PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku 1.NAZWA PRZEDMIOTUPrawo i medycyna sądowa 2.NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot: Katedra i Zakład Medycyny Sądowej 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Adres: Poznań ul. Święcickiego 6 Tel. /Fax(61) (11), , Strona ZMS@ump.edu.pl 4.Kierownik jednostki: Dr hab. n. med. Czesław Żaba 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS Dr hab. n. med. Czesław Żaba 6.Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUSdo listy studentów(koordynator przedmiotu) : Nazwiskodr hab. n. med. Czesław Żaba Tel. kontaktowy:(61) (11) Możliwość kontaktu (dni, godz., miejsce)w poniedziałki w godz , Poznań ul. Święcickiego 6 ZMS@ump.edu.pl Osoba zastępująca lek. med. Paweł Świderski Kontakt(61) (11)

2 7.Miejsce przedmiotu w programie studiów:katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Poznań ul. Święcickiego 6 Rok:rok VI Semestr:zimowym i letnim 8.Liczba godzin ogółem :60 liczba pkt.ects:4 Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Semestr zimowy liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria Katedra i Zakład Medycyny Sądowej B S Razem: Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Katedra i Zakład Medycyny Sądowej Semestr letni liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria S Razem: B 9.Cel nauczania przedmiotu Podstawy prawa karnego, cywilnego i rodzinnego, regulacje prawne dotyczące wykonywania zawodu lekarza odpowiedzialność karna, cywilna i zawodowa; orzecznictwo sądowo-lekarskie, tanatologia, toksykologia sądowo-lekarska, genetyka sądowa. Efekt kształcenia umiejętności i kompetencje: Posługiwania się z zakresu prawa medycznego, posługiwania się przepisami regulującymi prawo wykonywania zawodu w Polsce i Unii Europejskiej, interpretacji artykułów kodeksu karnego dotyczących przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu oraz zasad odpowiedzialności karnej i cywilnej lekarza, stwierdzenia zgonu i prawidłowego wypełnienia karty zgonu, przeprowadzenia oględzin zwłok w miejscu ich ujawnienia, ustalenia orientacyjnego czasu zgonu oraz przypuszczalnej przyczyny śmierci, rozpoznawania i różnicowania rodzajów śmierci, zabezpieczenia materiału biologicznego do badań histopatologicznych, hemogenetycznych i toksykologicznych,

3 w czasie sekcji zwłok, przeprowadzania badania poszkodowanego, sporządzania opinii sądowo-lekarskiej dla potrzeb orzecznictwa karnego i cywilnego, przeprowadzania badania i oceny klinicznej osoby nietrzeźwej. 10.SYLABUS zna praw pacjenta, podstaw wykonywania zawodu lekarza, funkcjonowania samorządu lekarskiego, GW7, zna obowiązki prawne lekarza w zakresie stwierdzenia zgonu, GW9, zna regulacje dotyczące eksperymentu medycznego oraz prowadzenia innych badań medycznych, GW10; zna regulacje prawne dotyczące przeszczepów, sztucznej prokreacji, aborcji, zabiegów estetycznych, leczenia paliatywnego, chorób psychicznych, GW11, zna zasady prawa farmaceutycznego, GW12, zna zasady tajemnicy lekarskiej, prowadzenia dokumentacji medycznej, odpowiedzialności karnej, cywilnej i zawodowej lekarza, GW13, identyfikuje sytuacje, w których dochodzi do konfliktów pomiędzy wartościami i zasadami odnoszącymi się do wykonywania zawodu lekarza oraz udzielania świadczeń zdrowotnych, oraz przedstawia uzasadnienie podejmowanych decyzji, GW15, zna podstawy prawne i zasady przeprowadzania sądowo lekarskiej sekcji zwłok, stosowania w określonych przypadkach dodatkowych technik sekcyjnych. oraz pośmiertnych badań obrazowych, GW16, zna zadania i sposób postępowania lekarza podczas oględzin zwłok na miejscu ich ujawnienia, GW17, zna i rozumie zasady szacowania czasu zgonu na podstawie znamion śmierci, GW18, zna i rozumie definicję śmierci gwałtownej oraz nagłego zgonu z przyczyn chorobowych samoistnych, GW19, zna definicję dzieciobójstwa i zasady przeprowadzania sekcji sądowo lekarskich w takich przypadkach GW20,zna zasady diagnostyki sądowo lekarskiej i opiniowania w przypadkach dotyczących rekonstrukcji okoliczności wypadku drogowego, GW21, zna i rozumie różnicę pomiędzy pojęciami urazu a obrażenia, GW22, zna podstawy prawne i medyczne opiniowania na temat skutku biologicznego dla potrzeb postępowania karnego, GW23, zna rolę dokumentacji klinicznej i zasady opiniowania sądowo lekarskiego na temat uszczerbku na zdrowiu dla potrzeb cywilnych i odszkodowawczych, GW24, zna zasady opiniowania sądowo lekarskiego na temat zdolności do udziału w czynnościach procesowych, GW25, zna pojęcie błędu medycznego i rozumie zasady opiniowania sądowo lekarskiego w takich przypadkach, GW26, zna najczęstsze przyczyny błędów medycznych, GW27, zna zasady pobierania materiału do badań toksykologicznych i hemogenetycznych GW27 Umiejętności absolwent: potrafi odnaleźć odpowiednie akty prawne zawierające normy dotyczące udzielania świadczeń zdrowotnych i wykonywania zawodu lekarza, GU4, potrafi wyjaśnić osobom korzystającym ze świadczeń medycznych, ich podstawowe uprawnienia oraz podstawy prawne udzielania tych świadczeń,gu5,

