WSTĘP. Lokalizację doświadczeń w obrębie poszczególnych

Transkrypt

1

2

3 WSTĘP Wyniki Porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych (PDOiR) obejmują dwa ważne gospodarczo gatunki traw pastewnych kostrzewę łąkową i życicę trwałą. Publikowane wyniki dotyczą roku 2011, który stanowi drugi rok zbiorów zielonki odmian kostrzewy łąkowej (siew 2009) oraz trzeci rok użytkowania wielokośnego życicy trwałej (siew 2008). Do opracowania włączono także wyniki zimotrwałości drugiego roku badań życicy trwałej (2010/2011) oraz ze zbioru 2011 wyniki plonowania nasiennego kostrzewy łąkowej (siew 2010). Publikacja ta, obok Listy opisowej odmian (LOO), stanowi główne źródło informacji o wartości gospodarczej zarejestrowanych odmian, badanych w danym roku w ramach Porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego i rolniczego. Celem badań kostrzewy łąkowej na zielonkę było między innymi rozpoznanie terminu kłoszenia się roślin 20 odmian w trójkośnym użytkowaniu. Badania w aspekcie nasiennym z kostrzewą łąkową prowadzono w celu określenia możliwości plonowania nasiennego tych samych odmian. Kontynuowanie trzeciego roku badań w doświadczeniach zielonkowych z życicą trwałą posłużyło ocenie plonów 32 polskich i zagranicznych odmian w obrębie trzech grup wczesności. Te same odmiany życicy trwałej przetestowano w aspekcie zimotrwałości w warunkach wysokogórskich. Publikacja ta stanowi część większego opracowania Listy opisowej odmian, które przygotowane zostanie w 2013 roku po zakończeniu badań wszystkich sposobów użytkowania kostrzewy łąkowej i życicy trwałej. Doświadczenia polowe, których wyniki zamieszczono w niniejszym opracowaniu, prowadzono według ramowych metodyk 1. Doświadczenia zielonkowe i nasienne z kostrzewą łąkową zakładano w układzie losowanych bloków, dla życicy trwałej zastosowano układ podbloków z rozlosowaniem trzech grup odmian, a doświadczenie w aspekcie zimotrwałości odmian życicy trwałej zakładano też jako losowane bloki w dwóch wariantach: poletkowym i rzędowym. W zależności od aspektu badawczego powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła: w doświadczeniach zielonkowych 10 m 2, nasiennych 12 m 2, w zimotrwałości 6 m 2 (wariant poletkowy) i 10 roślin tzw. pojedynków roślin każdej odmiany (wariant rzędowy). Poza doświadczeniem na zimotrwałość, które prowadzono w dwóch powtórzeniach, pozostałe kontynuowano w trzech powtórzeniach. Ilość wysiewu poszczególnych odmian obliczono w oparciu o zalecaną dla gatunku i typu użytkowania normatywną ilość wysiewu oraz zdolność kiełkowania nasion. Analizy cech jakościowych odmian dotyczące poziomu białka, włókna, cukrów i strawności in vitro przeprowadzono tylko w odniesieniu do doświadczeń w uprawie na zielonkę w pierwszym roku trwania doświadczeń tj. w roku 2009 (życica trwała), w roku 2010 (kostrzewa łąkowa). Wyniki jakości plonu przedstawione zostaną w pełnym opracowaniu gatunków w 2013 roku. W niniejszym opracowaniu wskazano na szczególne zjawiska pogodowe, które miały wpływ na wzrost i rozwój roślin. Szczegółowe informacje dotyczące czynników meteorologicznych w stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian są corocznie publikowane w opracowaniu COBORU Przegląd warunków meteorologicznych. Lokalizację doświadczeń w obrębie poszczególnych gatunków ilustrują mapki. 1 Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych. 1. Rośliny rolnicze, 1.4. Trawy pastewne, COBORU, Słupia Wielka 1998 oraz uzupełnienie dot. nawożenia mineralnego z roku 2007 Metodyka prowadzenia doświadczeń odmianowych na nasiona NR/S/6/2009. Słupia Wielka, sierpień Metodyka oceny zimotrwałości NR/S/7/2009. Słupia Wielka, sierpień Objaśnienia: skala 9-stopniowa: 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny).

4 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę Doświadczenia w użytkowaniu kośnym polowym w roku 2009 założono w 7 miejscowościach (rys. 1). Do opracowania włączono wyniki wszystkich założonych doświadczeń. Zbadano 20 odmian polskich i zagranicznych, będących w krajowym rejestrze, począwszy od 1956 roku (Cykada). Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z kostrzewą łąkową w uprawie na zielonkę w roku 2011 (siew 2009) W drugim roku użytkowania (2011) najwcześniej wegetacja ruszyła w południowo-zachodniej części kraju (Pawłowice), gdzie również rośliny najlepiej przezimowały. Różnice w początku kłoszenia się odmian były niewielkie, nie przekraczały 5 dni. Najpóźniej zaczęła kłosić się kostrzewa łąkowa w Krzyżewie (wschód Polski). Wiosną i po drugim pokosie rośliny odrastały szybko, a wyraźnie słabiej w związku z deficytem opadów po pierwszym pokosie w Słupi (woj. świętokrzyskie). Różnice w wysokości roślin przed zbiorem pierwszego pokosu w miejscowościach dochodziły do 20 cm (Krzyżewo 76 cm, Bezek 56 cm). Nieduże wyleganie roślin wystąpiło tylko w Krzyżewie. Ze wszystkich doświadczeń (7) zebrano pokos pierwszy i trzeci; drugi pokos zebrano tylko z trzech doświadczeń, a czwarty był możliwy do zbioru jedynie we Wrócikowie. W porównaniu z innymi miejscowościami w Krzyżewie z doświadczenia zebrano prawie dwukrotnie więcej zielonki i siana (odpowiednio 82 t i 18 t). Największy potencjał plonotwórczy ujawnił się w pierwszym pokosie, natomiast w pokosie drugim plony suchej masy były o połowę mniejsze, a w czwartym pokosie uzyskano zaledwie 1/3 plonu początkowego. Średni plon świeżej masy, który uzyskano w 2011 r. był zdecydowanie mniejszy (o 38%) od zebranego w pierwszym roku użytkowania tj. w 2010 r., natomiast o 18% mniejszy był plon suchej masy.

