Aktualności Extra Ecclesia 1/2014. Cena 7 zł NR 1 (1) Czerwiec Wywiad z Wojciechem Cejrowskim >>> s. 23 Administrowanie cmentarzem >>> s.

Transkrypt

1 Aktualności Extra Ecclesia 1/2014 Cena 7 zł NR 1 (1) Czerwiec 2014 Wywiad z Wojciechem Cejrowskim >>> s. 23 Administrowanie cmentarzem >>> s. 30 1

2 NAZARUK SERVICE AUTORYZOWANY KONCESJONER RENAULT I DACIA Tylko z tym numerem Extra Ecclesia wszystkie auta w naszym salonie obejmuje oferta specjalna z mega RABATAMI lub przedłużoną gwarancją GRATIS NAZARUK SERVICE LUBLIN, ul. Abramowicka 45 Salon RENAULT: Salon DACIA: Zapraszamy do nowo otwartego salonu Renault Nazaruk Service w Stalowej Woli STALOWA WOLA, ul. Ofiar Katynia 32 (budynek Polserwis) tel i

3 Czcigodni czytelnicy Św. Papież Jan Paweł II podczas swojego nauczania wielokrotnie wspominał o godności pracy ludzkiej. Pomimo zmieniających się ustrojów, systemów i rządów, problemy społeczne pozostają niezmienne. Św. Paweł Apostoł pisał:, kto nie chce pracować niech też nie je. Praca, jest więc codziennym wyzwaniem, ale też i darem, w którym odnajdujemy często zakopane talenty. Oprócz naturalnie wynikającej ze święceń posługi sakramentalnej, duchowni coraz częściej stają przed wyzwaniami dotyczącymi funkcjonowania podległych im placówek. Nikt nie oczekuje od Kapłanów, braci, czy sióstr zakonnych znajomości prawa budowlanego, umiejętności szacowania kosztów związanych z inwestycjami, czy zdolności retorycznych przy coraz częstszych sytuacjach, w których muszą udzielać wypowiedzi przed kamerą. Nikt tego nie oczekuje, ale każdy wymaga, aby podejmowane decyzje były trafne, a już na pewno przemyślane. Extra Ecclesia nie jest vademecum, niezbędnikiem, czy elementarzem duszpasterza, w kwestiach administracyjnych. Magazyn jest narzędziem, w którym będziemy otwierali przed Wami wiedzę, pozwalającą definiować problem, analizować przyczyny, szacować skutki, ale przede wszystkim jest zbiorem informacji podanym w sposób przystępny. Oddając w Wasze ręce ten numer, stawiamy przed sobą jeden cel, aby Extra Ecclesia była przyjaznym czasopismem, lekturą zajmującą i potrzebną, aby rzucała światło na te aspekty funkcjonowania Parafii, które są niejako poza posługą wynikającą z Waszych Święceń, stąd nazwa Extra Ecclesia. Sacrum stanowi tajemnicę, której jesteście szafarzami, a profanum jest wyzwaniem, jakie stawiają przed Wami codzienne obowiązki administracyjne. Każdy Wasz , list czy zapytanie, spotka się z naszą odpowiedzią. Zachęcamy Was do odwiedzania naszej strony internetowej i zamieszczania swoich Homilii, Katechez czy rozważań. Kończąc, odwołamy się znowu do słów naszego Wielkiego Rodaka, św. Jana Pawła II, który w swoich listach na światowe dni komunikacji społecznej pisał, aby wykorzystywać każde dostępne metody i środki społecznego przekazu do głoszenia Dobrej Nowiny. Dlatego Extra Ecclesia jest tworzona z myślą o Was i dla Was. Autorzy artykułów, firmy prezentujące swoje oferty to początek nowego rozdziału w szerzeniu Dobrej Nowiny w Polskich mediach. W imieniu całej redakcji życzę zajmującej lektury Adres Redakcji Dąbrowa Górnicza Al. Józefa Piłsudskiego 83/26 Tel biuro@extraecclesia.pl Wydawnictwo Words Made Wydawca magazynu Extra Ecclesia Redaktor Naczelny Anna Matuszna Współpraca: Ks. Mirosław Matuszny Ks. Prof. Mariusz Rosik Diana Golec Anna Stefko Krzysztof Ożóg Andrzej Taranczewski Anna Jaciubek Marcin Lanuszny Dział Marketingu Anna Matuszna Michał Kopański Mateusz Pilarski Skład i łamanie Paweł Sito Aktualności Kanonizacja w liczbach fotoreportaż Diana Golec str. 6 Inwestycje Parafie to uczciwy klient Redakcja str. 10 Którego dostawcę energii wybrać Agnieszka Głośniewska str. 14 Turystyka Wybierz się w podróż dookoła świata Art. Promocyjny str. 17 Muzyka w starożytnym Izraelu Ks. Mariusz Rosik str. 20 Co to znaczy być radykalnym katolem Wywiad z Wojciechem Cejrowskim str. 23 Budowa i remont Ogrzewanie kościołów str. 26 Kuchnia na miarę Anna Stefko str. 28 Zarządzanie Administracja Administrowanie cmentarzem Wywiad z ks. Proboszczem Jerzym Kiera str. 30 Udana inicjatywa katolików świeckich dr hab. Jacek Gołębiowski str. 32 Dachy Andrzej Taranczewski str. 34 Transport Czym jeździć Panie Prezesie Art. Promocyjny str. 40 Wykaz firm: AB TRANS sc str. 13 Auto Broker Sp. z o.o. str. 45 Comap Polska Sp.z o.o. str. 26 DULEMBA S.C. str. 35 Gaudium Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej str. 37 Heritage Roof Tiles Sp. z o.o. str. 3 Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o. str. 51 spis MWD Sp. z o.o. str. 17 M&M Gastro str. 29 Nazaruk Service Sp. z o.o. str. 2, 40 Onduline Materiały Budowlane Sp. z o.o. str. 52 OPAL Fotoceramika str. 31 PAWEŁ SZPYTMA VISION PERFEKT & FUTERALLI str. 19 Targi Lublin S.A. str. 43 Tugal Elektronika użytkowa Edward Witas str. 9 DRUK Gaudium Drukarnia Archidiecezjalna w Lublinie Magazyn wpisany do rejestru dzienników i czasopism w Sądzie Okręgowym w Katowicach, we wpisie do rejestrów dzienników i czasopism pod poz. Pr Media Sztuka Rozrywka Ksiądz przed Kamerą Anna Jaciubek str. 44 Obecność w sieci Marcin Lanuszny str. 46 Nowości wydawnicze str. 49 treści 4 5

4 Extra Ecclesia 1/2014 Aktualności Kanonizacja w liczbach Diana Golec dziennikarka, fotoreporterka Podczas uroczystości na ołtarzu postawiono relikwie Jana XXIII fragment skóry niesiony przez ks. Ezio Bolis oraz Jana Pawła II - ampułkę z krwią niesioną przez Floribeth Mora Diaz, cudownie uzdrowioną z tętniaka mózgu, wraz z mężem Edwinem. Podczas Eucharystii na Placach św. Piotra i Piusa XII komunii udzielało 700 księży, a ok. 200 diakonów wzdłuż ulicy Pojednania (via della Conciliazione). Kanonizacji dwóch papieży Jana Pawła II i Jana XXIII dokonał Ojciec Święty Franciszek. W koncelebrze uczestniczył także papież emeryt Benedykt XVI. Była to zatem bezprecedensowa uroczystość z czterema papieżami w roli głównej. Biuro prasowe Stolicy Apostolskiej podało, że na Mszy św. kanonizacyjnej obecnych było około 800 tys. osób (w okolicach placu św. Piotra zgromadziło się około 500 tys. osób). W koncelebrze uczestniczyło ok. 150 kardynałów i 1000 biskupów, wśród nich ok. 70 z Polski, oraz 6 tys. księży. Podstawiono 43 dodatkowe pociągi i całodobowe autobusy na trasie Bazylika Stacja kolejowa Termini oraz przedłużono godziny pracy metra. Władze miasta Rzymu powiadomiły o przybyciu 1,5 mln osób (pielgrzymów oraz turystów) i kosztach przygotowań w wysokości 7 mln euro. Nie ma jednak informacji, jaką sumę zostawili ci, którzy przybyli do Rzymu. Za bezpieczeństwo pielgrzymów odpowiadało ponad 80 ekip pomocy medycznej, przygotowano też 31 polowych ambulatoriów, 16 namiotów z obsługą medyczną oraz 77 karetek. Służbę pełniło około wolontariuszy i policjantów. Ołtarz kanonizacyjny ozdobiono przywiezionymi z Ekwadoru 35 tys. róż w kolorze białym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Jak poinformowało centrum prasowe w Watykanie 2259 dziennikarzy z 64 krajów akredytowało się do obsługi medialnej uroczystości akredytacji udzielono operatorom kamer telewizyjnych oraz 636 prasie i agencjom prasowym. Pracowało też 219 fotoreporterów oraz 174 reporterów rozgłośni radiowych. Należy doliczyć także osoby posiadające stałą akredytację w Watykanie, czyli ok. 600 dziennikarzy. Na ulicach i placach miasta rozmieszczono 18 telebimów. 6 7

5 Extra Ecclesia 1/2014 Aktualności Włoskie ministerstwo spraw wewnętrznych poinformowało, że pamięć papieży, uczciło swą obecnością ponad 100 delegacji z całego świata, 24 przywódców i monarchów, m. in premier UE Herman Van Rompuy, prezydent UE José Manuel Barroso oraz prezydent Bronisław Komorowski. Było też 20 przywódców żydowskich ze Stanów Zjednoczonych, Izraela, Argentyny, Polski i Rzymu. Zajęli oni honorowe miejsca po prawej stronie ołtarza. Na Placu św. Piotra powiewały przede wszystkim polskie flagi, ale można było też dostrzec np. francuskie, meksykańskie, ukraińskie, libańskie, watykańskie, kubańskie i chińskie. Na frontonie bazyliki św. Piotra zawieszono portrety, obecne również podczas beatyfikacji obu papieży: Jana XXIII w 2000 r. i Jana Pawła II w 2011 r. Ten ostatni powstał na podstawie fotografii wykonanej przez polskiego fotoreportera Grzegorza Gałązkę. Za pośrednictwem mediów kanonizację śledziło ok. dwa miliardy ludzi na całym świecie. Na uroczystości były obecne obie kobiety, których uzdrowienia za wstawiennictwem Jana Pawła II posłużyły do jego beatyfikacji i kanonizacji: s. Marie Simon-Pierre Normand z Francji i Floribeth Mora Díaz z Kostaryki. Pomocy udzielono 1672 osobom a 130 osób przewieziono do szpitala. 8