4 potrafi podczas udzielania nagłej pomocy podjąć starania o niezacieranie istotnych śladów kryminalistycznych, nie kolidujące z podstawowym celem interwencji medycznej (ratowanie życia? zdrowia), GU6, potrafi podczas badania dziecka, rozpoznać zachowania i objawy wskazujące na możliwość wystąpienia przemocy wobec dzieci, GU7, uwzględnia we własnych działaniach klinicznych zachowania pozwalające na uniknięcie popełnienia błędu medycznego, GU8, przygotowuje zgodnie z zasadami miejsce pobrania krwi do badań toksykologicznych w celach procesowych, GU9, pobiera i dokonuje zabezpieczenia materiału do badania hemogenetycznego, z uwzględnieniem ochrony przed kontaminacją, GU10. SYLABUS Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Wydział Lekarski I Wydział Lekarski I jednolite magisterskie stacjonarna, dzienna polski Prawo i medycyna sądowa Rodzaj przedmiotu obowiązkowy fakultatywny Rok studiów/semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele przedmiotu I II III IV V VI , w tym: 15 - wykłady, 0 - seminaria, 45 iczenia,... fakultety Podstawy prawa karnego, cywilnego i rodzinnego, regulacje prawne dotyczące wykonywania zawodu lekarza odpowiedzialność karna, cywilna i zawodowa; orzecznictwo sądowo-lekarskie, tanatologia, toksykologia sądowo-lekarska, genetyka sądowa. Symbol efektów kształcenia zgodnie ze standardami GW7 GW9 OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA WIEDZA (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) zna praw pacjenta, podstaw wykonywania zawodu lekarza, funkcjonowania samorządu lekarskiego, zna obowiązki prawne lekarza w zakresie stwierdzenia zgonu, Metody weryfikacji osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia:

5 zna regulacje dotyczące eksperymentu medycznego oraz prowadzenia innych badań medycznych, GW10, zna regulacje prawne dotyczące przeszczepów, sztucznej prokreacji, aborcji, zabiegów estetycznych, leczenia paliatywnego, chorób psychicznych, GW11, zna zasady prawa farmaceutycznego, GW12, zna zasady tajemnicy lekarskiej, prowadzenia dokumentacji medycznej, odpowiedzialności karnej, cywilnej i zawodowej lekarza, GW13, identyfikuje sytuacje, w których dochodzi do konfliktów pomiędzy wartościami i zasadami odnoszącymi się do wykonywania zawodu lekarza oraz udzielania świadczeń zdrowotnych, oraz przedstawia uzasadnienie podejmowanych decyzji, GW15, zna podstawy prawne i zasady przeprowadzania sądowo lekarskiej sekcji zwłok, stosowania w określonych przypadkach dodatkowych technik sekcyjnych. oraz pośmiertnych badań obrazowych, GW16, zna zadania i sposób postępowania lekarza podczas oględzin zwłok na miejscu ich ujawnienia, GW17, zna i rozumie zasady szacowania czasu zgonu na podstawie znamion śmierci, GW18, zna i rozumie definicję śmierci gwałtownej oraz nagłego zgonu z przyczyn chorobowych samoistnych, GW19, zna definicję dzieciobójstwa i zasady przeprowadzania sekcji sądowo lekarskich w takich przypadkach GW20,zna zasady diagnostyki sądowo lekarskiej i opiniowania w przypadkach dotyczących rekonstrukcji okoliczności wypadku drogowego, GW21, zna i rozumie różnicę pomiędzy pojęciami urazu a obrażenia, GW22, zna podstawy prawne i medyczne opiniowania na temat skutku biologicznego dla potrzeb postępowania karnego, GW23, zna rolę dokumentacji klinicznej i zasady opiniowania sądowo lekarskiego na temat uszczerbku na zdrowiu dla potrzeb cywilnych i odszkodowawczych, GW24, zna zasady opiniowania sądowo lekarskiego na temat zdolności do udziału w czynnościach procesowych, GW25, zna pojęcie błędu medycznego i rozumie zasady opiniowania sądowo lekarskiego w takich przypadkach, GW26, zna najczęstsze przyczyny błędów medycznych, GW27, zna zasady pobierania materiału do badań toksykologicznych i

6 hemogenetycznych, GW27, UMIEJĘTNOŚCI (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) GU4 potrafi odnaleźć odpowiednie akty prawne zawierające normy dotyczące udzielania świadczeń zdrowotnych i wykonywania zawodu lekarza, potrafi wyjaśnić osobom korzystającym ze świadczeń medycznych, ich podstawowe uprawnienia oraz podstawy prawne udzielania tych świadczeń;gu5, potrafi podczas udzielania nagłej pomocy podjąć starania o niezacieranie istotnych śladów kryminalistycznych, nie kolidujące z podstawowym celem interwencji medycznej (ratowanie życia? zdrowia), GU6, potrafi podczas badania dziecka, rozpoznać zachowania i objawy wskazujące na możliwość wystąpienia przemocy wobec dzieci, GU7, uwzględnia we własnych działaniach klinicznych zachowania pozwalające na uniknięcie popełnienia błędu medycznego, GU8, przygotowuje zgodnie z zasadami miejsce pobrania krwi do badań toksykologicznych w celach procesowych, GU9, pobiera i dokonuje zabezpieczenia materiału do badania hemogenetycznego, z uwzględnieniem ochrony przed kontaminacją, GU10. KOMPETENCJE SPOŁECZNE (ZGODNIE Z OGÓLNYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) Posługiwania się z zakresu prawa medycznego, posługiwania się przepisami regulującymi prawo wykonywania zawodu w Polsce i Unii Europejskiej, interpretacji artykułów kodeksu karnego dotyczących przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu oraz zasad odpowiedzialności karnej i cywilnej lekarza, stwierdzenia zgonu i prawidłowego wypełnienia karty zgonu, przeprowadzenia oględzin zwłok w miejscu ich ujawnienia, ustalenia orientacyjnego czasu zgonu oraz przypuszczalnej przyczyny śmierci, rozpoznawania i różnicowania rodzajów śmierci, zabezpieczenia materiału biologicznego do badań histopatologicznych, hemogenetycznych i toksykologicznych, w czasie sekcji zwłok, przeprowadzania badania poszkodowanego, sporządzania opinii sądowo-lekarskiej