5 - 5 - Tabela 1 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Odmiana Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (%) kg/ha Ardenna 2004 Alicja Ramenda Artema 1999 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Barvital 2006 Barenbrug Holland B.V. (NL) Cykada 1956 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Dagra 2006 Alicja Ramenda Damara 2006 Alicja Ramenda Darimo 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Fantazja 2006 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Gerda 2007 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Justa 2002 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Laura 2001 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Lifara 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Limosa* 2000 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Pasja 2001 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Pradel 2003 Station des Recherches Agronomiques Changins RAC and DSP Ltd. (CH) 16 Preval 2003 Station Federale de Recherches Agronomiques de Changins (RAC) (CH) Pronela 2007 Oseva Uni a.s. (CZ) Skiba 1997 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Skra 1984 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Wanda 1997 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Bilans doświadczeń: - założone 7 - wcześniej zakończone - - przyjęte do syntezy 7 * skreślona z KR w 2010 roku

6 - 6 - Tabela 2 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Warunki polowe doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gleby rodzaj, gatunek Lisewo F płw 5,9 2 Krzyżewo A gl 6,4 3 Wrócikowo B gś 6,2 4 Wyczechy Bw pg 6,1 5 Bezek R k 7,5 6 Pawłowice A gl 6,3 7 Słupia R k 6,0 ph w KCl Kol. 4: 1 pszenny bardzo dobry, 2 pszenny dobry, 3 pszenny wadliwy, 4 żytni bardzo dobry, 6 żytni słaby Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, Bw brunatna wyługowana, F mada, R rędzina Kol. 6: gl glina lekka, gś glina średnia, k rędzina kredowa, pg piasek gliniasty, płw gleba pyłowa Tabela 3 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Elementy agrotechniki doświadczeń Wyszczególnienie Rok siewu 2009 i rok zbioru Przedplon: liczba doświadczeń - strączkowe 1 - zboża 5 - czarny ugór 1 Wapnowanie: - pod przedplon 3 - pod przed-przedplon 2 - nie stosowano 2 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w drugim roku użytkowania P 2 O 5 - przedsiewnie w drugim roku użytkowania K 2 O - przedsiewnie w drugim roku użytkowania Liczba doświadczeń 7

7 - 7 - Tabela 4 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Rok zbioru 2011 Miejscowość Data siewu 2009 (dzień, m-c) Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data rozpoczęcia wegetacji (dzień, m-c) Liczba zebranych pokosów Lisewo Krzyżewo Wrócikowo Wyczechy Bezek Pawłowice Słupia Tabela 5 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (średnie wyniki z doświadczeń) Rok zbioru 2011 Miejscowość Plon Przezimowanie po pokosach roślin w kłoszenia Odrastanie roślin Wysokość Początek świeżej suchej masy masy roślin wiosną I II I pokosie się roślin dt z ha skala 9 o cm dzień, m-c Lisewo ,6 8,4 8,3 8, Krzyżewo ,9 7,5 7,6 7, Wrócikowo ,8 8,2 7,9 7, Wyczechy ,3 8,0 8,1 8, Bezek ,8 8,2 7,8 7, Pawłowice ,0 8,3 8,5 8, Słupia ,0 8,7 6,2 9, Średnia ,1 8,2 7,8 8,

8 - 8 - Tabela 6 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę Plonowanie odmian (odchylenia od wzorca) Rok zbioru 2011 Odmiana Plon świeżej masy (dt z ha) Plon suchej masy (dt z ha) pokosy wszystkie I II III IV wszystkie Wzorzec ,0 30,5 36,1 17,4 144,0 1 Ardenna 16 1,4-2,6 1,2 2,4 2,4 2 Artema -26 0,8-6,9-2,8-0,2-9,1 3 Barvital -16-3,4 0,9-2,3-1,4-6,2 4 Cykada 10 4,0 1,1-0,8 0,3 4,6 5 Dagra -26-0,9-4,7-2,8-1,0-9,4 6 Damara 33 3,7 1,0 3,4 2,0 10,1 7 Darimo 13 5,7 0,3-1,5-3,3 1,2 8 Fantazja 6-0,3 1,9-0,2 0,7 2,1 9 Gerda 10 0,8 2,3 0,3 0,4 3,8 10 Justa -14-4,3 2,6 0,0-2,4-4,1 11 Laura 8 1,7 1,2 0,5-2,0 1,4 12 Lifara -2-1,2-1,9 2,5 3,3 2,7 13 Limosa 7-0,1 1,7 0,6-0,1 2,1 14 Pasja -23-0,6 0,1-1,2-0,4-2,1 15 Pradel 26 1,0 3,4 3,6-0,3 7,7 16 Preval 2-0,7 2,1 0,4 1,3 3,1 17 Pronela -3-1,0-1,0-0,7 0,8-1,9 18 Skiba 6 0,0-0,2 0,2-0,9-0,9 19 Skra -11-2,9-0,2-0,1-0,9-4,1 20 Wanda -10-2,9-1,2-0,9 0,9-4,1 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian

9 - 9 - Tabela 7 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na zielonkę Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca) Rok zbioru 2011 Odmiana Przezimowanie roślin wiosną Odrastanie roślin I po pokosach II Wysokość roślin w I pokosie Wyleganie roślin w I pokosie Długość wegetacji I pokosu skala 9 o cm skala 9 o liczba dni Wzorzec 7,9 8,2 7,8 8,3 67 8, Ardenna -0,3-0,1-0,7-0,6 2-0,4 0 2 Artema 0,0 0,3-0,8-0,6 2-0,4 0 3 Barvital -0,4-0,3 0,0 0,1-2 -0,1 0 4 Cykada -0,2-0,3-0,1 0,2 0-0,1 0 5 Dagra 0,0 0,0-0,7-0,6 1-0,4 0 6 Damara -0,1 0,3 0,1 0,0 2 0,2-1 7 Darimo 0,1 0,6 0,2 0,2 3-0,4-1 8 Fantazja 0,0-0,4 0,1-0,2-2 0,2 1 9 Gerda 0,3 0,1 0,3-0,1 0 0, Justa -0,3-0,1 0,3 0,2-2 0, Laura -0,2 0,1 0,3 0,2 0-0, Lifara 0,1-0,1 0,4 0,2 0 0, Limosa 0,2-0,1-0,1 0,1 0 0, Pasja -0,3 0,4 0,2 0,1 0-0, Pradel 0,3 0,0 0,3 0,2 0-0, Preval 0,1 0,3 0,4 0,1 2-0, Pronela 0,0 0,0-0,3 0,1 2 0, Skiba 0,1 0,0 0,0 0,1 0-0, Skra 0,2-0,3 0,0 0,0-4 -0, Wanda -0,4-0,7-0,2-0,1-3 0,2 0 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian Kol. 6: okres od rozpoczęcia wegetacji do początku kłoszenia

10 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona W roku 2011 prowadzono tylko trzy z pięciu doświadczeń nasiennych założonych w 2010 roku. Badano i oceniano produkcję nasienną 20 odmian kostrzewy łąkowej (12 krajowych i 8 zagranicznych). Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z kostrzewą łąkową na nasiona w roku 2011 (siew 2010) Doświadczenia zakładano w drugiej połowie lata, najwcześniej we Wrócikowie. W Chrząstowie i Masłowicach siew doświadczeń nieznacznie opóźniono ze względu na zbyt duże uwilgotnienie gleby. Wydłużone i nierównomierne wschody z powodu deszczów i chłodów obserwowano w Chrząstowie. Głównie w tej stacji panowały bardzo zmienne warunki zimowania roślin (bez okrywy śniegowej). Były one przyczyną złego przezimowania roślin i ujemnie wpłynęły na liczbę wytworzonych pędów kwiatostanowych. Zróżnicowanie średnich terminów początku kłoszenia, początku kwitnienia oraz dojrzałości technicznej nasion sięgało jednego tygodnia. Najniższe (średnio 75 cm wysokości) i przerzedzone rośliny dały najmniejszy plon nasion w Chrząstowie (3,8 dt z ha). Aż czterokrotnie większy plon (15,4 dt z ha) zebrano we Wrócikowie przy dwufazowej metodzie zbioru nasion. W Masłowicach bardzo nierównomierne dojrzewanie nasion wymusiło konieczność po pięciu dniach od omłotu właściwego, domłócenia skoszonej masy roślinnej. Silniejsze wyleganie roślin odnotowano tylko w jednej stacji (Wrócikowo). Ze względu na skrajnie małą obsadę roślin na poletkach, po złym przezimowaniu, zdyskwalifikowano doświadczenia w Słupi i Radostowie.

11 Tabela 1 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona. Odmiany i doświadczenia Odmiana Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (%) kg/ha Ardenna 2004 Alicja Ramenda Artema 1999 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Barvital 2006 Barenbrug Holland B.V. (NL) Cykada 1956 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Dagra 2006 Alicja Ramenda Damara 2006 Alicja Ramenda Darimo 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Fantazja 2006 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Gerda 2007 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Justa 2002 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Laura 2001 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Lifara 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Limosa* 2000 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Pasja 2001 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Pradel 2003 Station des Recherches Agronomiques Changins RAC and DSP Ltd. (CH) 16 Preval 2003 Station Federale de Recherches Agronomiques de Changins (RAC) (CH) Pronela 2007 Oseva Uni a.s. (CZ) Skiba 1997 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Skra 1984 Małopolska Hodowla Roślin HBP sp. z o.o Wanda 1997 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o Bilans doświadczeń: - założone 5 - wcześniej zakończone 2 - przyjęte do syntezy 3 * skreślona z KR w 2010 roku

12 Tabela 2 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona. Warunki polowe doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gleby rodzaj, gatunek Chrząstowo B gl 5,9 2 Wrócikowo B pg 6,5 3 Masłowice A płw 6,1 ph w KCl Kol. 4: 2 pszenny dobry, 4 żytni bardzo dobry, 5 żytni dobry Kol. 5: A bielicowa, B brunatna Kol. 6: gl glina lekka, pg piasek gliniasty, płw gleba pyłowa Tabela 3 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona. Elementy agrotechniki doświadczeń Wyszczególnienie Rok siewu 2010 i rok zbioru Przedplon: liczba doświadczeń - jęczmień ozimy 2 - czarny ugór 1 Wapnowanie: - pod przedplon - - pod przed-przedplon 1 - nie stosowano - Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w roku użytkowania 60 P 2 O 5 - przedsiewnie w roku użytkowania - K 2 O - przedsiewnie w roku użytkowania 60 Liczba doświadczeń 3

