KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Transkrypt

1

2 KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia r. COM(2008) 418 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Odnowione zobowiązanie na rzecz europejskiego modelu społecznego: Udoskonalenie otwartej metody koordynacji w zakresie ochrony socjalnej i integracji społecznej {SEC(2008) 2153} {SEC(2008) 2169} {SEC(2008) 2170} {SEC(2008) 2179}

3 1. WPROWADZENIE Niniejszy komunikat stanowi część komunikatu Komisji Odnowiona agenda społeczna: Możliwości, dostęp i solidarność w Europie XXI wieku. Proponuje się w nim udoskonalenie jednego z najważniejszych narzędzi wspierających rozwój socjalny w UE i państwach członkowskich, mianowicie otwartej metody koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej i integracji społecznej (w dalszej części dokumentu OMK w polityce społecznej ). Metoda ta, zapoczątkowana w 2000 r. jako proces dobrowolnej samooceny opartej na wspólnych celach, jest częścią kompleksowego zestawu środków prawodawczych, instrumentów finansowych (w tym Europejskiego Funduszu Społecznego) i procesów koordynacyjnych (zwłaszcza strategii lizbońskiej), które działają na rzecz spójności społecznej i solidarności w UE. W ciągu ostatnich ośmiu lat państwa członkowskie wykorzystywały OMK w polityce społecznej w celu koordynacji działań w obliczu istniejących i nowych wyzwań społecznych, a także w celu dostosowania systemów ochrony socjalnej do nowych realiów społecznych. Określały one za jej pomocą wspólne cele i uzgadniały wskaźniki służące nadaniu odpowiedniego kierunku polityce w zakresie integracji społecznej, reformy systemów emerytalnych oraz w dziedzinie ochrony zdrowia i ochrony długoterminowej. OMK w polityce społecznej dowiodła w tym okresie swojej wartości, wspomagając wzajemne uczenie się, promując powszechniejsze zaangażowanie stron, stymulując modernizację systemów ochrony socjalnej, zwiększając świadomość wielowymiarowego charakteru ubóstwa i wykluczenia społecznego, kształtując jednolite podejście do wspólnych wyzwań i uwidaczniając nowe wspólne kwestie. Niemniej jednak skuteczność w zakresie realizacji wspólnych celów takich jak zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego, zapewnianie odpowiedniości i stabilności emerytur i rent, zapewnianie sprawiedliwego dostępu do opieki zdrowotnej i długoterminowej nadal pozostaje wyzwaniem. Otwarty proces koordynacji, opierający się na dobrowolnej współpracy licznych i różnorodnych państw członkowskich, z samej swojej natury nie może doprowadzić do efektów na dużą skalę w ograniczonym czasie. Istnieje jednak powszechna zgoda o czym świadczą liczne opinie wymieniane w formie pisemnej i ustnej w ramach Komitetu Ochrony Socjalnej i wśród wszystkich zaangażowanych stron 1 co do tego, że można i należy uczynić więcej w celu pełnego wykorzystania potencjału OMK w polityce społecznej. W niniejszym komunikacie proponuje się wzmocnienie OMK w polityce społecznej poprzez jej większe wyeksponowanie, poprawę metod pracy, zwiększenie jej współzależności z polityką w innych dziedzinach, usprawnienie jej narzędzi analitycznych, poszerzenie podstaw merytorycznych i zwiększenie poczucia odpowiedzialności za proces w państwach członkowskich w drodze wzajemnej weryfikacji, wzajemnego uczenia się i zaangażowania wszystkich właściwych podmiotów. Udoskonalenie, o którym mowa, zostanie w szczególności osiągnięte poprzez stopniowe wprowadzanie, w uzgodnieniu z państwami członkowskimi, niektórych metod z powodzeniem stosowanych w ramach strategii lizbońskiej. Takie podejście, oparte na poszanowaniu zasady pomocniczości i dobrowolnego charakteru OMK, stanowić będzie nowy bodziec do rozwoju analiz i określania polityki krajowej. Jednocześnie spowoduje ono wyeksponowanie i zwiększenie skuteczności 1 Szczegóły można znaleźć w ocenie skutków.

