Opracowanie: Kamila Walenciak,

Transkrypt

1

2 Badanie zostało przeprowadzone w ramach realizacji pracy magisterskiej pt. Wybrane problemy projektowania i rewitalizacji terenów zieleni miejskiej Olsztyna w świetle zastosowań innowacyjnych metod GIS u partycypacyjnego, której celem było ukazanie iocena możliwości zastosowań internetowej partycypacji społecznej w architekturze krajobrazu, w procesie projektowania i rewitalizacji terenów zieleni miejskiej, na przykładzie zaprojektowanej geoankiety. Geoankieta składa się z ośmiu etapów (stron). Etap pierwszy to strona powitalna i inicjacyjna dla realizowanej ankiety, na której respondent zostaje pokrótce zapoznany z problematyką i przesłankami badania. Etapy od drugiego do szóstego (karty od 1 do 5 1 ) są wzbogacone o interaktywną mapę, po której użytkownik ma możliwość nawigowania oraz zaznaczania markerem lokalizacji. Treść ankiety w etapach od drugiego do szóstego podzielona jest na trzy główne bloki tematyczne, zawierające poszczególne kategorie pytań. Są to: W kartach 1 i 2 MIEJSCA POZYTYWNE, PRZYJAZNE, WAŻNE miejsca spędzania wolnego czasu; inne wartościowe i ważne miejsca. W obu wymienionych kategoriach, oprócz pytań zamkniętych, półotwartych i otwartych, zastosowano tzw. pytania na skali. Do oceny poszczególnych miejsc w obu grupach zastosowano spójne kategorie pytań. Za pomocą 6-stopniowej skali (z opcjami: nie mam zdania, bardzo małe, małe, średnie, duże, bardzo duże ) wskazane miejsca oceniane są pod względem: - znaczenia dla ładu przestrzennego; - walorów przyrodniczych; - walorów historyczno-kulturowych; - walorów społecznych (oferty wypoczynkowo-rekreacyjnej); - walorów reprezentacyjnych. W kartach 3 i 4 MIEJSCA NEGATYWNE, NIEPRZYJAZNE I WYMAGAJĄCE ZMIAN miejsca, w których brakuje zieleni; miejsca wymagające zmian innych niż wprowadzenie zieleni (ryc. 1), czyli miejsca, które ocenia się negatywnie ze względu na: - brak urządzeń rekreacyjnych dla dzieci, placów zabaw; - brak urządzeń sportowo-rekreacyjnych dla młodzieży i dorosłych (np. siłownie zewnętrzne, skateparki, stoły do gier planszowych, do gry w szachy czy tenisa); - brak wyposażenia w elementy małej architektury (np. kosze na śmieci, ławki, oświetlenie itp.); - brak lub złe rozwiązanie infrastruktury komunikacyjnej (dotyczącej głównie ścieżek pieszych i rowerowych); - zaniedbanie, złe utrzymanie zieleni, niskie walory estetyczne; - brak poczucia bezpieczeństwa; - inne wyżej nie wymienione. 1 Przyjęto numerację kart począwszy od etapu 2, tj. strona powitalna pozostaje bez numeracji. 2

3 Ryc. 1. Przykładowy kwestionariusz geoankiety karta 4 (zrzut ekranu) Karta 5 ankiety to kolejny blok tematyczny: NAJBLIŻSZA OKOLICA z lokalizacją miejsca zamieszkania i oceną najbliższego sąsiedztwa. Karty 6 i 7 zawierają INFORMACJE DODATKOWE (ogólne pytania dotyczące zieleni miejskiej w Olsztynie oraz metryczka) i ZAKOŃCZENIE (możliwość dodania uwagi odnośnie problematyki, nie poruszanej w pytaniach ankiety oraz podziękowanie za udział w badaniu). Badanie internetowe trwało od 11 października 2014 r. do 24 lutego 2015 r. (137 dni). Czas trwania badania nie był z góry założony. W momencie przystąpienia do prac analitycznych zakończono pozyskiwanie danych na potrzeby realizacji niniejszej pracy. Nie zakończono jednak działania aplikacji internetowej, tak aby osoby, które nie zdążyły wziąć udziału w badaniu, mogły nadal wyrazić swoją opinię za pomocą przedmiotowej ankiety. Geoankieta jest nadal aktywna pod adresem W badaniu wzięły udział 254 osoby, co oznacza, że zostało wypełnionych 254 geoankiet. Z uwagi na to, że respondenci mieli możliwość uzupełniania tylko wybranych zagadnień (dowolnych kart), większość geoankiet jest niepełnych. Za pełne ankiety uznano takie, w których wypełniono wszystkie strony od 1 do 6 (karta 7 jest elementem dodatkowym, umożliwiającym respondentom dodanie własnej uwagi). W rezultacie w bazie danych znalazły się 63 pełne geoankiety. Badanie cieszyło się zainteresowaniem ze strony kobiet, jak i mężczyzn, ale większość stanowiły kobiety (ryc. 2). Każda grupa wiekowa miała przynajmniej jednego reprezentanta. Najliczniejszą grupę stanowili respondenci w przedziale wiekowym lat (56 osób) oraz w lata (28 osób). Wśród osób, które określiły swój wiek, była tylko jedna osoba z przedziału wiekowego powyżej 65 lat (ryc. 3). 3