13 Tabela 4 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona. Ocena doświadczeń w roku siewu Miejscowość Data siewu Okres od siewu do wschodów Ocena wschodów dzień, m-c liczba dni skala 9 o Stan roślin przed zimą Chrząstowo ,8 6,7 2 Wrócikowo ,1 8,2 3 Masłowice ,5 6,4 Tabela 5 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona Plon oraz inne cechy rolniczo-użytkowe odmian (średnie z doświadczeń) Rok zbioru 2011 Miejscowość Wczesność Przezi- Wyleganie początetełośkość MTN począ- dojrza- Wyso- Plon mowa- nie sprzętu przed Data nasion roślin kłoszeninieniniczna kwit- tech- roślin zbiorem dt z ha skala 9 0 dzień, m-c skala 9 0 g Chrząstowo 3,81 5, (6.07) 75 9,0 2,4 2 Wrócikowo 15,37 6, ,8 2,6 3 Masłowice 9,89 7, (29.06) 101 9,0 2,6 Data w nawiasie dotyczy odmiany Barvital

14 Tabela 6 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona Plon odmian (odchylenia od wzorca, dt z ha) Rok zbioru 2011 SDOO/ZDOO Odmiana Chrząstowo Wrócikowo Masłowice Wzorzec 3,81 15,37 9,89 1 Ardenna 0,16-1,22-1,67 2 Artema -0,27-1,07-0,89 3 Barvital -1,65-9,92-5,96 4 Cykada 0,93-1,91 2,15 5 Dagra 0,05 0,28 0,24 6 Damara 0,65-0,39-0,59 7 Darimo -1,02-0,52-2,81 8 Fantazja 0,46 1,58 0,77 9 Gerda -0,07 0,35 1,44 10 Justa 0,06 2,12-1,99 11 Laura -0,87-1,13-0,75 12 Lifara 0,82 1,13 1,14 13 Limosa 1,59 1,65 5,04 14 Pasja -0,40 0,81-0,34 15 Pradel -1,42-0,95-1,22 16 Preval 0,05 0,97 0,98 17 Pronela -0,94-1,70-0,05 18 Skiba 0,60 2,23 1,53 19 Skra 0,38 2,86 1,57 20 Wanda 0,81 4,75 1,48 NRI α = 0,01 0,30 2,58 0,94 Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian

15 Tabela 7 KOSTRZEWA ŁĄKOWA w uprawie na nasiona Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca) Rok zbioru 2011 Odmiana Przezimowanie roślin Początek kłoszenia się roślin Wysokość roślin przed zbiorem Wyleganie roślin przed zbiorem Odrastanie roślin 14 dni po zbiorze nasion skala 9 o dzień, m-c cm skala 9 o Wzorzec 6, ,8 8,0 1 Ardenna -0, ,2-0,5 2 Artema -0, ,8-0,2 3 Barvital -2, ,2-0,3 4 Cykada 0, ,5 0,0 5 Dagra 0, ,5 0,0 6 Damara 1, ,8-0,1 7 Darimo -1, ,5 0,0 8 Fantazja 0, ,8-0,1 9 Gerda 0, ,2 0,2 10 Justa 1, ,5 0,3 11 Laura -0, ,2-0,2 12 Lifara 0, ,8-0,1 13 Limosa 0, ,1-0,2 14 Pasja -0, ,8-0,1 15 Pradel 0, ,2 0,3 16 Preval 0, ,8 0,6 17 Pronela -0, ,5 0,1 18 Skiba 0, ,1 0,2 19 Skra 0, ,1 0,2 20 Wanda -0, ,8-0,1 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian

16 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę Doświadczenia w użytkowaniu wielokośnym polowym w roku 2008 założono w 7 miejscowościach (rys. 1). Badaniami objęto 32 odmiany Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z życicą trwałą w uprawie na zielonkę w roku 2011 (siew 2008) (polskie 10, zagraniczne 22) zarejestrowane w Polsce w latach Doświadczenia prowadzono w trzech oddzielnych grupach wczesności (wczesne, średniowczesne, późne). W trzecim roku użytkowania (2011) najwcześniej wegetacja ruszyła w południowo-zachodniej części kraju (Pawłowice), gdzie rośliny również bardzo dobrze przezimowały. Niekorzystne warunki zimowania roślin (brak okrywy śnieżnej), wystąpiły w północnej i wschodniej części Polski. W miejscowościach zlokalizowanych na tym terenie (Wrócikowo, Krzyżewo, Wyczechy, Bezek), odnotowano najsłabsze przezimowanie, a we Wrócikowie po zimie wypadła całkowicie z doświadczeń jedna z odmian w grupie wczesnych (Naki). Odrastanie roślin (z wyłączeniem miejscowości, w których rośliny słabo przezimowały) wiosną i po pierwszym pokosie było dobre. Znacznie gorzej odrastały rośliny po zbiorze drugiego pokosu (duży deficyt wody, spowodowany przedłużającą się suszą w tym okresie) i to niezależnie od grup wczesności. Szczególnie słaby odrost odnotowano w Krzyżewie, Słupi i Bezku. Przy opracowaniu wyników ze względu na zbyt duży procent suchej masy w powiązaniu z dużym błędem doświadczeń zdyskwalifikowano i pominięto wyniki wielkości plonu we Wrócikowie (wczesna i późna grupa wczesności) oraz Wyczechach (średniowczesna i późna grupa wczesności). Ze wszystkich doświadczeń (6) w grupie odmian wczesnych zebrano pokos pierwszy, drugi i piąty. Pokos trzeci zebrano tylko w trzech miejscowościach, natomiast szósty tylko w jednej (Wyczechy). W grupie odmian średniowczesnych (6 doświadczeń) we wszystkich miejscowościach zebrano tylko drugi i piąty pokos, natomiast w grupie odmian późnych (5 doświadczeń) trzeci pokos zebrano w trzech doświadczeniach. W grupie odmian średniowczesnych i późnych nie zebrano szóstego pokosu. Większy potencjał plonotwórczy w porównaniu z grupą odmian wczesnych wykazały odmiany w grupie średniowczesnej i późnej (o ok. 13%). Największe plony zielonki zebrano w Krzyżewie i Słupi.

