Okulistyka Choroby a wzrok Praca przy komputerze Fitness dla oczu

Transkrypt

1 issn nr 1 /18 rok V Ju wiosna! kwartalnik 1 wydawca: LUX MED sp. z o.o. Okulistyka Choroby a wzrok Praca przy komputerze Fitness dla oczu Polsko nie Êlepnij! jaskra, jej wykrywanie i leczenie

2 Przedstawiamy Paƒstwu artyku, b dàcy zapisem wypowiedzi, którà nasz szef dr n. med. Wojciech Paw owski, Prezes Zarzàdu LUX MED Sp. z o.o. udzieli miesi cznikowi POLISH MARKET. Rozmow opracowa dla miesi cznika Marcin Kaleta, a uka e si ona w 3-4/2003 numerze tego periodyku. Ars longa, Vita brevis ycie jest ulotne i kruche. Ludzie wiedzà o tym od wieków, ale dopiero od niedawna robià u ytek z tej wiedzy. Wspó czesny cz owiek jest bardziej Êwiadomy, coraz lepiej dba o zdrowie, stara si zapobiegaç chorobom, a w razie potrzeby skutecznie je leczyç. Dzisiaj nikt ju nie boi si lekarza, przeciwnie pacjenci sami szukajà kontaktu ze specjalistami i nie lekcewa à najmniejszych objawów choroby. Takim postawom wychodzi naprzeciw rozwój medycyny, która wraz z post pem technicznym pozwala wykrywaç choroby w ich najwczeêniejszym stadium. Ten rozwój niesie jednak szereg wyzwaƒ, którym musi sprostaç system opieki zdrowotnej w ka dym paƒstwie. Nie jest tajemnicà, e w Polsce ten system pozostawia wiele do yczenia. Niedoinwestowana s u ba zdrowia ciàgle stara si leczyç wszystko, choç zwyczajnie jej na to nie staç. Brakuje standardu us ug, powy ej którego leczenie by oby odp atne. Us ugi medyczne sà te wbrew zasadom wolnego rynku kontraktowane, nie zaê kupowane przez p atnika. Powoduje to niew aêciwe dysponowanie Êrodkami i utrzymywanie cz sto nieefektywnych placówek, podczas gdy tym naprawd potrzebnym brakuje pieni dzy. Efektem jest niewydolnoêç i rosnàce zad u enie publicznej s u by zdrowia. Nie dziwi zatem fakt, e coraz bardziej wymagajàcy pacjenci szukajà pomocy w prywatnych firmach medycznych. Na komercjalizujàcym si rynku us ug medycznych powstaje coraz wi cej niepublicznych oêrodków zdrowia. Takie firmy dajà pacjentom to wszystko, o co trudno w publicznych placówkach szybki dost p do specjalistów, badania przy u yciu najnowoczeêniejszej aparatury oraz pewnoêç, e zdrowie pacjenta to priorytet w dzia aniach firmy. Warto dodaç, e prywatne przychodnie i kliniki nie tyle konkurujà z publicznà s u bà zdrowia, co de facto jà odcià ajà. Gdyby na rynku nie dzia a y takie firmy, w samej Warszawie przyby oby ponad 250 tysi cy pacjentów w publicznych oêrodkach zdrowia. Rynek prywatnych us ug medycznych ewoluuje. Sàdz, e ju niebawem w Polsce rozwinie si silny rynek prywatnych ubezpieczeƒ zdrowotnych, który b dzie kooperowa z placówkami publicznymi oraz prywatnymi. Kilka firm, tak e LUX MED ju dziê pracuje nad projektem dobrowolnych ubezpieczeƒ zdrowotnych zamierza stworzyç w asne towarzystwo ubezpieczeniowe realizujàce zobowiàzania w dziedzinie ochrony zdrowia i leczenia ubezpieczonych. Te ambitne plany wymagajà jednak pe nej samowystarczalnoêci firmy, stworzenia kompletnej infrastruktury od pierwszego kontaktu i pomocy doraênej poprzez diagnostyk, medycyn ambulatoryjnà i specjalistycznà do leczenia szpitalnego. Sà to jednak bardzo realne za o enia i pewien jestem, e pierwsze produkty w tej bran y pojawià si jeszcze w tym roku. Wszystkim przemianom w medycynie towarzyszà coraz bardziej nowoczesne systemy zarzàdzania przychodniami, szpitalami oraz generalnie s u bà zdrowia. W wielu krajach ju dziê funkcjonujà informatyczne technologie, b dàce instrumentem zarzàdzania, ale i sposobem kontroli merytorycznej oraz finansów firm medycznych. Poza podstawowymi funkcjami takie systemy informatyczne dostarczajà równie niezb dnych informacji o pacjentach, a specjalne karty pozwalajà lekarzom poznaç histori choroby pacjenta czy przyjmowane przez niego leki. Choç brzmi to niewiarygodnie, taki scenariusz stanie si rzeczywistoêcià tak e w Polsce. Pionierami sà tu prywatne firmy medyczne. Przecierajà szlak, którym b dzie musia a podà aç równie publiczna s u ba zdrowia. Te zmiany to nie tylko efekt post pu w medycynie. To odpowiedê na potrzeby samych pacjentów, ich rosnàce wymagania, ÊwiadomoÊç i koniecznoêç profilaktyki. A wszystko po to, by d u ej cieszyç si yciem, tak krótkim przecie. 5 Proponujemy: Ju wiosna! Dni d u sze a to dla wielu z nas bardzo wa ne. Mo na wstaç wczeêniej. Wi cej Êwiat a i to nie tylko w znaczeniu filozoficznym. Pewnie uda si nam wydobyç z siebie nieco wi cej pogody ducha. Ale, gdy bardziej wierzymy w siebie, cz Êciej przejawiamy optymizm, nie zapominajmy o zdrowiu. Zima by a d uga i ci ka; pozostawi a nas zm czonych, os abionych. Warto o siebie zadbaç. To najlepsza inwestycja. na stronach 2 3 Choroby oczu omówienie. Czy presbiopia (starczowzrocznoêç) jest chorobà? Nie! Jest wyrazem fizjologicznych zmian toczàcych si w naszym organizmie. O tej i innych dolegliwoêciach wzoku opowiada nam dr Jolanta Staszkiewicz. Natomiast dr n. med. Marek Jarecki omawia rol badania okulistycznego w internie, tak wa nego dla interdyscyplinarnego podejêcia do ludzi chorych. na stronie 4 Choroba oczu u osób z cukrzycà. O powik aniu, którego chorzy obawiajà si najbardziej pisze dr n. med. Janusz Krzymieƒ. na stronach 6 7 Polsko nie Êlepnij na nasze pytania o jaskr, prac przy komputerze i sytuacj okulistyki w Polsce odpowiada prof. dr hab. n. med. Krystyna Czechowicz-Janicka. na stronie 9 Nasi specjaliêci: okuliêci. Ponadto test Jaskra sprawdê czy jesteê w grupie ryzyka na stronie 10 Irydologia jest naukà zajmujàcà si ocenà stanu zdrowia poprzez analiz pewnych objawów pojawiajàcych si na t czówkach oczu pisze dr El bieta Jermanowska-Pasternak. na stronie 12 Ciekawostki medyczne zebra dla Paƒstwa jak zwykle dr n. med. Marek Jarecki. DziÊ: aspiryna, podró e lotnicze oraz zach ta do cz stych posi ków. twoje centrum Wydawca: LUX MED Sp. z o.o Warszawa ul. Rac awicka 132 B Biura: Warszawa Al. Niepodleg oêci 69 Kancelaria tel. (+22) fax (+22) Przychodnie Rac awicka 132 B tel. (+22) (+22) ul. Pu awska 15 tel. (+22) (+22) ul. Szernera 3 tel. (+22) (+22) zdj cia: Zofia Nasierowska, archiwum LUX MED, John Foxx, Digital Vision projekt: M.R. Makowski / Pracownia ul. Kopernika 30 tel. (+22) Dzia Marketingu tel. (+22) fax (+22) druk: Agpol strona 1