4 Ryc. 2. Udział procentowy kobiet i mężczyzn, którzy wzięli udział w badaniu i wypełnili kartę z metryczką Ryc. 3. Wiek respondentów, którzy wzięli udział w badaniu i wypełnili kartę z metryczką Analizując liczbę respondentów w poszczególnych etapach ankiety, zauważono, że największym zainteresowaniem cieszyły się zagadnienia w karcie 1, tj. miejsca spędzania wolnego czasu (ryc. 4). Można wnioskować, że wynika to z umiejscowienia zagadnienia na wstępie badania, co wiąże się z zaciekawieniem użytkownika nawet samą formą i funkcjonowaniem narzędzia. W kolejnych etapach ankiety liczba respondentów spadła o ponad połowę, jednakże nie maleje ona wraz z przebiegiem badania. Dobrowolność wypełniania poszczególnych kart umożliwiła respondentom wypowiedzi tylko w kwestiach dla nich ważnych, a tym samym podniosła wiarygodność pozyskanych danych. Najmniejsze zainteresowanie ankietowanych wzbudzały zagadnienia związane ze wskazaniem miejsc wymagających zmian innych, niż wprowadzenie zieleni (karta 4) 89 osób. Ponadto jedynie 22 osoby wypełniły kartę 7 uwagi dodatkowe. 4

5 Ryc. 4. Liczba respondentów w poszczególnych etapach geoankiety Ogółem w ankiecie wskazano 1284 lokalizacje (punkty), we wszystkich kategoriach, łącznie z miejscami zamieszkania. Rozkład liczby wskazań w poszczególnych kategoriach przedstawia ryc. 5. Ryc. 5. Liczba wskazanych lokalizacji (zaznaczeń) w poszczególnych kategoriach Najwięcej wskazań dotyczy miejsc spędzania wolnego czasu (561 zaznaczeń). Porównywalne liczby wskazań dotyczą miejsc, w których brakuje zieleni (237) oraz miejsc ważnych i wartościowych (202). Najmniej zaznaczeń dotyczyło miejsc zamieszkania. Jedynie 101 osób, spośród 254 respondentów, oceniło okolicę swojego miejsca zamieszkania. Mieszkańcy niechętnie wskazywali na mapie lokalizacje swoich domów, mimo, że proszeni byli o wskazywanie lokalizacji przybliżonych. Zaangażowanie respondentów w wypełnianie geoankiety było zróżnicowane. Wiele osób zaznaczało na mapie tylko jeden punkt, ale można wyróżnić i takie osoby, które wskazały liczbę punktów nawet czterokrotnie wyższą od średniej liczby zaznaczeń przypadających na geoankietę (5,06). Największe zainteresowanie podjętą problematyką 5