4 społecznego wymiaru UE, stanowiącego integralny element strategii lizbońskiej, a także pozwoli na lepszą integrację polityki gospodarczej, polityki zatrudnienia i polityki społecznej, co postulowała Rada Europejska w marcu 2008 r. 2. EWOLUCJA I GŁÓWNE OSIĄGNIĘCIA OMK W POLITYCE SPOŁECZNEJ Ogólna ocena OMK w polityce społecznej wśród państw członkowskich i zaangażowanych stron jest zasadniczo pozytywna. OMK uznawana jest za narzędzie promujące postęp w sferze społecznej i innowacyjny instrument w zarządzaniu na poziomie europejskim 2. Pozwoliła ona na przyspieszenie reform, a także zwiększała gotowości do współpracy i wzajemnego uczenia się przy poszukiwaniu najlepszych metod dążenia do postępu społecznego, bez konieczności określania najmniejszego wspólnego mianownika. Jej wpływ na politykę oraz skuteczność jej metod pracy są regularnie weryfikowane w ramach Komitetu Ochrony Socjalnej oraz w dialogu z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego i partnerami społecznymi, a także w regularnych sprawozdaniach niezależnych ekspertów Od czasu jej wprowadzenia w 2000 r. OMK w polityce społecznej uległa daleko idącym reformom. W 2005 r. trzy procesy koordynacji (w zakresie: integracji społecznej, odpowiednich i stabilnych emerytur oraz wysokiej jakości i stabilności opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej) zostały połączone w jeden mechanizm OMK w polityce społecznej 3. Rada Europejska ustanowiła i zaktualizowała wspólne cele, a następnie potwierdziła ich aktualność podczas wiosennej sesji w 2008 r. (zob. załącznik 1). Komitet Ochrony Socjalnej uzgodnił wskaźniki, zarówno ogólne, jak i dotyczące poszczególnych trzech aspektów, w celu monitorowania postępów w realizacji uzgodnionych celów (zob. załącznik 2). Ponadto procesowi nadano strukturę trzyletniego cyklu z uproszczoną sprawozdawczością. W pierwszym roku państwa członkowskie składają krajowe sprawozdania strategiczne, które stanowią wkład do Wspólnego sprawozdania Rady i Komisji na temat ochrony socjalnej i integracji społecznej. Wspólne sprawozdanie zawiera profile poszczególnych krajów, w których zaakcentowane są zagadnienia priorytetowe i wyzwania stojące przed danym krajem. Lata, w których nie składa się sprawozdań, poświęcone są na dogłębną analizę i wzajemne uczenie się w zakresie priorytetowych zagadnień. Usprawnienie OMK w polityce społecznej doprowadziło do większej koncentracji na realizacji polityki oraz do lepszej interakcji z odnowioną strategią lizbońską na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudneinia. Sprawozdania krajowe za rok 2006 miały charakter bardziej strategiczny koncentrowały się na ograniczonej liczbie wybranych priorytetów oraz na spójnych metodach osiągania wspólnych celów. We wspólnym sprawozdaniu z 2007 r. zawarto wniosek, że wspólne rozpatrywanie pełnego zestawu wspólnych celów społecznych było pomocne w zwiększaniu spójności i skuteczności polityki. Ponadto nowy cykl przyczynił się do głębszej analizy i zintensyfikowania procesu uczenia się w zakresie głównych priorytetów. Sprawozdanie z 2008 r., koncentrujące się na ubóstwie dzieci, dostępie do opieki zdrowotnej, zmieniających się potrzebach w zakresie opieki długoterminowej, przedłużaniu życia zawodowego oraz na prywatnie zarządzanych systemach emerytalnych, potwierdziło bogactwo nowego podejścia. 2 3 Ocena skutków zawiera obszerną relację z dyskusji naukowej i publicznej na temat OMK w polityce społecznej. Pracując razem, pracując lepiej Nowe ramy otwartej koordynacji polityk ochrony socjalnej i integracji społecznej w Unii Europejskiej, COM(2005) 706 wersja ostateczna.

5 3. POTRZEBA UDOSKONALENIA OMK W POLITYCE SPOŁECZNEJ Wspomniane pozytywne efekty OMK nie przeczą konieczności udoskonalenia tej metody, szczególnie w celu skuteczniejszej realizacji uzgodnionych wspólnych celów oraz lepszego wykorzystania uzgodnionych wskaźników. Mimo podjętego przez Radę Europejską w 2000 r. zobowiązania do podjęcia działań radykalnie zmierzających do eliminacji ubóstwa nie ma oznak ogólnego obniżenia stóp ubóstwa w UE. Zagrożonych ubóstwem jest 16% (78 mln) obywateli UE. Wśród dzieci zagrożenie jest jeszcze większe wynosi 19%. Reformy emerytalne nie zlikwidowały groźby niewłaściwego zabezpieczenia emerytalnego przyszłych pokoleń; utrzymują się dysproporcje w zakresie zdrowia (krótsze życie i gorszy stan zdrowia grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji). Rozwiązanie tych problemów jest w pierwszym rzędzie zadaniem władz krajowych, zgodnie z zasadą