7 dla potrzeb orzecznictwa karnego i cywilnego, przeprowadzania badania i oceny klinicznej osoby nietrzeźwej. PUNKTY ECTS 4 TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU: Tematyka Program nauczania przedmiotu medycyny sądowej Tanatologia ogólna Śmierć z przyczyn naturalnych Obrażenia ciała i śmierć wskutek urazu mechanicznego Uduszenie gwałtowne Tanatologia sądowo-lekarska 1. Pojęcie śmierci. 2. Okoliczności, w jakich może dojść do śmierci z punktu widzenia ustawy karnej. 3. Śmierć kliniczna. 4. Śmierć pozorna. 5. Śmierć biologiczna. 6. Zjawisko śmierci a przeszczepianie narządów. 7. Znamiona śmierci biologicznej całego ustroju. 8. Późne zmiany pośmiertne. 9. Pojęcie śmierci. 10.Ogólny podział rodzajów śmierci. 11.Segregacja przyczyn śmierci. 12.Zbieg przyczyn śmierci. 13.Odczyny postwitalne (interletalne). 14.Określanie czasu śmierci. 15.Oględziny zwłok na miejscu ich znalezienia. 16.Sądowo-lekarskie oględziny i sekcja zwłok 1. Niektóre trudności diagnostyczne. 2. Śmierć naturalna osób dorosłych. 3. Śmierć dzieci i młodzieży. 4. Ocena niespodziewanego zgonu nagłego z przyczyn naturalnych. 1. Obrażenia wywoływane narzędziami ostrymi. 2. Obrażenia spowodowane narzędziami tępymi. 3. Uszkodzenia narządów wewnętrznych w następstwie urazów mechanicznych ze szczególnym uwzględnieniem aspektów wypadków drogowych i z udziałem pojazdów szynowych. Rekonstrukcja przebiegu wypadków drogowych. 1. Przebieg procesu duszenia się i jego objawy. 2. Obraz sekcyjny śmierci wskutek uduszenia. 3. Niektóre dane dotyczące wymiany gazowej w płucach. 4. Zatkanie otworów nosowych i jamy ustnej. 5. Zamknięcie krtani, tchawicy lub dużych oskrzeli przez ciało obce. 6. Unieruchomienie klatki piersiowej. 7. Utonięcie. 8. Śmierć w wodzie. 9. Zagardlenie: powieszenie zadzierzgnięcie zadławienie. Form a(wyk łady,s emina riu,, icz enia, zaj.fa kultat ywne, itp )

8 Rażenie prądem elektrycznym lub piorunem Postrzałowe uszkodzenia ciała Opiniowanie w sprawach karnych. Karna odpowiedzialność zawodów medycznych Opiniowanie w sprawach cywilnoodszkodowawczych. Cywilna odpowiedzialność zawodów medycznych Opinie sądowolekarskie w Prawie Pracy Regulacje prawne zawodu lekarza. Odpowiedzialnośćzawodowa lekarzy. 10. Śmierć w ciasnej przestrzeni. 11. Choroba kesonowa. 1. Znamię prądu elektrycznego. Patomechanizm zgonu. 1. Broń palna. 2. Amunicja. 3. Rany i uszkodzenia postrzałowe. 4. Postrzały pociskiem odbitym. 5. Otwory wlotowe i wylotowe. 6. Ocena odległości strzału. Orzecznictwo sądowo-lekarskie 1. Rola biegłego i zasady powoływania w świetle przepisów Kodeksu Postępowania Karnego. 2. Przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu ze szczególnym uwzględnieniem: a. zabójstwa i pobicia ze skutkiem śmiertelnym b. dzieciobójstwa c. eutanazji d. przerwania ciąży. 3. Zasady opracowywania opinii sądowo-lekarskich dotyczących oceny skutków i mechanizmu powstania obrażeń ciała. 4. Karna odpowiedzialność w związku z wykonywaniem zawodu w świetle obowiązujących przepisów prawa. Błąd medyczny, niepowodzenie lekarskie, powikłania. Działanie bez zgody pacjenta. 5. Przestępstwa przeciwko wolności i obyczajności ze szczególnym uwzględnieniem czynów nierządnych i lubieżnych. Zasady dotyczące przeprowadzania badania pokrzywdzonego i opiniowania sądowo-lekarskiego. 6. Dziecko jako ofiara przestępstw. Zespół dręczonego dziecka. 1. Zdrowie jako dobro ogólne w rozumieniu Kodeksu Cywilnego. 2. Tajemnica zawodowa w przepisach Kodeksu Cywilnego. 3. Odpowiedzialność cywilna zakładów publicznej służby zdrowia. Pracownicy służby zdrowia jako funkcjonariusze państwowi. 4. Prawa pacjenta oraz odpowiedzialność służby zdrowia za niewłaściwe zachowanie w stosunku do pacjenta. 5. Zasady ustalania odpowiedzialności cywilnej i zawodowej w związku z wykonywaniem zawodu- wina umyślna, błąd, wina bezimienna, prawdopodobieństwo zawinienia. 6. Zasady opracowywania opinii sądowo- lekarskich dotyczących skutków urazów, możliwości wykonywania pracy, rokowań, kosztów leczenia, nawiązki za ból. 7. Cywilno-prawne aspekty działania prywatnych placówek leczniczych. 8. Ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej wykonywania zawodów medycznych. 1. Medyczny aspekt wypadku przy pracy w świetle obowiązujących przepisów prawnych dotyczących odszkodowań. 2. Choroby zawodowe. 1. Legalność zabiegu medycznego 2. Prawo wykonywania zawodu. 3. Prawa i obowiązki lekarzy w świetle ustawy o zawodzie lekarza i ustawy o Izbach lekarskich 4. Odpowiedzialność zawodowa. Zasady funkcjonowania Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej i Sądu Lekarskiego. w w w