17 Tabela 1 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę. Odmiany i doświadczenia Grupa Odmiana Ploidalność Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (%) kg/ha Anna 2n 1988 PHR sp. z o.o. Tulce Danmalos 4n 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Lacerta 4n 2007 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Lipresso 2n 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Mathilde 4n 2002 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Naki 2n 1981 PHR sp. z o.o. Tulce Prana 4n 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Rosalin 4n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) wczesna Telstar 2n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Anna 4n 2004 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Bargala 4n 2004 Barenbrug Holland B.V. (NL) Calibra 4n 2004 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Diament 4n 2003 DANKO HR sp. z o.o Gagat 4n 2007 DANKO HR sp. z o.o Garibaldi 4n 2002 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Kentaur 4n 2008 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Montagne* 4n 1998 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Montando* 4n 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) średniowczesna Rela 2n 1997 HR Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Akwamaryn 4n 2008 DANKO HR sp. z o.o Argona 2n 1993 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce Bajka 2n 2005 HR Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Barelan 4n 2008 Barenbrug Holland B.V. (NL) Barnauta 4n 2007 Barenbrug Holland B.V. (NL) Elgon 4n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Herbie 2n 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Kabota 2n 2008 Feldsaaten Freudenberger GmbH & Co. KG (DE) Maja 4n 1982 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce Solen 4n 1982 DANKO HR sp. z o.o Sponsor 2n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Tivoli 4n 1999 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) późna Toledo 2n 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Bilans doświadczeń: - założone 7 * skreślone z KR w roku wcześniej zakończone - - przyjęte do syntezy 7

18 Tabela 2 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę. Warunki polowe doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gleby rodzaj, gatunek Lisewo F płw 5,7 2 Krzyżewo A gl 5,8 3 Wrócikowo B gś 6,5 4 Wyczechy Bw gl 6,0 5 Bezek R k 7,5 6 Pawłowice A gl 5,6 7 Słupia R k 6,2 ph w KCl Kol. 4: 1 pszenny bardzo dobry, 2 pszenny dobry, 4 żytni bardzo dobry Kol. 5: A bielicowa, B brunatna, Bw brunatna wyługowana, F mada, R rędzina Kol. 6: gl glina lekka, gś glina średnia, płw gleba pyłowa, k rędzina kredowa

19 Tabela 3 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę. Elementy agrotechniki doświadczeń Wyszczególnienie Rok siewu 2008 i rok zbioru Przedplon: liczba doświadczeń - strączkowe 2 - zboża 3 - buraki cukrowe 1 - czarny ugór 1 Wapnowanie: - pod przedplon 2 - nie stosowano 5 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w trzecim roku użytkowania P 2 O 5 - przedsiewnie w trzecim roku użytkowania K 2 O - przedsiewnie w trzecim roku użytkowania Liczba doświadczeń 7

20 Tabela 4 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę. Terminy agrotechniczne doświadczeń Rok zbioru 2011 Miejscowość Data siewu 2008 (dzień, m-c) Okres od siewu do wschodów (liczba dni) Data rozpoczęcia wegetacji (dzień, m-c) Liczba zebranych pokosów grupa odmian wczesnych 1 Lisewo Krzyżewo Wrócikowo Wyczechy Bezek Pawłowice Słupia grupa odmian średniowczesnych 1 Lisewo Krzyżewo Wrócikowo Wyczechy Bezek Pawłowice Słupia grupa odmian późnych 1 Lisewo Krzyżewo Wrócikowo Wyczechy Bezek Pawłowice Słupia

21 Tabela 5 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (średnie wyniki z doświadczeń) Rok zbioru 2011 Miejscowość świeżej masy Plon Przezimowanie po pokosach Odrastanie roślin suchej masy roślin wiosną I II dt z ha skala 9 o cm Wysokość roślin w I pokosie grupa odmian wczesnych 1 Lisewo ,3 8,1 8,2 8, Krzyżewo ,4 5,6 6,8 4, Wyczechy ,7 8,6 8,0 6, Bezek ,1 8,0 7,7 7, Pawłowice ,6 8,0 8,0 7, Słupia ,7 9,0 9,0 4,9 18 średnia ,6 7,9 8,0 6,4 23 grupa odmian średniowczesnych 1 Lisewo ,0 8,4 8,6 8, Krzyżewo ,5 7,2 8,3 4, Wrócikowo ,0 5,3 8,3 8,0-4 Bezek ,1 8,2 8,0 7, Pawłowice ,6 7,9 8,1 6, Słupia ,0 8,9 9,0 5,1 16 średnia ,5 7,6 8,4 6,7 22 grupa odmian późnych 1 Lisewo ,2 8,0 8,3 7, Krzyżewo ,4 6,9 8,0 4, Bezek ,1 7,9 7,7 7, Pawłowice ,8 7,9 7,8 6, Słupia ,0 8,7 9,0 5,3 16 średnia ,1 7,9 8,2 6,4 22