6 Extra Ecclesia 1/2014 inwestycje inwestycje Extra Ecclesia 1/2014 Co o parafiach myślą Polscy przedsiębiorcy Kiedy przystępujemy do budowy, remontu czy innej inwestycji chcielibyśmy osiągnąć możliwie najlepszy rezultat, przy jak najmniejszych kosztach własnych. Jedni nazwą to skąpstwem, inni przedsiębiorczością. W codziennym życiu, jesteśmy poddawani rozmaitym wpływom. Jak zwykł mawiać podczas wykładów filozofii, nieżyjący już, Św. P. Ks. Prof. Antoni Skwara: każdy człowiek stanowi odrębny kosmos, z jego planetami, orbitami i oddziaływaniem. Nie ma więc złotego środka, który wpływałby na wszystkich w jednakowym stopni, determinując określone działania. Co za tym idzie, nigdy nie możemy mieć pewności, że postępując zgodnie z objętą strategią, podejmiemy właściwą, z punku widzenia czasu, decyzję. Jak wynika z badań, przeprowadzonych na jednym z Europejskich uniwersytetów, prawie 80 procent podejmowanych w życiu decyzji, w konsekwencji okazuje się błędna. Czy to oznacza, że nie należy podejmować żadnych decyzji? Wszystko by na to wskazywało, gdyby nie fakt, że brak decyzji, jest również swego rodzaju wyborem, który w konsekwencji, może być gorszy, niż nawet błędna decyzja. Administrując parafią, duchowni codziennie muszą decydować, zarówno w kwestiach duchowych, jak i tych przyziemnych materialnych. Każdy dobry gospodarz, zanim zdecyduje się na poważne przedsięwzięcie, zwykle gruntownie bada temat. Jedni zasięgają opinii fachowców, inni bazują na własnych doświadczeniach, literaturze, jeszcze inni na zdaniu lokalnych przedsiębiorców, ewentualnie innych duchownych, którzy wcześniej stali przed podobnym wyzwaniem. Na przestrzeni ostatnich lat rynek firm świadczących usługi dla parafii przeszedł gruntowne przeobrażenia, podobnie jak cała polska gospodarka. Niektóre przedsiębiorstwa upadły, inne znacznie się rozwinęły. Jedno pozostaje niezmienne, zapotrzebowanie na ich usługi. W rozmowach z wieloma przedsiębiorcami mogliśmy usłyszeć, że gospodarze parafii to dobrzy klienci bo są uczciwi. Św. Jan Paweł II w Encyklice LABOREM EXERCENS pisał na temat pracy ludzkiej i konfliktu między pracą, a kapitałem. Tym bardziej budujący jest fakt, że przedsiębiorstwa upatrujące swojego miejsca na rynku, szukają go tam, gdzie wierzą w dobrze pojętą uczciwość. Niektóre z firm z którymi udało nam się porozmawiać poprosiliśmy o wypowiedź na temat ich wizji zmian jakie nastąpiły w Polsce w ostatniej dekadzie, gdzie upatrują sukcesu, a gdzie tkwi problem. Poniżej wypowiedzi firm Onduline Materiały Budowlane, Tugal oraz PSB Polskie Składy Budowlane. Jak zauważyli Polscy Przedsiębiorcy, rynek usług na rzecz parafii przeszedł duże przeobrażenia. Kolejna transza funduszy Unijnych lada dzień ma zostać podzielona na określone segmenty działania. Nie czekając na efekty prac urzędników postanowiliśmy zwrócić się z zapytaniem o możliwości pozyskania dotacji przez Duchownych do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oto co nam odpowiedziano: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, działając zgodnie z przepisami rozdziału 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz przepisami aktów wykonawczych, może udzielać dofinansowania na przeprowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy obiekcie zabytkowym wpisanym do rejestru zabytków wyłącznie w ramach Programu MKiDN, Dziedzictwo kulturowe Priorytet 1 Ochrona zabytków. Celem Programu Dziedzictwo kulturowe jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granicą, wspieranie działalności muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Program Dziedzictwo kulturowe składa się z następujących priorytetów: Ochrona zabytków Wspieranie działań muzealnych Kultura ludowa Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą Ochrona zabytków archeologicznych Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego. W myśl regulaminu priorytetu Ochrona zabytków, właściciel zabytku wpisanego do rejestru zabytków, może ubiegać się o udzielenie dotacji celowej z budżetu na dofinansowanie prac przy tym zabytku. Dotacja może zostać udzie- Patrycja M. Gutowska Zielińska Marketing Manager Onduline Materiały Budowlane: Parafie dziś to nie tylko grupa wiernych, to także instytucja która dba o miejsce święte i jego otoczenie. Obiekty sakralne muszą być zadbane i spełniać wymogi współczesnego świata. Dobre nagłośnienie jest równie ważne jak informacje w Internecie na temat życia parafii, nabożeństw i wspólnoty. Dlatego parafianie oczekują dobrego zarządcy proboszcza i tym samym dobrych dostawców usług, dbających o ich miejsce kultu. W przypadku rynku pokryć dachowych i firm oferujących instalacje materiału jest on bardzo konkurencyjny, dlatego w poszukiwaniu klienta wiele firm wyspecjalizowało się w usługach skierowanych tylko do poszczególnych grup, w tym również dla parafii. Jak wiemy środowisko duchownych w Polsce to dość hermetycznie zamknięta grupa, dlatego możliwość współpracy z duchowieństwem z jednej strony to ogromny potencjał i możliwości ale z drugiej bardzo trudno dostępny rynek. Wynika to z faktu, że parafie w dziewięćdziesięciu procentach korzystają z firm wzajemnie polecanych lub też lokalnych przedsiębiorców. Zdobycie kontraktu jest trudne, ale pozyskanie już tych klientów to wierna grupa odbiorców. Nasza firma dopiero zaczyna w tym segmencie, ale wierzymy, że produkty jakie oferujemy będą idealną odpowiedzią na potrzeby tej grupy. Chcemy się skupić na dwóch gamach produktowych. Pierwsza to produkty głównie do zadaszeń obiektów wokół kościołów czyli budynki plebanii czy też budynki gospodarcze, gdzie na wielu wciąż leży azbest, a który zgodnie z wymogami unijnymi należy wymienić. Druga to chemia budowlana pomagająca zadbać o otoczenie wokół kościoła oraz parafii. Nie będzie łatwo przekonać tak zamkniętą grupę do naszych produktów, ale jesteśmy przekonani że pomimo ogromnej konkurencji jakość i cena oferowanych przez nas produktów będzie na tyle atrakcyjna, że uda nam się zdobyć ten segment odbiorców. Leszek Kątnik firma Tugal Firma TUGAL obchodzi w tym roku czterdziestą rocznicę działalności. Jesteśmy jedną z nielicznych firm w Polsce o tak długim stażu pracy na rzecz kościoła. Z naszej perspektywy widać wyraźnie jak bardzo się zmieniał na przestrzeni tych lat rynek usług dla parafii. Pierwsze dwadzieścia kilka lat to powolny wzrost ilości firm. Nieśmiała i trudna reklama oraz trudności w zdobyciu materiałów potrzebnych do wykonywania usług. Po 1990r. było już coraz łatwiej. Jednak prawdziwy impuls do rozwoju firm dały Kielce. Zorganizowanie w 2000r. pierwszych Targów SACROEXPO, na których nawiasem mówiąc zdobyliśmy pierwszą nagrodę za automatyczny napęd dzwonów, pozwoliło firmom na szersze pokazanie się ze swoimi wyrobami i usługami księżom z tysięcy parafii. Zadziałały też z dużą siłą prawa rynku i konkurencji. Z roku na rok usługi i wyroby stawały się coraz doskonalsze. Firmy zaczęły ostro konkurować ze sobą i wprowadzać nowe wyroby. Postęp techniczny jest ogromny i wymusza ciągłe zmiany w oferowanych produktach. Coraz więcej też księży jest na bieżąco z techniką i współczesnymi technologiami i przez co stają się bardzo wymagającymi klientami. Wszystko to składa się na to że już wiele wyrobów i usług na rzecz kościoła jest obecnie na najwyższym światowym poziomie. Myślę też że przyczyną takiego postępu jest to że polskie firmy wkładają w to co robią dużo serca, nie zawsze licząc na wielkie zyski. To wszystko pozwala z optymizmem patrzeć na przyszłość naszych polskich firm w walce z konkurencją świata. fot. Paolo Neo 10 11

7 fot. smokeyging lona na dofinansowanie nakładów koniecznych na wykonanie prac, które zostaną przeprowadzone w roku udzielenia dotacji bądź na dofinansowanie nakładów na prace, które zostały przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia przez wnioskodawcę wniosku. Katalog prac na które można otrzymać dofinansowanie określa art. 77 wspomnianej ustawy. Szczegółowy regulamin priorytetu 1 programu Dziedzictwo kulturowe, w tym rodzaje kwalifikujących się zadań, określenie uprawnionych wnioskodawców oraz zasady trybu naboru i wyboru wniosków, są opublikowane na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pod adresem www. mkidn.gov.pl w zakładce Programy Ministra. Istnieje również możliwość pozyskiwania środków europejskich na remonty zabytkowych kościołów i cmentarzy. Środki w ramach alokacji dostępnej na lata zostały już rozdysponowane. Natomiast programy operacyjne, które będą realizowane w latach znajdują się obecnie w fazie negocjacji z Komisją Europejską, zatem ich zakres nie ma jeszcze charakteru ostatecznego. Decyzja KE w sprawie kształtu programów zapadnie najprawdopodobniej w połowie 2014 roku. Na podstawie rozporządzenia UE nr 1301/2013 z 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w latach będzie możliwość realizacji projektów w zakresie dziedzictwa kulturowego. Wsparcie takie będzie udzielane w ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, za wdrażanie których odpowiadają Marszałkowie województw, a także z dużym prawdopodobieństwem z programu krajowego. Szczegóły dotyczące pozyskiwania środków finansowych zostaną określone indywidualnie dla każdego z ww. programów po uzyskaniu pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej. Nie każdy jednak jest w stanie przygotować projekt, spełnić wymogi i mieć jeszcze odrobinę szczęścia Zapytanie dotyczące możliwości uzyskania przez parafie preferencyjnych kredytów, na poczet remontów, powinno być, naszym zdaniem, jednym z kluczowych założeń banków, rywalizujących ze sobą, o każdego Klienta. Co się jednak okazała? Odpowiedź na nasze zapytania, dotyczące kredytów dla parafii, wysłane do pierwszej dziesiątki banków, jednego z internetowych rankingów konsumentów, wprawiło nas w osłupienie. Ale o tym w kolejnym numerze Extra Ecclesii. Koniec Cz. I Jarosław Zborowski Polskie Składy Budowlane Rynek budowlany jest ściśle powiązany z sytuacją gospodarczą i warunkami pogodowymi, a budownictwo mieszkaniowe szczególnie wrażliwe na nastroje inwestorów. Po okresie boomu w latach , nastąpiło w naszym kraju spowolnienie na rynku mieszkaniowym, ale szczególnie trudnym okresem były lata 2012 i Popyt na większość materiałów budowlanych spadł o kilkanaście procent spadły też znacząco ceny. Drastyczne zmniejszenie sprzedaży w hurtowniach budowlanych miało miejsce w pierwszych 4 miesiącach 2013 roku ze względu na wyjątkowo niesprzyjające warunki pogodowe ( długa mroźna i śnieżna zima). W tym roku aura okazała się sprzymierzeńcem naszego sektora, dodatkowo poprawiające się wskaźniki gospodarcze poprawiały nastroje inwestorów. W efekcie nastąpił gwałtowny (20-30%) wzrost popytu na materiały budowlane. Po raz pierwszy od 3 lat wzrosła liczba pozwoleń i rozpoczętych budów mieszkań. W dalszej części roku przewidujemy zmniejszenie dynamiki wzrostu sprzedaży, ale w efekcie cały rok może przynieść kilkuprocentowy wzrost popytu. W kolejnych latach sytuacja powinna się stopniowo poprawiać m.in. dzięki nowej transzy funduszy unijnych