3 I znów mamy dla Paƒstwa numer w wi kszoêci monografi czny: poêwi cony problemom okulistyki, chorób oczu. I pracy tak cz sto dziê m czymy wzrok, wpatrujàc si godzinami w ekrany monitorów (które póêniej, dla odpoczynku zamieniamy na ekrany telewizorów). Gdy z amiemy nog, gdy nas coê boli wizyta u lekarza wydaje si czymê oczywistym. Oczy psujà si powoli. To proces, do którego mo na si przyzwyczaiç, niestety. A gdy tak si stanie czasem jest ju za póêno. Choroby oczu I Czy presbiopia (starczowzrocznoêç) jest chorobà? Nie! Jest wyrazem fi zjologicznych zmian toczàcych si w naszym organizmie. Polegajà one na zmniejszeniu elastycznoêci mi Êni wewnàtrzga kowych odpowiedzialnych za nastawianie si wzroku do odleg oêci (jak ZOOM w aparacie fotografi cznym). Pewne objawy pojawiajà si po 40. roku ycia. Wtedy nale y zg osiç si do okulisty w celu dobrania odpowiednich okularów. Nale y pami taç, e one niczego nie leczà. Majà za zadanie u atwiç nam ycie i ostre widzenie z bliska. Co kilka lat nale y je zmieniaç, gdy ich moc roênie wraz z naszym wiekiem. I Po 50. roku ycia mogà wystàpiç pierwsze objawy zwyrodnienia plamki zwiàzanego z wiekiem (S.M.D.). Chorobà tà dotkni tych jest ok. 24 mln ludzi na ca ym Êwiecie. Plamka ó ta odpowiada za widzenie centralne. Nigdy nie prowadzi do ca kowitej utraty wzroku, ale w zaawansowanym stadium uniemo liwia czytanie czy rozró nianie szczegó ów. Wyst puje w 2 postaciach suchej i wysi kowej. Dotychczas nie znaleziono skutecznego sposobu leczenia postaci suchej. Pojawi a si natomiast szansa na zatrzymanie procesu degeneracyjnego, postaci wysi kowej AMD. Jest to metoda fotodynamiczna z u yciem lasera diodowego do naêwietlania plamki, po uprzednim podaniu odpowiedniego preparatu do ylnie. I I Schorzeniem mogàcym doprowadziç do ca kowitej utraty wzroku jest jaskra. W Polsce leczy si ciàgle zbyt ma o osób chorych na jaskr. Dzieje si tak dlatego, e tylko niektóre postaci jaskry powodujà silne bóle oczu. W pewnym typie jaskry przebiega ona bezobjawowo a do powstania wyraênych ubytków w polu widzenia zauwa alnych przez pacjenta. Cz sto równie objawy mylone sà z innymi dolegliwoêciami: migrenami lub przejêciowym zaburzeniem widzenia spowodowanym zm czeniem. W efekcie nie leczona jaskra prowadzi do zniszczenia nerwu wzrokowego. Pole widzenia zaw a si doprowadzajàc do widzenia lunetowatego, a potem do ca kowitej Êlepoty. Leczenie polega na regularnym stosowaniu zaleconych leków. Niekiedy wykonuje si zabiegi laserowe lub chirurgiczne. Niezwykle wa ne jest monitorowanie pola widzenia, ciênienia wewnàtrzga kowego i innych parametrów. Wa ne jest wczesne wykrycie choroby, gdy leczenie mo e jedynie zatrzymaç post p zmian, nie odwróci niestety ju dokonanych spustoszeƒ. I Innà cz stà chorobà dotykajàcà g ównie ludzi w podesz ym wieku jest zaçma. Polega ona na zm tnieniu soczewki oka. Wyst pujà preparaty majàce na celu poprawienie metabolizmu soczewki i zahamowanie jej m tnienia. Jednak w wi kszoêci przypadków nie sà one ca kowicie skuteczne. Na szcz Êcie zaçma jest chorobà uleczalnà. Leczenie polega na wymianie zm tnia ej soczewki na przeziernà sztucznà soczewk. strona 2 Dr Jolanta Staszkiewicz

4 Szczególna rola badania okulistycznego wynika z faktu, e dno oczu jest jedynym miejscem ludzkiego organizmu, w którym mo na bezpoêrednio obserwowaç wyglàd drobnych y i t tniczek i zmiany w ich budowie zachodzàce w przebiegu wielu ró nych schorzeƒ Rola badania okulistycznego w internie W ostatnich latach dwudziestego wieku dokona si znaczàcy post p w zrozumieniu przyczyn i naturalnego przebiegu licznych schorzeƒ narzàdów wewn trznych oraz ich wielonarzàdowych powik aƒ. Znaczna ich cz Êç mo e byç obecnie skutecznie leczona, co poprawia zarówno komfort ycia pacjentów jak i przed u a ich ycie. Osiàgni cie omawianego post pu by o mo liwe mi dzy innymi przez interdyscyplinarne podejêcie do chorych ludzi, polegajàce na wspó dzia aniu internistów z lekarzami innych specjalnoêci, m.in. z okulistami. Omawiana wspó praca dotyczy zarówno okresu rozpoznawania schorzeƒ internistycznych jak i ich leczenia oraz monitorowania powik aƒ. Szczególna rola badania okulistycznego wynika z faktu, e dno oczu jest jedynym miejscem ludzkiego organizmu, w którym mo na bezpoêrednio obserwowaç wyglàd drobnych y i t tniczek i zmiany w ich budowie zachodzàce w przebiegu wielu ró nych schorzeƒ. Badanie okulistyczne dostarcza szczególnie wa nych informacji w leczeniu chorób internistycznych, przebiegajàcych z uszkodzeniem uk adu krà enia, takich jak np. nadciênienie t tnicze i cukrzyca. NadciÊnienie t tnicze przebiega u wielu pacjentów niekiedy przez d ugie lata bez adnych dolegliwoêci. U cz Êci pacjentów podwy szone wartoêci ciênienia mogà ponadto wyst powaç tylko okresowo, np. w okresach zwi kszonego stresu zjawisko to nosi nazw nadciênienia t tniczego chwiejnego. Stwierdzenie w badaniu okulistycznym wczesnych zmian naczyniowych, charakterystycznych dla podwy szonego ciênienia t tniczego, cz sto zwraca uwag zarówno pacjenta jak i opiekujàcego si nim lekarza internisty na mo liwoêç istnienia nadmiernych zwy ek ciênienia. Umo liwia to, poprzez odpowiednio cz ste pomiary ciênienia t tniczego lub przy u yciu aparatury do 24-godzinnego, ambulatoryjnego monitorowania ciênienia, ustalenie rozpoznania nadciênienia i zastosowanie skutecznej terapii. Wykazanie natomiast przez lekarza okulist istotnego post pu zmian naczyniowych nadciênieniowych u ju leczonego chorego dowodzi koniecznoêci zastosowania silniejszych leków, a mo e te wskazywaç na niestosowanie przez pacjenta zaleconego mu leczenia nadciênienia. Wyniki wielu badaƒ klinicznych przeprowadzone w bardzo licznych grupach pacjentów dowodzà, e skuteczne leczenie nadciênienia t tniczego zmniejsza ÊmiertelnoÊç chorych na nadciênienie t tnicze i poprawia komfort ich ycia poprzez redukcj wyst powania