 4,5 4,2 4,6 2,0 8,2 4,7-0,8 2,3-2,7-6,4-1,5 2 Amera 2,5 3,2 7,4 14,5 7,7 7,2 0,2-4,7-1,1-17,0-0,9 3 Amila -1,0-1,2-0,1-3,6-4,7 8,1 0,9-4,8-6,1-4,0-0,6 4 Baridana -0,6 1,5 1,9 0,7 5,6 2,7 10,6 4,1 1,5 5,6 2,2 5 Bepro -1,4-0,7 1,5 0,1-7,0-13,5-11,0-4,5-3,3-2,0-0,8 6 Berta -3,4-6,6-5,8-9,7-1,2-6,2 1,2 6,5 0,4-4,1-4,6 7 Dika 1,5 2,2 3,1 7,6 3,0 12,1 7,2 1,6 8,9 2,3 3,4 8 Krysta -1,0-1,6-5,6-5,3-4,3-13,5-5,9 5,7 0,7 6,6-1,3 9 Minora -1,0-2,3-2,7-5,1-6,5-8,3-2,8-7,2-11,8-6,0 1,7 10 Nera -0,9-2,7-1,0 1,0 2,0-3,5 6,3 1,3 3,0 13,6-0,6 11 Niva 0,6 2,9-0,5-4,4-3,3-1,5-7,9 1,7 5,8 2,5 1,8 12 Tukan -0,1-0,5-3,2-2,2 1,3 3,4-0,3-0,2 4,1 13,6 0,5 13 Zora -0,2 1,5 1,1 4,3-0,1 8,2 2,9-1,5 0,8-4,3 0,7 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

25 Tabela 6 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Zawartość białka ogólnego w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 30,2 29,0 20,6 14,9 12,7 10,5 9,6 8,3 7,1 6,3 13,4 1 Ambassador -0,6-0,8-1,7-0,4-1,7-2,4 0,8 0,4 1,7 0,5-7,5 2 Amera -0,9-0,4-1,9-1,9 0,0-0,2 1,3-0,3 0,8-0,1 0,3 3 Amila -0,8 0,6 1,4-0,7 1,2-0,1-0,1 1,5-0,6 0,1 1,2 4 Baridana 0,0-1,1-0,1 0,5-0,3-0,5 0,1 0,7 0,1-0,1 0,7 5 Bepro -0,1-0,4-0,1 0,9-1,5 0,4-1,8 0,7 0,0-0,2 0,4 6 Berta 0,7 2,7 0,1 1,9-0,3 0,9 0,9 0,6-1,9-0,2 0,6 7 Dika -0,1-2,4-1,6-0,5 0,2-0,2 0,3-0,9-1,0 0,2 1,6 8 Krysta 0,5 0,2 1,0 0,7 1,5 2,2-0,5-0,6-0,1 0,0 0,0 9 Minora 0,4 1,6 1,8 1,4 0,4-0,3 1,5 0,5 1,4 0,2 0,2 10 Nera 0,4-0,5-0,8 1,2-0,1-0,3-1,1-0,2-0,4 0,3 0,7 11 Niva -1,0 0,4 1,3-1,6-0,6 1,3 0,9 0,6-0,5-0,1 1,3 12 Tukan -0,1-0,8-0,1-0,1 0,0-1,0-1,6-1,2 0,3 0,4 0,0 13 Zora 1,4 0,9 0,8-1,3 1,1 0,2-0,4-1,9 0,2-0,9 0,6 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 7 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Zawartość włókna w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 18,3 22,3 27,3 31,0 31,7 31,4 32,2 32,7 32,7 34,6 28,8 1 Ambassador 0,5 1,2 0,8 0,2 0,4-0,1-0,6-1,0-2,8-1,2-0,7 2 Amera -0,2 1,1 1,2 2,2 0,5-0,1 0,2 0,6-1,1 0,1-0,2 3 Amila -0,8-0,8-1,0 0,0 0,0 0,5 0,2 0,6 0,1 0,3-0,6 4 Baridana 0,2-0,1 0,1-0,3 0,3 1,3 0,0 0,9 0,6-0,6-0,5 5 Bepro 0,3-0,2 0,0-1,5 1,2-1,6 0,9-0,4-0,7 0,1 0,3 6 Berta -2,2-2,9-2,0-2,3 0,8 0,0-1,1-0,2 1,1-0,1 0,2 7 Dika 1,1 0,2 0,3 0,5 0,3-0,4-0,3 0,6 1,4 0,1-0,6 8 Krysta 0,4-0,5 0,1-1,0-1,0-0,2-0,2 1,2 0,5 0,0 0,2 9 Minora 0,4 0,7 0,4-0,1-0,8 0,1-1,6 1,2 0,0-0,1 0,0 10 Nera -0,2 0,9 0,6 0,1 0,5 0,5 1,4 1,3 1,3 0,2 0,7 11 Niva 0,1 0,8-0,1 1,2-0,6-1,0-1,3-2,5-0,2 0,1-0,2 12 Tukan 0,4 0,0 0,2 0,0 0,2 0,8 2,3-0,6 0,9 0,3 0,6 13 Zora 0,1-0,4-0,4 1,1-1,2 0,2 0,4-1,6-1,1 0,8 0,9 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