pomocniczości. Osiągnięcia OMK wskazują, że stała się ona katalizatorem reform w państwach członkowskich; przyjęcie podejścia opisanego poniżej może jeszcze zwiększyć jej skuteczność Silniejsze zaangażowanie w politykę i jej wyeksponowanie Model strategii lizbońskiej Odnowiona strategia lizbońska na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, koncentrująca się na realizacji i opierająca się na zaawansowanych uzgodnieniach w dziedzinie zarządzania, angażująca państwa członkowskie, Komisję, Radę Ministrów i Parlament Europejski na zasadzie partnerstwa, stanowi wzorzec i główny punkt odniesienia dla udoskonalenia OMK w polityce społecznej. Sukces strategii lizbońskiej w ostatnich kilku latach w zakresie wyników gospodarczych i w dziedzinie zatrudnienia świadczy o tym, że silne zaangażowanie polityczne na najwyższym szczeblu, skoordynowane działania na rzecz reform i wzajemna weryfikacja mogą przynieść konkretne, widoczne wyniki. Jedną z mocnych stron strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia jest fakt, że opiera się ona na podejściu partnerskim i prowadzona jest w myśl wspólnie uzgodnionego planu polityki. Jednocześnie uzupełnieniem jej wyrafinowanych ram metodycznych jest zestaw wybranych wskaźników i ilościowych poziomów docelowych, co zwiększa skuteczność, przejrzystość i wiarygodność nadzoru w ramach polityki. Na tej podstawie Komisja prowadzi systematyczną ocenę postępów osiągniętych przez poszczególne kraje i wydaje im osobne zalecenia lub wskazuje punkty wymagające uwagi. Zalecenia te pozwalają państwom członkowskim na osiągnięcie zgody w Radzie Europejskiej i Radzie Ministrów co do tego, która polityka jest najlepsza i powinna być realizowana na poziomie europejskim i krajowym. Ponadto zaakcentowanie łatwo zrozumiałych poziomów docelowych pozwala na większą świadomość i zrozumienie procesu wśród opinii publicznej. Duże znaczenie pozytywnej interakcji pomiędzy OMK w polityce społecznej a strategią lizbońską podkreślono w komunikacie Komisji na temat OMK z 2005 r.: OMK powinna być procesem równoległym, blisko współdziałającym ze zrewidowaną agendą lizbońską wnosząc do niej korzyści dla celów związanych ze wzrostem gospodarczym i zwiększeniem zatrudnienia przy równoczesnym wprowadzaniu w życie programów agendy lizbońskiej, mających na celu realizację zadań związanych ze spójnością społeczną. Wyższy wzrost gospodarczy i zwiększenie liczby miejsc pracy same w sobie nie wystarczyły do osiągnięcia oczekiwanych wyników w zakresie zmniejszenia ubóstwa i poprawy położenia osób w najbardziej niekorzystnej sytuacji. Dlatego też w marcu 2008 r. Rada Europejska ponownie potwierdziła istotność wymiaru społecznego UE jako integralnej części strategii lizbońskiej

6 i zaakcentowała potrzebę dalszej integracji polityki gospodarczej, społecznej i w dziedzinie zatrudnienia 4. Logiczne wydaje się zatem stopniowe przyjmowanie w OMK w polityce społecznej niektórych metod i podejść stosowanych w ramach odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Zwiększyłoby to efektywność OMK w polityce społecznej, usprawniłoby realizację polityki w poszczególnych krajach, zmierzającej do osiągnięcia wspólnych celów społecznych, a także zwiększyłoby zaangażowanie i wyeksponowanie działań. Pozwoliłoby to na wypracowanie istotniejszego wkładu w strategię lizbońską, zgodnie z wnioskami Rady Europejskiej, a także na uzyskanie optymalnej wzajemnej interakcji polityki w dziedzinie miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i spraw społecznych. Podejście takie byłoby jednocześnie w pełni zgodne z zasadą pomocniczości i dobrowolnym charakterem otwartej metody koordynacji. Jest to widoczne w innych obszarach stosowania otwartej koordynacji (edukacja i zatrudnienie), w których ustanowiono poziomy docelowe na szczeblu UE np. w zakresie stóp zatrudnienia, przerywania nauki szkolnej, uczenia się przez całe życie i które w istotnym stopniu nadają dynamikę strategii lizbońskiej. Wyznaczanie poziomów docelowych Państwa członkowskie uzgodniły już między sobą pewną liczbę wskaźników w obszarach ochrony socjalnej i integracji społecznej (zob. załącznik 2); stanowią one wystarczająco solidną podstawę do wprowadzenia ilościowych poziomów docelowych. Należy to rozważyć w szczególności w celu podjęcia działań radykalnie zmierzających do eliminacji ubóstwa. Mimo podjęcia tego zobowiązania w 2000 r. przez Radę Europejską wiele jeszcze pozostaje do zrobienia. Ustanowienie poziomów docelowych nadałoby tym działaniom nową dynamikę mogłyby one