choroby wieƒcowej, zawa ów serca, udarów mózgu i mia d ycy t tnic obwodowych. Badanie okulistyczne odgrywa tak e istotnà rol w monitorowaniu przebiegu i powik aƒ innej spo ecznej choroby cywilizacyjnej cukrzycy typu 2. Tak e i w tym schorzeniu nasilenie zmian naczyniowych, stwierdzanych przez okulist, dostarcza dodatkowych informacji o skutecznoêci leczenia przeciwcukrzycowego. Pojawienie si zaawansowanych zmian naczyniowych, typowych dla cukrzycy, nawet u chorych z zadowalajàcymi poziomami cukru w surowicy krwi stanowi wskazanie do zastosowania u nich insulinoterapii. Korzystne wyniki wspó dzia ania lekarzy ró nych specjalnoêci, w opisanych przypadkach internistów i diabetologów, dostarczajà klinicznych dowodów potwierdzajàcych, e najwi kszà korzyêç pacjenci odnoszà nie z leczenia objawów ich choroby przez lekarzy ró nych specjalnoêci, a z potraktowania ich ca oêciowo jako chorych ludzi. Dr n. med. Marek Jarecki strona 3

5 Choroby oczu u osób z cukrzycà Pogorszenie lub nawet utrata wzroku to powik anie cukrzycy, którego chorzy obawiajà si najbardziej. W przebiegu cukrzycy mo e dojêç do uszkodzenia dwóch elementów ga ki ocznej soczewki i siatkówki. Zm tnienie soczewki, czyli zaçma jest szczególnym problemem u osób starszych i w przebiegu cukrzycy wyst puje znacznie cz Êciej, ni u osób bez cukrzycy. Zmiany w g bi oka dotyczà siatkówki elementu Êwiat oczu ego narzàdu wzroku. Uszkodzenie siatkówki wywo ane przez cukrzyc nazywamy retinopatià cukrzycowà. Europejska Grupa Ekspertów zaleca wykonywanie corocznego badania okulistycznego z ocenà ostroêci wzroku, soczewek i siatkówki. Tak wi c ka dy pacjent z cukrzycà powinien byç skierowany raz do roku do okulisty w celu wykonania kompleksowego badania. Jedynie pacjenci z cukrzycà typu 1 nie sà zobowiàzani w pierwszych 5 latach choroby do wykonywania badaƒ dna oczu, gdy zwykle w tym okresie nie wyst pujà powik ania oczne. Jedyny wyjàtek stanowià pacjenci palàcy tytoƒ, poniewa palacze sà nara eni na szybsze wyst powanie powik aƒ naczyniowych. Dlaczego tak wa ne jest badania okulistyczne? Wczesne wykrycie zmian w badaniu dna oczu pozwala zapobiec wystàpieniu jednego z najpowa niejszych powik aƒ cukrzycy, jakim jest utrata wzroku. Nale y zadaç pytanie jak cz sto wyst pujà takie zagro enia. Przyjmuje si, e u pacjentów z cukrzycà typu 1 po oko o 15 latach choroby groêne powik ania oczne wyst pujà u oko o 25 proc. pacjentów, po oko o 20 latach ju u oko o 50 proc. pacjentów. U osób starszych z cukrzycà typu 2 (leczonych przewa nie dietà, lekami doustnymi, a nast pnie insulinà) w pierwszych latach choroby zagro enie utratà wzroku wyst puje u oko o 3-4 proc. pacjentów, po 15 latach u oko o proc. pacjentów. Gdy okulista stwierdzi nawet poczàtkowe zmiany na dnie oczu typowe dla cukrzycy, kontrola okulistyczna powinna odbywaç si znacznie cz Êciej, co 3-6 miesi cy. Cz stsze badania dna oczu wykonuje si równie u kobiet z cukrzycà w czasie cià y. Szczególnà uwag w leczeniu cukrzycy i kontroli okulistycznej nale y poêwi ciç u chorych ze Êwie o wykrytà cukrzycà typu 2, u których w momencie rozpoznania cukrzycy okulista stwierdza obecnoêç zmian cukrzycowych. Brak wdro enia odpowiedniego leczenia mo e zakoƒczyç si w tej grupie pacjentów bardzo szybkà utratà wzroku. Zwykle u tych pacjentów cukrzyca zosta a rozpoznana W celu unikni cia powik aƒ narzàdu wzroku nale y zawsze poddaç si intensywnemu leczeniu cukrzycy. zbyt póêno a efekty leczenia choroby nie by y zadowalajàce. Nale y jednak podkreêliç, e nie ka de pogorszenie widzenia u pacjentów z cukrzycà wywo ane jest zmianami w dnie oczu czy zaçmà cukrzycowà. Zwykle pojawienie si nieostrego widzenia niepokoi pacjenta, cz sto jest przyczynà zmiany okularów. Jednak w tym przypadku najcz stszà przyczynà wystàpienia zaburzeƒ widzenia jest niewyrównana metabolicznie cukrzyca, utrzymujàce si przez d u szy czas znacznie podwy szone poziomy cukru we krwi. U tych osób cz sto obserwuje si krótkowzrocznoêç (2-3 dioptrie). Uzyskanie szybkiej poprawy w leczeniu cukrzycy, szczególnie u pacjentów ze Êwie o rozpoznanà cukrzycà powoduje, e na pewien czas zwykle 2-3 tygodnie pojawia si nadwzrocznoêç i pacjent nagle np. nie mo e czytaç, widzi niewyraênie. Sà to objawy wyst pujàce przejêciowo i ust pujà samoistnie. Natomiast zawsze w przypadku, gdy wystàpi podwójne widzenie, mroczki przed oczami, bóle oka nale y bezzw ocznie udaç si do okulisty. Dla pacjenta najwa niejsza jest odpowiedê na pytanie czy mog zapobiec wystàpieniu powik aƒ narzàdu wzroku? W 1993 roku opublikowano wyniki badaƒ prowadzonych od roku 1983 w 29 oêrodkach medycznych w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie znanych pod angielskoj zycznà nazwà The Diabetes Control and Complication Trial DCCT. Celem badaƒ DCCT by o ustalenie, czy poddanie pacjentów z cukrzycà typu 1 intensywnej insulinoterapii i uzyskanie dobrej kontroli metabolicznej spowoduje zmniejszenie cz stotliwoêci wyst powania lub spowolnienie rozwoju póênych powik aƒ. Badania te wykaza y, ze intensywna insulinoterapia w stosunku do konwencjonalnego leczenia pozwala na uzyskanie lepszej kontroli przebiegów glikemii, obni enie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) i znacznà redukcj ryzyka powik aƒ pod postacià mi dzy innymi retinopatii. Badania te wykaza y jak wa ne jest uzyskanie jak najlepszych wyników leczenia pozwalajàce na odpowiednie obni enie poziomów cukru we krwi. Podobne rezultaty uzyskano u pacjentów z cukrzycà typu 2 (Kuamoto Study). Dla lekarza najlepszym wskaênikiem kontroli metabolicznej jest hemoglobina glikowana. Badania DCCT dotyczàce losów pacjentów z cukrzycà typu 1 czy badania znane jako Kuammoto Study wskazujà. e hemoglobina glikowana jest najlepszym wyznacznikiem prognostycznym post pu zmian naczyniowych. Przyjmuje si, e ma e ryzyko zmian naczyniowych wyst puje przy poziomie hemoglobiny 6,5 proc., ryzyko powik aƒ mia d ycowych przy poziomie > 6,5 proc., mikroangiopatii > 7,5 proc. Hemoglobin glikowanà powinien wykonywaç ka dy chory na cukrzyc co 3-6 miesi cy. Je eli wystàpi pogorszenie wzroku z powodu zaçmy, co zwykle wyst puje po kilku lub kilkunastu latach od rozpoznania choroby, to nale y wykonaç prostà operacj. Sztuczna soczewka w wi kszoêci przypadków przywraca wzrok do normy. Istnieje równie mo liwoêç leczenia uszkodzeƒ siatkówki poprzez zastosowanie laseroterapii. Leczenie jednak musi byç przeprowadzone wczeênie, przed momentem, kiedy wystàpi znaczne pogorszenie wzroku. W celu unikni cia powik aƒ narzàdu wzroku nale y zawsze poddaç si intensywnemu leczeniu cukrzycy. Tylko dobra kontrola cukrzycy, czyli uzyskanie poziomów cukru we krwi zbli onych do prawid owych mo e zapobiec powik aniom choroby. Nale y staraç si, aby zawsze poziom hemoglobiny glikowanej nie przekracza 7,5 proc. Dr n. med. Janusz Krzymieƒ strona 4