26 Tabela 8 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Zawartość cukrów w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 11,2 6,1 8,3 9,0 11,0 10,9 11,2 11,8 10,3 8,9 7,4 1 Ambassador 0,0 0,9 0,4 0,4 2,6-2,8 0,8 0,0-0,8 0,9 1,9 2 Amera 1,0 0,0 0,3 0,6 1,2-0,6-1,2-0,6-1,5-0,3-0,1 3 Amila 1,8-0,2-0,8 0,5-3,2-0,5-0,3-2,0-1,3-2,0 0,4 4 Baridana -0,6 0,3-0,1-0,1 0,8-0,9 1,4 0,0 0,1-0,1-0,2 5 Bepro -0,8-1,1 0,2 3,2-0,1 0,0 1,4 0,7 1,5 1,6-1,0 6 Berta 2,8 1,4 1,3 0,6 0,7 0,5 0,5 1,8 2,4 1,5 0,0 7 Dika -1,4 0,0 0,4-0,5-0,5 2,5-2,2-1,2-0,1-0,1-0,9 8 Krysta 0,0-0,9 0,2 0,3-1,4-0,2-0,8 0,4 1,5 0,3 1,4 9 Minora -1,7-0,6-1,4-0,8 1,6 0,8 0,7-1,5-1,1-0,5 0,2 10 Nera -0,2-0,2 1,2-0,4-1,4 0,0-1,0-0,4 0,1 0,1-1,2 11 Niva 0,2-0,6-1,4-0,8 0,9 0,4 0,4 1,1 0,1 0,9 0,8 12 Tukan -0,6 0,7-0,8-1,5 0,0-0,4-1,2-0,2-1,0-0,3-1,6 13 Zora -0,7 0,3-0,2-0,4-1,4 1,2 1,4 2,0 0,1-2,1 0,1 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 9 KUPKÓWKA POSPOLITA. Dynamika plonowania. Strawność in vitro w % s.m. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Pokos Wzorzec 85,9 82,0 75,8 66,5 59,0 49,5 38,0 33,8 30,6 29,0 28,2 1 Ambassador 1,2 2,1-3,2-0,9-7,7-1,4 0,0 4,3 2,2 2,0 1,6 2 Amera 2,2-1,9-4,2-6,7-5,8-4,9 4,0-3,4 0,8-1,7-1,8 3 Amila 1,5-0,1 0,5 0,5-0,1-1,8-1,8-1,4-5,0-3,9-3,9 4 Baridana 0,3-0,4 0,5-0,5 1,4-3,5 2,7-1,6-2,0 4,2 4,7 5 Bepro -1,3 1,2-0,1-1,7 2,9 5,1 1,0 3,9 3,0 2,6 3,4 6 Berta -1,7 2,0 3,0 5,0 3,0 3,8 5,8 4,7 2,3 0,9 1,3 7 Dika -3,7 0,0 0,3-1,4 2,4-1,4-0,4-0,8-1,2-2,5-2,7 8 Krysta 1,5 1,4 1,8 4,4 6,6 5,8 2,9-1,1 0,3-0,1-0,1 9 Minora -0,1-2,2-0,8-3,3-3,6-4,8-0,3-1,4-0,6-1,3-0,1 10 Nera 2,0 0,6 1,8 1,6 1,2 3,3-3,5-1,1-1,0-1,8-2,6 11 Niva -0,4-0,3-1,5 3,0 0,6 1,6-0,5 0,5 2,0-0,3-1,0 12 Tukan -0,7 0,1 1,5 0,4-1,5 0,7-3,8-3,3-1,0 3,3 3,6 13 Zora -2,0 1,1 0,1-0,9 0,8-2,8 2,4 1,2 0,4-1,5-1,7 Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian

27 TYMOTKA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę Doświadczenia z tymotką łąkową założono w roku 2012 w ośmiu miejscowościach (rys. 1). Zbadano i oceniono 12 odmian tymotki łąkowej (9 krajowych i 3 zagraniczne) wpisanych do Krajowego rejestru (tab. 1). Rys. 1. Lokalizacja doświadczeń PDOiR z tymotką łąkową w uprawie na zielonkę; siew 2012 Rok 2012 Doświadczenia zakładano w różnych terminach. Najwcześniej doświadczenia założono w Kochcicach, Nowej Wsi Ujskiej (koniec drugiej dekady kwietnia). We Wrócikowie założono doświadczenia na początku drugiej dekady maja, a w Bukówce w połowie czerwca. Natomiast w Krzyżewie z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe termin siewu przesunięto do pierwszej dekady sierpnia. Od kwietnia do trzeciej dekady czerwca, utrzymująca się w większości miejscowości susza, nie sprzyjała dobrym i szybkim wschodom roślin. Termin wschodów roślin był bardzo zróżnicowany (od 9 dni w Bukówce do 17 dni w Nowej Wsi Ujskiej). Wschody w Krzyżewie, Żabnicy, Nowej Wsi Ujskiej były jednak bardzo niewyrównane. Dopiero w trzeciej dekadzie czerwca i w lipcu opady deszczu znacznie poprawiły kondycję roślin. Stan roślin przed zimą i gęstość runi oceniono w większości miejscowości dobrze. Rok 2013 Długa i mroźna zima, utrzymująca się do połowy kwietnia, spowodowała znaczne opóźnienie wegetacji roślin. W większości miejscowości rośliny wegetację rozpoczęły dopiero w drugiej dekadzie kwietnia. Najwcześniej początek wegetacji roślin odnotowano w Nowej Wsi Ujskiej. Stan roślin po zimie oceniono jako dobry. Pomimo wiosennych przymrozków i wysmalających wiatrów, nie stwierdzono znacznych uszkodzeń roślin. We wszystkich miejscowościach słabiej niż inne odmiany przezimowały i odrastały wiosną polskie odmiany Granolia i Prosna. W sześciu miejscowościach zebrano sześć pokosów zielonki. W dwóch miejscowościach, z uwagi na duży błąd statystyczny, zdyskwalifikowano wyniki piątego pokosu w Żabnicy i szóstego pokosu w Nowej Wsi Ujskiej. Plony świeżej i suchej masy roślin w pokosach były mocno zróżnicowane. Udział plonu pierwszego pokosu w plonie całkowitym był mały i stanowił zaledwie 17%. Tymotka słabo odrastała po zbiorze drugiego pokosu (susza), co rzutowało na zebrane małe plony trzeciego pokosu wszystkich odmian. Dużym całorocznym plonem świeżej i suchej masy wyróżniała się odmiana Lischka DK i Skala PL. Nie odnotowano dużego zróżnicowania wysokości roślin badanych odmian.