22 Tabela 6 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę. Plonowanie odmian (odchylenia od wzorca) Rok zbioru 2011 Odmiana Plon świeżej masy (dt z ha) Plon suchej masy (dt z ha) pokosy wszystkie I II III IV V VI wszystkie wczesna Wzorzec ,5 22,0 11,0 18,7 22,0 6,6 94,8 1 Anna -41 0,7-5,9 0,4 0,1-0,1-2,6-7,4 2 Danmalos 45 2,3 1,9 0,7 1,8 0,1 1,5 8,3 3 Lacerta 30 1,1-0,9 2,1 1,1 0,8 0,7 4,9 4 Lipresso 11 0,6 1,4 2,1 1,6 1,3 0,1 7,1 5 Mathilde 29-0,2 2,4 0,4 0,7 1,3 2,2 6,8 6 Naki ,3-4,9-4,5 4,9-2,4-2,1-15,3 7 Prana 2 0,2 1,4-2,0-0,9-0,8 1,0-1,1 8 Rosalin 27 0,9 3,9 0,1-0,3 0,4 0,5 5,5 9 Telstar 0 1,1 0,5 0,9 0,9 0,1-1,2 2,3 Liczba doświadczeń średniowczesna Wzorzec ,3 24,9 12,9 20,0 25,1 99,2 10 Aubisque 35 2,3 1,8 1,0 1,0 1,6 7,7 11 Bargala 8-0,6 0,3 0,4 0,5 0,6 1,2 12 Calibra 17 1,6 1,1 0,3 1,0-0,6 3,4 13 Diament -29-0,4 1,4-2,2-1,6-1,3-4,1 14 Gagat -24 0,4-1,6-1,4-1,5-1,7-5,8 15 Garibaldi 16 1,7 1,2-0,7 0,6 1,6 4,4 16 Kentaur 7 0,3 0,2 0,0 0,7-0,3 0,9 17 Montagne 7-1,5-1,0 1,3 0,9 0,1-0,2 18 Montando 7-0,3-0,9 0,9-0,2-0,2-0,7 19 Rela -42-3,1-0,8 0,0-1,7-0,1-5,7 Liczba doświadczeń późna Wzorzec ,5 24,9 12,1 19,9 27,6 99,0 20 Akwamaryn -8 1,4 0,1-3,0-1,9-2,2-5,6 21 Argona -44-2,3-2,1-0,5-1,1 0,0-6,0 22 Bajka -11-0,4 2,8-0,1 0,5-0,5 2,3 23 Barelan 32 1,2 0,3 2,1 0,5 0,2 4,3 24 Barnauta 44 1,3 1,6-0,7 0,9-0,4 2,7 25 Elgon 26 1,2-1,2 0,6 0,7 0,7 2,0 26 Herbie -17-1,5-0,6 1,4-0,2 0,9 0,0 27 Kabota -7-1,2 0,1 1,2 0,9 0,9 1,9 28 Maja -4 0,9 0,7-3,1-1,0-2,2-4,7 29 Solen -28 0,8-1,6-4,2-2,2-0,9-8,1 30 Sponsor -6-1,2 0,2 1,7 1,0 0,3 2,0 31 Tivoli 47 0,1 0,0 2,7 1,8 3,6 8,2 32 Toledo -20 0,0 0,4 2,2 1,0 0,0 3,6 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian

23 Tabela 7 ŻYCICA TRWAŁA w uprawie na zielonkę Cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca) Rok zbioru 2011 Odmiana Przezimowanie roślin Odrastanie roślin po pokosach wiosną I II skala 9 o Wysokość roślin w I pokosie cm wczesna Wzorzec 7,6 7,9 8,0 6,4 23,0 1 Anna 0,0 0,2-0,4 0,0 2,0 2 Danmalos 0,3 0,1 0,0 0,5 1,0 3 Lacerta 0,3 0,2 0,1 0,4 1,0 4 Lipresso -0,1 0,0 0,0-0,1-1,0 5 Mathilde 0,0-0,1 0,2 0,0 1,0 6 Naki -1,1-0,6-0,5-1,5-3,0 7 Prana 0,2 0,3 0,3 0,2 1,0 8 Rosalin 0,6 0,2 0,2 0,4 0,0 9 Telstar 0,1-0,3 0,2-0,1-1,0 Liczba doświadczeń średniowczesna Wzorzec 7,2 7,6 8,4 6,7 22,0 10 Aubisque 0,2 0,2 0,0 0,1 1,0 11 Bargala 0,6-0,4-0,1 0,1 0,0 12 Calibra 0,1 0,1 0,1 0,2 2,0 13 Diament -0,4-0,1 0,2-0,7 1,0 14 Gagat -0,2 0,0 0,0-0,4 1,0 15 Garibaldi 0,0 0,2 0,1-0,1 1,0 16 Kentaur 0,4 0,2-0,1 0,2 0,0 17 Montagne 0,4 0,3-0,1 0,2-1,0 18 Montando 0,3 0,0 0,0 0,6 0,0 19 Rela 0,1-0,4-0,4-0,3-3,0 Liczba doświadczeń późna Wzorzec 7,8 7,9 8,2 6,4 21,0 20 Akwamaryn 0,0 0,4-0,1-0,5 2,0 21 Argona -0,3-0,4-0,2-0,5 1,0 22 Bajka -0,1-0,1-0,3-0,5 1,0 23 Barelan 0,6 0,1 0,1 0,4 0,0 24 Barnauta 0,7 0,2 0,1 0,3 1,0 25 Elgon 0,4 0,0 0,2 0,5 0,0 26 Herbie -0,2-0,5-0,2 0,0 1,0 27 Kabota -0,2-0,4-0,1 0,1 1,0 28 Maja 0,2 0,3 0,2-0,5 3,0 29 Solen -0,3 0,4 0,3-0,5 2,0 30 Sponsor -0,3-0,2-0,3 0,2-1,0 31 Tivoli 0,2-0,1 0,1 0,7 0,0 32 Toledo 0,1 0,0-0,2 0,0 1,0 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian

24 ŻYCICA TRWAŁA Zimotrwałość odmian Doświadczenie założono w Zakładzie Doświadczalnym w Żabnicy w roku 2009 (rys. 1). Badano i oceniano 32 odmiany (polskie 10, zagraniczne 22), zarejestrowane w krajowym rejestrze w latach Odmiany pogrupowano w zależności od terminu początku kłoszenia się roślin (wczesne, średniowczesne, późne). Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z życicą trwałą zimotrwałość odmian w roku 2011 (siew 2009) Wariant poletkowy W drugim roku badań 2011 oceniono stan roślin przed zimą (2010), po zimie, gęstość runi oraz porażenie odmian przez pleśń śniegową. Wszystkie te cechy w powiązaniu z warunkami meteorologicznymi miały istotny wpływ na zimotrwałość badanych odmian. Stan roślin odmian wszystkich grup wczesności przed zimą (2010) był dobry. Pierwsze przymrozki w roku 2010 wystąpiły w drugiej dekadzie października, w trzeciej zaś spadł śnieg (5 cm), który utrzymywał się jednak krótko. Mroźna i śnieżna zima rozpoczęła się pod koniec listopada. Okrywa śnieżna grubości ponad 90 cm na doświadczeniu utrzymywała się do pierwszej dekady stycznia. W drugiej dekadzie stycznia grubość okrywy śnieżnej wynosiła zaledwie 3 cm. W następnej dekadzie powróciły silne przymrozki i okrywa śnieżna sięgała 42 cm, utrzymując się do pierwszej dekady marca. W marcu było mroźno, ale z niewielką ilością opadów śniegu. Po ociepleniu w trzeciej dekadzie marca (ruszenie wegetacji) nastąpiło ochłodzenie, wystąpiły opady śniegu (do 16 cm) i zahamowanie wegetacji, aż do drugiej dekady kwietnia. W maju opadów deszczu było znacznie mniej, niż w pierwszym roku użytkowania (94 mm), za to odnotowano znacznie wyższe temperatury powietrza. Po zimie 2010 stan roślin i gęstość runi najwyżej oceniono w grupie odmian wczesnych, a najsłabiej w grupie odmian późnych. Odmiany te także zostały w największym stopniu porażone przez pleśń śniegową. Zimotrwałość odmian (% żywych roślin na poletkach) oceniono bardzo dobrze. Dobra zimotrwałość odmian w grupach wynika prawdopodobnie z długotrwałej okrywy śnieżnej przy niskich temperaturach, utrzymujących się aż do początku kwietnia. Plony świeżej i suchej masy odmian w trzech grupach wczesności kształtowały się na podobnym poziomie. W porównaniu z wzorcem, w grupie odmian późnych stwierdzono bardzo duże zróżnicowanie miedzyodmianowe, przekraczające 51 dt z ha w plonie świeżej masy oraz do 30 dt z ha w plonie suchej masy. Wariant rzędowy (pojedynki) Warunki meteorologiczne również miały istotny wpływ na zimotrwałość, fazy fenologiczne odmian, wysokość roślin, a także na liczbę pędów kwiatostanowych pojedynczych roślin. Największy udział żywych roślin po zimie stwierdzono w grupie odmian wczesnych i późnych średnio 97%. Kłoszenie i kwitnienie najwcześniej rozpoczęły odmiany wczesne, uzyskując średnio w grupie najwyższą liczbę pędów kwiatostanowych 144 szt. Największe różnice międzyodmianowe liczby pędów kwiatostanowych stwierdzono w grupie odmian późnych (od 105 do 175 szt./roślinę).