6 Polsko nie Êlepnij! Na nasze pytania odpowiada prof. dr hab. n. med. Krystyna Czechowicz-Janicka Dlaczego wybra a Pani medycyn? Czy o wyborze takiego kierunku studiów zadecydowa przypadek, czy by to Êwiadomy wybór? Szczerze? Tak naprawd przypadek. W mojej rodzinie nie by o nigdy lekarzy. Po maturze z o y am papiery do szko y teatralnej w Krakowie, poniewa jednak moja najbli sza przyjació ka postanowi a zdawaç na medycyn, ja tak e na to si zdecydowa am. Skutek by taki, e to ja dosta am si na medycyn, a ona po roku do szko y teatralnej. Ja jestem lekarzem, ona aktorkà. Zaj am si medycynà, ale dalej kocham teatr. Z perspektywy czasu uwa am, e wybra am zawód najlepszy dla siebie, jaki mog am sobie wyobraziç. To w rezultacie wysz o na dobre polskiej medycynie. Jest Pani znakomitym specjalistà w dziedzinie okulistyki, od dawna w stopniu profesora. Jak to si sta o, e wybra a Pani w aênie okulistyk? Profesor Wilczek, znakomity okulista, zaproponowa mi asystentur u siebie w Krakowskiej Klinice Okulistyki, gdzie sp dzi am pi ç lat. Potwierdzi o to moje przekonanie o w aêciwym wyborze specjalnoêci. Okulistyka jest przecie po àczeniem chirurgii, którà bardzo lubi, a nie jest fizycznie tak m czàca, jak typowa chirurgia. Daje mo liwoêç àczenia pasji chirurgicznej z normalnym, codziennym yciem, co dla kobietylekarza nie jest bez znaczenia. Jednym s owem bardzo dobrze trafi am. Czy Pani zdaniem w Polsce mamy wystarczajàcà liczb okulistów? Obserwujàc trudnoêci z dostaniem si pacjentów do okulisty w publicznej s u bie zdrowia, d ugie terminy oczekiwaƒ na wizyty, ma si wra enie, e mamy powa ny deficyt lekarzy tej specjalnoêci. Obecnie okulistyka, podobnie jak stomatologia, jest specjalnoêcià cieszàcà si ogromnym zainteresowaniem, tak e z powodów finansowych. Lekarze okuliêci nie mogà narzekaç na brak pacjentów. Ka dy cz owiek oko o 40 roku ycia musi zg osiç si do okulisty, co jest mi dzy innymi zwiàzane z naturalnym pogarszaniem si wzroku w tym wieku. W okulistyce mo liwa jest tak e chirurgia jednego dnia, co nie we wszystkich specjalnoêciach si zdarza. Najdro sze operacje wykonywane na Êwiecie dotyczà w du ej cz Êci okulistyki. Uwa a si powszechnie, e nagminne Prof. zw. dr hab. med. Krystyna Czechowicz- Janicka studia medyczce odby a w Krakowie, gdzie pracowa a przez 5 lat w Klinice Okulistycznej Akademii Medycznej. Póêniej by a przez 4 lata doktorantem Akademii Medycznej w Warszawie. Habilitowa a si 1978 r. w Centrum Medycznym Kszta cenia Podyplomowego jako adiunkt zak adu Biofizyki i Biomatematyki. Tematem pracy habilitacyjnej by o zastosowanie metod informatycznych do diagnostyki i terapii jaskry. W latach by a ordynatorem Oddzia u Okulistycznego Szpitala Wolskiego w Warszawie a po powo aniu w 1986 r. Kliniki Okulistycznej CMKP jej kierownikiem którà to funkcj pe ni nadal. W 1992 r. otrzyma a tytu naukowy profesora, a w 2000 r. profesora zwyczajnego. Jest autorkà ponad 150 prac naukowych i 2 monografii, licznych prac popularno-naukowych dotyczàcych g ównie jaskry i informatyki medycznej. Przez dwie kolejne kadencje by a przewodniczàcà Oddzia u Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, jest cz onkiem Europejskiego Towarzystwa Jaskry. W latach by a koordynatorem programu Ministra Zdrowia dotyczàcego profilaktyki jaskry w Polsce. Jest prezesem Polskiego Towarzystwa Profilaktyki Jaskry i przewodniczàcà Sekcji Informatyki Medycznej Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, odznaczona medalem Edukacji Narodowej. W roku 2002 jako pierwsza w Polsce otrzyma a medal OPTIME DE GLAUCOMA- TOLOGIA MERENTI za szczególne zas ugi w propagowaniu wiedzy o jaskrze. korzystanie z komputera nie pozostaje bez wp ywu na wzrok. Co Pani o tym myêli? Wydaje mi si, e jest to problem troch przesadzony. Nie ma czegoê takiego, jak choroba komputerowa wzroku. Przy ciàg ej pracy przy komputerze wychodzà natomiast wszystkie wady i dolegliwoêci wzroku, które nie przeszkadza yby w normalnym funkcjonowaniu. Je eli jednak ktoê przez ca y dzieƒ siedzi i patrzy w jeden punkt, to ujawniajà si wszystkie akomodacyjne niedomogi mi Êniowe. Nag oênienie tego typu problemu jest natomiast bardzo korzystne np. dla producentów ekranów ochronnych. Krótko mówiàc, uwa am, e jest to problem cz Êciowo stworzony i przede wszystkim finansowy. Wszystkie badania przeprowadzone na Êwiecie jednoznacznie udowadniajà, e nie ma uszkodzeƒ wzroku z powodu komputera. Co nie znaczy, e z pracà przy komputerze nie wià à si adne dolegliwoêci. Niektórzy ludzie pracujàcy przy komputerze majà na przyk ad tzw. objawy suchego oka (sw dzenie, k ucie, oraz ból oczu), cz sto jest to pierwszy sygna jaskry ale przyczynà mo e byç tak e rzadkie mruganie powiekami przy wpatrywaniu si w ekran w wyniku czego rogówka wysycha, a wielogodzinne wysychanie nie mo e pozostaç bez wp ywu na komfort patrzenia. BezpoÊrednià przyczynà pogarszania si wzroku nie jest wi c komputer, ale sposób korzystania z niego siedzenie i wpatrywanie si w ekran bez przenoszenia wzroku na inne obiekty, patrzenia co pewien czas w dal, czy mrugania powiekami. Od lat zajmuje si Pani diagnozowaniem i leczeniem jaskry, jest Pani autorytetem w tej dziedzinie. Za o y a Pani nawet Instytut Jaskry. Od dawna zajmuj si jaskrà specjalizowa am si w tej tematyce, doktoryzowa am. Od 1997 roku by am koordynatorem programu Ministerstwa Zdrowia dotyczàcego profilaktyki jaskry w Polsce. Za o y am Polskie Towarzystwo Profilaktyki Jaskry. Jego celem jest upowszechnianie wiedzy o zagro eniach spowodowanych jaskrà, prowadzenie poradnictwa w zakresie diagnostyki i leczenia jaskry, szkolenie lekarzy rodzinnych, psychologów i terapeutów w tym zakresie. JeêdziliÊmy po Polsce z ró nymi prelekcjami, uczyliêmy, jak rozpoznawaç jaskr. Rozpocz liêmy kampani na du à skal, pod has em Polsko nie Êlepnij w àczy a si w to aktywnie telewizja, pojawi y si billboardy, publikacje. W audycjach telewizyjnych przedstawia am m ode osoby, jeszcze przed trzydziestkà, chorujàce strona 6

