Zabezpieczenia dokumentów. Wykład 6

Transkrypt

1 Zabezpieczenia dokumentów Wykład 6

2 Dokumenty Dokumenty stały się nierozłączną częścią współczesnej cywilizacji. Bezdyskusyjny jest fakt, iż bez nich nasze funkcjonowanie w dzisiejszym świecie byłoby niemożliwe. Stwierdzenie to może jednak budzić zastrzeżenia, gdyż już samo pojęcie dokument nie jest takie bezdyskusyjne i różnie można je interpretować. Dokument jest pojęciem prawnym i tylko dzięki prawu ma rację bytu. Obowiązujący kodeks karny definiuje dokument: Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

3 Dokumenty Urzędowe Prywatne instytucje państwowe Osoby fizyczne jednostki samorządu terytorialnego Osoby prawne Osoby zaufania publicznego Na gruncie prawa cywilnoprawnego każdy dokument niebędący urzędowym jest dokumentem prywatnym.

4 Dokumenty Spośród wielu dokumentów, których posługiwanie stało się powszechne i naturalne dla nas, szczególny status i znaczenie w obrocie publicznoprawnym posiadają dokumenty publiczne. Według Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego dokument publiczny to odpowiednio zabezpieczony dokument urzędowy, wytwarzany według ściśle określonego wzoru, w seriach i w znacznej ilości, gotowy w całości lub jako blankiet wymagający indywidualizacji bądź personalizacji, a służący do identyfikacji osób, rzeczy lub potwierdzający stan prawny bądź prawa osób posługujących się takim dokumentem. Dokumenty publiczne wymagają posiadania odpowiedniego zabezpieczenia, chroniącego je przed możliwością podrobienia lub przerobienia. Do takich dokumentów należą m.in. banknoty pieniężne, paszporty, dowody osobiste i prawa jazdy.

5 Dokumenty Stosuje się różne formy zabezpieczenia dokumentów drukowanych przed ich fałszowaniem. Forma zabezpieczenia ma związek z poziomem, na jakim odbywa się identyfikacja obecności zabezpieczenia. Wyróżnia się następujące formy zabezpieczenia druków: Jawne (znane konsumentowi i nie wymagające specjalistycznej aparatury) Certyfikowane (o których obecności jest poinformowana tylko określona grupa zainteresowanych; Informacja o tej formie zabezpieczenia i o sposobach jego identyfikacji jest zawarta w certyfikacie jakości i zabezpieczenia produkcji) Ukryte (kompleks zabezpieczeń, które stosuje producent dokumentu drukowanego i o których informacja nie zostaje przekazana organizatorowi obrotu produktem).

6 Dokumenty Dokumenty drukowane, które powinny być zabezpieczane można podzielić na trzy kategorie ze względu na ich stopień ważności: 1. Kategoria pierwsza (dokumenty wymagające najwyższego stopnia zabezpieczenia): banknoty, paszporty, dowody osobiste, niektóre legitymacje służbowe (np.: Policji, NIK, Generalnego Inspektoratu Celnego, Inspektorów Kontroli Skarbowej, Inspektorów Nadzoru Bankowego), pozwolenia na broń palną, obligacje, prawa jazdy, dowody rejestracyjne, akcje, znaki akcyzy, karty kredytowe. 2. Kategoria druga (dokumenty wymagające wysokiego stopnia zabezpieczenia): czeki, weksle, znaczki sądowe i skarbowe, polisy ubezpieczeniowe zagraniczne, dokumenty stwierdzające poziom wykształcenia (od szkoły średniej wzwyż), akty notarialne, umowy leasingowe.

7 Dokumenty 3. Kategoria trzecia (dokumenty wymagające średniego stopnia zabezpieczenia): książeczki oszczędnościowe, losy loteryjne, znaczki pocztowe, bilety komunikacyjne, niektóre dokumenty Urzędów Stanu Cywilnego, dokumenty przewozowe, niektóre certyfikaty (np. świadectwa pochodzenia towarów, świadectwa homologacji i jakości towarów), recepty na niektóre środki farmakologiczne.