25 Tabela 1 ŻYCICA TRWAŁA. Zimotrwałość odmian Grupa Odmiana Ploidalność Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Zdolność kiełkowania nasion Ilość wysiewu (rzędowo) (%) kg/ha Anna 2n 1988 PHR sp. z o.o. Tulce Danmalos 4n 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Lacerta 4n 2007 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Lipresso 2n 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Mathilde 4n 2002 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Naki 2n 1981 PHR sp. z o.o. Tulce Prana 4n 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Rosalin 4n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) wczesna Telstar 2n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Aubisque 4n 2004 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Bargala 4n 2004 Barenbrug Holland B.V. (NL) Calibra 4n 2004 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Diament 4n 2003 DANKO HR sp. z o.o Gagat 4n 2007 DANKO HR sp. z o.o Garibaldi 4n 2002 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Kentaur 4n 2008 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Montagne* 4n 1998 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Montando* 4n 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) średniowczesna Rela 2n 1997 HR Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Akwamaryn 4n 2008 DANKO HR sp. z o.o Argona 2n 1993 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce Bajka 2n 2005 HR Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR Barelan 4n 2008 Barenbrug Holland B.V. (NL) Barnauta 4n 2007 Barenbrug Holland B.V. (NL) Elgon 4n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Herbie 2n 2003 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Kabota 2n 2008 Feldsaaten Freudenberger GmbH & Co. KG (DE) Maja 4n 1982 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce Solen 4n 1982 DANKO HR sp. z o.o Sponsor 2n 2005 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) Tivoli 4n 1999 DLF Trifolium A/S Dansk Planteforaedling (DK) późna Toledo 2n 2004 Euro Grass Breeding GmbH & Co. KG (DE) Bilans doświadczeń: - założone 2 * skreślone z KR w roku wcześniej zakończone - - przyjęte do syntezy 2

26 Tabela 2 ŻYCICA TRWAŁA. Zimotrwałość odmian. Warunki polowe doświadczeń Miejscowość Wysokość n.p.m. (m) rolnicza wartość w 100 pkt skali IUNG kompleks rolniczej przydatności Warunki glebowe typ gleby rodzaj, gatunek ph w KCl 1 Żabnica Bw gś 3,8 Kol. 4: 13 owsiano-pastewny górski Kol. 5: Bw brunatna wyługowana Kol. 6: gś glina średnia Tabela 3 ŻYCICA TRWAŁA. Zimotrwałość odmian. Niektóre elementy agrotechniki doświadczeń Wyszczególnienie Rok siewu 2009 i rok badań Przedplon: - czarny ugór Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha N - przedsiewnie w drugim roku badań 80 P 2 O 5 - przedsiewnie w drugim roku badań 160 K 2 O - przedsiewnie w drugim roku badań 130

27 Tabela 4 ŻYCICA TRWAŁA. Zimotrwałość odmian. Wariant poletkowy Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca) Rok badań 2011 Odmiana przed zimą (2010) Stan roślin po zimie Gęstość runi po zimie Porażenie roślin przez pleśń śniegową Zimotrwałość rośliny żywe po zimie świeżej masy skala 9 o % dt z ha Plon suchej masy wczesna Wzorzec 8,7 8,7 8,5 8, ,6 1 Anna 0,3-0,2 0,0-0, ,5 2 Danmalos 0,3 0,3 0,5 1, ,8 3 Lacerta 0,3 0,3-0,5-0, ,1 4 Lipresso 0,3 0,3-0,5-0, ,1 5 Mathilde -0,2 0,3 0,5 0, ,0 6 Naki -0,7-0,7 0,0 0, ,5 7 Prana 0,3 0,3 0,5 1, ,8 8 Rosalin -0,7 0,3 0,0 0, ,2 9 Telstar -0,2-0,7-0,5-1, ,8 średniowczesna Wzorzec 8,8 8,4 8,1 8, ,6 10 Aubisque -0,3-0,4-0,1-0, ,8 11 Bargala 0,2 0,1-0,1-0, ,5 12 Calibra 0,2 0,1 0,1 0, ,4 13 Diament 0,2 0,1 0,1 0, ,5 14 Gagat 0,2 0,6 0,9 0, ,5 15 Garibaldi 0,2 0,6 0,4 0, ,5 16 Kentaur -0,3-0,4-0,6-0, ,1 17 Montagne 0,2-0,4 0,9 0, ,9 18 Montando -0,3 0,1-0,1 0, ,7 19 Rela 0,2 0,1-0,1-1, ,7 późna Wzorzec 8,5 8,3 8,0 7, ,7 20 Akwamaryn 0,5 0,2 0,0-0, ,5 21 Argona -1,0 0,2 0,0 0, ,3 22 Bajka -0,5 0,2 0,5 0, ,0 23 Barelan 0,5 0,2-0,5-0, ,5 24 Barnauta 0,0 0,7 0,5 0, ,5 25 Elgon 0,5 0,2 0,5-0, ,7 26 Herbie -0,5-0,8-1,5-1, ,9 27 Kabota -0,5-0,3-0,5-0, ,3 28 Maja 0,5 0,7 0,5-0, ,3 29 Solen 0,5 0,7 1,0 1, ,3 30 Sponsor -0,5-1,3-1,0-1, ,0 31 Tivoli 0,5-0,3 0,0-0, ,1 32 Toledo -0,5-0,3 0,0-0, ,6 Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian

28 Tabela 5 ŻYCICA TRWAŁA. Zimotrwałość odmian. Wariant rzędowy (pojedynki) Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca) Rok badań 2011 Odmiana Wysokość roślin (21 dni od ruszenia wegetacji) Zimotrwałość rośliny żywe po zimie Początek kłoszenia się roślin Wysokość roślin na początku kłoszenia Początek kwitnienia roślin Wysokość roślin na początku kwitnienia Liczba pędów kwiatostanowych w przeliczeniu na roślinę cm % dzień, m-c cm dzień, m-c cm szt wczesna Wzorzec Anna Danmalos Lacerta Lipresso Mathilde Naki Prana Rosalin Telstar średniowczesna Wzorzec Aubisque Bargala Calibra Diament Gagat Garibaldi Kentaur Montagne Montando Rela późna Wzorzec Akwamaryn Argona Bajka Barelan Barnauta Elgon Herbie Kabota Maja Solen Sponsor Tivoli Toledo Kol. 1: wzorzec: średnia z wszystkich odmian