8 Extra Ecclesia 1/2014 inwestycje inwestycje Extra Ecclesia 1/2014 Energia elektryczna którego dostawcę wybrać Agnieszka Głośniewska Rzecznik Prasowy Departament Strategii i Komunikacji Społecznej Urząd Regulacji Energetyki Al. Jerozolimskie 181, Warszawa tel Od lipca 2007 roku wszyscy odbiorcy mogą korzystać z prawa do zmiany sprzedawcy energii. Właśnie w lipcu 2007 r. do grona uprawnionych do zmiany sprzedawcy dołączyła najliczniejsza grupa ok. 13,5 mln odbiorców energii elektrycznej tzw. grupy taryfowej G. Oprócz gospodarstw domowych do tej grupy zaliczani są odbiorcy pobierający energię elektryczną na potrzeby lokali o charakterze zbiorowego zamieszkania takich jak m.in.: internaty, klasztory, plebanie, wikariatki, kanonie, rezydencje biskupie, domy opieki społecznej, hospicja, jak też znajdujących się w tych lokalach pomieszczeń pomocniczych, jak czytelnie, pralnie, kuchnie itp., które służą potrzebom bytowym mieszkańców i nie posiadają charakteru handlowo usługowego. Decyzja o zmianie firmy, która sprzedaje prąd nie jest łatwa możemy wybierać spośród wielu aktywnie działających przedsiębiorstw. Dlatego biorąc pod uwagę zmianę sprzedawcy warto szczegółowo porównać oferty sprzedaży zwracając uwagę na: cenę jednostkową energii elektrycznej, płatności za rzeczywiste zużycie energii (brak faktur prognozowanych), okres obowiązywania proponowanej umowy, metody płatności oferowane przez sprzedawcę (sposób regulowania płatności), dodatkowe produkty niezwiązane z energią elektryczną, warunki rozwiązania umowy, w tym okres wypowiedzenia i okres rozliczeniowy, ewentualne zapisy sankcyjne nałożone na konsumenta. Głównym wyznacznikiem decyzji o zmianie sprzedawcy energii jest cena energii, czyli oszczędność jaką odbiorca może uzyskać, i to ona w dalszym ciągu odgrywa decydującą rolę przy wyborze oferty. Do tego kryterium sprzedawcy bezpośrednio nawiązują w swoich ofertach proponując np. gwarancję stałej ceny przez cały okres obowiązywania umowy oraz możliwość negocjacji ceny w trakcie umowy, jeżeli odbiorca otrzyma korzystniejszą ofertę. Obserwujemy również coraz większy nacisk na solidność kontrahenta, transparentność umowy, warunków jej wypowiedzenia, a także długość okresu jej obowiązywania. Zmiana sprzedawcy polega, w pierwszej kolejności, na zawarciu umowy sprzedaży lub umowy kompleksowej z nowym wybranym sprzedawcą. Następnie konieczne jest rozwiązanie dotychczasowej umowy sprzedaży lub umowy kompleksowej. Rozwiązanie umowy następuje poprzez złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Jeśli odbiorca posiadał dotąd umowę kompleksową, a z wybranym sprzedawcą podpisał umowę sprzedaży energii elektrycznej niezbędne jest także zawarcie umowy o świadczenie usług dystrybucji z operatorem sieci dystrybucyjnej (dystrybutorem). Po zawarciu umowy sprzedaży z nowym sprzedawcą konieczne jest zgłoszenie tego faktu dystrybutorowi. Do wykonania tych wszystkich czynności odbiorca może upoważnić inny podmiot np. nowego sprzedawcę. Szczegółowe procedury zmiany sprzedawcy, a także lista spółek obrotu (sprzedawców) upoważnionych do świadczenia usługi sprzedaży energii elektrycznej na obszarze działania danego operatora systemu dystrybucyjnego, można znaleźć na stronie internetowej URE dedykowanej tylko i wyłącznie tematowi zmiany sprzedawcy: Informacje o tym jak dokonać tej zmiany znajdują się także na stronach internetowych oraz w siedzibach operatorów systemów dystrybucyjnych właściwych dla miejsca przyłączenia odbiorców. Warto pamiętać, że sama procedura zmiany sprzedawcy jest bezpłatna, niemniej jednak w przypadku odbiorców innych grup taryfowych niż grupa G, może wiązać się z dodatkowymi obciążeniami dla odbiorcy np. kosztem dostosowania liczników (układów pomiarowo-rozliczeniowych) do wymagań obowiązujących w przepisach prawa. Zmiana sprzedawcy wiąże się także z wypowiedzeniem umowy dotych- czasowemu sprzedawcy. Zgodnie z art. 4j ust. 3 ustawy Prawo energetyczne, odbiorca końcowy może wypowiedzieć umowę zawartą na czas nieoznaczony, na podstawie której przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza temu odbiorcy energię, bez ponoszenia kosztów, składając do przedsiębiorstwa energetycznego pisemne oświadczenie. Odbiorca, który wypowiada umowę, jest obowiązany pokryć należności za pobraną energię oraz świadczone usługi przesyłania lub dystrybucji energii. W przypadku rozwiązania umowy na czas oznaczony zgodnie z art. 4j ust. 3a ustawy Prawo energetyczne, odbiorca końcowy może wypowiedzieć przedmiotową umowę, na podstawie której przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza temu odbiorcy paliwa gazowe lub energię, bez ponoszenia kosztów i odszkodowań innych niż wynikające z treści umowy, składając do przedsiębiorstwa energetycznego pisemne oświadczenie. Zmiana sprzedawcy nie powinna powodować zakłóceń w ciągłości dostaw energii elektrycznej i obniżenia parametrów dostarczanej energii oraz jakości świadczonych usług w zakresie jej dostarczania. Zawierając nową umowę sprzedaży i wypowiadając dotychczasową umowę, odbiorca powinien zapoznać się z terminami: wejścia w życie nowej umowy sprzedaży oraz rozwiązania dotychczasowej umowy. Zmiana sprzedawcy (podpisanie nowej umowy sprzedaży) bez weryfikacji przez odbiorcę warunków rozwiązania poprzedniej umowy, wiązać się może z negatywnymi skutkami prawnymi wynikającymi z np. nakładania się umów, tj. sytuacji, gdy dotychczasowa umowa jeszcze nie wygasła a następna weszła już w życie. Odbiorca może w takiej sytuacji być obciążony podwójnymi fakturami (opłatami). Ważne również by pamiętać, że jeśli umowa zostaje zawarta poza lokalem przedsiębiorcy (zdarza się, że umowy sprzedaży energii elektrycznej zawierane są w domach odbiorców, a przedsiębiorstwo reprezentowane jest przez akwizytora) i jej zapisy po wnikliwej lekturze nie odpowiadają odbiorcy może ulec rozwiązaniu w ciągu 10 dni. W tym celu informację o odstąpieniu od zawartej umowy należy wysłać pocztą, koniecznie za potwierdzeniem odbioru. Odstąpienia można dokonać także osobiście, w siedzibie przedsiębiorstwa. Przygotowana przez Urząd Regulacji Energetyki strona internetowa pomoże odbiorcom grupy taryfowej G w porównaniu ofert sprzedawców energii. Na stronie tej znajduje się Cenowy Energetyczny Kalkulator Internetowy CENKI. Korzystając fot. Photobucket 14 15

9 Extra Ecclesia 1/2014 inwestycje Aktualności Extra Ecclesia 1/2014 z kalkulatora taryf elektroenergetycznych możemy zapoznać się z ofertami sprzedawców energii i policzyć jej ceny, tj. koszty zakupu i dostarczenia do domu. Aplikacja internetowa CENKI umożliwia porównywanie ofert cenowych sprzedawców, które są skierowane do odbiorców energii w gospodarstwach domowych. CENKI pokazują różnicę w koszcie zakupu energii elektrycznej w ujęciu rocznym. Ponadto odbiorca ma możliwość zapoznania się z dodatkowymi informacjami dotyczącymi dostępnych ofert sprzedawców, takimi jak np. gwarancja stałej ceny lub ostrzeżenie o dodatkowej opłacie handlowej. Po to, by obliczyć i porównać ceny energii za pomocą kalkulatora, do rubryk w elektronicznym formularzu wprowadzamy swój kod pocztowy oraz roczne zużycie energii elektrycznej (ilość energii w kwh). W celu większej indywidualizacji danych, czyli wskazania potrzeb i profilu zużycia energii, użytkownik witryny ma możliwość uszczegółowienia swojego zapytania. Możemy wybrać interesującą nas częstotliwość wystawiania rachunku za zużycie energii elektrycznej (okres rozliczeniowy), rodzaj taryfy (G11 taryfa całodobowa, G12 taryfa dzień/noc, G12w taryfa weekendowa) czy procent zużycia w szczycie (w przypadku taryf z grupy G12/G12w użytkownik ma możliwość doprecyzowania zużycia energii elektrycznej w godzinach/okresach określonych w taryfie). Jeżeli nie chcemy sami uszczegółowiać kryteriów kalkulacji, mechanizm kalkulatora sam przyjmuje założone wartości (analizowane będą wszystkie typy taryf, dla okresu rozliczeniowego przyjmowana jest stawka za dwumiesięczny okres rozliczeniowy, dla taryf G12 i G12w przyjmowane jest proporcjonalne <50%/50%> zużycie energii). Kalkulator prezentuje dane sprzedawcy, informuje o rodzaju taryfy, kosztach zakupu (roczny koszt brutto) oraz skalę oszczędności (roczna oszczędność brutto). Jednak pamiętajmy, że kalkulator jest narzędziem pomocniczym. Przed zmianą sprzedawcy dokładnie zapoznajmy się ze wszystkimi warunkami proponowanej umowy. fot. David London Artykuł promocyjny Wybierz się w podróż dookoła świata i w czasy średniowiecza Podróż dookoła świata w jeden dzień czy to jest możliwe? Okazuje się, że tak. W Inwałdzie niedaleko Wadowic znajduje się Park Miniatur Świat Marzeń. Na powierzchni m 2 można podziwiać 60 modeli najsławniejszych cudów architektonicznych świata, m.in.: Świątynię Akropolu, Koloseum, Krzywą Wieżę w Pizie, Statuę Wolności, Mur Chiński, Wieżę Eiffla. Odwiedzanie kolejnych państw i ich zabytków to kwestia paru minut. Prawie wszystkie miniatury zostały zbudowane w skali 1:25. Zastosowanie jednej skali pozwala na porównanie wielkości poszczególnych obiektów

10 Extra Ecclesia 1/2014 Aktualności Aktualności Extra Ecclesia 1/2014 Wyjątkiem jest rzymska Bazylika i Plac św. Piotra, które jako jedyne w całej Europie zostały wykonane w skali 1:15 oraz Plac, Bazylika i Dzwonnica św. Marka* wykonane w skali 1:10. Podczas podróży dookoła świata można skorzystać z wielu gratisowych, nielimitowanych atrakcji lunaparkowych kina 5D MAX, Symulatora, Pirata, Koła Młyńskiego, Lodowiska, Wystawy Tutenchamona i innych. Na zgłodniałych podróżników czeka mnóstwo punktów gastronomicznych oraz Restauracja Bajkowy Zamek*, serwujących przepyszne dania, które zaspokoją nawet najbardziej wymagające podniebienia. Za Parkiem Miniatur znajduje się Średniowieczna Warownia. Przekraczając jej podwoje cofamy się w czasie do XV wieku. Kamienista droga prowadzi na dziedziniec średniowiecznej warowni, która kryje w sobie niezwykłe miejsca. Kręte schody wiodą na sam szczyt wieży. W zbrojowni wyświetlany jest pokaz multimedialny światło-dźwięk. Chętni mogą przymierzyć zbroję rycerza lub zmierzyć swoje siły w trzymaniu miecza. Sala tortur daje realistyczny obraz średniowiecznego sposobu wymierzania kary przy dźwiękach mrożących krew w żyłach zwiedzający mogą obejrzeć dyby, madejowe łoże, krzesło czarownic, pręgierz. W komnacie damy można zobaczyć jak mieszkały ówczesne niewiasty i jakie suknie nosiły. Osada średniowieczna, przylegająca do warowni, tętni życiem, oddając klimat codzienności ówczesnych czasów. W drewnianych chatach, można spotkać garncarza wypalającego garnki, niewiasty tkające materiały na krośnie, kowala wykuwającego miecz oraz powroźnika wyrabiającego sznur na maszynie powroźniczej. Samemu również można spróbować swoich sił w średniowiecznym rzemiośle. Osady strzeże duży smok ziejący ogniem, tryskający wodą i buchający parą. Wygląda groźnie, ale tak naprawdę to bardzo przyjazny i zabawny smok, który śpiewa piosenkę jak to zajada nie rycerzy a brukselkę W parku jest jeszcze kilka innych ruchomych smoków a nawet jeden bardzo malutki.to nie koniec średniowiecznych atrakcji! Chętni mogą postrzelać z łuku, zagrać w średniowieczne kręgle i bilard. Dla maluchów został przygotowany specjalny plac zabaw. Dla grup zorganizowanych została przygotowana specjalna oferta warsztatów historycznych oraz Program Tutenchamon - Tajemnice Starożytnego Egiptu. Czas spędzony w parkach to niezapomniane wrażenia. Kontakt: Park Miniatur Świat Marzeń, ul. Wadowicka 169, Inwałd tel./fax , tel. kom info@parkminiatur.com