7 na jaskr. Stara am si podkreêliç, e nie jest to tylko problem ludzi podesz ego wieku, ale dotyczyç mo e tak e osób bardzo m odych. Zaanga owany, znakomicie przygotowany zespó lekarzy specjalistów, cz onków Polskiego Towarzystwa Profi laktyki Jaskry spowodowa, e po zakoƒczeniu programu Ministerstwa Zdrowia, postanowi am kontynuowaç naszà prac i powo aliêmy Instytut Jaskry zajmujàcy si diagnozowaniem i leczeniem tej choroby. Posiadamy najnowoczeêniejszà aparatur diagnostycznà np. laserowy tomograf siatkówkowy HRT oraz pierwszy w Polsce skaningowy polarymetr GDX VCC do rozpoznawania wczesnych postaci jaskry. W ramach funkcjonujàcego w Instytucie Jaskry Centrum Edukacji Medycznej nadal szkolimy lekarzy, którzy przyje d ajà do nas z ca ej Polski i uczà si korzystania z nowoczesnej specjalistycznej aparatury. Wszystko to ma na celu poprawienie fatalnej statystyki dotyczàcej chorych na jaskr w Polsce. Prosz nam powiedzieç coê na temat tej choroby. Nie do koƒca wyjaênione sà przyczyny powstania tej choroby. Wiadomo, e w jaskrze dochodzi do zaniku w ókien nerwu wzrokowego i ubytków w polu widzenia koƒczàcego si Êlepotà. Za najwa niejsze w mechanizmie powstania tej choroby uznaje si przyczyny: mechanicznà i naczyniowà. Ciecz wodnista wytwarzana stale w oku utrzymuje napi cie ga ki ocznej. Opuszcza ona ga k ocznà w miejscu zwanym kàtem przesàczenia. Je eli na drodze jej odp ywu znajduje si jakaê przeszkoda, ciecz wodnista gromadzi si w oku, co powoduje wzrost ciênienia Êródga kowego i mechaniczny ucisk na w ókna nerwowe. W konsekwencji dochodzi do zaniku nerwu wzrokowego i utraty widzenia. Bardzo cz sto mamy do czynienia tak e z przyczynà naczyniowà zaniku tego nerwu. Nerw wzrokowy od ywiany jest bowiem siecià naczyƒ krwionoênych. Je eli naczynia te sà w sta ym skurczu lub sà za wàskie z powodu np. zmian mia d ycowych, nie mogà doprowadziç odpowiedniej iloêci krwi do nerwu, w wyniku czego dochodzi do jego zaniku bez podwy szonego ciênienia Êródga kowego. W pierwszym przypadku ga ka oczna ulega uszkodzeniu z powodu wysokiego ciênienia, w drugim wskutek zaburzeƒ ukrwienia. Czy jaskra jest chorobà uleczalnà? Na jaskr choruje ponad 67 milionów ludzi na ca ym Êwiecie, 7 milionów jest ca kowicie niewidomych z powodu tej choroby. Jaskra nie leczona prowadzi do nieodwracalnej Êlepoty, wczesne rozpocz cie leczenia powstrzymuje proces chorobowy. Niestety, w Polsce pacjenci zg aszajà si do okulisty zbyt póêno, cz sto dopiero wtedy, kiedy ju zaczynajà Êlepnàç i leczenie nie przynosi oczekiwanego efektu. WczeÊniej trafi ajà tylko ci, którzy cierpià na bolesnà postaç jaskry, jednak u 80 proc. przypadków jaskra rozwija si bezboleênie. Jedynà skutecznà metodà zatrzymania choroby jest wczesne jej wykrycie. Nale y regularnie badaç wzrok u okulisty, szczególnie wtedy gdy czynniki ryzyka wskazujà na mo liwoêç rozwoju jaskry. Wyst powanie tej choroby w rodzinie zwi ksza ryzyko zachorowania. Lekarz okulista wykonuje szereg diagnostycznych badaƒ specjalistycznych stwierdzajàcych lub wykluczajàcych istnienie jaskry. Dzi ki kampanii Polsko nie Êlepnij wzros a liczba osób podejmujàcych leczenie. W porównaniu z okresem sprzed trzech lat od wprowadzenia programu Min. Zdrowia, liczba leczonych podwoi a si. W Polsce jest 800 tysi cy chorych na jaskr, leczy o si tylko 70 tysi cy, co oznacza, e co dziesiàty chory na jaskr nic nie wiedzia o swojej chorobie. Obecnie leczy si ju ponad 150 tysi cy. WczeÊniej na dziesi ciu chorych leczy si jeden, teraz leczy si trzech. Nie jest to jednak zadowalajàca statystyka. Na zachodzie Europy i w Ameryce istniejà kliniki, centra, oêrodki specjalizujàce si w leczeniu jaskry. Ciesz si, e uda o mi si stworzyç i w Polsce taki oêrodek. Instytut Jaskry jest w aênie wzorowany na podobnych oêrodkach na Êwiecie. Wià z nim du e nadzieje i jestem przekonana, e tak e dzi ki niemu poprawi si nasza niechlubna statystyka. Czy operacje jaskry ró nià si w jakiê zasadniczy sposób od innych operacji okulistycznych? Moimi pierwszymi operacjami okulistycznymi by y operacje jaskry. Dawniej jak zaczyna am okulistyk operacja katarakty by a uznawana za bardziej skomplikowanà. Obecnie jednak uwa a si, e operacje jaskry mogà wykonywaç tylko specjaliêci z tej dziedziny. Pacjent po operacji jaskry wymaga, przez co najmniej tydzieƒ, szczegó owej kontroli. Typowe operacje okulistyczne katarakty, z regu y tego nie wymagajà. Jest to zwiàzane ze specyfi kà oka jaskrowego charakteryzujàcego si ró nymi, niezale nymi od przebiegu operacyjnego, reakcjami. Operacje te dotyczà bardzo ma ej przestrzeni i w zale noêci od postaci jaskry, wykonywane sà w ró nych modyfi kacjach. Mamy kilkanaêcie postaci jaskry, z podobnymi objawami, ale powsta ymi z innych przyczyn. Dlatego uwa am, e jaskr powinni operowaç naprawd doêwiadczeni specjaliêci, z d ugoletnià praktykà. Dzi kuj za rozmow. rozmawia a: Anna Kowalska Specjalistyczne badania diagnostyczne: Instytut Jaskry Warszawa ul. Okràg 1a tel. (022) tel./fax (022) krzywa dobowa ciênienia Êródga kowego gonioskopia komputerowe pole widzenia laserowy tomograf siatkówkowy HRT pierwszy w Polsce skaningowy polarymetr GDX VCC do rozpoznawania wczesnych postaci jaskry kwalifi kacje do operacji chirurgicznych i laserowych oprócz jaskry instytut specjalizuje si w leczeniu krótkowzrocznoêci, retinopatii cukrzycowej i degeneracji siatkówki zwiàzanej z wiekiem dobór mi kkich soczewek kontaktowych korekcyjnych strona 7