dotyczyć zmniejszenia ogólnej skali ubóstwa, a także ograniczenia poszczególnych jego form, np.: ubóstwa wśród dzieci, którego wskaźnik wynosi obecnie o trzy punkty procentowe więcej, niż w przypadku ogółu ludności (19% w porównaniu z 16%), i w niektórych krajach dotyka co czwarte dziecko; ubóstwa w pracy, które sięga 8% ludności czynnej zawodowo i wzrasta; trwałego, długoterminowego ubóstwa, dla którego dokładne wskaźniki będą dostępne niebawem, a także ubóstwa osób starszych (w wieku ponad 65 lat), którego skala jest również wskaźnikiem odpowiedniości emerytur. Ponieważ istnieje potrzeba dokładnego monitorowania odpowiedniości przyszłych emerytur, poziom docelowy dotyczący reformy systemów emerytalnych mógłby dotyczyć minimalnego poziomu dochodu zapewnianego poprzez emerytury, czy to świadczone w systemie publicznym, czy prywatnym. Wdrożeniu celów w dziedzinie opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej mogłoby towarzyszyć ustanowienie poziomów docelowych dotyczących dostępności i jakości służby zdrowia i opieki społecznej. Ponadto można rozważyć poziomy docelowe dotyczące stanu zdrowia, np. zwiększenia średniego dalszego trwania życia (którego skrajne wskaźniki różnią się pomiędzy państwami członkowskimi aż o 13 lat dla mężczyzn i 7 lat dla kobiet) oraz lat zdrowego życia, a także ograniczenia śmiertelności niemowląt (która w niektórych państwach członkowskich nadal sięga 10 na tysiąc żywych urodzeń). Stan zdrowia ma decydujące znaczenie dla aktywnego uczestnictwa w rynku pracy, dłuższego życia zawodowego i ograniczania ubóstwa. 4 W przeglądzie wspólnego rynku z listopada 2007 r. również wzywa się do takiego zintegrowanego podejścia, podkreślając, że otwarcie rynku może i powinno przebiegać równolegle z reformami socjalnymi. Zob. Jednolity rynek Europy XXI wieku. COM (2007) 724 wersja ostateczna z

7 Wprowadzenie takich ilościowych poziomów docelowych, wspartych wspólnie uzgodnionymi wskaźnikami ustalonymi na podstawie solidnych narzędzi analitycznych, pomoże państwom członkowskim w utrzymaniu zaangażowania i w bardziej konkretnej pracy na rzecz osiągnięcia wspólnych celów. Dla uwzględnienia własnej różnorodności, szczególnego kontekstu krajowego i różnic punktu wyjścia, państwa członkowskie mogłyby określić krajowe poziomy docelowe. Krajowe poziomy docelowe mogłyby stać się częścią różnicowania w ramach ustalonych dróg postępowania, co umożliwiłoby współpracę grupom krajów będących w podobnej sytuacji lub mających podobne problemy. Metoda ta jest już stosowana w ramach strategii lizbońskiej w dziedzinie flexicurity (modelu elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego) i w pewnym stopniu została wykorzystana w analizie tematycznej ubóstwa dzieci w 2007 r. Dotychczasowe doświadczenie, jakkolwiek nadal ograniczone, wskazuje, że jest to dobra podstawa do bardziej skonkretyzowanej analizy polityki i formułowania zaleceń, która pozwala także na realistyczne powiązanie działań poszczególnych państw członkowskich ze wspólnymi celami. Komisja zanalizuje opracowywanie w ramach OMK dróg postępowania i wspólnych zasad w sposób analogiczny, jak w przypadku wniosków dotyczących flexicurity, zatwierdzonych przez Radę Europejską w grudniu 2007 r. Zalecenia Komisji Dyskusje w Komitecie Ochrony Socjalnej obejmują szeroki zakres tematów związanych z ochroną socjalną i integracją społeczną. Tematy stanowiące część OMK mogłyby być jeszcze bardziej skonsolidowane poprzez sformalizowanie zbieżności poglądów we wszystkich przypadkach jej wystąpienia. Komisja przyczyni się do tego poprzez stosowanie we właściwych przypadkach zaleceń na podstawie art. 211 Traktatu, ustanawiających wspólne zasady jako podstawę do monitorowania i wzajemnej weryfikacji. Polityczne zatwierdzenie przez inne instytucje wzmocni i wyeksponuje takie wspólne zasady. Komisja zamierza przyjmować takie podejście stopniowo, wykorzystując doświadczenia związane z zaleceniem w sprawie aktywnej integracji, które zamierza przedstawić w październiku 2008 r. jako podstawę do konkluzji Rady i rezolucji Parlamentu Europejskiego. Lepsza sprawozdawczość, działalność informacyjna i rozpowszechnianie Na podstawie opisanego wyżej podejścia Komisja zwiększy swoją zdolność oceny i monitorowania postępów zarówno na szczeblu UE, jak i krajowym. Skuteczniejsze monitorowanie powinno znaleźć odzwierciedlenie w okresowym Wspólnym sprawozdaniu Rady i Komisji w sprawie ochrony socjalnej i integracji społecznej, które będzie stanowić podstawę do wkładu Rady EPSCO w wiosenne posiedzenie