9 Kodeks Etyki Lekarskiej Dokumentacja medyczna w świetle obowiązujących przepisów prawa Hemogenetyka sądowolekarska Badanie śladów biologicznych w celach dowodowych i identyfikacyjnych Przeszczepianie narządów Toksykologia ogólna 1. Wymogi formalne stawiane dokumentacji medycznej. 2. Rodzaje dokumentacji medycznej. 3. Zasady przechowywania i udostępniania dokumentacji medycznej. 4. Najczęściej występujące uchybienia w dokumentacji lekarskiej. Hemogenetyka sądowo-lekarska 1. Dochodzenie spornego ojcostwa: a. podstawy prawne zaprzeczenia ojcostwa; b. podstawy prawne ustalenia ojcostwa. 2. Badania serohematologiczne w dochodzeniu spornego ojcostwa: a. teoretyczne zasady dziedziczenia cech serologicznych; b. układy grupowe związane z antygenami krwinek czerwonych; c. zróżnicowanie w obrębie białek surowicy krwi; polimorfizm enzymów erytrocytarnych. 3. Badania genetyczne: a. polimorfizm DNA b. metodyka badań RFPL (rodzaje sond molekularnych i ich znakowanie) c. zastosowanie metody PCR w dochodzeniu ojcostwa. 1. Klasyczne metody zabezpieczania i badania śladów biologicznych: a. ślady krwawe b. plamy nasienia c. plamy wydzielin d. włosy i kości. 2. Zastosowanie genetycznej metody PCR do badania śladów: a. izolacja DNA ze śladu b. układu VNTR i STR c. wykorzystanie układów multikompleksowych. 3. Interpretacja wyników w badaniu śladów biologicznych materiał porównawczy. 1. Zagadnienia prawne związane z przeszczepianiem narządów: a) definicja i zasady stwierdzania śmierci obywatelskiej b) prawne pojęcie dawcy (zwłoki i osoby żyjące). Transplantologia a religie. 2. Zastosowanie układu HLA do celów transplantacji. Toksykologia sądowo-lekarska 1. Podstawowe terminy: trucizna, substancja szkodliwa, ksenobioty, zatrucie, toksyczność, rodzaje zatruć. 2. Współzależność działania biologicznego i dawki, czynniki wpływające na szybkość działania trucizny. 3. Podstawy biochemiczno- kinetyczne, dotyczące wchłaniania, przemieszczania się i kumulacji trucizn w organizmie. 4. Biotransformacja ksenobiotyków, rodzaje interakcji oraz ogólne systemowe mechanizmy działania toksycznego. 5. Sposób pobierania i zabezpieczania oraz przesyłania materiału biologicznego oraz dowodów rzeczowych do badań toksykologicznosądowych (w przypadkach podejrzenia o zatrucie i podczas ekshumacji). 6. Ustawodawstwo toksykologiczne: ustawy i zarządzenia dotyczące dystrybucji trucizn, środków odurzających, ochrony roślin oraz w