8 ZESPÓ LEKARZY OKULISTÓW W CENTRUM MEDYCZNYM LUX lek. med. Ma gorzata Burska-Poszwiƒska uzyska a I stopieƒ specjalizacji z okulistyki u prof. Jerzego Szaflika i obecnie jest w trakcie zdobywania II stopnia specjalizacji. Pracuje w Szpitalu Klinicznym im. prof. Or owskiego. Odby a liczne szkolenia m.in. w zakresie neurookulistyki, elektrofizjologii, ultrasonografii oka oraz chirurgii refrakcyjnej i zapalenia b ony naczyniowej. lek. med. Anna Dyczkowska I stopieƒ specjalizacji, w trakcie specjalizacji II stopnia z okulistyki. Zatrudniona w Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego; asystent Kliniki Okulistyki CMK Szpitala im. Prof. Or owskiego. W okulistyce interesuje si przede wszystkim problematykà jaskry oraz kontaktologià. lek. med. Ma gorzata Górska okulista z I stopniem specjalizacji. Zatrudniona w Polskim Zwiàzku Niewidomych, w Centralnej Przychodni Rehabilitacyjno-Leczniczej w Warszawie. Bra a udzia w licznych szkoleniach poêwi conych m.in.: patofizjologii obuocznego widzenia, diagnostyce i leczeniu zeza oraz niedowidzenia. lek. med. Barbara Jaszczak posiada I stopieƒ specjalizacji. W latach pracowa a w Ambulatorium MSW i CSK MSW w Warszawie. lek. med. El bieta Jermanowska-Pasternak specjalista II stopnia. W latach pracowa a w Wojewódzkim OÊrodku Medycyny Pracy, a wczeêniej w latach w CSK Akademii Medycznej. lek. med. Maria Kilanowska okulista z II stopniem specjalizacji. Uczestniczy a w kursach aplikacji mi kkich i twardych soczewek kontaktowych. dr n. med. Ewa Markowska uzyska a dyplom doktora nauk medycznych w roku 1991 w Moskwie na podstawie obrony pracy Zastosowanie antyoksydantu Emoxypiny w leczeniu chorób rogówki. W latach odby a sta w 2. Moskiewskim Paƒstwowym Instytucie Medycznym im. N. J. Pirogowa i ukoƒczy a I stopieƒ specjalizacji w zakresie oftalmologii. Obecnie jest w trakcie zdobywania II stopnia specjalizacji. Pracuje w szpitalu im. prof. W. Or owskiego jako asystent. dr n. med. Alicja Matusik-Rutkowska okulista, specjalista II stopnia. Uzyska a dyplom doktora nauk medycznych, tematem jej pracy doktorskiej by Wp yw palenia tytoniu na czynnoêç êrenic. W latach pracowa a w CSK WAM przy ul. Szaserów jako adiunkt w Klinice Chorób Oczu. lek. med. Joanna Neuman-Borowicz uzyska a I stopieƒ specjalizacji u prof. T. K cika oraz II stopieƒ specjalizacji u prof. Jerzego Szaflika. Odby a liczne szkolenia podyplomowe oraz bra a udzia w zjazdach okulistycznych dotyczàcych jaskry, poêwi cone m.in. Nowym metodom diagnostyki jaskry pierwotnej otwartego kàta lek. med. Ma gorzata Seroczyƒska specjalista II stopnia, pracuje jako starszy asystent w Klinice Okulistyki Centrum Zdrowia Dziecka. lek. med. Izabella Smentek posiada II stopieƒ specjalizacji w dziedzinie okulistyki. W latach zatrudniona w Szpitalu Praskim. lek. med. Jolanta Staszkiewicz specjalista II stopnia. W latach zatrudniona w Klinice Okulistyki w PSK im. prof. Or owskiego w Warszawie. lek. med. ukasz Staszczak specjalista II stopnia. Zatrudniony w OÊrodku Diagnostyki i Terapii Schorzeƒ Narzàdów Wzroku w Warszawie. lek. med. Anna Tomaszewska posiada II stopieƒ specjalizacji. W latach pracowa a w Klinice Okulistycznej w Warszawie jako starszy asystent. lek. med. Katarzyna Wajs posiada I stopieƒ specjalizacji w okulistyce. Zatrudniona w Klinice Chorób Oczu Akademii Medycznej w Warszawie. lek. med. Gra yna Warakomska specjalista okulista. Odby a kurs poêwi cony tematyce aplikowania soczewek kontaktowych. lek. med. Jadwiga Wiàcek okulista z II stopniem specjalizacji. Pracowała w Szpitalu Praskim i Bródnowskim. Uczestniczyła w szkoleniach na temat jaskry i soczewek kontaktowych. lek. med. Beata Wodyk-Zalewska okulista z I stopniem specjalizacji, poprzednio zatrudniona w PSK CMKP w Warszawie im. W. Or owskiego i Przychodni Specjalistycznej w ZOZ W-wa ÂródmieÊcie oraz w ZOZ W-wa Ochota, gdzie zajmowa a si m.in. du à grupà chorych z jaskrà. lek. med. Witold Zambrowski specjalista II stopnia. W latach pracowa jako Kierownik Poradni w Szpitalu Czerniakowskim. lek. med. Janina urawska posiada I stopieƒ specjalizacji w okulistyce. Od 1991 zatrudniona w Centralnej Przychodni Rehabilitacyjno-Leczniczej Polskiego Zwiàzku Niewidomych w Warszawie. Jaskra Sprawdê, czy jesteê w grupie ryzyka? 5 20 pkt. KtoÊ w Twojej rodzinie jest lub by chory na jaskr 5 15 pkt. Skoƒczy aê/eê 40 lat 5 15 pkt. Masz niskie ciênienie ogólne 5 15 pkt. JesteÊ krótkowidzem 5 10 pkt. Masz zaburzenia gospodarki t uszczowej 5 10 pkt. yjesz w permanentnym stresie 5 10 pkt. Miewasz cz ste bóle g owy 5 10 pkt. Masz stale zimne r ce i nogi 5 5 pkt. Masz podwy szony poziom cukru we krwi 5 5 pkt. Cierpisz na jakàkolwiek chorob naczyniowà Podlicz punkty i sprawdê wynik. DU E RYZYKO jeêli masz powy ej 50 pkt. Bezzw ocznie poproê o konsultacj lekarza rodzinnego lub lekarza okulisty. ÂREDNIE RYZYKO jeêli masz od 35 pkt. do 50 pkt. Przynajmniej raz w roku wykonaj badanie kontrolne dna oka u lekarza rodzinnego lub okulisty. MA E RYZYKO jeêli masz poni ej 35 pkt. Co dwa lata przeprowadzaj kontrolne badanie dna oka, a jeêli skoƒczysz 40 lat raz w roku. Opublikowano za zgodà Polskiego Towarzystwa Profilaktyki Jaskry Polskie Towarzystwo Profilaktyki Jaskry strona 9