11 Extra Ecclesia 1/2014 Aktualności turystyka Extra Ecclesia 1/2014 fot Grafixar Starożytny Izrael śpiewa i tańczy. Muzyka w Biblii ks. prof. dr hab. Mariusz Rosik Może się uważać za szczęściarza ten, komu podczas wizyty w Izraelu udało się przeżyć niezwykły wieczór spotkanie z Beduinami. Te koczownicze plemiona arabskie żyją jeszcze na pustynnych i górzystych terenach dawnej Palestyny. Zajmują się głównie wypasem owiec. Zadziwiające, że nawet kilkudziesięciu osobowa grupa Beduinów potrafi posługiwać się sobie tylko zrozumiałym językiem i pielęgnować właściwe im zwyczaje. Żyjąc z dala od miast i większych osiedli, wieczorami zasiadają przy ognisku przed swoimi namiotami, by długo rozmawiać, śpiewać, ale także trzymać straż nocną przy swych stadach. Wtedy też można zobaczyć instrumenty muzyczne, które od biblijnych czasów zastygły w niezmienionej formie. Etnolog D. Bertonow podjęła się próby rekonstrukcji pierwotnej muzyki tamtejszych terenów. Zajęła się nagrywaniem i opracowaniem muzyki prymitywnych plemion beduińskich. Jak się okazuje, starożytna muzyka Izraelitów na ile można ją dziś odtworzyć była z jednej strony bardzo powściągliwa, z drugiej zaś niezwykle rytmiczna. Tworzono ją głównie w kontekście religijnym, jako akompaniament do tańca i obrzędów. Kosmiczny koncert wszystkich instrumentów Autor ostatniego ze stu pięćdziesięciu psalmów Psałterza wzywa do koncertu wychwalającego Boga wszechświata. Orkiestrę, która posługiwać ma się wszystkimi chyba znanymi wówczas Izraelitom instrumentami, stanowić ma wszystko, co żyje (Ps 150,6). Autor wymienia: róg, harfę, cytrę, bęben, flet i cymbały. Róg związany jest z imieniem Jubala, który w Biblii określony jest jako ten, od którego pochodzą wszyscy grający na cytrze i flecie (Rdz 4,21); imię to pokrewne jest rzeczownikowi jowel baran, gdyż właśnie z baranich rogów wyrabiano instrumenty. Barani róg nosi nazwę szofar i choć jest jednym z najstarszych instrumentów muzycznych, do dziś używany jest w synagogach. Ponieważ z baraniego rogu można wydobyć zaledwie dwa lub trzy dźwięki, stanowił on początkowo jedynie narzędzie sygnalizacyjne. Trąby wykonywano najczęściej z brązu lub srebra. Przystosowywano ją do wydawania wysokich jasnych dźwięków; można było wydobyć z niej pięć lub sześć tonów. Kinor to lira, choć zwana jest niekiedy harfą Dawida. Posiadała zazwyczaj prostokątny lub trapezoidalny kształt. Dwa ramiona o nierównej długości łączyła bela poprzeczna. Struny liry, w przeciwieństwie do rzeczywistej harfy, posiadały mniej więcej jednakową długość. Specyficzny rodzaj liry z pudłem rezonansowym to cytra. Piszczałki, zwane chalil, wykonane były z dwu odmiennych rurek o różnej długości. Wykonywano je z drewna, metalu lub kości słoniowej. Do tej samej grupy instrumentów należy flet. Mały tamburyn bez brzękadeł nosił nazwę tof; był to rodzaj instrumentu perkusyjnego. Gdy dźwięk wszystkich tych instrumentów nakładał się na siebie, tworzył niezwykłą harmonię dźwięków, przeszytych tęsknotą i dostojeństwem zarazem. Muzyczna archeologia Muzyka dawnych Izraelitów zakotwiczona była przypuszczalnie w tradycjach muzycznych Babilonii i Egiptu. Abraham przywędrował w XIX stuleciu przed Chr. do Kanaanu z Ur Chaldejskiego. Właśnie w Ur Woolley dokonał niezwykłego odkrycia archeologicznego: z jednej z grot położonej obok grobowca królewskiego wydobyto cztery wspaniale zdobione harfy. Instrumenty służyły nie tylko tworzeniu muzyki; same w sobie stanowiły niezrównane dzieło sztuki. Inkrustowany panel przedstawiał typowy dla starożytności motyw muzyczny orkiestrę zwierząt: grający na lirze osioł, tańczący niedźwiedź i szakal wybijający rytm na tamburynie. A trzeba pamiętać, że już tysiąc lat przed Abrahamem na religijnych zgromadzeniach i podczas uczt posługiwano się na terenie Babilonii tamburynami. Poświadcza to odnaleziona podczas wykopalisk pieczęć jednej z chaldejskich fot. xtrade władczyń. Tabliczki gliniane z Uruk, które powstały aż na trzy tysiąclecia przed Chr. zawierają znak typowej sumeryjskiej harfy. Posiadała ona kształt czółna. Z tego także okresu pochodzą najstarsze sumeryjskie hymny świątynne i królewskie. W drugim tysiącleciu przed Chr. istniał w Babilonii profesjonalne szkoły muzyczne. Na tabliczkach klinowych z pierwszej połowy drugiego tysiąclecia utrwalono teorię muzyki. Znano wówczas siedem skal muzycznych, z których jedna jest bardzo podobna do naszej skali majorowej. Zapis pierwszego pełnego utwory muzycznego znaleziono natomiast w Syrii, w Ugarit. Datowany na 1400 rok hymn ku czci bogini księżyca Nikkal opatrzony został adnotacją z nazwą interwału. Równie stara jak babilońska jest tradycja muzyczna Egiptu. Wiele instrumentów ze starożytnych czasów przetrwało do dnia dzisiejszego. Są wśród nich harfy, lutnie, liry i trąbki, podłużne flety, piszczałki wycięte z trzciny, bębny, cymbały, dzwonki, grzechotki i kołatki. Stanowią one znakomity materiał porównawczy do studiów nad muzyką dawnych Babilończyków. Początki muzykoterapii Król Dawid, który objął panowanie nad Izraelitami na dziesięć wieków przed Chr., znany jest nie tylko jako świetny władca, ale również jako twórca Psałterza. To jemu tradycja przypisuje 20 21

12 Extra Ecclesia 1/2014 Aktualności całą Księgę Psalmów. Jest to oczywiście tylko tradycja, wiele bowiem psalmów powstało wieki później. Nie można jednak zaprzeczyć, że przynajmniej niektóre z nich sięgać mogą kręgów dworskich czasów Dawida. Natchniony autor opowiada zdarzenie, które psychologowie uznali za biblijne początki muzykoterapii. Saula, którego opuścił Duch Pański, opętał duch zły, zesłany przez Pana (1Sm 16,14). Z pomocą udręczonemu Saulowi przyszedł właśnie Dawid. Potrafił oddalić złego ducha poprzez dźwięki muzyki: Kiedy zły duch zesłany przez Boga napadał na Saula, brał Dawid cytrę i grał. Wtedy Saul doznawał ulgi, czuł się lepiej, a zły duch odstępował od niego (1Sm 16,23). Ta biblijna wzmianka pozwala na konstatację, że starożytni Izraelici doceniali pozytywny wpływ muzyki na ludzką duszę. Poprzez śpiew i muzykę zbliżali się do Boga, wyrażali swe uczucia, integrowali się z narodem i rodziną. Muzyka dnia codziennego Muzyka towarzyszyła Izraelitom w życiu codziennym bardzo często. W Biblii zachowały się opowiadania o pożegnaniu przy muzyce (Rdz 31,27); towarzyszyła ona powracającym do domu po długiej nieobecności (Sdz 11,34); słychać ją było w tle sal biesiadnych, w których odbywano uczty (Iz 5,12). Pieśni śpiewano chętnie przy pracy. Stary Testament wspomina pieśń kopiących studnię (Lb 21,17-18), pieśń stróża (Iz 21,12) czy pieśń tych, którzy wytłaczają winogrona (Jr 25,30; 48,33). W związku z okresem potyczek Izraela z państwami ościennymi, znane są pieśni wojenne (Lb 21,14; Joz 10,13; 2Sm 1,18) i pieśni zwycięstwa (Wj 19,20-21; Sdz 5; Sdz 15,16). W wypadku klęsk wojennych niekiedy układano pieśni na cześć poległych (2Sm 1,19-27). Muzyka świątyni Za czasów Drugiej Świątyni lewici zostali pozbawieni możliwości wykonywania czynności bezpośrednio związanych ze składaniem ofiar. Zajęli się tym kapłani. Wciąż trwa dyskusja co do pochodzenia terminu lewita. Według niektórych badaczy ma on przede wszystkim konotacje etniczne, według innych oznacza spełnianą funkcję. Hebrajski czasownik lwh oznacza kręcić się wkoło, stąd lewita miałby wskazywać na osobę oddaną ekstatycznemu tańcowi, podobnego do tańca derwiszów. Ich służba ograniczała się niemal wyłącznie do wykonywania śpiewów. Proces asymilacji śpiewaków świątynnych z lewitami przebiegał powoli. W większości materiału Księgi Ezdrasza i Księdze Nehemiasza śpiewacy wymienieni są jeszcze oddzielnie od lewitów. Teksty obydwu tych proroków, w których obie grupy utożsamione są ze sobą, stanowią późniejsze glosy, zredagowane przez kronikarza. Według autora Pierwszej Księgi Kronik (1Krn 16,4-6) to król Dawid wyznaczył lewitów do przewodzenia śpiewom. Głowy trzech rodzin śpiewaków, Asafa, Hemana i Judutuma, należały do pokolenia Lewiego (1Krn 6,18.32). Izraelskie rytuały religijne związane są z muzyką. W święto Paschy, gdy kolejne grupy pielgrzymów wchodziły na dziedziniec świątynny, by złożyć ofiarę, zamykano bramy świątyni i rozlegał się szofar. Kapłani stali w uporządkowanych szeregach, trzymając w ręku złote i srebrne naczynia przeznaczone na zebranie krwi baranków. Pielgrzymi zabijali swe ofiary, wypełniając krwią naczynia kapłanów, którzy przelewali ją z jednego naczynia do drugiego, podając sobie nawzajem aż do kapłana stojącego najbliżej ołtarza, który wylewał nań dostarczaną mu krew. Wszystko to przy akompaniamencie dźwięków rogu i świewów lewitów. fot. puddleduck W związku z Początkiem Roku psalmista zachęca: Dmijcie w róg na nowiu, podczas pełni, w nasz dzień uroczysty, bo to jest ustawa w Izraelu, przykazanie Boga Jakubowego (Ps 81,4-5). Po każdej z sekcji odmawianych błogosławieństw rozlegał się dźwięk rogu ku chwale Jahwe. Właśnie gra na rogu stanowi zasadniczy rytuał Rosz Ha-Szanah. Bałwochwalczy kult złotego cielca podczas wędrówki Izraelitów ku ziemi obiecanej leży u podstaw zakazu używania rogów cielca. Często były to rogi zakrzywione, co symbolizować miało niski pokłon człowieka przed Bogiem, któremu jest podporządkowany. Jeden z midraszów opowiada o skutkach dęcia w róg: Rabbi Jozjasz powiedział: Jest napisane: Szczęśliwy jest lud, który umie grać na trąbie (Ps 89,16). Czyż narody świata nie wiedzą, jak grać na trąbie? Mają przecież wiele rogów, syren i trąb, a jest powiedziane: Szczęśliwy lud, który umie grać na trąbie. Oznacza to, że Izrael jest ludem, który wie, jak zwyciężyć Stwórcę grą na rogu, tak, aby powstał ze swojego tronu sędziowskiego i zasiadł na tronie miłosierdzia, i napełnił się miłosierdziem dla nich, i zamienił sąd na miłosierdzie (Leviticus Rabba 29.4). U podstaw świętowania pierwszego dnia każdego miesiąca (księżycowego) leży Boży nakaz zapisany przez autora Księgi Liczb: Również w wasze dni radosne, w dni święte, na nowiu księżyca, przy waszych ofiarach całopalnych i biesiadnych będziecie dąć w trąby; one będą przypomnieniem o was przed Panem. Jam jest Pan, Bóg wasz (Lb 10,10). Święto to, zwane Rosz Hodesz, czyli Początek Miesiąca, podobne jest w swych rytuałach do dnia szabatu, jednak związane ze złożeniem dodatkowych ofiar. Muzyka niebios Zdarzało się, że prorocy izraelscy głosili swoje wyrocznie przy dźwiękach muzyki. Samuel oznajmił Saulowi: napotkasz gromadę proroków zstępujących z wyżyny. Będą mieli ze sobą harfy, flety, bębny i cytry, a sami będą w prorockim uniesieniu (1Sm 10,5). Muzyka bowiem pomagała w stworzeniu klimatu otwarcia na działanie Ducha Bożego. Był tego świadom Elizeusz, gdy nakazywał: Teraz przyprowadźcie mi harfiarza (2Krl 3,15). Gdy ten grał na strunach, spoczęła na Elizeuszu ręka Pana. Czy muzyka będzie wybrzmiewać w niebiosach? Ewangelista Jan jest przekonany, że tak: I usłyszałem z nieba jakby głos mnogich wód i jakby głos wielkiego gromu. A głos, który usłyszałem, brzmiał, jak gdyby harfiarze uderzali w swe harfy. I śpiewają jakby pieśń nową przed tronem (Ap 14,2-3). Nie można chyba sobie wyobrazić niebiańskiej liturgii bez muzyki, jakkolwiek by ją rozumieć. Co znaczy być radykalnym Rozmowa z Wojciechem Cejrowskim Wychował się Pan na Kociewiu gdzie wiara i pracowitość to wartości bardzo istotne. Czy istnieją jeszcze we współczesnej Polsce te wartości? Czy Pana zdaniem są możliwości kompromisu w kwestiach moralnych? To są dwa osobne pytania. Wiara i pracowitość owszem istnieją w Polsce, ale są chwilowo w odwrocie. Zatrudniam pracowników. Szukam wśród młodzieży. Moje ostatnie doświadczenia są złe nie mam kłopotu ze znalezieniem wierzących katolików, ale już z pracowitością jest kłopot. Kiedy zatrudniam starsze osoby, nigdy nie pada pytanie o to ile zarobią tort dzielimy dopiero po jego wyprodukowaniu i sprzedaniu. Ten tort jest naszym wspólnym dziełem komercyjnym sukcesem lub porażką. Kiedy zaś zatrudniam kogoś młodego, to rozmowa zaczyna się od tego ile on dostanie na rękę i na jakich zasadach. Jeszcze się nie wykazał, czy cokolwiek potrafi, ale od razu stawia żądania. Większość młodych chciałaby etat i pensję. Starzy pracują o wiele lepiej od młodych. To nie jest wina młodych, ale jest to ich cecha. Nikt ich nie nauczył porządnej roboty, nigdy nie byli głodni, a ponadto wychowano ich w systemie konsumpcyjnym, czyli praca dla nich nie jest wartością samą w sobie, a jedynie źródłem pieniędzy na konsumpcję. Firma w której pracują też nie jest dobrem jako takim, wartością, którą się buduje i rozwija, a jedynie źródłem zatrudnienia. I większość młodych, których zachęcam do tego, by pozakładali własne firmy, woli jednak pracować u kogoś. Moje pokolenie wolało na odwrót samodzielnie, niezależnie, na swoim i za swoje. A co do kompromisu w kwestiach moralnych, to istnieje on w niektórych miałkich i niespójnych systemach filozoficznych, na przykład w obecnym europejskim liberaliźmie, który dopuszcza wszystko u wszystkich, także rzeczy wzajemnie sprzeczne tolerancja religijna świeckiego państwa dla muzułmanów, ale Fot. arch. Wojciech Cejrowski 22 23