6 wykazała osoba, która zaznaczyła łącznie 54 punkty. Na merytoryczny charakter tych danych wskazują ponadto załączone rozbudowane komentarze i uwagi. Ogólnie można stwierdzić, że badanie cieszyło się dużym zainteresowaniem, ale też zaangażowaniem mieszkańców. Do bazy danych wpływało dziennie średnio ponad 9 zaznaczeń. Przeanalizowanie wskazanych lokalizacji, a także wszystkich komentarzy, pozwala na stwierdzenie, że w większości przypadków decyzje o wyborze miejsc nie są przypadkowe, co więcej, są przemyślane i poparte uzasadnieniem. Z uwagi na to, że w badaniu mogli brać udział użytkownicy olsztyńskiej przestrzeni miejskiej mieszkający także poza granicami administracyjnymi miasta, przeanalizowano lokalizacje ich miejsc zamieszkania, o ile te zostały w ankiecie wskazane. 8% respondentów, którzy określili położenie swojego domu na mapie, mieszka poza Olsztynem, w większości przypadków do 5 km od granicy miasta (ryc. 6). Użytkownikami przestrzeni miejskiej Olsztyna są także osoby mieszkające około 10 km poza miastem. Najodleglejsze miejsce zamieszkania zanotowano ponad 12 km od granicy administracyjnej miasta. Nie tylko mieszkańcy okolic przybywają do miasta i korzystają z przestrzeni miejskiej, ale także mieszkańcy Olsztyna przemieszczają się poza miasto w celu spędzania wolnego czasu. Zauważono, że główna koncentracja miejsc aktywności mieszkańców poza miastem występuje na południe od jego granicy, na terenie leśnym oraz w okolicy Jeziora Bartąg. Z tych miejsc korzystają przede wszystkim mieszkańcy osiedli południowych Olsztyna, największych sypialni miasta, w których nie występują większe tereny zieleni, a oferta wypoczynkowo-rekreacyjna nie jest bogata. Mieszkańcy szukają więc miejsc rekreacji poza miastem. Badanie największym zainteresowaniem cieszyło się wśród mieszkańców osiedli: Jaroty, Generałów i Podgrodzie (ryc. 7). Najwięcej danych przestrzennych pozyskano w odniesieniu do osiedli: Śródmieście, Nad Jez. Długim, Wojska Polskiego, Kętrzyńskiego i Jaroty. W większości osiedli dominują zaznaczenia dotyczące miejsc pozytywnych, przyjaznych i ważnych. Dominująca liczba zaznaczeń dotyczących miejsc negatywnych i wymagających zmian występuje w osiedlach: Kętrzyńskiego, Jaroty, Podgrodzie, Kościuszki, Kormoran i Nagórki. Ogólne podsumowanie projektu, przedstawione w pierwszej części raportu, stanowiło pierwszy etap weryfikacji i analizy wyników. Całościowy ogląd pozyskanych danych pozwolił na zapoznanie się przede wszystkim z ilością i charakterem informacji, a także liczbą i strukturą demograficzną respondentów (użytkowników przestrzeni miejskiej). Kolejnym krokiem była szczegółowa analiza i weryfikacja danych, pozwalająca na ocenę jakości i wartości pozyskanej informacji wolontariackiej. Oceniono, na ile to było możliwe, wiarygodność i realistyczność poszczególnych danych. Na podstawie uwag i komentarzy respondentów, dane uporządkowano według przyjętej kategoryzacji. Informacje o charakterze zbyt ogólnym, mało wartościowym, bądź nie mieszczące się w ramach podejmowanych w badaniu zagadnień, odrzucono z dalszego procesu badawczego. Zaproponowany schemat postępowania badawczego dotyczącego wykorzystania wolontariackiej informacji o przestrzeni w procesie projektowania i rewitalizacji terenów zieleni miejskiej składa się z następujących etapów: 1) Rozpoznanie ogólnej opinii i oceny respondentów względem terenów zieleni; 2) Społeczna waloryzacja przestrzeni miejskiej na podstawie percepcji okolicy miejsca zamieszkania; 3) Analiza szczegółowych danych przestrzennych wskazań respondentów w zakresie propozycji zmian; 4) Identyfikacja i waloryzacja miejsc pozytywnych, przyjaznych i ważnych w skali miasta lub osiedla; 5) Próba sformułowania wytycznych projektowych. Wyniki każdego z etapów omówiono w kolejnych częściach raportu. 6

7 Ryc. 6. Lokalizacja miejsc zamieszkania respondentów i miejsc spędzania wolnego czasu względem granic miasta 7

8 Ryc. 7. Wskazane lokalizacje (zaznaczenia) według poszczególnych kategorii w podziale na osiedla 8