9 Jakie oczy, takie cia o Hipokrates Irydologia jest naukà zajmujàcà si ocenà stanu zdrowia ludzkiego poprzez analiz pewnych objawów pojawiajàcych si na t czówkach oczu. Irydodiagnostyka jest metodà diagnostycznà umo liwiajàcà rozpoznawanie procesów chorobowych przebiegajàcych w organizmie oraz sk onnoêci do nich, poprzez analiz wizualnà t czówki. Irydodiagnostyk, mimo e jest stosowana powszechniej dopiero od niedawna, znano ju w staro ytnym Egipcie. El Aks, kap an Tutenchamona opisa t metod diagnostycznà na dwóch papirusach. Diagnostyk t czówki stosowali z powodzeniem Hipokrates, Paracelsus i Filostratos. Zapomniano o niej na ca e wieki i ponownego jej odkrycia dokona w drugiej po owie XIX wieku budapeszteƒski lekarz Ignac von Peczely, przypadkiem obserwujàc t czówk zranionej sowy. Poczynione obserwacje sta y si punktem wyjêcia do badaƒ t czówki oka ludzkiego i pozwoli y na dok adne umiejscowienie obrazu t czówkowego p uc, Êledziony, koƒczyn górnych i dolnych. T czówki stanowià rodzaj karty, z której wprawny irydolog mo e odczytaç wi kszoêç chorób przebytych i trwajàcych w czasie badania. Poniewa objawy ze strony zaj tych chorobowo narzàdów i uk adów pojawiajà si póêniej ni zmiany im odpowiadajàce w t czówkach, badajàcy jest w stanie przewidzieç ich pojawienie si, ale nie wiadomo w jakim czasie. Irydodiagnostyka opiera si przede wszystkim na doêwiadczeniu, które uwzgl dnia obserwacje i analiz zmian zachodzàcych w strukturze t czówki oraz jej zmian w zabarwieniu. Jak w ka dej nauce, tak i w tym przypadku wypracowana zosta a oryginalna terminologia. Znaki irydologiczne stanowià rodzaj kodu, który umiej tnie rozszyfrowany warunkuje prawid owà ocen stanu zdrowia. Wed ug irydologów na t czówce zapisuje si historia zdrowia danej osoby przebyte operacje, choroby, nadu ywanie narkotyków, z amania koêci, zwichni cia stawów, stany szokowe i depresyjne, nerwobóle itp. Wszystko to zostawia Êlady w zabarwieniu i fakturze t czówki. Lokalizacja organów p uco ucho i szyja klatka piersiowa g owa góra jamy dolna brzusznej cz Êç jamy brzusznej lewe oko biodro twarz usta i gard o górna partia kr gos upa dolna partia kr gos upa twarz usta i gard o górna partia kr gos upa Ka dà t czówk irydolog dzieli na sektory (tak jak godziny i minuty dzielà tarcze zegarowà), które odpowiadajà poszczególnym cz Êciom cia a (patrz rysunek na dole strony). T czówka prawego oka odzwierciedla co dzieje si w prawej cz Êci cia a, t czówka lewego oka w lewej. Z kolei podzia t czówki na koncentryczne pierêcienie mówi o stanie poszczególnych uk adów funkcjonujàcych. Oczy zdrowego cz owieka, wed ug irydologów, mogà byç wy àcznie niebieskie (konstytucja limfatyczna), bràzowe (konstytucja krwiopochodna), bàdê barwy b dàcej pochodnà tych dwóch podstawowych kolorów (konstytucja mieszana). Wszystkie inne kolory lub przebarwienia t czówki wskazujà na nagromadzenie toksyn w organizmie. Niebieskie t czówki Êwiadczà o sk onnoêci do kwaênych dolegliwoêci, jak reumatyzm, artretyzm, astma, wrzody o àdka oraz marznàce stopy i d onie, k opoty limfatyczne i s abe nerki. Bràzowe t czówki Êwiadczà o sk onnoêci do zaburzeƒ trawienia, jak nadprodukcja ó ci, równie do problemów w systemie nerwowym; a mieszane t czówki o sk onnoêci do zakwaszania i gromadzenia toksyn, szczególnie w uk adzie nerwowym i pokarmowym. Irydodiagnostyka jest bardzo przydatna do diagnozowania chorób, których objawy sà tak subtelne i pojawiajà si w tak du ych odst pach czasu, i trudno jest stwierdziç, e dany proces chorobowy si toczy. Jest doskona à metodà rozpoznawania chorób przewlek ych. Mo na za jej pomocà rozpoznaç tak e stany ostre, przebiegajàce w sposób burzliwy. Jest to szczególnie przydatne, gdy mamy zró nicowaç ostre procesy chorobowe obejmujàce narzàdy trudno dost pne badaniem klinicznym, lub gdy wywiad lekarski jest trudny do zebrania. Irydodiagnostyka pomaga przewidywaç sk onnoêci do okreêlonych chorób. Pozwala równie na kontrol przebiegu leczenia pod kàtem jego skutecznoêci. Obserwowane na t czówce ró nobarwne plamy umo liwiajà rozpoznanie substancji chemicznych z jakimi pacjent spotka si w przesz oêci. Utrudnieniem do irydodiagnostyki sà wiek starczy, wczeêniejsze urazy t czówki (blizny), przebyte ostre stany zapalenia t czówki, jak i wiek dzieci do lat 4. W krajach Europy Zachodniej i w USA irydodiagnostyka zdobywa wêród lekarzy coraz wi kszà liczb zwolenników. Automatycznie spowodowa o to rozwój nowoczesnych technik u atwiajàcych obserwacje t czówki. Dla celów irydologii stosuje si urzàdzenia telewizji barwnej, takie które mogà zapewniç biodro g owa prawe oko ucho i szyja p uco klatka piersiowa góra dolna jamy cz Êç brzusznej jamy brzusznej wysokà jakoêç obrazu i wiernoêç odtwarzania. Tego rodzaju system wizualny umo liwia obserwacj t czówki w znacznym powi kszeniu (do ok. 50 razy) i w ró nych uj ciach. Ocena irydologiczna nie jest równoznaczna z diagnostykà lekarskà. Obu tych metod nie wolno ze sobà porównywaç szukajàc w nich konkurencyjnoêci. Jest to metoda uzupe niajàca. Dr El bieta Jermanowska-Pasternak strona 10

10 Komputery a wzrok InviMed Europejskie Centrum Macierzyƒstwa Razem Tworzymy Rodzin Ogromne rozpowszechnienie monitorów ekranowych zarówno w yciu zawodowym jak i prywatnym, które nastàpi o w ostatnim okresie, nasuwa pytania czy i w jakim zakresie majà one wp yw na zdrowie u ytkowników. Obawy wià à si z wyst powaniem pewnej iloêci promieniowania, m.in. ultrafioletowego, podczerwonego, rentgenowskiego. Jednak liczne pomiary wykaza y, e ich emisja utrzymuje si znacznie poni ej norm bezpieczeƒstwa. Powszechna opinia o szkodliwoêci pracy przy monitorze ekranowym opiera si g ównie na wyst powaniu objawów zwiàzanych ze zm czeniem narzàdu wzroku. Jest ono spowodowane niekiedy wielogodzinnym wpatrywaniem si w ekran. Pociàga to za sobà napinanie si mi Êni akomodacyjnych. W efekcie przy zmianie spojrzenia z bli y do dali mo e wystàpiç przejêciowe zamazywanie si obrazu. Dodatkowym czynnikiem zwi kszajàcym dyskomfort przy pracy z komputerem jest pojawiajàce si u niektórych osób wysychanie spojówek, mo e ono szczególnie si nasilaç w zbyt suchych pomieszczeniach. Przeprowadzone badania na grupach osób pracujàcych przy komputerze, w chwili obecnej, nie potwierdzi y obaw co do tego, e praca ta mo e spowodowaç uszkodzenie soczewek, siatkówki czy te wywo aç lub pog biç wady wzroku. Co wi c robiç, aby praca sta a si jak najmniej m czàca? Przede wszystkim dbaç o w aêciwe warunki pracy. Odpowiednie usytuowanie monitora ekran w odleg oêci cm od oczu, wyeliminowanie zb dnych odblasków, np. okna, mebli, zbyt intensywnego oêwietlenia. Wa ne jest w aêciwe nawil enie pomieszczeƒ ok. 70 proc. wilgotnoêci powietrza. Niezmiernie istotne