28 Tabela 1 TYMOTKA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Rok zarejestrowania Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (%) kg/ha 1 Barfleo 2004 Barenbrug Holland B.V. (NL) 95 10,5 2 Egida 2005 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o ,6 3 Granolia 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o ,5 4 Kaba 1988 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR 90 11,1 5 Karta 1999 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR 92 10,9 6 Lischka 2002 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) 90 11,1 7 Nowinka 2005 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o ,1 8 Orlica 2004 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o ,3 9 Prosna 2001 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o ,2 10 Skala 1979 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o ,8 11 Skald 2002 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o ,0 12 Sobol* 2004 Oseva Uni a.s. (CZ) 96 10,4 Bilans doświadczeń: - założone - wcześniej zakończone - przyjęte do syntez 8-8 * skreślona z KR w roku 2013 Tabela 2 TYMOTKA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Warunki polowe doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gatunek 6 7 ph w KCl 1 Krzyżewo A pgl 5,8 2 Bukówka A gc 6,2 3 Kochcice A gl 6,4 4 Żabnica B w gs 6,2 5 Wyczechy B pgl 6,5 6 Wrócikowo A pgl 5,8 7 Nowa Wieś Ujska A pgl 6,0 8 Uhnin A gl 6,8 Kol. 4: 2 pszenny dobry, 4 żytni bardzo dobry, 5 żytni dobry, 6 żytni słaby, 11 zbożowy górski, 13 owsiano-pastewny górski Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, B w brunatna wyługowana Kol. 6: gl glina lekka, gs glina średnia, gc glina ciężka, pgl piasek gliniasty lekki

29 Tabela 3 TYMOTKA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Warunki agrotechniczne doświadczeń Wyszczególnienie Rok siewu 2012 i rok zbioru Przedplon: liczba doświadczeń - strączkowe 1 - zboża 6 - rzepak 1 Wapnowanie: - pod przedplon 3 - pod przed-przedplon 5 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w latach użytkowania P 2 O 5 * - przedsiewnie w latach użytkowania K 2 O* - przedsiewnie w latach użytkowania Liczba doświadczeń 8 * dawka zależna od zasobności gleby w miejscowościach Tabela 4 TYMOTKA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Data siewu 2012 Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Rozpoczęcie wegetacji w 2113 roku Data zbioru pokosów w pierwszym (2013) roku użytkowania I II III IV V VI 1 Krzyżewo Bukówka Kochcice Żabnica Wyczechy Wrócikowo Nowa Wieś Ujska Uhnin Średnia

30 Tabela 5 TYMOTKA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Plon suchej i świeżej masy (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Plon suchej masy (dt z ha) Plon świeżej masy (dt z ha) pokos pierwszy wszystkie wszystkie Wzorzec 20,0 118, Barfleo -0,8-1, Egida -0,3 1,1 1 3 Granolia -0,4 0,1-2 4 Kaba -1,0-2,2-9 5 Karta -0,1-1,2-9 6 Lischka 1,7 3, Nowinka -1,7-5, Orlica -1,1 1,7 6 9 Prosna -0,3-1, Skala 0,4 1, Skald 0,6 1, Sobol 1,5 1,3 15 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec średnia wszystkich badanych odmian Tabela 6 TYMOTKA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2013 Stan roślin po zimie wiosną Odrastanie roślin po pokosach I II III skala 9 o 6 Wzorzec 8,4 8,3 8,3 7,0 8,0 1 Barfleo -0,1-0,3 0,0-0,3-0,1 2 Egida 0,1 0,1-0,1 0,0 0,1 3 Granolia -0,4-0,5 0,1 0,0 0,0 4 Kaba 0,2 0,2-0,1 0,2-0,1 5 Karta 0,1 0,1 0,3-0,2 0,0 6 Lischka 0,3 0,2 0,0 0,2-0,1 7 Nowinka -0,2 0,0-0,1-0,2-0,2 8 Orlica 0,0 0,1 0,0 0,1 0,1 9 Prosna -0,4-0,3 0,2 0,0 0,0 10 Skala -0,1-0,3 0,1 0,4 0,1 11 Skald 0,2 0,1 0,0-0,2 0,0 12 Sobol 0,1 0,1 0,0 0,0 0,3 Liczba doświadczeń