8 Dokumenty Podział zabezpieczeń stosowanych w dokumentach drukowanych: A. zabezpieczenia w papierze lub innym materiale stanowiącym podłoże drukowe, B. zabezpieczenia w farbie, C. zabezpieczenia w grafice (rysunku), D. zabezpieczenia w procesie drukowania, E. zabezpieczenia optyczne, F. inne.

9 Dokumenty Najwyższy stopień zabezpieczenia jest zwykle przyporządkowany do pierwszej kategorii dokumentów. Powinny one mieć obligatoryjnie następujące zabezpieczenia w podstawowych grupach: A. w składzie surowcowym papieru (zwane zabezpieczeniami w papierze): znak wodny umiejscowiony wielotonalny, zabezpieczenia chemiczne (z wyłączeniem banknotów), zabezpieczenia utajone, nitka z dodatkowym zabezpieczeniem lub umyślne wtrącenia, papier z udziałem włókien sztucznych (syntetycznych).

10 Dokumenty B. w technikach drukowania: staloryt, offset (z zabezpieczeniami), numerator (typografia z zabezpieczeniami), znak holograficzny zabezpieczony wklejony metodą hotstampingu, tłoczenie folią zabezpieczoną refleksyjnie, C. w rysunku: trzy z możliwych pięciu rodzajów do wyboru: gilosze, system zabezpieczeń antykserycznych, mikrodruk, dwustronne pasowanie rysunku, efekt kątowy

11 Dowód osobisty Dowód osobisty to dokument, którym najczęściej legitymują się obywatele RP na terenie kraju. Obowiązek posiadania dowodu osobistego mają między innymi obywatele polscy zamieszkujący na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm.). Nowy wzór dowodu osobistego został wprowadzony do użytku 1 stycznia 2001 r.

12 Dowód osobisty Dowód osobisty ma postać wielowarstwowej karty poliwęglanowej o wymiarach mm, zawierającej podstawowe informacje o jej posiadaczu, dacie wydania, organie wydającym i terminie ważności. Informacje zapisane są zarówno w sposób jawny, jak i zakodowany. Numer plastikowego dowodu osobistego składa się z trzech liter i sześciu cyfr, z których jedna (pierwsza cyfra) to cyfra kontrolna. Awers Rewers

13 Dowód osobisty, personalizacja Dane personalne zawarte w dowodzie osobistym wykonane są techniką laserową. Zarówno na awersie, jak i na rewersie dokumentu występują dane personalne posiadacza dowodu, tj.: nazwisko, imię, nazwisko rodowe, imiona rodziców, zdjęcie, parafa, data urodzenia, płeć, numer dowodu osobistego oraz termin jego ważności na awersie,

14 Dowód osobisty, personalizacja a także adres zameldowania, miejsce urodzenia, wzrost, kolor oczu, data wydania dowodu osobistego, organ wydający dowód osobisty i numer dowodu osobistego na rewersie.

15 Dowód osobisty, różny poziom grawerowania Informacje umieszczone w dolnej linii tekstowej na awersie dokumentu naniesione są na różnych płaszczyznach data urodzenia jest wypukła, określenie płci znajduje się na równi z płaszczyzną dokumentu, natomiast data ważności poniżej płaszczyzny dokumentu. Zastosowanie zmiennego poziomu grawerowania umożliwia to, że płytka, z której składa się dowód osobisty, posiada wiele warstw.

16 Dowód osobisty, Kinegram Charakterystycznym, dobrze rozpoznawalnym zabezpieczeniem użytym w nowym dowodzie osobistym jest kinegram. Kinegram to element obcy naniesiony na płytkę tworzącą dokument. Zmienia on swoją barwę i połysk w zależności od kąta, pod jakim na niego patrzymy. Znajduje się na awersie dokumentu, w prawym dolnym rogu. Kinegram tworzą zmieniające się kontury, przechodzące od dość dokładnego rysunku granic Polski w środku do uproszczonego ich zarysu na zewnątrz. Na tle tych konturów znajduje się symbol graficzny utworzony z liter RP. Na jego górnej części występuje seria i numer dowodu osobistego, a w dolnej części termin ważności dokumentu. Dodatkowo na kinegramie znajdują się liczne linie rozetowe w kolorach czerwonym i niebieskim.