13 Extra Ecclesia 1/2014 turystyka turystyka Extra Ecclesia 1/2014 jednocześnie zakaz noszenia muzułmańskich chust w państwowej szkole. Spójne systemy filozoficzne takie jak na przykład rzymski katolicyzm nie dopuszczają kompromisów w kwestiach moralnych. Jeśli życie jest wartością, to nie wolno zabijać więźniów, starców, osób chorych, osób poczętych i żywych, ale jeszcze nienarodzonych. Kompromis w kwestiach moralnych w moim systemie wartości jest wykluczony tylko wtedy, gdy go nie ma, mogę zaufać lekarzowi, że mi pochopnie nie odłączy kroplówki, prawda? Tylko wtedy, a w każdym innym, kompromisowym systemie, zaczyna się myślenie, że może warto odłączyć moją kroplówkę po to aby moje nerki i wątroba poszły na części zamienne dla kilku innych osób, bo to... moralnie lepszy rachunek niż jedno istnienie ludzkie podtrzymywane kroplówką. Jak Pan widzi, moralne kompromisy mają krótkie nogi dzisiaj zgodzi się Pan na coś, co Pana nie dotyczy, a jutro to Pan się zacznie bać lekarza gmerającego przy Pańskiej kroplówce, lub... przy Pańskiej żonie w ciąży, bo polityka państwa zezwala na jedno dziecko, a każde następne jest antypaństwowe i trzeba je zabić zanim się urodzi. Ten ostatni drastyczny przykład to nie jest teoria filozoficzna, tylko codzienna praktyka w Chinach, gdzie przemocą zabija się miliony dzieci rocznie. Pan sobie poszuka zdjęć w internecie. A potem proszę się zastanowić nad tym czy warto w sprawach moralnych ponosić koszt kompromisów. Bo z Chinami zawarliśmy kompromis oni są mordercami na masową skalę, a my robimy z nimi interesy, jakby byli normalnymi biznesmenami Czy w Polsce można obecnie stworzyć jednolity obraz katolika? A po co? W katolicyźmie mamy być odrębnymi jednostkami, indywidualnościami, a nie masą. Jednolite obrazy, to kategorie marksistowskie, lewactwo, unifikacja europejska i tem podobne szataństwa. Katolicyzm to uszanowanie odrębności jednostki (odrębności od pozostałych jednostek w danej grupie), uszanowanie jej suwerenności, inności. Ergo: jednolity obraz katolika byłby zaprzeczeniem katolicyzmu. Życiorys: Podróżnik, poszukiwacz ginących plemion Amazonii osobowość telewizyjna popularny dziennikarz radiowy artysta kabaretowy (sam o sobie mówi: jestem komediant) pisarz i publicysta satyryk gorący krytyk biurokracji i socjalizmu, krytyk muzyczny (wc: jestem po prostu osłuchany) fotografik...a z zawodu cieśla. Cokolwiek robi zawsze z pasją. Jest gorący, ostry, wyrazisty i do szpiku kości bezkompromisowy dla jednych to zaleta, dla innych największa jego wada. Szczodry w krytyce. Oszczędny w pochwałach Co to znaczy być radykalnym katolem? Jezus był radykałem, nie ściemniał, nazywał rzeczy po imieniu, mowa jego była prosta: taktak, nie-nie. Doktryna Jezusa była bardzo radykalna wtedy i jest radykalna dzisiaj. Dlatego Kościół Katolicki ma co roku tysiące męczenników za wiarę. Katolików zabija się za przekonania religijne! Moje poglądy w sprawach doktrynalnych się nie zmieniają, bo doktryna Kościoła jest niezmienna. Z tymi samymi poglądami co dziś, trzydzieści lat temu nie byłem radykałem, a teraz jestem. Dlaczego? Świat zdziczał. Coraz więcej dzikusów dookoła. Kiedyś byli na marginesie, dziś siedzą w Sejmie facet z torebką, facet ze gumowym siurkiem jako elita narodu. Fuj! Wolę być radykałem. Zresztą radykalizm to nic złego, to raczej cecha, a nie wada. Idzie Pani do lekarza, a on mówi: poprzednia kuracja nie przyniosła efektów, zastosujemy radykalne metody. Czy ma mu Pani za złe? Na- Fot. arch. Wojciech Cejrowski rzędzia dobiera się stosownie do okoliczności. Kiedy dobre słowo nie skutkowało, moja babcia sięgała po pasek. Mądra babcia. Cześć Jej pamięci! Świat zrobił się rozmemłany, ludzie ukrywają, kim są, wstydzą się przyjmować jasne stanowiska dlatego wylądowałem na pozycji radykała. Inni zmienili swój język i dostosowali sformułowania, a ja po staremu mówię, że aborcja to zbrodnia z premedytacją, a nie zabieg. Zbrodnia, w której uczestniczy matka. Wszyscy uczestnicy tej zbrodni to dzieciobójcy. Za zabójstwo z premedytacją powinni być ukarani ciężkim więzieniem. Kiedyś nazwanie aborcji zbrodnią to była definicja, dzisiaj to jest radykalna ocena. A aborcja jest przecież wciąż taka sama. Co się więc zmieniło? Świat zdziczał. Pytam o to, bo chciałabym wiedzieć, czy postawił Pan sobie za cel rozpropagowywanie rzymskiego katolicyzmu i przestrzeganie Polaków Fot. arch. Wojciech Cejrowski Fot. arch. Wojciech Cejrowski przed innymi religiami, i najlepszym do tego narzędziem są media? Media są takim samym narzędziem jak każde inne niekoniecznie najlepszym. Świadectwo mamy dawać całym swoim życiem, każdym naszym czynem, a zatem nawet kiedy jestem w toalecie, to mam pozostać katolikiem i nawet tam dawać dobre świadectwo. Katolik zostawia czysty kibel, nawet gdy go nikt nie obserwuje. Katolik nie przeklina, nawet gdy go nikt nie słucha. To są uniwersalne zasady i nieważne, czy w mediach takich jak telewizja, czy takich jak woda w łazience. Ma pan wśród przyjaciół i znajomych księży katolickich? Bardzo wielu. Jeśli tak, to z jakimi reakcjami z ich strony Pan się spotyka. Jak reagują na Pana poglądy? Czy mówią, że robi Pan dobrą robotę? Zależy od roboty. Czasami moja robota ich w ogóle nie interesuje, bo ja się głównie zajmuję prowadzeniem interesów, a to księdza może interesować w wąskim zakresie od strony konfesjonału: czy jestem kapitalistą etycznym? A zatem, kiedy spotykam się z moimi kumplami księżmi, to raczej nie gadamy o mojej robocie, tylko o sprawach Kościoła, Ojczyzny i o prywatnych. Czy żyje Pan zgodnie z Dekalogiem? Żyję. I chodzę też często do spowiedzi. To właśnie częsta spowiedź pozwala żyć w zgodzie z Dekalogiem. Częsta, podkreślam, częsta i regularna spowiedź stawia człowieka do pionu i pozwala pion utrzymać. Staram się sobie nie ufać. Mam sumienie, modlę się, ale dobrze jest, kiedy ksiądz mi regularnie zagląda pod maskę i robi rutynowy przegląd silnika. Nie myśli Pan czasem, że jednak za dużo wymaga? Od innych, ale i od siebie? Od siebie nie. Od innych... tak. Dziś świat uczy bylejakości, więc ludzie często nie rozumieją, po co wymagam jakości przecież wystarczy byle jak, panie Cejrowski. Wystarczy byle jak