10 Toksykologia szczegółowa Alkohologia sądowolekarska Badania antropologiczne szkieletu Ustalanie tożsamości zwłok i szczątków ludzkich używanych do dezynfekcji i deratyzacji. 1. Aktualna struktura zatruć rozmiary i skutki przypadków intoksykacji w kazuistyce Zakładu i w Polsce. 2. Toksykologia leków w aspekcie zatruć przestępczych, ostrych działań niepożądanych, uzależnień lekowych, narkomanii, dopingu farmakologicznego, a w szczególności ograniczeń zdolności psychofizycznych kierowców. 3. Toksykologia związków nieorganicznych: a. metale i ich sole (arsen, bar, kadm, ołów, rtęć, potas) b. gazy trujące (tlenek węgla, siarkowodór, dwutlenek siarki, cyjanowodór, tlenki azotu, fluorowce) c. substacje żrące (kwasy i ługi). 4. Toksykologia związków organicznych: a. alkohole: metylowy, etylowy; alkohole wyższe b. glikole: etylenowy, dietylenowy, propylenowy c. węglowodory aromatyczne i alifatyczne: benzen, toluen, ksylen d. składniki benzyny i nafty e. węglowodory halogenoalifatyczne: chloroform, czterochlorek węgla, trichloroetylen. 5. Toksykologia środków ochrony roślin i stosowanych w rolnictwie w rolnictwie. 6. Toksykologia innych niebezpiecznych ksenobiotyków: a. pochodne kwasu fluorooctowego b. trucizny naturalne: grzyby, jady gadów i owadów. 1. Rozmiary i skutki nadużywania alkoholu etylowego, zamienników alkoholowych oraz interakcji alkoholu i leków w aspekcie patologii społecznej (alkoholizm, pijaństwo, uzależnienie). 2. Teoretyczny i praktyczny model oddziaływań alkoholu etylowego na organizm człowieka (metabolizm i farmakokinetyka alkoholu etylowego). 3. Ocena stanu trzeźwości osoby badanej- metody ilościowej analizy alkoholu etylowego w płynach ustrojowych i interpretacja wyników. 4. Wartość dowodowa i interpretacja wyników obliczeń pro- i retrospektywnych dla celów opiniodawczych stanów trzeźwości. Antropologia sądowa 1. Metody wykorzystywane w ustaleniu: a. płci; b. wieku; c. pomiarów kości długich i rekonstrukcji wzrostu; 1.Ustalanie tożsamości zwłok nie objętych zmianami pośmiertnymi w oparciu o zdjęcia fotograficzne i zapis wideo. 2. Metody identyfikacji w oparciu o cechy kośćca: a. rekonstrukcja przybliżonego wizerunku osoby zmarłej na podstawie kości czaszki (metodą komputerową) z opracowaniem rysopisu osoby; b. porównawcze badania metodą superprojekcji w oparciu o badaną czaszkę i z wykorzystaniem zdjęć fotograficznych osoby (zdjęcia dowodowe, paszportowe, sygnalityczne, okazjonalne); c. porównawcze badania odontologiczne - badania cech uzębienia czaszki i badania porównawcze z wykorzystaniem dokumentacji stomatologicznej (z leczenia zapobiegawczego, ortodontycznego, protetycznego itp.); d. porównawcze badania radiologiczne - badania z wykorzystaniem

11 Ustalanie tożsamości osób żywych zdjęć radiologicznych (czaszki, zębów, kości szkieletu postkranialnego); 1. Identyfikacja osób na podstawie zapisu wideo nagrania VHS i w technologii cyfrowej, z monitoringu. LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA: 1. Żaba Cz.: Wybrane zagadnienia z medycyny sądowej. Wydawnictwo UMP, 2014r. 2. Raszeja S., Nasiłowski W, Markiewicz J. Medycyna Sądowa - podręcznik dla studentów. PZWL, Warszawa 1997r. 3. E. Chróścielewski, S. Raszeja: Sekcja zwłok; technika z uwzględnieniem metodyki sądowo-lekarskiej i wskazówek diagnostycznych. 4. DiMaio V.J., DiMaio D. pod redakcją B. Światek i Z. Przybylskiego: Medycyna Sądowa. Urban &Parnerzy Wrocław 2003r. 5. Jakliński A., Marek Z.: Medycyna Sądowa dla prawników. Kantor wydawniczy Zakamycze s.c Kraków, 1996r. 6. Seńczuk W.: Toksykologia współczesna. PZWL Warszawa 2005 rozdział 20 Roman Wachowiak Toksykologia sądowa. - uzupełniająca: 1. Nestorowicz M.:Prawo medyczne, TNOiK Kubiak R.: Prawomedyczne. Warszawa Filar M.: PrawoMedyczne, Wrocław: Urban & Partner; WARUNKI UZYSKANIA ZALICZENIA: po zakończeniu wykładów i po odrobieniu bloku iczeń egzamin testowy (60 pytań wielokrotnego wyboru, czas trwania egzaminu 1 godz.) - będą przewidziane 3 terminy egzaminu w ciągu roku akademickiego i dodatkowo w czerwcu oraz we wrześniu terminy poprawkowe. Terminy egzaminów będą ustalone później w porozumieniu ze starostą roku. Warunkiem zaliczenia egzaminu jest udzielenie poprawnej odpowiedzi na 36 pytań. Progi punktowe na oceny z egzaminu są następujące: pkt. = 3,0; pkt = 3,5; pkt = 4,0; pkt = 4,5; pkt = 5,0. 11.Tematyka poszczególnych wykładów, iczeń i seminariów Wykłady - Semestr zimowy Tematyka wykładów Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia

12 Wykład 1. Wprowadzenie. Nowoczesne techniki obrazowania pośmiertnego w medycynie sądowej. dr hab. Czesław Żaba Wykład 2. Zagadnienia prawno-medyczne dr Krzysztof Kordel Wykład 3. Wykład 4. Wykład 5. Zagadnienia antropologii i odontologii sądowej Zagadnienia tanatologiczne Zagadnienia prawno-medyczne Zagadnienia toksykologiczne i problematyka wypadków drogowych. dr Dorota Lorkiewicz- Muszyńska dr Janusz Kołowski dr Marzena Łabęcka Dr hab. Czesław Żaba Tematyka iczeń: semestr letni i zimowy Osoba odpowiedzialna Ćwiczenie 1. zagadnienia antropologii sądowej dr Dorota Lorkiewicz- Muszyńska Ćwiczenie 2. zagadnienia prawno-medyczne dr Krzysztof Kordel Ćwiczenie 3. Ćwiczenie 4. Ćwiczenie 5. orzecznictwo sądowo-lekarskie toksykologia sądowo-lekarska hemogenetyka sądowo-lekarska dr hab. Czesław Żaba dr hab. Czesław Żaba dr Małgorzata Kordel-Koralewska 12.Organizacja zajęć: Każda grupa studencka dzieli się (we własnym zakresie) na dwie podgrupy: jedna część grupy ma zajęcia z tanatologii praktycznej (sekcja zwłok) od poniedziałku do piątku w godz , po uprzednim sprawdzianie wstępnym w poniedziałek o godz (znajomość ogólnych zasad techniki sekcyjnej i diagnostyki tanatologicznej); druga część grupy ma zajęcia od poniedziałku do piątku. Zajęcia odbywają się od poniedziałku do piątku w godzinach: Poniedziałek: zagadnienia antropologii sądowej, Wtorek: zagadnienia prawno-medyczne, Środka: orzecznictwo sądowo-lekarskie, Czwartek: toksykologia sądowo-lekarska, Piątek: hemogenetyka sądowo-lekarska. Aktualny podział grupy studenckiej na stronie internetowej jednostki :