17 Dowód osobisty, mikrodruk Mikrodruk jest zabezpieczeniem polegającym na naniesieniu na dokument tekstu, znaków, symboli takiej wielkości, aby ich odczytanie bez lupy dającej duże powiększenie było bardzo trudne, a przeważnie niemożliwe. Rozmiary nadruku powodują zlewanie się tekstu i wrażenie, iż w danym miejscu występuje tylko nieregularna linia (przerywana linia).

18 Dowód osobisty, mikrodruk Linia mikrodrukowa o treści RZECZPOSPOLITA POLSKA DOWÓD OSOBISTY znajduje się poniżej tekstu REPUBLIC OF POLAND / IDENTITY CARD, na wysokości górnej czę- ści zdjęcia po jego prawej stronie, przebiegając równolegle do górnej krawędzi dokumentu, kończąc się w okolicach dolnej krawędzi godła Polski.

19 Dowód osobisty, efekt CLI W prawym górnym rogu rewersu dowodu osobistego znajduje się element zabezpieczający określany jako efekt CLI. Jest to zmienny obraz grawerowany laserowo. Tworzy on pole składające się z drobnych, wytłoczonych w zewnętrznej warstwie dokumentu linii równoległych do jej krótszego boku. Na wewnętrznej warstwie dokumentu w obszarze tego pola umieszczone są w dwóch wierszach dane personalizacyjne: numer PESEL posiadacza dowodu oraz rok oznaczający termin ważności dowodu.

20 Dowód osobisty, farba zmienna optycznie Zastosowanie farby zmiennej optycznie powoduje, że określony nadruk na dokumencie, obserwowany pod różnym kątem, odbierany jest przez oko ludzkie jakby był wykonany środkami kryjącymi o zupełnie innej barwie. Zmieniając położenie dokumentu, raz widzimy dany element w jednym kolorze, następnie w innym. W nowym dowodzie osobistym farba zmienna optycznie została wykorzystana do wykonania godła, umieszczonego na rewersie dokumentu w jego górnej części. Ten metalicznie wyglądający element zmienia swoją barwę w zależności od kąta, pod jakim go obserwujemy. Przy patrzeniu na wprost ma barwę miedzianoczerwoną, która przechodzi przez złotą i zielonkawą do granatowej, widoczną przy obserwacji pod niewielkim kątem w stosunku do płaszczyzny dokumentu. Godło wykonane farbą zmienną optycznie świeci również w promieniach nadfioletowych (UV) w kolorze fioletowo-niebieskim.

21 Dowód osobisty, farba zmienna optycznie

22 Dowód osobisty, ukryty rysunek W środkowej, górnej części rewersu dowodu osobistego naniesiony jest element zwany rysunkiem utajonym. Przedstawia wizerunek konturu Polski z zaznaczonymi głównymi rzekami. Rysunek jest utworzony przez cienkie, lekko wgłębione linie. Obecność tego elementu można stwierdzić, oglądając rewers dowodu pod niewielkim kątem, przy użyciu źródła światła. Rysunek utajony jest możliwy do weryfikacji również za pomocą dotyku.

23 Dowód osobisty, znaki alfabetu Braille`a Na rewersie dowodu osobistego po prawej stronie w połowie wysokości umieszczone są litery DO wykonane znakami alfabetu Braille`a. Napis ten jest lekko wypukły i składa się z dziesięciu przezroczystych kropeczek, które są weryfikowalne za pomocą dotyku. Oznaczenie to ułatwia osobom słabo widzącym posługiwanie się dokumentem.