14 Budowa i remont Extra Ecclesia 1/2014 Ogrzewanie kościołów Wodnej Na temat ogrzewania napisano już chyba tomy podręczników, a opinii na ten temat jest tak wiele, jak wielu jest publikujących. W Polsce wszyscy znają się już na polityce, marketingu, medycynie, teologii, a ostatnio również na ogrzewaniu kościołów. Jaka jest jednak prawda? Czy należy ogrzewać świątynie? Coraz częściej w naszych świątyniach montuje się różne systemy grzewcze. Nie jest to fanaberia duchownych, parafian, ale wymóg czasów. W każdym miejscu szukamy, może nie maksymalnego komfortu, ale odpowiednich warunków do egzystencji. Wybór systemu zależy od wielu czynników takich jak mikroklimat danej świątyni, jej uwarunkowania historyczne czy możliwości finansowe lokalnej społeczności. Musimy pamiętać, że kościół to Dom Boży. Rzetelność artykułu wymaga racjonalnego potraktowania zagadnienia. Czy zatem ogrzewać Kościół? Wypowiedział się na ten temat II SYNOD DIECEZJI LUBELSKIEJ ( ) w punkcie 264 możemy przeczytać: Duszpasterze winni zadbać o odpowiednie ogrzewanie kościołów. Pytanie powinno więc być zatem inaczej postawione: jaki system ogrzewania zapewni z jednej strony maksymalny komfort uczestnikom Eucharystii, z drugiej zachowa wymagane standardy bezpieczeństwa świątyni. Duchowni, czy też rady parafialne, boją się firm, których nie znają, które mają rozwiązania dedykowane szerokiemu odbiorcy. W wielu opracowaniach możemy spotkać wyliczenia dotyczące temperatury, wpływu ogrzewania na dobra kultury, dzieła sztuki, etc. Dość często spotykamy się też z opinią, że kiedyś nie było ogrzewania, a ludzie się modlili, przychodzili na Eucharystię i nikt nie narzekał, że jest zimno. Jest w tym prawda. Idąc jednak dalej tym tokiem rozumowania, kiedyś nie było telewizji, samochodów, telefonów komórkowych i radia... Dobrze byłoby liczyć na lojalność parafian także w zimie. Zdarza się jednak coraz częściej, że w nieogrzewanych świątyniach zimą fot. fieryn frekwencja jest znacznie mniejsza niż latem. Czy to oznacza, że wspólnota opuszcza niedzielną Eucharystię ze względu na chłód? Bynajmniej. Świat poszedł do przodu, duża część gospodarstw domowych dysponuje nawet nie jednym, a kilkoma samochodami. Szczególnie w miejskich parafiach, gdzie w bliskim sąsiedztwie zlokalizowanych jest więcej świątyń, ludzie zwyczajnie wybierają te, w których warunki temperaturowe są korzystniejsze. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów i systemów zapewniających ogrzewanie świątyń. O niecodziennym projekcie możemy przeczytać na stronie internetowej Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. W parafii Parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jaworznie w 2011 na dachu Kościoła zamontowano Instalację fotowoltaiczną. Do jej powstania wykorzystano 312 modułów fotowoltaicznych o wysokiej sprawności, sięgającej ok.14,8 proc. Dzięki temu promieniowanie słoneczne przekształcane jest w energię elektryczną, a napięcie stałe występujące na zaciskach modułów, zamieniane jest w napięcie przemienne 230V. To z kolei umożliwia wykorzystanie produkowanej energii do zasilania odbiorników służących oświetleniu czy ogrzewaniu. Nadmiar energii elektrycznej produkowanej przez zamontowaną na dachu budynku Sanktuarium, instalację fotowoltaiczną docelowo miał być wykorzystany w sieci elektroenergetycznej jednego z dystrybutorów. Była to pierwsza w regionie i jedna z nielicznych w kraju metoda oszczędzania energii elektrycznej i cieplnej z korzyścią dla środowiska. Takie rozwiązanie było możliwe dzięki przeznaczeniu na ten cel ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki reklama k o m p l e t n e s y s t e m y o g r z e w a n i a p o d ł o g o w e g o w Katowicach dotacji w wysokości 283 tys. zł i preferencyjnej pożyczki sięgającej blisko 536 tys. zł. Pozostałe koszty stanowić miały wkład własny inwestora. Nie wszystkie jednak parafie stać na takie rozwiązanie. Co w przypadku jeżeli świątynia jest zabytkowa, jak na przykład w wielu kościołach na Warmii i Mazurach. Zbudowane często z czerwonej cegły kościoły Warmii i Mazur bez względu na porę roku zachowują chłodne wnętrza, szczególnie dotkliwe w okresie zimowym. Jak podają lokalne media, tam zakładane są nowoczesne systemy grzewcze, które wykorzystują ciepło wód geotermalnych i pompy ciepła. Jak to działa? Poza świątynią wywiercane są bardzo głębokie otwory sięgające 100 m. Rury przeprowadzają ciepłą wodę do kościoła, gdzie zostaje zamontowane ogrzewanie. Powierzchnia świątyń jest często dodatkowym aspektem, który wzbudza w nas lęk przed ogrzewaniem. Ogrzewanie czy też wentylacja kościołów jest trudnym wyzwaniem, chociażby ze względu na konstrukcję, grubość murów, liczbę naw, różne rodzaje sklepień, czy też duże powierzchnie okien. Wszystko to można oczywiście odpowiednio zaprojektować, jednak trzeba to uwzględnić na etapie projektu. Duszpasterz posiadający znikomą wiedzę w zakresie ogrzewania, w obliczu tego problemu staje się często bezradny. Nie znając dogłębnie zagadnienia, jesteśmy bardziej podatni na sugestię, urok osobisty, czy raporty, których nie jesteśmy w stanie zweryfikować. W wolnych chwilach należy więc czytać fachową literaturę, drążyć temat, zadawać pytania. Celem artykułu nie jest wskazanie uniwersalnego sposobu ogrzewania kościołów, bo takiego zwyczajnie nie ma. Każda świątynia jest inna, zbudowana z innych materiałów i posiadająca inny zbiór dóbr kultury czy wiary. W kolejnych odsłonach dotyczących zagadnienia ogrzewania kościołów będziemy prezentowali inne rozwiązania ze wskazaniem na rodzaj świątyni w jakiej może zostać zastosowany. Wracając jednak do początku, przed podjęciem decyzji o wyborze, niezbędne może się okazać, uprzednie skonsultowane swojego pomysłu z Kurią Diecezjalną. Jak podkreślał jednak Synod, to do rządcy kościoła należy dbanie o właściwą konserwację i zabezpieczenie pomieszczeń i urządzeń kościelnych przed zniszczeniem. article/78-archiwum/5930-ogrzewanie-i-wentylacjakosciolow-nawiew-wskazany ualnosci/231-ekologiczny-prad-z-dachu-kosciola- oszczedza-srodowisko html?ticaid=112c5f&_ticrsn=3 ul. Annopol 4A, Warszawa T: +48 (22) , F: +48 (22) comap@comap.pl, COMAP BIOFLOOR reklama prasowa 175x122 v2.indd :56:

15 Extra Ecclesia 1/2014 Budowa i remont Aktualności Extra Ecclesia 1/2014 KUCHNIA na miarę, czyli urządzamy kuchnię zgodnie z zasadami ergonomii inż. Anna Stefko fot. arch. Anna Stefko fot. arch. Anna Stefko fot. Jon Sulivan fot. pdphotaorg Choć trudno w to uwierzyć, to każdego roku spędzamy w kuchni aż cały miesiąc! By zaoszczędzić czas i energię, wystarczy odpowiednio, czyli zgodnie z zasadami ergonomii, urządzić kuchnię. W tym celu warto wcześniej zaplanować, gdzie umieścić zlewozmywak, a gdzie ustawić lodówkę. Każdego dnia ponad 30 razy podchodzimy do stołu, 80 razy otwieramy i zamykamy szuflady i drzwi szafek, a na blacie roboczym i w zlewozmywaku wykonujemy ponad 50 czynności. Co zrobić, by wszystkie te prace nie powodowały zmęczenia, bólu nóg, kręgosłupa i oczu? Rozwiązanie jest proste: kuchnia musi być urządzona zgodnie z zasadami ergonomii. Czym jest ergonomia? Jest dziedziną nauki,zajmującą się przystosowaniem miejsca pracy do możliwości i warunków człowieka. Pozwala ona skrócić czas pracy i zmniejszyć obciążenia z nią związane. Ergonomia w kuchni polega na takim rozmieszczeniu sprzętów i mebli, by z nich wygodnie korzystać. Biorąc pod uwagę powyższe informacje, istotnymi kwestiami do ustalenia są: Pierwsza zasada ergonomii w kuchni Prawidłowa kolejność W kuchni wykonujemy wciąż te same czynności, a ich kolejność jest zazwyczaj taka sama. Po przyjściu ze sklepu, wkładamy żywność do lodówki i szafek, potem przygotowujemy posiłek, myjąc i obierając warzywa, krojąc mięso i stopniowo przenosimy się w stronę płyty kuchennej. Jeśli to możliwe, zaplanujmy miejsce na lodówkę przy wejściu do kuchni. Dalej powinna znaleźć się linia szafek z blatem roboczym (o długości co najmniej cm), zlewozmywak, potem znowu blat roboczy (o podobnej długości) i na końcu piekarnik oraz kuchenka (gazowa/czy elektryczna). W strefie ze zlewozmywakiem, w szafkach powinno znaleźć się miejsce na naczynia przydadzą się np. głębokie szuflady z segregatorami na talerze i płytsze, z miejscem na sztućce. W pobliżu płyty kuchennej i piekarnika powinniśmy mieć miejsce na garnki oraz wszelkie widelce, łyżki i noże, które przydadzą się do mieszania i siekania. Wyposażenie oraz urządzenie tak dobrze zaplanowanej kuchni wymaga pomocy specjalistów m.in. ze studia kuchennego, architektów którzy przygotują projekt dostosowany do wymiarów kuchni klienta. Kupowanie gotowych szafek o typowych rozmiarach oznacza wprawdzie znacznie mniejsze wydatki, ale za to grozi zrujnowaniem misternego planu i pożegnaniem z zasadami ergonomii w kuchni. Wystarczy, że w naszej kuchni np. dwie typowe szafki, w których planowaliśmy miejsce na garnki, nie zmieszczą się między zlewozmywakiem a płytą (te elementy trudno przestawiać, bo wymagają podłączenia do istniejącej już instalacji wodociągowej, do odpływu, do prądu i ewentualnie do gazu). Firmy wykonujące zabudowę na wymiar też posługują się standardowymi szafkami, ale oferują większy wybór rozmiarów oraz wykonywanie nietypowych elementów, tzw. Kuchnie na wymiar. Druga zasada ergonomii w kuchni Odpowiednia wysokość W zabudowie kuchennej istotna jest nie tylko szerokość, ale i wysokość szafek. By można było reklama wygodnie pracować, blat kuchenny powinien znajdować się na wysokości cm. To dane sprawdzone dla osób o wzroście 165 cm, niższe lub wyższe muszą się ratować regulacją wysokości nóżek szafek (a co za tym idzie, doborem odpowiedniej wysokości cokołów) oraz wyborem cieńszego lub grubszego blatu. Należy pamiętać, że wysokość szafek jest zestawiona z wysokością sprzętu AGD, dlatego nie polecamy dokonywanych na własną rękę eksperymentów z wysokością kuchennej zabudowy. Warto też zastanowić się na jakiej wysokości zamontujemy górne szafki. Proponuje się, by przestrzeń między szafką a blatem wynosiła ok cm. To umożliwi wygodną pracę, a jednocześnie pozwoli sięgać bez pomocy np. drabinki czy krzesła po najwyżej umieszczone rzeczy. Istnieją, oczywiście, takie rozwiązania pozwalające ściągnąć na dół górną szafkę, ale są one dostępne u niewielu wytwórców mebli kuchennych i oczywiście kosztowne. Czasem jednak bez pomocy drabinki w kuchni się nie obejdzie, producenci niekiedy swobodniej, niż szafek dolnych, traktują formę i wymiary górnych, których nie ograniczają wymiary sprzętu AGD. W niektórych wersjach wyposażenia kuchni górne szafki są bardzo wysokie i np. montuje się je do sufitu. Zastosowania drabinki wymagają również modne ostatnio kuchenne szafy gospodarcze, wykorzystujące całą przestrzeń między podłogą a sufitem. Zyskujemy dzięki nim sporo miejsca do przechowywania żywności i naczyń. 28

16 Zarządzanie Administracja Extra Ecclesia 1/2014 Konieczną inwestycją było wykonanie brukowanych dróżek i ścieżek, schodów w poszczególnych częściach cmentarza dla bezpiecznego poruszania się między sektorami i grobami. Administrowanie cmentarzem Cmentarz położony przy kościele parafialnym to wielkie udogodnienie dla duszpasterzy i wiernych, ale także większe zobowiązania. Jakie dodatkowe obowiązki wiążą się z utrzymaniem i administracją cmentarzem? Cmentarz, taki jak nasz, położony tuż przy kościele stwarza okazję do częstszych odwiedzin przez wiernych, do częstej modlitwy, ułatwia częstsze porządkowanie grobów i ich otoczenia. Cmentarz często odwiedzany przez starszych, zachęca młodzież i dzieci do naśladowania zachowań dorosłych oraz szacunku dla tego miejsca. Takie położenie umożliwia lepszy nadzór nad tym co się dzieje i wręcz uniemożliwia zachowania niewłaściwe (dewastacje, kradzieże itp.). Kontenery przeznaczone na odpady cmentarne stanowią, niestety, zachętę dla nieuczciwych przyjezdnych do pozbywania się swoich odpadów komunalnych. Wzrastają więc koszty związane z wywozem śmieci. Dość uciążliwy i niemal nieustanny nadzór, stanowi kolejny problem dla administratora, ale rekompensuje to bliskie położenie obiektu. fot. Krzysztof Ożóg Jakie sezonowe prace musi rokrocznie przeprowadzać zarządca cmentarza? Regularne wywożenie odpadów komunalnych, (częstsze w okresach przedświątecznych, wiosną itp.), troska o drzewostan (przycinanie konarów drzew), regularny przegląd i remonty murów oporowych, bram i stanu ogrodzenia itd. Dość częste przypominanie i ogłaszanie konieczności regulowania opłat cmentarnych, rezygnacji z miejsc pochówku, by można je wykorzystać ponownie. Co Ksiądz, jako proboszcz parafii z cmentarzem mógłby poradzić innym księżom, którzy po raz pierwszy obejmą w tym roku placówki z cmentarzami, aby uniknęli zaniedbań i ich przykrych konsekwencji w związku z nowymi obowiązkami? Z mojego doświadczenia i z rozmów i doświadczonymi proboszczami wiem, że pierwszą czynnością po objęciu parafii z cmentarzem wyznaniowym jest sprawdzenie inwentaryzacji, zapoznanie się położeniem cmentarza oraz zwyczajów panujących w parafii. Przejęcie administrowania nie jest początkiem, ale kontynuacją dzieła poprzedników. Można go modyfikować, ulepszać, ale przede wszystkim należy go doskonale poznać. Jest Ksiądz Proboszczem górskiej parafii. Jakie dodatkowe utrudnienia w zarządzaniu cmentarzem powoduje podłoże, ukształtowanie terenu? reklama fot. Krzysztof Ożóg Ukształtowanie terenu stawia nowe, niespodziewane zadania. W naszej Górskiej parafii problemem są mury oporowe (występują znaczne różnice poziomów między sektorami), ich stan techniczny, odwodnienie i niszczący klimat (bardzo duże opady śniegu). Jeśli chodzi o tzw. czynnik ludzki, wprowadzenie opłat, których tu nie znano, zostało przyjęte ze zrozumieniem, gdyż poprawił się znacznie porządek i stan techniczny. Opłaty są najniższe z możliwych i nie pokrywają kosztów utrzymania cmentarza. Jako cmentarz wyznaniowy, jest dofinansowywany z ofiar wszystkich wiernych, których jest własnością i którym służy. fot arch Jerzy Kiera. Jakie prace zdążył już wykonać Ksiądz Proboszcz na cmentarzu podczas swojej posługi w Koniakowie? Pierwszym zadaniem było wykonanie inwentaryzacji cmentarza, której w ogóle nie było. Przez pierwszy rok prosiliśmy o postawienie prostych krzyży z tabliczkami kto gdzie spoczywa. Na wielu starych grobach nie było żadnych oznaczeń. Po roku zostały skrupulatnie spisanie miejsca pochówku, cmentarz został podzielony na sektory, rzędy i nadano numer poszczególnym miejscom pochówku (np. A I 5 sektor A, rząd pierwszy, grób piąty). Według tej zasady łatwo zapisać, odszukać i przekazać informację zakładowi pogrzebowemu. Sektory otrzymały trwałe tabliczki. Następnym etapem było utworzenie ksiąg cmentarnych: pochówku i opłat. W przejętej przeze mnie parafii nie było żadnych opłat cmentarnych, a z powodu braku ksiąg nie było gdzie odnotować tego faktu. Dziś łatwo zaprojektować i wykonać wzór prostego pokwitowania. 30