13 REGULAMIN ZAJĘĆ: 1. Zajęcia dydaktyczne są obowiązkowe i obejmują iczenia. 2. Dopuszcza się jedynie jedną nieobecność usprawiedliwioną przez lekarza lub spowodowaną ważnymi wydarzeniami losowymi. Nieobecność na zajęciach należy zaliczyć u asystenta prowadzącego. 3. Zajęcia odbywają się wg harmonogramu i godzin ustalonych dla poszczególnych grup studentów przez Dziekanat Wydziału Lekarskiego I. Plan zajęć dla każdej grupy studenckiej podany jest na tablicy ogłoszeń Katedry i Zakładu i stronie internetowej Katedry i Zakładu. 4. Tematy zajęć obowiązkowych (iczeń) podane są do informacji studentów na tablicy ogłoszeń Katedry i Zakładu i stronie internetowej Katedry i Zakładu. 5. Warunkiem dopuszczenia do zaliczenia końcowego przedmiotu jest wcześniejsze uzyskanie zaliczenia wszystkich zajęć. 6. Student ma prawo do dwukrotnego poprawiania końcowego zaliczenia. Dalsze zaliczenie przedmiotu może odbywać się po uzyskaniu zgody kierownika Katedry i Zakładu. 7. Wszelkie sprawy dydaktyczne można wyjaśniać u osoby odpowiedzialnej za dydaktykę Wydziału Lekarskiego I dr hab. Czesław Żaba; zms@ump.edu.pl. PROGRAM ZAJĘĆ: przedmiotu medycyny sądowej Tanatologia ogólna Śmierć z przyczyn naturalnych Obrażenia ciała i śmierć wskutek urazu Tanatologia sądowo-lekarska 17.Pojęcie śmierci. 18.Okoliczności, w jakich może dojść do śmierci z punktu widzenia ustawy karnej. 19.Śmierć kliniczna. 20.Śmierć pozorna. 21.Śmierć biologiczna. 22.Zjawisko śmierci a przeszczepianie narządów. 23.Znamiona śmierci biologicznej całego ustroju. 24.Późne zmiany pośmiertne. 25.Pojęcie śmierci. 26.Ogólny podział rodzajów śmierci. 27.Segregacja przyczyn śmierci. 28.Zbieg przyczyn śmierci. 29.Odczyny postwitalne (interletalne). 30.Określanie czasu śmierci. 31.Oględziny zwłok na miejscu ich znalezienia. 32.Sądowo-lekarskie oględziny i sekcja zwłok 5. Niektóre trudności diagnostyczne. 6. Śmierć naturalna osób dorosłych. 7. Śmierć dzieci i młodzieży. 8. Ocena niespodziewanego zgonu nagłego z przyczyn naturalnych. 4. Obrażenia wywoływane narzędziami ostrymi. 5. Obrażenia spowodowane narzędziami tępymi. 6. Uszkodzenia narządów wewnętrznych w następstwie urazów

14 mechanicznego Uduszenie gwałtowne Rażenie prądem elektrycznym lub piorunem Postrzałowe uszkodzenia ciała Opiniowanie w sprawach karnych. Karna odpowiedzialność zawodów medycznych mechanicznych ze szczególnym uwzględnieniem aspektów wypadków drogowych i z udziałem pojazdów szynowych. Rekonstrukcja przebiegu wypadków drogowych. 12. Przebieg procesu duszenia się i jego objawy. 13. Obraz sekcyjny śmierci wskutek uduszenia. 14. Niektóre dane dotyczące wymiany gazowej w płucach. 15. Zatkanie otworów nosowych i jamy ustnej. 16. Zamknięcie krtani, tchawicy lub dużych oskrzeli przez ciało obce. 17. Unieruchomienie klatki piersiowej. 18. Utonięcie. 19. Śmierć w wodzie. 20. Zagardlenie: powieszenie zadzierzgnięcie zadławienie. 21. Śmierć w ciasnej przestrzeni. 22. Choroba kesonowa. 2. Znamię prądu elektrycznego. Patomechanizm zgonu. 7. Broń palna. 8. Amunicja. 9. Rany i uszkodzenia postrzałowe. 10.Postrzały pociskiem odbitym. 11.Otwory wlotowe i wylotowe. 12.Ocena odległości strzału. Orzecznictwo sądowo-lekarskie 7. Rola biegłego i zasady powoływania w świetle przepisów Kodeksu Postępowania Karnego. 8. Przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu ze szczególnym uwzględnieniem: a. zabójstwa i pobicia ze skutkiem śmiertelnym b. dzieciobójstwa c. eutanazji d. przerwania ciąży. 9. Zasady opracowywania opinii sądowo-lekarskich dotyczących oceny skutków i mechanizmu powstania obrażeń ciała. 10. Karna odpowiedzialność w związku z wykonywaniem zawodu w świetle obowiązujących przepisów prawa. Błąd medyczny, niepowodzenie lekarskie, powikłania. Działanie bez zgody pacjenta. 11. Przestępstwa przeciwko wolności i obyczajności ze szczególnym uwzględnieniem czynów nierządnych i lubieżnych. Zasady dotyczące przeprowadzania badania pokrzywdzonego i opiniowania sądowo-lekarskiego. 12. Dziecko jako ofiara przestępstw. Zespół dręczonego dziecka. Opiniowanie w sprawach cywilnoodszkodowawczych. Cywilna odpowiedzialność zawodów 9. Zdrowie jako dobro ogólne w rozumieniu Kodeksu Cywilnego. 10. Tajemnica zawodowa w przepisach Kodeksu Cywilnego. 11. Odpowiedzialność cywilna zakładów publicznej służby zdrowia. Pracownicy służby zdrowia jako funkcjonariusze państwowi. 12. Prawa pacjenta oraz odpowiedzialność służby zdrowia za niewłaściwe zachowanie w stosunku do pacjenta. 13. Zasady ustalania odpowiedzialności cywilnej i zawodowej w związku z wykonywaniem zawodu- wina umyślna, błąd, wina bezimienna, w