Rady Europejskiej. Parlament Europejski będzie regularnie informowany. Ponadto Komisja, za pośrednictwem sprawozdania dotyczącego sytuacji społecznej, opracowywanego corocznie na mocy art. 143 Traktatu, będzie przedstawiać pozostałym instytucjom własną ocenę bieżących tendencji i postępów w kierunku wspólnych celów w celu poszerzenia i wzbogacenia debaty politycznej. Państwa członkowskie zachęca się do dalszego przedstawiania co trzy lata sprawozdania z postępów osiągniętych w ramach OMK w skoordynowany sposób, z zastrzeżeniem przyszłych dyskusji o przyszłości strategii lizbońskiej. Przekazywanie i rozpowszechnianie informacji o wynikach będzie usprawnione poprzez stałe rozwijanie strategii proaktywnej komunikacji, wykorzystującej wszelkie możliwości, jakie zapewnia program PROGRESS. Stanowi to nieodłączną część OMK w polityce społecznej jako sposobu wymiany wiedzy, stymulowania pozytywnego współzawodnictwa i przyczyniania się do stałej mobilizacji i zaangażowania. Komisja w szczególności wzmoże wysiłki, aby informacje dotyczące osiągnięć OMK w polityce społecznej były szeroko

8 dostępne, wyczerpujące i przydatne. Istotnym narzędziem w tym zakresie będzie odnowiona witryna internetowa poświęcona ochronie socjalnej i integracji społecznej Zwiększenie pozytywnej interakcji z polityką UE w innych dziedzinach Uwzględnianie kwestii społecznych w innych dziedzinach polityki Jak podkreślono w komunikacie Komisji w sprawie całościowej, przekrojowej odnowionej agendy społecznej, istnieje powszechna zgoda co do tego, że kwestie polityki społecznej muszą być również uwzględniane w polityce UE we wszystkich pozostałych dziedzinach (takich jak konkurencja, rynek wewnętrzny, polityka gospodarcza, zdrowie, imigracja, handel, rolnictwo itp.). Komisja będzie nadal we własnym zakresie dążyć do opracowania solidnych ocen skutków w przypadku każdej nowej inicjatywy politycznej, zwracając w tym zakresie szczególną uwagę na skutki społeczne. Komitet Ochrony Socjalnej już teraz zwraca coraz większą uwagę na uwzględnianie celów społecznych w polityce w innych dziedzinach, korzystając również z konkretnych doświadczeń uzyskanych w UE w ramach uwzględniania problematyki płci 6. Komisja będzie nadal współpracować z Komitetem Ochrony Socjalnej w celu zwiększenia wspólnych możliwości w zakresie oceny skutków. Koordynacja pozioma OMK w polityce społecznej w coraz większym stopniu staje się punktem odniesienia dla szerokiego zakresu kwestii społecznych, które zajmują wysokie miejsca w planach państw członkowskich i dotyczą różnych dziedzin polityki. Dotyczy to: społecznych aspektów migracji; integracji społecznej mniejszości etnicznych lub znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, w tym społeczności romskich; ubóstwa na terenach wiejskich; długoterminowej opieki nad osobami niepełnosprawnymi i ich integracji społecznej; społecznych skutków zmian klimatycznych, degradacji środowiska naturalnego i tendencji cen energii; mniejszych szans edukacyjnych i nierówności w dostępie do kształcenia ustawicznego i uczenia się przez całe życie; edukacji finansowej i dostępu do podstawowych usług finansowych; rozłamu informatycznego i wykluczenia społecznego oraz aktywności osób starszych i solidarności między pokoleniami. Otwarcie OMK w polityce społecznej na kwestie przekrojowe wyraźnie zwiększyło jej przydatność i wpływ oraz utorowało drogę do lepszej koordynacji poziomej. Zapoczątkowana została owocna współpraca pomiędzy Komitetem Ochrony Socjalnej a innymi właściwymi komitetami, w tym Komitetem ds. Zatrudnienia i Komitetem Polityki Gospodarczej; współpraca ta powinna być nadal zacieśniana. To samo dotyczy trwającego procesu wypracowywania synergii z polityką w blisko powiązanych obszarach, m.in. z OMK w dziedzinie kształcenia i szkolenia, strategią UE w dziedzinie zdrowia 7 i europejską agendą integracji migrantów. Komisja będzie nadal rozpatrywać sposoby zacieśnienia koordynacji pomiędzy Komitetem Ochrony Socjalnej a innymi komitetami i grupami wysokiego szczebla; zapewni również efektywność własnej stałej grupy, złożonej z przedstawicieli różnych służb, zajmującej się uwzględnianiem kwestii integracji społecznej i ochrony socjalnej w innych dziedzinach polityki Artykuł 3 ust. 2 Traktatu wymaga od Unii, aby zmierzała do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet we wszystkich swoich działaniach. Przykładem integracji społecznych i gospodarczych wymiarów dobrego zdrowia jest uwzględnienie w strategii lizbońskiej wskaźnika lat zdrowego życia.