24 Dowód osobisty, linie rozetowe Na obu stronach dokumentu znajdują się cienkie linie w kolorach czerwonym i niebieskim. Występują one na obu stronach dokumentu. Są to cienkie, równoległe linie przebiegające w różnych kierunkach, czasami krzyżujące się. Na awersie linie przebiegają w miejscu odpowiadającym położeniu zdjęcia posiadacza dowodu osobistego. Część tych linii przechodzi przez powierzchnię zdjęcia, a część znika na jego obwodzie. Linie rozetowe na obu stronach dokumentu przebiegają przez wygrawerowane dane personalne posiadacza dokumentu. Większość linii rozetowych na awersie występuje w dolnej części dokumentu oraz w prawym i lewym górnym rogu. Na rewersie linie występują w górnej części dowodu, ponad nitką.

25 Dowód osobisty, linie rozetowe

26 Dowód osobisty, linie rozetowe

27 Dowód osobisty, nitka Na rewersie dowodu osobistego, w odległości 3,3 cm od górnej krawędzi, znajduje się cienka nitka, która przebiega równolegle do dłuższej krawędzi dokumentu. Zabezpieczenie to jest weryfikowalne za pomocą promieni nadfioletowych (UV) i świeci intensywnie w kolorze fioletowo-niebieskim.

28 Dowód osobisty, elementy UV Po obu stronach dokumentu znajdują się nadruki, które są widoczne lub niewidoczne w świetle dziennym i sztucznym, a pod wpływem promieniowania nadfioletowego intensywnie świecą w różnych charakterystycznych kolorach. Na awersie dowodu osobistego elementami, które świecą w świetle UV, są linie rozetowe. W świetle nadfioletowym widoczny jest w dwóch kolorach symbol RP w lewej części, na zdjęciu właściciela dokumentu. Kolejnym elementem dostrzegalnym w świetle UV są napisy RZECZPOSPOLITA POLSKA i REPUBLIC OF POLAND, które znajdują się w środkowej części dokumentu, bliżej górnej krawędzi. Również na awersie, przy prawej krawędzi dokumentu, pod znakiem godła, znajduje się wizerunek Zamku Królewskiego z kolumną Zygmunta III Wazy, który widoczny jest tylko w świetle nadfioletowym.

29 Dowód osobisty, elementy UV

30 Dowód osobisty, elementy UV Na rewersie w promieniach UV świecą linie rozetowe znajdujące się w górnej części dokumentu. W promieniach nadfioletowych świeci godło, wykonane farbą zmienną optycznie, a także nitka przebiegająca równolegle do dłuższej krawędzi dokumentu, oddzielająca dane personalne od kodu znajdującego się na dole dokumentu.

31 Dowód osobisty, tło Tło dowodu osobistego na awersie i rewersie składa się z naniesionych kolorem bia- łym, czerwonym i szarym, nazw miast polskich. W środkowej części dokumentu na awersie tło stanowi wizerunek godła.

32 Dowód osobisty, tło Na rewersie, w górnej części dokumentu, bliżej lewej krawędzi, elementem tła jest nazwa państwa kilkakrotnie powtórzona w różnych językach, wykonana z precyzyjnych, drobnych kresek.

33 Dowód osobisty, po 2015r. Recto-verso obraz graficzny podzielony pomiędzy dwie strony dokumentu. Część obrazu widoczna od strony awersu jest w kolorze niebieskim, natomiast pasująca do niej część rysunku widoczna od strony rewersu jest w kolorze czarnym. Fragmenty rysunków od strony awersu, oglądane pod światło, dopełniają się, tworzą litery RP

34 Dowód osobisty, po 2015r. Grawerowanie wypukłe dane w postaci nazwiska i daty urodzenia wyczuwalne dotykiem

35 Dowód osobisty, po 2015r. Tłoczenie na powierzchni karty wyczuwalne dotykiem, przeźroczyste, wypukłe znaki (widoczne przy obserwacji dokumentu pod ostrym kątem) przedstawiające litery RP oraz miniaturowe napisy RZECZPOSPOLITAPOLSKA