15 medycznych Opinie sądowolekarskie w Prawie Pracy Regulacje prawne zawodu lekarza. Odpowiedzialnośćzawodowa lekarzy. Kodeks Etyki Lekarskiej Dokumentacja medyczna w świetle obowiązujących przepisów prawa Hemogenetyka sądowolekarska Badanie śladów biologicznych w celach dowodowych i identyfikacyjnych Przeszczepianie narządów prawdopodobieństwo zawinienia. 14. Zasady opracowywania opinii sądowo- lekarskich dotyczących skutków urazów, możliwości wykonywania pracy, rokowań, kosztów leczenia, nawiązki za ból. 15. Cywilno-prawne aspekty działania prywatnych placówek leczniczych. 16. Ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej wykonywania zawodów medycznych. 3. Medyczny aspekt wypadku przy pracy w świetle obowiązujących przepisów prawnych dotyczących odszkodowań. 4. Choroby zawodowe. 5. Legalność zabiegu medycznego 6. Prawo wykonywania zawodu. 7. Prawa i obowiązki lekarzy w świetle ustawy o zawodzie lekarza i ustawy o Izbach lekarskich 8. Odpowiedzialność zawodowa. Zasady funkcjonowania Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej i Sądu Lekarskiego. 5. Wymogi formalne stawiane dokumentacji medycznej. 6. Rodzaje dokumentacji medycznej. 7. Zasady przechowywania i udostępniania dokumentacji medycznej. 8. Najczęściej występujące uchybienia w dokumentacji lekarskiej. Hemogenetyka sądowo-lekarska 4. Dochodzenie spornego ojcostwa: a. podstawy prawne zaprzeczenia ojcostwa; b. podstawy prawne ustalenia ojcostwa. 5. Badania serohematologiczne w dochodzeniu spornego ojcostwa: d. teoretyczne zasady dziedziczenia cech serologicznych; e. układy grupowe związane z antygenami krwinek czerwonych; f. zróżnicowanie w obrębie białek surowicy krwi; polimorfizm enzymów erytrocytarnych. 6. Badania genetyczne: d. polimorfizm DNA e. metodyka badań RFPL (rodzaje sond molekularnych i ich znakowanie) f. zastosowanie metody PCR w dochodzeniu ojcostwa. 1. Klasyczne metody zabezpieczania i badania śladów biologicznych: a. ślady krwawe b. plamy nasienia c. plamy wydzielin d. włosy i kości. 2. Zastosowanie genetycznej metody PCR do badania śladów: a. izolacja DNA ze śladu b. układu VNTR i STR c. wykorzystanie układów multikompleksowych. 3. Interpretacja wyników w badaniu śladów biologicznych materiał porównawczy. 3. Zagadnienia prawne związane z przeszczepianiem narządów: a) definicja i zasady stwierdzania śmierci obywatelskiej b) prawne pojęcie dawcy (zwłoki i osoby żyjące). Transplantologia a w w w