17 Udana inicjatywa Zarządzanie Administracja Extra Ecclesia 1/2014 katolików świeckich Jednym z podstawowych filarów kształtujących rozwój duchowy człowieka, jego osobowość i charakter jest szkoła. To ona wraz z rodziną i Kościołem współtworzy najbardziej wartościowe środowisko do wzrostu i dojrzewania młodego człowieka, bez niej nie byłoby świadomej tożsamości narodowej i polskiego ethosu. Najkorzystniejsza sytuacja to ta, w której nie ma sprzeczności aksjologicznej i światopoglądowej pomiędzy wychowaniem w domu rodzinnym a nauką w szkole i nauczaniem Kościoła. Niestety w dzisiejszych czasach zaburzenie relacji pomiędzy tymi trzema filarami edukacji i wychowania jest coraz powszechniejsze. Szczególnie niebezpieczny konflikt narasta pomiędzy szkołą a tradycyjnym wychowaniem w rodzinie. Specyficzna moda rozszerzająca się wśród uczniów szkół wielkomiejskich na wypisywanie się z lekcji religii i sabotowanie organizowanych przez katechetów okolicznościowych eucharystii, jest najlepszym dowodem kierunku zmian. Można oczywiście rozdzierać szaty i ubolewać, krytykując nowe pokolenia naszych Rodaków, ale można także podjąć działania i starać się to zmienić, chociażby w swojej Małej Ojczyźnie. W 2005 roku w Lublinie, jednym z najpiękniejszych polskich miast, które zachowało wiele elementów dawnej świetności, zarówno w postaci nienaruszonej wojną architektury, kultury, jak i posiadającej ciągłość dziejową inteligencji, zapadła decyzja o powołaniu Gimnazjum Śródziemnomorskiego i Śródziemnomorskiego Liceum Ogólnokształcącego im. św. Dominika Guzmana. Inicjatorami założenia tych szkół są profesorowie i absolwenci Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, z Dorotą i Jackiem Gołębiowskimi na czele. Główny cel przyświecający założycielom, to utworzenie nowoczesnej szkoły, otwartej na świat, a jednocześnie głęboko świadomej własnej tożsamości i piękna chrześcijańskiej kultury, z której wyrasta całe europejskie dziedzictwo. Ta piękna idea została zrealizowana wraz z początkiem roku szkolnego 2006/2007. Siedzibą szkoły stała się przestronna kamienica z roku 1880, która po generalnym remoncie, pod czułym okiem miejskiego konserwatora zabytków, powróciła do dawnego blasku. Lokalizacja na terenie Starego Miasta, przy ulicy Kowalskiej, w pobliżu zamku królewskiego i najcenniejszych zabytków miasta, stwarza niepowtarzalne warunki do prowadzenia lekcji wśród Jagiellońskiej scenerii. Cechą charakterystyczną szkoły są szerokie kontakty zagraniczne i częste wizyty profesorów, dyplomatów, muzyków i innych wybitnych osobistości z wielu państw (Hiszpania, Chile, Argentyna, Meksyk, Peru, Urugwaj, Ekwador, Stany Zjednoczone, Japonia, Australia, Belgia, etc). Ten niezwykle ważny element kształcenia, pozwalający na nabywanie umiejętności posługiwania się językami obcymi, jak i poszerzania wiedzy uczniów o świecie współczesnym, rozwija się dynamicznie dzięki kontaktom uzyskanym za pośrednictwem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, który sprawuje nad szkołami patronat naukowy, a także dzięki inicjatywom Instytutu Hiszpańsko-Polskiego, mieszczącego się w murach szkoły. W szkole młodzież uczy się obowiązkowo języka angielskiego i języka hiszpańskiego, dodatkowo istnieje możliwość wyboru języka włoskiego i francuskiego. Praktyczną naukę języków, oprócz wizyt gości, zapewniają wyjazdy edukacyjne (Belgia, Francja, Wielka Brytania) oraz zajęcia w szkołach językowych (Hiszpania, Malta). W szkole odbywają się także anglojęzyczne warsztaty tematyczne z młodzieżą ze Szwecji i Izraela. Od przyszłego roku rozpoczną się zajęcia wakacyjne dla dzieci polskich emigrantów, którym przybliżać będziemy historię i kulturę Polski oraz dziedzictwo, tak blisko związanego z Lublinem, świętego Jana Pawła II. Opiekę duchową nad uczniami sprawują Ojcowie Dominikanie wspierani przez księdza Prefekta Mirosława Matusznego, który poza lekcjami katechezy, zachęca młodzież do poznawania języka i kultury włoskiej. Przesłaniem Katechetów jest pokazanie uczniom, iż Ewangelia i nauczanie Kościoła, to skarbnice darów Bożych, niezbędnych człowiekowi do życia w pełni szczęścia, a nie ciasny gorset nakazów i zakazów ograniczających wolność. Ich dobry kontakt z młodzieżą owocuje prawie stuprocentową frekwencją na rekolekcjach oraz na pielgrzymkach maturzystów, a także identyfikowaniem się ze wspólnotą Kościoła. Obydwie szkoły realizują atrakcyjny program naukowo wychowawczy, który zapewnia indywidualizację nauczania i stałą opiekę nauczycieli, roztaczaną zarówno nad wybitnymi uczniami, jak i nad tymi, którzy potrzebują wsparcia i ukierunkowania, by jak najlepiej rozwinąć swoje zdolności. W liceum nie ma klas profilowanych. Uczniowie w drugiej klasie wybierają trzy rozszerzenia, zgodnie ze swoimi zainteresowaniami oraz z wymogami uczelni, na której będą kontynuować naukę. W momencie podjęcia decyzji o zmianie kierunku studiów, uczeń nie musi zmieniać klasy lub szkoły, koryguje jedynie wybór przedmiotów, które realizuje w rozszerzeniu. Sprawdzonym sposobem nauczania jest pozytywne motywowanie młodzieży do nauki i wzmacnianie ich wiary we własne siły w atmosferze życzliwości. Rodzinna atmosfera szkoły jest jej dodatkowym atutem. Małe osobowe klasy i zajęcia w godzinach sprzyjają przyswajaniu wiedzy. Kadra nauczycielska jest wysoko wykwalifikowana i stanowi zgrany zespół, traktujący swoją pracę, jako misję i powołanie. Poczucie odpowiedzialności i troska o duchowy rozwój i patriotyczne wychowanie ucznia, jest standardem w pracy szkolnej. Potwierdziły to znakomite wyniki zewnętrznej ewaluacji przeprowadzonej przez Lubelskiego Kuratora Oświaty. Rekrutacja do szkół odbywa się każdego roku od lutego do końca maja. Informację o szkole przekazują media, uczestniczymy także w Targach Edukacyjnych w Lublinie. Najbardziej wdzięcznym źródłem informacji o szkołach są zadowoleni z nich uczniowie i ich rodzice. Wiele rodzin ma w naszej szkole kilkoro dzieci, z czego jesteśmy szczególnie dumni. Rodzice, oddając dziecko do naszej szkoły, mają pewność, iż nie będzie sprzeczności wychowawczej pomiędzy domem, a szkołą. Ścisła współpraca z Rodzicami gwarantuje uczniom dobre wykształcenie i wychowanie oraz daje poczucie własnej wartości i tożsamości. Szkoły prowadzone są przez "Prosperidad" Sp. z o.o. Organem wykonawczym i reprezentacyjnym jest Zarząd, który czuwa nad realizacją projektu opracowywanego w szczegółach na każdy rok szkolny, odpowiada też za budżet szkół, jego planowanie i rozliczanie. Organem nadzorującym pracę Zarządu jest Rada Nadzorcza. Zarząd powołuje Dyrektora szkół, który sprawuje pieczę nad realizacją programów nauczania i wychowania, jest też Przewodniczącym Rady Pedagogicznej. Dodatkowe organy wspierające to Rada Naukowo-Programowa powoływana przez Zarząd oraz Rada Rodziców. Nad realizacją programu wychowania czuwa Zespół Wychowawców wspierany przez Pedagoga i Katechetów. Właściciele: mgr Dorota Gołębiowska absolwentka Wydziału Teologii KUL, specjalizacja mass media, oraz studiów podyplomowych Zarządzanie Oświatą. Wieloletni pracownik oświaty i wydawnictw edukacyjnych. Pełni funkcję Prezesa Zarządu Prosperidad Sp. z o.o. - organu prowadzącego szkoły. dr hab. Jacek Gołębiowski, prof. KUL, Dyrektor Centrum Dziedzictwa Kulturowego Polonii KUL, specjalizuje się w historii powszechnej i historii Polski XX w. Nauczyciel akademicki z wieloletnim doświadczeniem. Organizator i uczestnik wielu konferencji krajowych i zagranicznych, autor książek i artykułów z historii najnowszej. więcej na www. ihp-szkola,pl 32 33

18 Extra Ecclesia 1/2014 Aktualności Aktualności Extra Ecclesia 1/2014 Dachy - wyzwanie współczesności Andrzej Taranczewski dziennikarz, specjalista w zakresie ochrony przed korozją, technolog, inspektor nadzoru W czasopiśmie takim jak nasze, nie może zabraknąć działu zajmującego się problematyką techniczno technologiczną. Mam tu głównie na myśli projektowanie i wykonanie remontu, renowacji, czy budowy nowego obiektu. Wiadomo, że obecnie myśl inżynierska zdaje się wręcz determinować proces projektowy, który skądinąd w coraz większym stopniu podlega kooperacji wąsko wyspecjalizowanych zespołów. Dlatego też zachęcamy do wspólnego redagowania każdego kolejnego numeru wszystkich, którzy mogą wzbogacić i tak już ogromną wiedzę. Ambicją naszą jest stworzenie czasopisma, w którym każdy może znaleźć odpowiedź na swoje pytania. Współpracujemy z najlepszymi specjalistami różnych branż, dlatego też stworzymy warunki, w których łatwo będzie można znaleźć odpowiedź na pytanie, lub też podjąć szerszą merytoryczną dyskusję dla rozwiązania problemu. W kolejnych numerach proponujemy podjęcie między innymi takich tematów, jak na przykład: podstawowe problemy związane z remontami dachów, jak szacować koszty remontu dachów kościołów, problem ochrony obiektów kościelnych przed ptakami, problem wyboru farb do malowania wnętrz kościołów, uwarunkowania normowe dla remontów na przykład dachów kościołów, stożków wież, ocena stanu technicznego pokryć dachowych, problemy remontu krzyży. Będziemy czynić starania w zakresie opracowania propozycji uregulowań systemowych tak ze strony kościelnej, jak i ze strony konserwatorów zabytków. Dotyczy to głównie: opracowania i akceptowania listy dopuszczonych systemów malarskich co pozwoli dokonać właściwego wyboru systemu, nie uszczuplając w niczym autonomii parafii, pozostawiając jej prawo wyboru, przeprowadzenia inwentaryzacji każdego obiektu przeznaczonego do remontu, reklama 34 35