36 Dowód osobisty, po 2015r. Hologram transparentny element wskazujący zmienne właściwości optyczne, umiejscowiony w prawym dolnym rogu zdjęcia. Główne motywy graficzne mapa Polski i wpisane w nią litery RP zmieniają barwę po obróceniu dokumentu o 90 o

37 Dowód osobisty, po 2015r. MLI element w kształcie prostokąta, zawierający powtórzone zdjęcie posiadacza dokumentu oraz rok, do którego ważny jest dokument. Wyrazistość poszczególnych obrazów zmienia się w zależności od kąta obserwacji

38 Dowód osobisty, po 2015r. Powtórzenie zdjęcia posiadacza dokumentu powtórzony wizerunek posiadacza dokumentu w formie tzw. ducha, wykonany w mniejszej skali

39 Dowód osobisty, po 2015r. TLE Transparentne Grawerowanie Laserowe (TLE ) widoczny przy obserwacji pod ostrym kątem, ciąg znaków, unikatowy dla każdego dokumentu

40 Elementy widoczne w świetle UV Dowód osobisty, po 2015r.

41 Elementy widoczne w świetle UV Dowód osobisty, po 2015r.

42 Inne techniki zabezpieczeń Biometria jest technologią automatycznej identyfikacji tożsamości na podstawie pomiaru cech biologicznych człowieka. Najpopularniejszymi cechami biometrycznymi stosowanymi do budowania systemów zabezpieczeń są: linie papilarne, obraz twarzy, obraz termiczny twarzy, geometria dłoni, układ naczyń krwionośnych dłoni, tęczówka oka, szablon siatkówki oka, podpis, zapis głosu. Od 28 czerwca 2009 r. zgodnie z Rozporządzeniem Unii Europejskiej nr 2252/2004 z 13 grudnia 2004 r. paszporty biometryczne wydawane we wszystkich krajach strefy Schengen mają zawierać obrazy odcisków palców, które są drugą cechą biometryczną wprowadzoną do paszportu. Ta pierwsza, tj. biometryczny wizerunek twarzy, funkcjonuje w polskim paszporcie od 28 sierpnia 2006 r.

43 Inne techniki zabezpieczeń Plomby zabezpieczające to głównie folie z tworzyw sztucznych, które służą do wykonania etykiet zabezpieczonych przed fałszerstwem lub nadużyciem bądź etykiet zabezpieczających dany towar. Etykiety samoprzylepne zaopatrzone są w warstwy o właściwościach zabezpieczających, które ulegają samozniszczeniu pod wpływem zrywania lub otwierania zamknięcia. Są one bardzo często zaopatrzone we wzór holograficzny..

44 Inne techniki zabezpieczeń Laminowanie przezroczystym laminatem strony z danymi personalnymi jest zabezpieczeniem przed manipulacją (stosowane w paszportach). Zabezpieczeniem introligatorskim jest nić introligatorska. Tego typu nić może składać się z kilku splecionych ze sobą nici. Używana jest do łączenia stron dokumentu na przykład paszportu. Może świecić w świetle UV jednobarwne bądź wielobarwnie..

45 Inne techniki zabezpieczeń Innym zabezpieczeniem introligatorskim jest sygnatura grzbietowa /numeracja sekwencyjna. Sygnatura grzbietowa jest zwana także słupami Giedymina. Sygnatura grzbietowa jest terminem zapożyczonym z introligatorstwa. Zanim powstanie gotowy produkt (broszura, książka, czasopismo itd.) należy połączyć we właściwym porządku poszczególne jego części. W paszportach tego rodzaju znak kontrolny jest dodatkowym elementem zabezpieczającym. Dzięki niemu łatwiej jest zauważyć, czy któraś ze stron została podmieniona lub usunięta.

46 Wykłady w formie PDF na stronie: Zakładka do pobrania