jest robienie choçby kilkuminutowych przerw w patrzeniu w ekran w celu rozluênienia mi Êni akomodacyjnych. No i nie nale y zapominaç o mruganiu. Je eli mimo to nadal wyst puje uczucie suchoêci oczu nale y kilkakrotnie w ciàgu dnia zapuêciç preparat sztucznych ez. Sà one dost pne w aptekach bez recepty. Praca przy monitorze ekranowym nie wymaga u ywania okularów o szk ach pokrytych specjalnymi pow okami. Okulary do komputera to okulary dostosowane do odleg oêci ok. 50 cm 70 cm, a wi c do odleg oêci, w której powinien znajdowaç si ekran. Powinny ich u ywaç te osoby, które w swoich okularach, noszonych w codziennym yciu, nie doêç wyraênie widzà tekst na ekranie. Dotyczy to niewielkiej grupy wad wzroku oraz prawie wszystkich osób, które muszà ju u ywaç okularów do bli y. Dr Jolanta Staszkiewicz Szanowni Paƒstwo! Problem niep odnoêci dotyczy oko o proc. par starajàcych si o dziecko. Dlatego coraz wi kszy nacisk k adzie si na diagnostyk i leczenie niep odnoêci. Klinika Invimed posiada najnowoczeêniejszy w Polsce sprz t diagnostyczny, laboratorium spe niajàce wszystkie normy Unii Europejskiej, a tak e jedyny w Polsce laser stosowany przy zabiegach AZH (Assisted zone hatching). Laser ten zapewnia wy szà skutecznoêç wykonywanych zap odnieƒ in vitro. Opiek nad laboratorium sprawuje dr Yona Barak, przewodniczàca mi dzynarodowej organizacji Alpha zajmujàcej si embriologià. W naszej klinice opiekowaç si b dà Paƒstwem uznawani specjaliêci z dziedziny leczenia niep odnoêci. W ka dà pierwszà Êrod miesiàca zapraszamy na Dni Otwarte Kliniki. Nasi specjaliêci ginekolog, embriolog i psycholog opowiedzà Paƒstwo o zagadnieniach zwiàzanych z niep odnoêcià. Wi cej informacji otrzymacie Paƒstwo pod numerem telefonu (0 22) JesteÊmy do Paƒstwa dyspozycji Personel Kliniki InviMed PrzeczytaliÊmy dla Was: Fitness dla oczu przy komputerze to fachowy i przyjazny poradnik, pomocny dla wszystkich pracujàcych przy komputerze. Zawiera cenne wskazówki pozwalajàce uniknàç najcz stszych, zwiàzanych z tego typu pracà dolegliwoêci. Informuje, jak urzàdziç optymalne komputerowe miejsce pracy i jak codziennie chroniç oczy. Znajdziemy tu opis çwiczeƒ relaksacyjnych i rozluêniajàcych, które mo na wykonaç samodzielnie podczas pracy przy komputerze oraz po pracy. Uschi Ostermeier-Sitkowski Fitness dla oczu przy komputerze Wydawnictwo Amber Warszawa, 2003 przygotowa a Anna Pad o ul. Rakowiecka 36, Warszawa tel. (0 22) PS. Przypominamy, i pacjenci kierowani z LUX MED-u otrzymujà 20 proc. zni ki na wszystkie us ugi zwiàzane z zap odnieniem pozaustrojowym i 10 proc. zni ki na badania prenatalne. strona 11

11 Z wiedzà w XXI wiek Zapalenie y koƒczyn dolnych podczas d ugich podró y lotniczych Od dawna wiadomo, e d ugie, wielogodzinne loty samolotem, podczas których pasa erowie sà praktycznie pozbawieni ruchu, zwi kszajà ryzyko wystàpienia zakrzepów w g bokich y ach koƒczyn dolnych i zagra ajàcych yciu zatorów t tnicy p ucnej. Grupa brytyjskich lekarzy przeprowadzi a badanie kliniczne dla oceny cz stoêci tego schorzenia oraz mo liwoêci zapobiegania mu przez zastosowanie elastycznych poƒczoch przeciw ylakowych. Grup 231 osób w wieku powy ej 50. roku ycia, bez ylnej choroby zakrzepowej, którzy mieli w najbli szym czasie zaplanowane podró e lotnicze trwajàce Êrednio powy ej 8 godzin, podzielono losowo na Czy wiesz, e Cz ste spo ywanie posi ków jest zwiàzane z ni szym poziomem cholesterolu Zarówno badania przeprowadzone na zwierz tach doêwiadczalnych jak i wyniki badaƒ klinicznych, przeprowadzonych w ma ych grupach pacjentów sugerujà, e cz stszemu spo ywaniu posi ków towarzyszy ni szy poziom cholesterolu we krwi. Grupa badaczy z Wielkiej Brytanii przeanalizowa a nawyki ywieniowe w grupie osób w wieku lat. Przeci tny poziom ca kowitego cholesterolu wynosi u nich 235 mg procent. Okaza o si, e nawet po wzi ciu pod uwag takich czynników jak ró norodna dieta, oty oêç, poziom aktywnoêci fizycznej i palenie papierosów, zarówno u kobiet jak i u grup noszàcà w czasie lotu podkolanowe poƒczochy elastyczne oraz grup kontrolnà. Przed podró à i po powrocie u wszystkich wykonano badanie USG y koƒczyn dolnych. Badanie to wykaza o obecnoêç bezobjawowego zapalenia zakrzepowego y g bokich podudzi u 10 procent osób z grupy kontrolnej. Schorzenie to nie wystàpi o u adnej osoby noszàcej w czasie lotu elastyczne poƒczochy o stopniowanej sile ucisku. Przedstawione wyniki dowodzà, e zastosowanie elastycznych podkolanowych poƒczoch w czasie d ugotrwa ych podró y samolotem istotnie zmniejsza ryzyko wystàpienia ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Lancet, 2001 m czyzn, osoby spo ywajàce co najmniej 5 posi ków dziennie mia y poziom cholesterolu o oko o 10 mg procent ni szy od jedzàcych tylko 1-2 posi ki dziennie. Jest to bardzo istotne, poniewa nawet taka wydawa oby si ma a ró nica poziomu cholesterolu mo e istotnie zmniejszyç ryzyko zachorowania na chorob wieƒcowà. British Medical Journal, 2001 Aspiryna zmniejsza ryzyko wystàpienia raka p uc Zespó amerykaƒskich badaczy opublikowa wyniki wieloletnich obserwacji, przeprowadzonych w grupie ponad kobiet w wieku lat, które przy okazji wykonywania mammografii wype nia y szczegó owy kwestionariusz dotyczàcy m. in. stosowanych leków. Pacjentki by y badane w odst pach 2-letnich i ponownie udziela y odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu. Analiza statystyczna wykaza a, e wêród kobiet, które przyjmowa y aspiryn regularnie, co najmniej 3 razy w tygodniu przez co najmniej 6 miesi cy, wzgl dne ryzyko wystàpienia raka p uc by o mniejsze o 34 proc. ni u nie stosujàcych aspiryny. Ryzyko wystàpienia szczególnej postaci raka, tzw. raka niedrobnokomórkowego, by o u za ywajàcych aspiryn obni one a o 61 proc. (przy analizie wzi to pod uwag ewentualne palenie papierosów). Je eli powy sze dane zostanà potwierdzone równie w innych badaniach klinicznych, to ocena aspiryny jako cudownego leku b dzie jeszcze bardziej uzasadniona. British Journal of Cancer, 2002 zebra i opracowa : dr n. med. Marek Jarecki strona 12