19 Extra Ecclesia 1/2014 Aktualności Aktualności Extra Ecclesia 1/2014 fot shutterstock fot shutterstock fot shutterstock fot shutterstock opracowania projektu wykonawczego w oparciu o obowiązujące w tym zakresie normy, autoryzację firm wykonawczych, nadzoru na wykonywanymi pracami, opracowania dokumentacji wykonawczej, gwarancje firm wykonawczych, gwarancje producentów powłok malarskich weryfikacja i archiwizowanie dokumentacji wykonawczej. Można sparafrazować, że tak jak każdy towar wymaga dobrego i ładnego opakowania, tak też można określić jakość wykonanej elewacji, dachu, wieży lub hełmu jako opakowanie skarbów kultury narodowej znajdującej się wewnątrz każdej świątyni. Problematyka jakości w zasadzie nie dotyczy obiektów remontowanych przez specjalistyczne, konserwatorskie, firmy wykonawcze. Problemy pojawiały się, kiedy remonty wykonywane były przez firmy wybrane bądź to przez proboszcza, bądź też przez Radę Parafialną i to głównie ze względu na cenę. Mam wielki szacunek zarówno do księży proboszczów, Rad Parafialnych, jak i dla pełnej autonomii każdej parafii. Niestety jednak praktyka pokazuje, że grono to nie zawsze jest wyspecjalizowane w zakresie problematyki związanej z remontem dachów, wież, hełmów, czy też krzyży. Osoby podejmujące decyzje często nie znają podstawowych wymagań obowiązujących w Polsce. Widzimy konieczność przyjęcia procedury wykorzystującej najlepsze jak dotąd doświadczenia z innych obszarów jak na przykład Polskich Sieci Energetycznych. Mam tu na myśli rozwiązania gwarantujące uzyskanie najwyższej jakości wykonywanych prac, najdłuższą żywotność powłok malarskich, jak również pozyskiwanie gwarancji żywotności powłok udzielanej przez producentów powłok malarskich, a do których są zobowiązani. W mojej praktyce spotykałem się z różnymi rozwiązaniami technologicznymi, często nie zgodnymi z wymaganiami i obowiązującymi normami. Oczywiście byłbym niesprawiedliwy twierdząc, że wszystko jest źle wykonane. Pozytywnym przykładem może być remont pokrycia dachowego kopuł Archikatedry w Katowicach. Wykonany remont w roku 2001 miał zabezpieczyć blachę cynkową i ocynkowaną na okres 5 lat w związku z planowaną rozbudową zgodnie z pierwotnym projektem architektonicznym. Mija 13 lat i na tej powierzchni nie widać żadnych oznak degradacji powłoki malarskiej. Przedstawiając powyższe zadam pytanie. Czy naprawdę nie warto na poziomie centralnym zająć się tym ważnym problemem? Warto poświęcić czas w którym nie tylko naprawimy błędy popełnione przez człowieka w minionych latach, ale także będziemy stosować najlepsze rozwiązania techniczne w zakresie dbałości o rzeczy najważniejsze dziedzictwo kultury narodowej. Jeżeli przez ostatnie 64 lata nie usunęliśmy szkód będących skutkiem działań wojennych, jeśli przez te lata królowała bylejakość tylko dlatego że nikt tego nie sprawdził, nie było to widoczne z dołu kościoła, jeżeli stosowane były rozwiązania chałupnicze, nie mówiąc o zastosowanych materiałach, to jaką sobie wystawiamy cenzurkę na przyszłość? I na koniec jeszcze jedna uwaga. Uważam, że obligatoryjnie na każdym kościele powinna być przeprowadzona inwentaryzacja obiektu w zakresie mocowania krzyża i pokryć dachowych przynajmniej raz na 10 lat, co pozwoli na wychwycenie uszkodzeń i naprawę w odpowiednim czasie przeciwdziałając niepotrzebnej degradacji tej części obiektu. Warto również wspomnieć, że naprawa, to zupełnie inne koszty niż renowacja

20 Extra Ecclesia 1/2014 transport transport Extra Ecclesia 1/2014 Artykuł promocyjny Czym jeździć, Panie Prezesie, czym jeździć? EE: Jak zmienił się rynek sprzedaży nowych samochodów w Polsce na przestrzeni ostatnich lat? Jerzy Nazaruk: Moja firma działa na lubelskim rynku motoryzacyjnym, od początku lat dziewięćdziesiątych. Do lat 90 tych rynek ten był w pełni kontrolowany przez Pewex i Polmozbyt. Natomiast od 1991 roku importerzy i producenci samochodów zaczęli szukać koncesjonerów w Polsce. Wówczas otrzymałem propozycję współpracy z Renault, i skorzystałem z niej. W ten sposób moja firma z pozycji serwisu stała się także koncesjonowanym sprzedawcą samochodów. Były to czasy, gdy sprzedawcy generowali gigantyczne marże. System sprzedaży aut w Polsce bazował wówczas na ulgach celnych. Można powiedzieć, że wtedy wystarczyło mieć samochody i sprzedawały się one natychmiast. Później rynek stopniowo nasycał się. Punktów sprzedaży było coraz więcej. Od początku jednak byliśmy numerem jeden na Lubelszczyźnie w sprzedaży Renault. Wyprzedzaliśmy wtedy nawet marki, które w innych regionach Polski radziły sobie dużo lepiej. Ostatnimi czasy jednak zmienił się cykl produkcyjny samochodów. Dziś przeważa tendencja zlecania produkcji samochodu dopiero, kiedy pojawi się klient. Informacje, jakie jednak do nas docierają z Zachodu prognozują, że sprzedaż samochodów w Polsce będzie rosła. EE: Nasz magazyn kierowany jest przede wszystkim do osób duchownych. Papież Franciszek nieustannie apeluje do księży o życie w skromności. Jakie więc samochody mógłby Pan polecić, aby były to auta skromne, a jednocześnie niezawodne? Jerzy Nazaruk: Klientom poszukującym takich właśnie rozwiązań warto byłoby polecić Dacię. Są to modele, w których zastosowana jest technika Renault albo Nissana silnik, zawieszenie, skrzynia biegów. Natomiast karoseria, tapicerka i plastiki są wykonane z materiałów dobrych, ale tanich. Stąd końcowa cena samochodu fot. redakcja sprawia, że jest on tani, ale nie ma tyle elektroniki, co modele bardziej prestiżowe. Natomiast pewność jazdy być może jest porównywalna, lub nawet większa, bo im prostsze urządzenie, tym bardziej niezawodne. Dacia jest więc takim samochodem, gdzie jest to, co niezbędne, bezpieczeństwo jest na te pieniądze, jakie ten samochód kosztuje bardzo duże, a samochód jest ekonomiczny. Stąd warto ten samochód polecić ludziom, którzy chcą żyć skromnie i nie eksponować zamożności. EE: Skoro jesteśmy przy postaci papieża Franciszka, warto przypomnieć, że zwraca on nieustannie uwagę na preferencyjną opcję na rzecz ubogich. Apeluje, aby ludzie, którym powiodło się nieco lepiej w życiu, nie zapominali o potrzebujących. Chciałbym zapytać, w jaki sposób Pańska firma wspiera działania dobroczynne? Jerzy Nazaruk: Prowadząc działalność gospodarczą, trzeba pamiętać, że firma musi zarabiać pieniądze, ale także, że zysk to nie wszystko. Oprócz wspierania 1 procentem podatku Hospicjum Małego Księcia, Hospicjum Dobrego Samarytanina czy Dziecięcego Szpitala Klinicznego, angażujemy się w działania dobroczynne także w inny sposób. Kiedy wygraliśmy przetarg na Traffica dla PCK, dofinansowaliśmy parę tysięcy złotych do samochodu. Wsparliśmy także zakup motocykla dla misjonarzy, udzielaliśmy wsparcia dla pielgrzymki do Taize. Wspieramy co roku akcję Pomóż dzieciom przetrwać zimę poprzez wypożyczenie samochodu z kierowcą, który jest do dyspozycji organizatorów akcji. Wypożyczaliśmy kilkukrotnie samochód dla potrzeb pielgrzymki na Jasną Górę. Ostatnio dałem się namówić na występ w spektaklach charytatywnych. Co prawda nie czuję się aktorem, ale nie to w tych przedsięwzięciach jest najważniejsze. Działania te są często kompromisami, pomiędzy potrzebami tych, którzy proszą o wsparcie a możliwościami firmy. Kiedy jednak angażuje się więcej osób, czy firm, można zrobić wiele dobrego. EE: Wielu klientów zastanawiających się nad kupnem samochodu ma dylemat: nowy, czy używany? Co Pan osobiście doradzałby wahającym się? Jerzy Nazaruk: Samochody używane już wkrótce będą znacznie tracić na wartości, gdyż także w Polsce zacznie obowiązywać system, który pozwoli sprawdzić historię samochodu. Obecnie niestety zdarza się, że za największymi okazjami kryje się cofnięty licznik, ukryte przeróbki, auta popowodziowe Wówczas okazuje się nie tylko, ile trzeba dołożyć do takiego samochodu, ale także ile trzeba stracić czasu na nieprzewidziane naprawy. Stąd zdarza się, że ktoś, kto nagle ze względów oszczędnościowych kupił stary samochód, wraca i wybiera mniej kosztowne marki ale stawiając na samochody nowe. EE: Na wielu parafiach samochód jest konieczny w prowadzeniu duszpasterstwa. Kaplice dojazdowe, duża odległość pomiędzy zabudowaniami, górzysty teren, który zwłaszcza w ziemie jest trudnodostępny. Które auta poradziłyby sobie tam najlepiej? Jerzy Nazaruk: W trudnym terenie najlepiej radzi sobie Duster. Ma napęd na cztery koła i duży prześwit. Jest to samochód sprawdzony np. przez leśników. Sprawdza się on w terenie także w opcji z napędem tylko na przód, właśnie ze względu na duży prześwit, natomiast jest on wtedy tańszy o około 10 tys. zł. Z samochodów, które polecałbym do jazdy w trudno dostępnym terenie jest także Dacia Sandero Stepway. Jest to samochód z napędem tylko na przód, ale o nieco wyższym zawieszeniu. Polecam je także ze względu na cenę. Dacia Sandero Stepway to najtańszy samochód na rynku o takiej konstrukcji. Klienci, którzy je nabyli, bardzo je sobie chwalą. Kupują je leśnicy, rolnicy, budowlańcy. Dacia i Renault to dobre samochody w bardzo dobrej cenie. fot. redakcja Jerzy i Bogdan Nazaruk. EE: Wbrew obiegowym opiniom wielu księży żyje na ubogich parafiach i trudno jest odłożyć im na zakup nowego samochodu. Jakie udogodnienia w sposobie nabywania nowych pojazdów proponuje Pan swoim klientom? Jerzy Nazaruk: Do zaproponowania mam przede wszystkim różne oferty kredytowe jak np. kredyt 50/50, kredyt ratalny z obniżonym oprocentowaniem, natomiast przy wybranych samochodach Renault kredyt 3 x 30, gdzie brakujące 10 % dokłada Reanault. Tym jednak, co chcę zaproponować duchownym, czytelnikom magazynu Extra Ecclesia jest specjalna oferta, przygotowana specjalnie dla nich, dostępna tylko z tym numerem. Wystarczy przyjść do naszego salonu w Lublinie lub Stalowej Woli z egzemplarzem magazynu, a do wyboru przy zakupie auta będzie specjalny rabat na samochodzie, przedłużona gwarancja lub atrakcyjne pakiety akcesoriów. EE: Które z oferowanych przez Pana modeli sprzedają się najlepiej w tym roku? Jerzy Nazaruk: Obecnie najlepiej sprzedającym się modelem samochodu jest Dacia Duster oraz Renault Master. Nieźle sprzedaje się także Renault Clio. Ma on dobre parametry techniczne i jest dostępny i w przystępnej cenie. EE: Jak wg Pana będzie wyglądał samochód przyszłości? Co z nowoczesnych udogodnień już teraz oferują sprzedawane przez Pana samochody? Jerzy Nazaruk: Wg mnie decydującym czynnikiem będzie ekonomia i w pewnym stopniu ekologia. Stąd też rozwijane będą zapewne konstrukcje hybrydowe, elektryczne, na wodór, LPG, CNG. Już w tej chwili bardzo popularne jest LPG. W przypadku CNG brak jest szerokiej sieci stacji. Mam wrażenie, że to się będzie jednak szybko zmieniać. Najbliższa przyszłość pokaże, czy to będą hybrydy, na wodór czy przede wszystkim na gaz. Technika ciągle się rozwija. W motoryzacji mówi się nawet o konstrukcjach samochodów, nawet osobowych z napędem atomowym. Jeśli chodzi natomiast o wyposażenie, wiele rzeczy robimy tak naprawdę na ży- fot. redakcja 38 39