9 3.3. Usprawnienie narzędzi analitycznych Program PROGRESS będzie wspierał usprawnienie zdolności statystycznych i gromadzenia danych, szczególnie w obszarach, w których brakuje porównywalnych danych lub są one niewystarczające. Na przykład konieczny jest przegląd badań prowadzonych w całej UE w celu lepszego uwzględnienia niedostatku materialnego (w tym marginalizacji informatycznej), zamożności gospodarstw domowych, sytuacji migrantów, przechodzenia na emeryturę, a także w celu gromadzenia danych o średnim dalszym trwaniu życia w podziale według statusu społeczno-gospodarczego oraz poprawy dostępności i analiz danych w podziale według płci. W ramach programu PROGRESS wsparcie otrzymają również badanie nad zdrowiem, starzeniem się i przechodzeniem na emeryturę oraz nowe europejskie badanie gospodarstw domowych, a także pogłębione analizy konkretnych tematów, co pomoże państwom członkowskim w udoskonalaniu polityki w szczególnie krytycznych obszarach. Do dalszego rozwoju polityki opartej na wiedzy i dowodach przyczyni się większe zaangażowanie środowiska naukowego i silniejsze powiązania z innymi trwającymi działaniami badawczymi w ramach Komisji i organizacji międzynarodowych Większe poczucie odpowiedzialności dzięki wzajemnym weryfikacjom, wzajemnemu uczeniu się i zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych podmiotów Wzajemne weryfikacje Wzajemne weryfikacje (peer reviews) okazały się użytecznym i wzbogacającym sposobem udoskonalenia wzajemnego uczenia się. Powinny one być stosowane w ramach OMK w polityce społecznej na większą skalę i w sposób bardziej strategiczny. Lepsza informacja kontekstowa, solidniejsza baza analityczna i szersze rozpowszechnianie wyników przyczyniłyby się do określenia dobrych praktyk i ułatwiłyby dzielenie się wiedzą w zakresie polityki. Istotne będzie również uzyskanie szerszego udziału urzędników na szczeblach lokalnym i regionalnym we wzajemnych weryfikacjach. Komisja wraz z Komitetem Ochrony Socjalnej rozważy, w jaki sposób udoskonalić formy przeprowadzenia wzajemnych weryfikacji w roku Nowe narzędzia na potrzeby wzajemnego uczenia się Program PROGRESS stanowi wsparcie w zakresie testowania nowych narzędzi na potrzeby wzajemnego uczenia się i wymiany najlepszych praktyk. Do takich narzędzi należą: projekty obejmujące czasowe łączenie i przekazywanie fachowej wiedzy pomiędzy państwami członkowskimi; szkolenia w zakresie planowania strategicznego, uwzględniania kwestii społecznych w polityce, koordynacji, angażowania stron, monitorowania i oceny w ramach procesu OMK w polityce społecznej. PROGRESS może również pomóc w rozwoju doświadczeń społecznych służących testowaniu innowacyjnych koncepcji przed uruchomieniem projektów społecznych na dużą skalę, np. w dziedzinie minimalnych dochodów, świadczeń na dzieci lub opieki długoterminowej; program będzie wspierał badania, rozpowszechnianie i ocenę tego rodzaju projektów. Zaangażowanie wszystkich właściwych podmiotów W proces UE na rzecz ochrony socjalnej i integracji społecznej bardziej zaangażowane powinny być władze regionalne i lokalne. Obecnie w wielu państwach członkowskich ich

10 zaangażowanie jest nadal ograniczone. Niektóre kraje dokonały znacznych postępów w angażowaniu społeczeństwa obywatelskiego i innych podmiotów w fazie planowania polityki, jednak rzadko przekłada się to na udział w fazie realizacji. Doświadczenie wskazuje, że koordynacja i udział właściwych podmiotów w całym cyklu polityki są konieczne dla jej skutecznej realizacji. Komisja proponuje, aby te aspekty zarządzania uwzględniać w coraz większym stopniu w działaniach w zakresie wzajemnego uczenia się w ramach OMK w polityce społecznej. Na tej podstawie Komisja opracuje dobrowolne wytyczne dla państw członkowskich. 4. PODSUMOWANIE I WNIOSKI W celu pełnego wykorzystania potencjału OMK w polityce społecznej, w niniejszym komunikacie wskazano obszary, w których metoda ta może być poprawiona, udoskonalona lub rozwinięta. Środki te skupiają się wokół czterech celów: po pierwsze zwiększenie politycznego zaangażowania i silniejsze wyeksponowanie procesu; po drugie zwiększenie pozytywnej interakcji z polityką UE w innych dziedzinach; po trzecie usprawnienie narzędzi analitycznych wspierających proces w celu przejścia do określenia ilościowych poziomów docelowych i udoskonalenia procesu tworzenia polityki na podstawie dowodów; po czwarte zwiększenie poczucia odpowiedzialności za proces w państwach członkowskich poprzez poprawę jakości wdrażania i udoskonalenie wzajemnego uczenia się. Niektóre z wymienionych środków sprowadzają się do konsolidacji dotychczasowych praktyk. Inne, szczególnie ustalanie poziomów docelowych, wymagają istotniejszych zmian i wypracowania zgody wśród państw członkowskich i zaanagażowanych stron. Dlatego też Komisja przewiduje przyjęcie stopniowego podejścia, w którym ustalanie kolejności i koniecznych priorytetów będzie przedmiotem dyskusji z państwami członkowskimi i innymi kluczowymi podmiotami. Wzmocniona OMK w dziedzinie ochrony socjalnej i integracji społecznej będzie stanowić istotny wkład w realizację odnowionej agendy społecznej oraz podstawę odnowionego zaangażowania na rzecz europejskiego modelu społecznego.

11 ZAŁĄCZNIK 1 CELE OMK W ZAKRESIE OCHRONY SOCJALNEJ I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Ogólne cele OMK w zakresie ochrony socjalnej i integracji społecznej są następujące: a) promowanie spójności społecznej, równości mężczyzn i kobiet oraz równych szans dla wszystkich poprzez odpowiednie, dostępne, stabilne finansowo, dające się przystosować i skuteczne systemy ochrony socjalnej i politykę integracji społecznej; b) promowanie skutecznej i wzajemnej interakcji z celami lizbońskimi dotyczącymi osiągnięcia większego wzrostu gospodarczego, większej liczby lepszej jakości miejsc pracy i większej spójności społecznej, a także ze strategią zrównoważonego rozwoju UE; c) promowanie dobrych metod zarządzania oraz przejrzystości i zaangażowania zainteresowanych stron w opracowywanie, wdrażanie i monitorowanie polityki. Poniższe cele odnoszą się do różnych aspektów prac: Podjęcie działań radykalnie zmierzających do eliminacji ubóstwa i wykluczenia społecznego poprzez: d) zagwarantowanie wszystkim dostępu do zasobów, praw oraz usług niezbędnych do aktywnego udziału w życiu społeczeństwa; zapobieganie i przeciwdziałanie wykluczeniu oraz zwalczanie wszystkich form dyskryminacji prowadzących do wykluczenia; e) zapewnienie aktywnej integracji społecznej wszystkich ludzi poprzez promowanie udziału w rynku pracy oraz poprzez walkę z ubóstwem i wykluczeniem; f) dopilnowanie, aby polityki integracji społecznej były dobrze skoordynowane i aby obejmowały wszystkie szczeble administracji rządowej i innych odpowiednich podmiotów, włączając w to osoby doświadczające ubóstwa; aby polityki te były skuteczne, efektywne i uwzględniane we wszystkich odpowiednich obszarach polityki publicznej, w tym w polityce gospodarczej i budżetowej, polityce kształcenia i szkoleń oraz w programach funduszy strukturalnych (szczególnie ESF). Odpowiednie i stabilne emerytury dzięki następującym działaniom: g) zagwarantowanie wszystkim ludziom odpowiednich dochodów na emeryturze oraz dostępu do emerytur umożliwiających utrzymanie na rozsądnym poziomie standardu życia po przejściu na emeryturę, w duchu solidarności i sprawiedliwości pomiędzy pokoleniami i w ramach pokoleń; h) zapewnienie stabilności finansowej publicznych i prywatnych systemów emerytalnych z uwzględnieniem presji na finanse publiczne oraz starzenia się ludności, jak również w kontekście trójtorowej strategii rozwiązania problemu budżetowych konsekwencji starzenia się, głównie poprzez: wspieranie dłuższego życia zawodowego oraz aktywności osób starszych; zapewnienie właściwej i sprawiedliwej społecznie równowagi pomiędzy składkami a otrzymywanymi świadczeniami oraz poprzez promowanie przystępności cenowej i bezpieczeństwa systemów prywatnych oraz państwowych; i) zapewnienie przejrzystości systemów emerytalnych, ich dobrego przystosowania do potrzeb i aspiracji kobiet i mężczyzn oraz do wymagań współczesnych społeczeństw,

12 demograficznego starzenia się społeczeństwa i zmian strukturalnych; zapewnienie ludziom informacji potrzebnych do odpowiedniego zaplanowania przejścia na emeryturę oraz dopilnowanie prowadzenia reform na podstawie możliwie jak najszerszego konsensusu. Dostępność, wysoka jakość i stabilność opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej dzięki następującym działaniom: j) zagwarantowanie wszystkim dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej oraz dopilnowanie, aby potrzeba opieki nie prowadziła do ubóstwa i zależności finansowej, a także rozwiązanie problemów związanych z nierównością w zakresie dostępu do opieki oraz w zakresie wpływu na stan zdrowia; k) zapewnienie jakości w opiece zdrowotnej i w opiece długoterminowej, a także przystosowanie opieki (w tym rozwijającej się opieki prewencyjnej) do zmieniających się potrzeb i preferencji społeczeństwa i poszczególnych osób, szczególnie poprzez opracowanie standardów jakości odzwierciedlających najlepsze międzynarodowe praktyki oraz poprzez wzmocnienie odpowiedzialności pracowników ochrony zdrowia oraz pacjentów i osób korzystających z opieki; l) dopilnowanie, aby odpowiednia, charakteryzująca się wysoką jakością opieka zdrowotna i długoterminowa pozostawała w zasięgu finansowym obywateli i aby była ona stabilna finansowo, poprzez propagowanie racjonalnego wykorzystywania zasobów, szczególnie w drodze odpowiednich bodźców zachęcających dla użytkowników i usługodawców, dobre zarządzanie i koordynację między systemami opieki a instytucjami publicznymi i prywatnymi. Długoterminowa stabilność i jakość wymaga propagowania zdrowego i aktywnego stylu życia oraz promowania wysokiej jakości kadr w sektorze opieki.

13 ZAŁĄCZNIK 2 OGÓLNE WSKAŹNIKI NA POTRZEBY MONITOROWANIA OMK W POLITYCE SPOŁECZNEJ 1a - Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (ogółem, wśród dzieci i wśród osób starszych) + ilustracyjna wartość progowa (UE) Odsetek osób o dochodach poniżej 60% krajowej mediany dochodów 8. 1b - Względna wartość średniej różnicy w stosunku do progu zagrożenia ubóstwem (UE) Różnica pomiędzy medianą dochodu osób żyjących poniżej progu zagrożenia ubóstwem a tymże progiem, wyrażona jako procent wartości progu zagrożenia ubóstwem. 1c - Stopa utrzymującego się zagrożenia ubóstwem (dostępna od 2010 r.) (UE) Osoby zagrożone ubóstwem w roku bieżącym i w co najmniej 2 latach w ciągu ostatnich 3 lat. 2 - Nierówność w rozkładzie dochodów (S80/S20) (UE) Stosunek łącznego dochodu uzyskiwanego przez grupę 20% ludności kraju uzyskującą najwyższe dochody do łącznego dochodu uzyskiwanego przez grupę 20% ludności kraju uzyskującą najniższe dochody. 3 - Dalsze trwanie życia w zdrowiu (NAT) Liczba przewidywanych lat dalszego trwania życia w dobrym zdrowiu (w stanie niezaburzającym codziennych czynności) u osoby w momencie urodzenia oraz w wieku 45 i 65 lat. Należy interpretować łącznie ze wskaźnikiem dalszego trwania życia. 4 - Uczniowie przedwcześnie przerywający naukę szkolną (UE) Odsetek osób w wieku od 18 do 24 lat, które posiadają jedynie wykształcenie średnie I stopnia i nie odbierały kształcenia ani szkolenia w okresie 4 tygodni poprzedzających badanie. 5 - Osoby żyjące w gospodarstwach domowych pozbawionych pracy (UE) Odsetek osób dorosłych (w wieku lat, z wyjątkiem uczniów i studentów) oraz dzieci żyjących w gospodarstwach domowych, w których nikt nie pracuje 6 - Łączne planowane wydatki publiczne w sferze socjalnej (NAT) Plany (w odniesieniu do wieku) łącznych wydatków publicznych w sferze socjalnej (wydatki na emerytury i renty, opiekę zdrowotną, opiekę długoterminową, edukację i wydatki związane z bezrobociem), obecny poziom i przewidywane zmiany jako odsetek PKB. 7a - Wartość względna mediany dochodu osób starszych (UE) Mediana dochodu osób w wieku powyżej 65 lat w stosunku do mediany dochodu osób w wieku od 0 do 64 lat. 8 O ile nie określono inaczej, wskaźniki ubóstwa w niniejszej liście odnoszą się do wyrównanego dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych, definiowanego jako całkowity dochód do dyspozycji gospodarstwa domowego (po uwzględnieniu świadczeń i podatków) skorygowany dla uwzględnienia wielkości i składu gospodarstwa domowego Pełna lista wskaźników dostępna pod adresem:

14 7b - Łączny wskaźnik zastąpienia dochodu (UE) Mediana indywidualnych emerytur osób w wieku od lat w stosunku do mediany indywidualnych zarobków osób w wieku od 50 do 59 lat, z wyłączeniem innych świadczeń socjalnych. 8 - Niezaspokojone (zdaniem badanych) własne potrzeby w zakresie opieki medycznej (NAT) + Korzystanie z opieki (NAT) Łączne własne potrzeby w zakresie opieki medycznej, niezaspokojone (zdaniem badanych) z powodu barier finansowych, czasu oczekiwania lub zbyt dużej odległości, w podziale na kwintyle dochodów. Należy analizować łącznie z liczbą wizyt u lekarza ogólnego lub specjalisty w ciągu ostatnich 12 miesięcy. 9 - Wskaźnik zagrożenia ubóstwem zakotwiczony w określonym momencie w czasie (UE) Odsetek osób o dochodach poniżej progu zagrożenia ubóstwem obliczonego w roku finansowym 2004, skorygowanego o inflację w miarę upływu lat Stopa zatrudnienia wśród starszych pracowników (UE) Osoby mające pracę w grupach wiekowych od 55 do 59 lat i od 60 do 64 lat jako odsetek liczebności danej grupy wiekowej Zagrożenie ubóstwem w pracy (UE) Osoby zaklasyfikowane jako mające pracę, zagrożone ubóstwem Wskaźnik aktywności (UE) Odsetek osób mających pracę i niemających pracy w stosunku do ogółu ludności w wieku produkcyjnym (od 15 do 64 lat) Dysproporcje regionalne współczynnik wariancji stóp zatrudnienia (NAT) Odchylenie standardowe regionalnych stóp zatrudnienia podzielone przez ważoną średnią krajową Wydatki w dziedzinie zdrowia ogółem na 1 mieszkańca (NAT) Wydatki w dziedzinie zdrowia ogółem na 1 mieszkańca jako parytet siły nabywczej.