16 Toksykologia ogólna Toksykologia szczegółowa Alkohologia sądowolekarska Badania antropologiczne szkieletu religie. 4. Zastosowanie układu HLA do celów transplantacji. Toksykologia sądowo-lekarska 7. Podstawowe terminy: trucizna, substancja szkodliwa, ksenobioty, zatrucie, toksyczność, rodzaje zatruć. 8. Współzależność działania biologicznego i dawki, czynniki wpływające na szybkość działania trucizny. 9. Podstawy biochemiczno- kinetyczne, dotyczące wchłaniania, przemieszczania się i kumulacji trucizn w organizmie. 10. Biotransformacja ksenobiotyków, rodzaje interakcji oraz ogólne systemowe mechanizmy działania toksycznego. 11. Sposób pobierania i zabezpieczania oraz przesyłania materiału biologicznego oraz dowodów rzeczowych do badań toksykologicznosądowych (w przypadkach podejrzenia o zatrucie i podczas ekshumacji). 12. Ustawodawstwo toksykologiczne: ustawy i zarządzenia dotyczące dystrybucji trucizn, środków odurzających, ochrony roślin oraz używanych do dezynfekcji i deratyzacji. 1. Aktualna struktura zatruć rozmiary i skutki przypadków intoksykacji w kazuistyce Zakładu i w Polsce. 2. Toksykologia leków w aspekcie zatruć przestępczych, ostrych działań niepożądanych, uzależnień lekowych, narkomanii, dopingu farmakologicznego, a w szczególności ograniczeń zdolności psychofizycznych kierowców. 3. Toksykologia związków nieorganicznych: d. metale i ich sole (arsen, bar, kadm, ołów, rtęć, potas) e. gazy trujące (tlenek węgla, siarkowodór, dwutlenek siarki, cyjanowodór, tlenki azotu, fluorowce) f. substacje żrące (kwasy i ługi). 4. Toksykologia związków organicznych: f. alkohole: metylowy, etylowy; alkohole wyższe g. glikole: etylenowy, dietylenowy, propylenowy h. węglowodory aromatyczne i alifatyczne: benzen, toluen, ksylen i. składniki benzyny i nafty j. węglowodory halogenoalifatyczne: chloroform, czterochlorek węgla, trichloroetylen. 7. Toksykologia środków ochrony roślin i stosowanych w rolnictwie w rolnictwie. 8. Toksykologia innych niebezpiecznych ksenobiotyków: a. pochodne kwasu fluorooctowego b. trucizny naturalne: grzyby, jady gadów i owadów. 5. Rozmiary i skutki nadużywania alkoholu etylowego, zamienników alkoholowych oraz interakcji alkoholu i leków w aspekcie patologii społecznej (alkoholizm, pijaństwo, uzależnienie). 6. Teoretyczny i praktyczny model oddziaływań alkoholu etylowego na organizm człowieka (metabolizm i farmakokinetyka alkoholu etylowego). 7. Ocena stanu trzeźwości osoby badanej- metody ilościowej analizy alkoholu etylowego w płynach ustrojowych i interpretacja wyników. 8. Wartość dowodowa i interpretacja wyników obliczeń pro- i retrospektywnych dla celów opiniodawczych stanów trzeźwości. Antropologia sądowa 1. Metody wykorzystywane w ustaleniu: a. płci;

17 Ustalanie tożsamości zwłok i szczątków ludzkich Ustalanie tożsamości osób żywych b. wieku; c. pomiarów kości długich i rekonstrukcji wzrostu; 1. Ustalanie tożsamości zwłok nie objętych zmianami pośmiertnymi w oparciu o zdjęcia fotograficzne i zapis wideo. 2. Metody identyfikacji w oparciu o cechy kośćca: a. rekonstrukcja przybliżonego wizerunku osoby zmarłej na podstawie kości czaszki (metodą komputerową) z opracowaniem rysopisu osoby; b. porównawcze badania metodą superprojekcji w oparciu o badaną czaszkę i z wykorzystaniem zdjęć fotograficznych osoby (zdjęcia dowodowe, paszportowe, sygnalityczne, okazjonalne); c. porównawcze badania odontologiczne - badania cech uzębienia czaszki i badania porównawcze z wykorzystaniem dokumentacji stomatologicznej (z leczenia zapobiegawczego, ortodontycznego, protetycznego itp.); d. porównawcze badania radiologiczne - badania z wykorzystaniem zdjęć radiologicznych (czaszki, zębów, kości szkieletu postkranialnego); 1. Identyfikacja osób na podstawie zapisu wideo nagrania VHS i w technologii cyfrowej, z monitoringu. PROGRAM NAUCZANIA Wymagania wstępne: znajomość anatomii, patologii i patofizjologii. Przygotowanie do zajęć: znajomość ogólnych zagadnień dotyczących prawa, podstaw tanatologii, genetyki i toksykologii. Wymagania końcowe: znajomość tematów omawianych na wykładach i iczeniach. 13.Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Egzamin teoretyczny kryterium zaliczenia: forma egzaminu ( ustny, pisemny, testowy) - egzamin testowy. Egzamin praktyczny kryterium zaliczenia:brak Zaliczenie kryterium zaliczenia:po zakończeniu wykładów i po odrobieniu bloku iczeń egzamin testowy (60 pytań wielokrotnego wyboru, czas trwania egzaminu 1 godz.) - będą przewidziane 3 terminy egzaminu w ciągu roku akademickiego i dodatkowo w czerwcu oraz we wrześniu terminy poprawkowe. Terminy egzaminów będą ustalone później w porozumieniu ze starostą roku. 14.Literatura:

18 Zalecana literatura: 1. Żaba Cz.:Wybrane zagadnienia z medycyny sądowej. Wydawnictwo UMP, Raszeja S., Nasiłowski W, Markiewicz J.: Medycyna Sądowa - podręcznik dla studentów. PZWL, Warszawa E. Chróścielewski, S. Raszeja: Sekcja zwłok; technika z uwzględnieniem metodyki sądowo-lekarskiej i wskazówek diagnostycznych. 4. DiMaio V.J., DiMaio D. pod redakcją Światek B., Przybylski Z.: Medycyna Sądowa. Urban&Parnerzy Wrocław 2003r. 5. Jakliński A., Marek Z.: Medycyna Sądowa dla prawników. Kantor wydawniczy Zakamycze s.c Kraków, 1996r. 6. Seńczuk W.: Toksykologia wspólczesna. PZWL Warszawa 2005 rozdział 20 Roman Wachowiak Toksykologia sądowa. - uzupełniająca 1. Nestorowicz M.:Prawo medyczne, TNOiK Kubiak R.: Prawomedyczne. Warszawa Filar M.: PrawoMedyczne, Wrocław: Urban & Partner; Studenckie koło naukowe Opiekun koła: dr hab. med. Czesław Żaba Tematyka: zagadnienia z medycyny sądowej i prawa medycznego. Miejsce spotkań: Katedra i Zakład Medycyny Sądowej ul. Święcickiego 6. Poznań. 16. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora 17. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych)