AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI SKRYPTY SZKOLENIOWE. egzemplarz bezpłatny

Transkrypt

1 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI SKRYPTY SZKOLENIOWE egzemplarz bezpłatny

2

3 Publikacja powstała w ramach projektu PI Nawigator zdobywców przyszłości współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI SKRYPTY SZKOLENIOWE Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Człowiek najlepsza inwestycja! Człowiek najlepsza inwestycja!

4

5 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 MODUŁ I. KOMPETENCJE KLUCZOWE DEFINICJA 11 MODUŁ II. ROZWIJANIE KOMPETENCJI KLUCZOWYCH W WARUNKACH DOMU DZIECKA ROZWIĄZANIA PRAKTYCZNE KOMPETENCJE UCZENIA SIĘ PREZENTACJA KOMPETENCJE POROZUMIEWANIA SIĘ W JĘZYKU OJCZYSTYM I JĘZYKACH OBCYCH ĆWICZENIA KOMPETENCJE POROZUMIEWANIA SIĘ W JĘZYKU OJCZYSTYM I JĘZYKACH OBCYCH PREZENTACJA KOMPETENCJE MATEMATYCZE I NAUKOWO TECHNICZNE ĆWICZENIA KOMPETENCJE MATEMATYCZE I NAUKOWO TECHNICZNE PREZENTACJA KOMPETENCJE INFORMATYCZNE/INFORMACYJNE ĆWICZENIA KOMPETENCJE INFORMATYCZNE/INFORMACYJNE PREZENTACJA KOMPETENCJE SPOŁECZNE I OBYWATELSKIE ĆWICZENIA KOMPETENCJE SPOŁECZNE I OBYWATELSKIE PREZENTACJA PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I INICJATYWA WARSZTAT PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I INICJATYWA PREZENTACJA ŚWIADOMOŚĆ I EKSPRESJA KULTUROWA ĆWICZENIA ŚWIADOMOŚĆ I EKSPRESJA KULTUROWA PREZENTACJA 140 MODUŁ III. GRY KOMPUTEROWE JAKO NIESTANDARDOWE NARZĘDZIA EDUKACYJNE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ KOMPETENCJI KLUCZOWYCH WYZWANIA SYLWETKA GRACZA W CHAOSIE POGLĄDÓW FENOMEN GIER WIRTUALNYCH 161

6 5. GRY WIRTUALNE GRY WIRTUALNE JAKO ŚRODKI DYDAKTYCZNE PEGI OGÓLNOEUROPEJSKI SYSTEM KLASYFIKACJI GIER DLA KREATYWNYCH 187 MODUŁ IV. GRA KOMPUTEROWA NAWIGATOR ZDOBYWCÓW PRZYSZŁOŚCI W ASPEKCIE ROZWIJANIA UMIEJĘTNOŚCI KLUCZOWYCH 189 MODUŁ V. O CZYM WARTO WIEDZIEĆ EUROPEJSKIE PROGRAMY KSZTAŁCENIA POZAFORMALNEGO DLA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ 195

7 WPROWADZENIE

8

9 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE Wprowadzenie 7 WPROWADZENIE Intensywne przemiany zachodzące w społeczeństwie, związane ze zmianami warunków społecznych, ekonomicznych, naukowo-technicznych końca XX wieku spowodowały, że zaistniała potrzeba posiadania przez młod ego człowieka przygotowującego się do wkroczenia w dorosłość nowego zasobu kompetencji, które są niezbędne w samodzielnym, odpowiedzialnym i pomyślnym życiu. W związku z tym niezmiernie ważne stało się wspieranie rozwoju tych kompetencji szczególnie w toku zinstytucjonalizowanego procesu oddziaływań edukacyjno-wychowawczych wobec dzieci i młodzieży mającej utrudniony start w dorosłe życie i zagrożonych wykluczeniem społecznym, m.in. wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, jakimi są domy dziecka. Taki stan rzeczy stawia pracowników pedagogicznych tych ośrodków: wychowawców i specjalistów /pedagogów, psychologów, terapeutów/ przed nowymi wyzwaniami, ponieważ to na nich spoczywa obowiązek kierowania wszechstronnym rozwojem swoich podopiecznych, w tym pobudzania aktywności intelektualnej, rozwijania sprawności w podejmowaniu decyzji i skuteczności w realizowaniu działań, sprawiania, aby otaczający świat stał się dla młodego człowieka zrozumiałym, by zechciał on rozwijać w sobie odpowiednie postawy, brał odpowiedzialność za siebie i innych, by zrozumiał, na czym polega samodoskonalenie się i samorozwój oraz potrafił wprowadzać je w swoje życie.opracowane materiały szkoleniowe mają pomóc wszystkim osobom zaangażowanym w ten proces w realizacji tego trudnego zadania, podpowiedzieć praktyczne rozwiązania, ukierunkować na innowacyjne myślenie, wyzwolić kreatywność i przyczynić się do rozpoczęcia procesu zmian. Przedstawiane zagadnienia zostały ujęte w obrębie V Modułów Pierwszy z nich wprowadza w tematykę opracowania definiuje pojęcie i wprowadza podział kompetencji kluczowych. Proponowane aktywizujące metody pracy: dyskusja, burza mózgów, mapa myśli, ćwiczenia mają przygotować uczestnika do aktywnego udziału w szkoleniu. Moduł drugi obejmujekompetencji kluczowych w warunkach domu dziecka poświęcony jest omówieniu poszczególnych kompetencji oraz pokazaniu praktycznych rozwiązań, których zadaniem jest pobudzenie kreatywności szkolących się wychowawców i doprowadzenie, aby stały się one inspiracją dla ich własnych pomysłów. Zamieszczone w nim konspekty zajęć zostały skonstruowane tak, by można było realizować je bez przeszkód w specyficznych warunkach placówki. Każda prezentacja kompetencji kluczowych została poprzedzona ćwiczeniami bądź warsztatami ściśle związanymi z prezentowanymi zagadnieniami. Zdobyte na ich bazie doświadczenia, przemyślenia skutkować mają większą skutecznością wychowawców w podejmowaniu działań. Uczestnicy szkolenia mogą na bieżąco zapisywać swoje refleksje, wnioski, pomysły dotyczące prezentacji na końcu każdego rozdziału. Tam też raz jeszcze zostały zebrane najważniejsze informacje na temat omówionej kompetencji. Przy realizacji zadania, jakim jest wspieranie rozwoju kluczowych kompetencji u wychowanków w pla-

10 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 8 Wprowadzenie cówce opiekuńczo-wychowawczej, należy wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia pewnych ograniczeń, np. w warunkach domu dziecka wychowawcy nie będą dysponowali tak specjalistyczną wiedzą i bazą jak nauczyciele specjaliści w szkołach, dlatego też nie wszystkie kompetencje rozwijane będą w jednakowym zakresie. Często zmieniają się również priorytety, dlatego też kolejność prezentowanych kompetencji kluczowych została nieznacznie zmieniona. Jako pierwszą kompetencję prezentujemy umiejętność uczenia się, bez której w żaden sposób nie można rozwijać innych. Połączone zostały również kompetencje: porozumiewanie się w języku ojczystym i porozumiewanie się w języku obcym. Moduł III wprowadza uczestnika w świat innowacyjnych narzędzi edukacyjnych, które na pozór mogą budzić kontrowersje, jednak po lekturze tego rozdziału możemy dojść do konkluzji, że zastosowanie ich w praktyce stwarza szansę na ominięcie oporu przed nauką oraz rozwijanie u wychowanków wielu pozytywnych cech i umiejętności. Moduł IV na przykładzie gry Akademia Zdobywców Przyszłości udowadnia w sposób przekonujący, że edukacyjne gry komputerowe (o cechach dobrej gry) wpływają pozytywnie na rozwój umiejętności kluczowych. W Module V zamieszczono informacje, z którymi warto się zapoznać. Przybliżą one wiedzę na temat europejskich programów dla młodzieży szkolnej wspierających ideę uczenia się przez całe życie. Przedstawione zakończenie jest podsumowaniem całości opracowania. Wszystkie zamieszczone w niniejszym opracowaniu propozycje zajęć mają za zadanie przede wszystkim służyć wychowawcom jako inspiracja do własnych pomysłów pedagogicznych. Mogą również zostać wykorzystane w niezmienionej formie, jak i zmodyfikowane w dowolny sposób być dopasowane do potrzeb i możliwości indywidualnych wychowanków bez względu na ich wiek.

11 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE Wprowadzenie 9 MOJE IMIĘ LITERKA IMIENIA CECHA/CZYNNOŚĆ LUBIĘ, GDY INNI SIĘ DO MNIE ZWRACAJĄ NIE LUBIĘ, GDY INNI SIĘ DO MNIE ZWRACAJĄ WZGLĘDEM ZAJĘĆ OCZEKUJĘ

12 10 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE Wprowadzenie ZASADY PRACY W GRUPIE / KONTRAKT ZASADY OBOWIĄZUJĄCE PODCZAS SPOTKAŃ SZKOLENIOWYCH

13 MODUŁ I KOMPETENCJE KLUCZOWE DEFINICJA

14

15 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE MODUŁ I. Kompetencje kluczowe definicja 13 MODUŁ I. KOMPETENCJE KLUCZOWE DEFINICJA Na podstawie analizy wielu opracowań można stwierdzić, że nie istnieje jedna uniwersalna definicja pojęcia kompetencji kluczowych. Niezależnie od różnic w konceptualizacji i interpretacji tego terminu większość ekspertów zgadza się co do tego, że aby termin kompetencje zasługiwał na epitet kluczowe, główne czy też podstawowe, musi oznaczać coś ważnego i korzystnego dla jednostki i społeczeństwa coś, co umożliwia jednostce pomyślnie integrować się z różnymi grupami społecznymi, przy jednoczesnym zachowaniu niezależności i umiejętności sprawnego działania zarówno w znanym, jak i nieznanym otoczeniu. Skoro jednak otoczenie ulega zmianom, kompetencje kluczowe powinny także umożliwiać ustawiczną aktualizację wiedzy i umiejętności, aktualizację pozwalającą dotrzymać kroku szybkiemu rozwojowi cywilizacji 1. W celu wyrównywania szans i możliwości rozwoju każdego obywatela Unii Europejskiej zdefiniowan o najważniejsze i najbardziej podstawowe umiejętności, które człowiek powinien rozwijać w trakcie swojego życia, żeby osiągnąć sukces w życiu zawodowym i prywatnym. Wymienionych zostało 8 umiejętności, które nazwano kompetencjami kluczowymi. W celu wyrównywania szans i możliwości rozwoju każdego obywatela Unii Europejskiej zdefiniowano najważniejsze i najbardziej podstawowe umiejętności, które człowiek powinien rozwijać w trakcie swojego życia, żeby osiągnąć sukces w życiu zawodowym i prywatnym. Wymienionych zostało 8 umiejętności, które nazwano kompetencjami kluczowymi. 1. porozumiewanie się w języku ojczystym 2. porozumiewanie się w językach obcych 3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne 4. kompetencje informatyczne 5. umiejętność uczenia się 6. kompetencje społeczne i obywatelskie 7. inicjatywność i przedsiębiorczość 8. świadomość i ekspresja kulturalna 1. Kompetencje kluczowe. Realizacja koncepcji na poziomie szkolnictwa obowiązkowego, red. Anna Smoczyńska.

16 14 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE MODUŁ I. Kompetencje kluczowe definicja ĆWICZENIE: wprowadzenie do dyskusji CZY WYCHOWAWCY DOMÓW DZIECKA POWINNI UCZESTNICZYĆ W PROCESIE ROZWIJANIA KOM- PETENCJI KLUCZOWYCH SWOICH WYCHOWANKÓW, CZY JEST TO ZADANIE SZKOŁY I NAUCZYCIELI? W wybranej rubryce zapisz swoje poglądy. Wychowawcy DD powinni wspierać rozwój kompetencji kluczowych swoich wychowanków: Rozwój kompetencji dzieci i młodzieży jest zadaniem szkoły i nauczycieli: Zanotuj wnioski z dyskusji.

17 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE MODUŁ I. Kompetencje kluczowe definicja 15 ĆWICZENIE: praca z podziałem na grupy STWÓRZ MAPĘ MYŚLOWĄ WOKÓŁ ZAGADNIENIA: W JAKI SPOSÓB MOGĘ ROZWIJAĆ KOMPETENCJE KLUCZOWE U SWOICH WYCHOWANKÓW WYCHOWANEK KOMPETENCJE WYCHOWAWCA Schemat 1. Schemat mapy myśli Źródło: opracowanie własne

18

19 MODUŁ II ROZWIJANIE KOMPETENCJI KLUCZOWYCH W WARUNKACH DOMU DZIECKA ROZWIĄZANIA PRAKTYCZNE

20

21 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 19 MODUŁ II. ROZWIJANIE KOMPETENCJI KLUCZOWYCH W WARUNKACH DOMU DZIECKA ROZWIĄZANIA PRAKTYCZNE 1. KOMPETENCJE UCZENIA SIĘ PREZENTACJA Żyjemy w wieku zwanym stuleciem kompetencji, w którym wiedza staje się bogactwem strategicznym. Zdobycie wiedzy, ustawiczne jej pogłębianie a następnie umiejętne jej wykorzystywanie w samodzielnym życiu warunkuje zawodowy, społeczny, emocjonalny rozwój jednostki, determinuje odniesienie sukcesu, a co za tym idzie osiąganie wymiernych korzyści w postaci satysfakcjonującej pracy, awansu, realizacji celów życiowych i marzeń, czyli umożliwia samorealizację człowieka. Jest więc zasadnym poznanie uwarunkowań, które mają wpływ na budowanie tych kompetencji, tak, aby móc jak najpełniej je rozwinąć. Proces uczenia się jest nierozerwalnie związany z mechanizmami, którymi rządzi mózg. Ludzki mózg to jeden z najbardziej zdumiewających tworów natury. Steruje wszystkimi procesami zachodzącymi w naszym organizmie. Jest też magazynem myśli, pragnień, wyo brażeń. Dwie półkule mózgowe wyglądają podobnie, ale spełniają różne funkcje. Rysunek 1. Schemat funkcji półkul mózgowych Źródło: Schemat funkcji półkul mózgowych przedstawia odpowiedzialność lewej i prawej półkuli.

22 20 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE Lewa półkula odpowiada za działania logiczne i analityczne, operowanie pojęciami, liczbami, kategoriami. Prawa półkula specjalizuje się w miękkich aspektach życia i obejmuje: kreatywność, wyobraźnię, marzenia, spostrzeganie relacji przestrzennych, odbiór obrazu jako całości, koloru, rytmu, muzyki, intuicję, wyrażanie i rozpoznawanie stanów emocjonalnych. Obie półkule połączone są ze sobą skomplikowaną siecią włókien nerwowych tzw. ciałem modzelowatym, które umieszczone poprzecznie w szczelinie pomiędzy półkulami zapewnia przepływ informacji między nimi. W czasie procesu uczenia się ludzie w sposób nieświadomy wykorzystują głównie lewą tzw. logiczną półkulę. Półkula prawa motywacyjna, wizualna jest znacznie słabiej wykorzystywana. Kiedy pobudzi się ją, uruchamiając wyobraźnię i tworząc swobodne skojarzenia, okazuje się, że pamięć zaczyna pracować wydajniej. Aktywizując jej potencjał, doprowadzamy do synchronicznej pracy obu półkul mózgowych i harmonijnego funkcjonowania całego mózgu zgodnie z jego naturalnym rytmem. Umysł sprawniej radzi sobie z przyswajaniem informacji, która jest podana w atrakcyjnej formie (aktywizującej wszystkie możliwe elementy stymulujące pamięć). Możemy również wykorzystać zmysły, w jakie wyposażyła nas natura. Informacja skojarzona z tym, co odbiorą zmysły, aktywuje obie półkule i połączona w logiczną całość dłużej pozostaje w pamięci. Na takim wykorzystaniu możliwości mózgu polegają mnemotechniki. Cieszą się one dużą popularnością, gdyż w bardzo krótkim czasie przynoszą efekty w postaci szybkoprzyswojonego materiału. Nie są trudne do opanowania przez uczącego się. Wymagają jednak pewnych ćwiczeń. Zalety: zwiększenie zakresu i trwałości pamięci, poprawa koncentracji uwagi, pobudzenie potencjału twórczego. ŁAŃCUCHOWA TECHNIKA SKOJARZEŃ Opiera się na formule: PAMIĘĆ = obraz + akcja Treści, które mają być zapamiętane, przedstawiane są w postaci obrazów. Mogą one być dowcipne, absurdalne, co powoduje, że zapamiętywane są podobnie jak oglądany film czy przeczytana książka. Jeśli mamy do zapamiętania ciąg słów, tworzymy historyjkę, która połączy wyrazy w łańcuch skojarzeń.

23 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 21 Metoda w 4 łatwych krokach: 1. Wybierz listę elementów, które chcesz zapamiętać, np. będzie to lista zakupów. 2. Skojarz pierwszą rzecz z elementem, który kojarzy Ci się z całością. W przykładzie z zakupami może to być market lub bazar. 3. Układaj kolejne historyjki od elementu bazowego, aż po ostatni. Dla ułatwienia możesz ostatni skojarzyć również z elementem bazowym, aby przypomnieć sobie całość od tyłu. 4. Powtórz kilkakrotnie listę. Skojarzenia powinny być: Przejaskrawione: gigantyczne lub zminiaturyzowane, zamiast 1 tysiące, miliony elementów. Dynamiczne: znacznie łatwiej przypomnisz sobie wydarzenia gwałtowne niż powolne. Zastępuj przedmioty wzajemnie: np. zamiast świeczki zapalasz... własny palec. Absurdalne, niespotykane w życiu: im głupsze, śmieszniejsze, tym lepiej zapamiętasz! Twoje własne: najlepiej, jeśli jesteś autorem skojarzenia, a nie bierzesz je od kogoś innego. PRZYKŁAD: Masz do kupienia: mąkę, wodę do picia, pomidory, zeszyt i telefon (lista mogłaby ciągnąć się w nieskończoność, a to tylko mały przykład). Najpierw skojarz pierwszy element z sytuacją. Zobacz, jak wchodzisz do supermarketu i wysypuje się na Ciebie tona mąki. Ty jesteś obsypany w mące i wszystko dookoła, cały sklep wygląda jakby napadał śnieg białe od mąki! Następnie z tego rozdrażnienia wpadasz w olbrzymie stoisko butelek z wodą do picia, które rozsypuje się z hukiem, a Ty zaczynasz płynąć w tym wszystkim, aż zatrzymujesz się, roztrzaskując o stoisko z pomidorami. Te rozpryskują się i cała okolica, przechodzący ludzie i oczywiście Ty jako główny bohater jesteście utytłani pomidorami, jak w wielkiej zupie pomidorowej. Ledwie wstałeś, ale znowu się przewracasz. Chciałbyś się czymś wytrzeć, ale nic w pobliżu nie ma... oprócz stoiska z zeszytami... Wyrywasz garściami kartki z notesów i wycierasz nimi siebie. Jednak nadal jesteś tak brudny, że aż wstydzisz się wyjść na ulicę. Na szczęście masz zeszyt. Zwijasz go w rulon i przykładasz do głowy jak telefon, wybierając na kolejnych kartkach numer do przyjaciela, aby Ci pomógł. GDZIE WYKORZYSTAĆ ŁMS? Lista zakupów: Zamiast robić listę, której można zapomnieć zabrać, zapamiętaj artykuły. Przemówienie, egzamin ustny, referat: zamiast mówić z kartki, zadziwiasz publikę, mó- wiąc z głowy. Zapamiętanie wiersza, historyjki, opowiastki: łączysz kolejne charakterystyczne punkty, słowa kluczowe. Zapamiętanie notatki, treść wykładu, filmu, itp.: łącząc słowa kluczowe. Doskonałe uzu- pełnienie do mapy myśli, w której lepiej zapamiętasz każdą gałąź! Lista spraw do załatwienia, planowanie dnia, rozkład zajęć w szkole, pracy i na studiach....niemal wszędzie: ograniczają Cię tylko Twoja wyobraźnia i kreatywność! 2 2 Za: h p://szybkanauka.mkbe.pl/lancuchowa-metoda-skojarzen.html.

24 22 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE Jeśli elementy, których chcesz się nauczyć, są abstrakcyjne, zamień je w symbole. Np. miłość => w serce; oszczędność => w skarbonkę; sztukę => w obraz; pomysł => w żarówkę; radość => w obraz kogoś szczęśliwego. Naucz się tworzyć jak najlepsze obrazy. Nawet jeśli teraz uważasz to za niemożliwe. Zaufaj mi każdy może się tego nauczyć, jeśli tylko będzie systematycznie ćwiczył! Opanuj tę technikę do perfekcji, bo to pozwoli Ci swobodnie posługiwać się bardziej zaawansowanymi i użytecznymi technikami. Codziennie ćwicz technikę, zwiększając wyzwania: ilość elementów i ograniczając czas na zapamiętanie. MAPY POJĘĆ Technika sporządzania szczególnego rodzaju notatek opracowana przez T. Buzana. Mapa składa się z centralnie umieszczonego pojęcia, dookoła którego wykreśla się gałęzie. Najgrubsze odpowiadają głównym wątkom tekstu, od nich zaś odchodzą gałęzie szczegółowe zgodnie z porządkiem logicznym. Nie trzeba zapisywać na nich całych zdań, wystarczą słowa klucze, proste rysunki, piktogramy. Zamiast gałęzi można używać kręgów, chmurek, strzałek, pętelek, korzystać z kolorów, a obrazy i słowa ułożą się w historie i procesy. Rysunek 2. Mapa pojęć Tworzenie map nie jest bardziej czasochłonne niż spisywanie tradycyjnych notatek. Mapy opracowano tak, by ich układ przypominał sposób, w jaki mózg organizuje pojęcia. ZACZNIJ OD OBRAZU Rysunek 2. Mapa myśli Źródło:

25 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 23 Rysowanie mapy myśli zacznij od horyzontalnego ustawienia białej kartki papieru. Jest to konieczne ze względów praktycznych łatwiej będzie Ci rozplanować i rysować mapę, ułatwisz też swojemu mózgowi jej spostrzeganie. W centralnym punkcie mapy myśli umieść rysunek, ikonę lub symbol, który obrazuje dane zagadnienie. Ważne, żeby dawał wrażenie przestrzenności i składał się z co najmniej 3 kolorów. Jeśli narysowanie jakiegoś zagadnienia wydaje Ci się niemożliwe, zastąp je słowem. Spraw jednak, by było kolorowe i przestrzenne. Baw się rysunkiem, korzystaj z kolorów popuść wodze fantazji. Im więcej serca włożysz w rysunki, tym lepiej zapamiętasz i opiszesz wybrane zagadnienie. DLACZEGO TO DZIAŁA Centralnie umieszczony rysunek przyciąga wzrok, dzięki czemu łatwiej zapada w pamięć. Jego barwność sprawia, że mapa staje się atrakcyjniejsza, a także pobudza wyobraźnię i kreatywność. Już samo tworzenie centralnego rysunku powoduje, że koncentrujesz się na temacie związanym z mapą myśli i przychodzą Ci do głowy pierwsze skojarzenia. STOSUJ RYSUNKI Twoja piękna mapa myśli... rysunki niech towarzyszą Ci w całym procesie jej tworzenia, umieszczaj je w różnych punktach. Używaj ikon i symboli. Możesz stworzyć własną legendę, korzystając z różnych symboli dla oznaczenia cytatów, rzeczy ważnych, kontrowersyjnych, trudnych, ciekawostek itp. 3. Pod tym adresem można obejrzeć film szkoleniowy. O tworzeniu map myślowych mówi Marcin Kijak. Jak-Tworzyć-Mapy-Myśli.mp4 METAPLAN Metodę tę można wykorzystywać do nauki grupowego rozwiązywania problemów. Polega na graficznym zapisie dyskusji grupowej nad postawionym do rozwiązania zadaniem oraz przedstawieniu końcowych wniosków. Przedstawiamy kolejne fazy analizowania danego zagadnienia pomaga to skupić się na celu rozmowy, zebraniu i ocenieniu faktów oraz poszukiwaniu najbardziej korzystnego rozwiązania problemu. Metoda uczy analizy zdarzeń i zagadnień, formułowania własnej opinii na dany temat oraz wyciągania trafnych wniosków. PRZYGOTOWANIE INSTRUKCJI Przygotowana instrukcja powinna zawierać informacje niezbędne do wykonania postawionego zadania: 3 Za: h p://

26 24 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE Zasady pracy w grupach: wybór lidera, omówienie roli, omówienie zasad dyskusji w grupie. Zadania dla każdej z grup z podaniem: jak jest rozwiązane zadanie wskazanie błędów w danym rozwiązaniu, jak by powinno przedstawienie prawidłowego rozwiązania, dlaczego popełniono takie błędy wyjaśnienie, na czym polega błąd, wnioski jakich błędów należy unikać. PRZEDSTAWIĆ SCHEMAT, KTÓRY UŁATWI ROBIENIE PLAKATU Jak jest Jak powinno być Wskazanie błedów Wnioski

27 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 25 Rysunek 3. Metaplan Źródło: NEUROLINGWISTYCZNE PROGRAMOWANIE (NLP) KOTWICZENIE Neurolingwistyczne programowanie to nowa, bardzo szybko rozwijająca się w ostatnich latach gałąź psychologii, która dostarcza wielu sposobów i technik praktycznych służących rozwijaniu komunikacji międzyludzkiej, a także doskonaleniu własnej osobowości i osiąganiu określonych celów. Znajduje szerokie zastosowanie w edukacji i jest pomocna w rozwiązywaniu wielu problemów związanych z nauczaniem i wychowaniem. Na użytek niniejszego opracowania została przedstawiona jedna z technik kotwiczenie. KOTWICZENIE Jest techniką polegającą na wykorzystaniu bodźców wizualnych, audytywnych, kinestetycznych dla wywołania pożądanego stanu psychicznego lub fizycznego. Znajomy zapach może wywołać miłe lub przykre wspomnienie, podobny skutek wywoła fotografia, usłyszana melodia lub ton głosu. Kotwice są tak powszechne, że nie zwracamy na nie uwagi, a przede wszystkim nie zdajemy sobie sprawy ze sposobu, w jaki stale na nas oddziałują. Posługują się nimi nadawcy reklam, którzy ustanawiają kotwice w formie marek produktów, wpadających w ucho melodii, obrazów lub symboli. Ucząc się ustanawiać nowe kotwice, możemy skutecznie spożytkować ten rodzaj automatycznego myślenia.

28 26 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE Kotwiczenie przynosi niemal natychmiastowe efekty, dlatego zaliczane jest do technik potężnych i bardzo skutecznych. KOTWICZENIE STANÓW EMOCJONALNYCH (KOTWICA PUNKTOWA) WYBÓR STANU Pomyśl, jaki stan emocjonalny jest dla Ciebie użyteczny, który mógłby przydać się w przyszłości. Może to być np. poczucie pewności siebie, które wykorzystasz podczas wystąpień publicznych. Inne stany emocjonalne to np.: radość, pasja, zabawa, miłość, motywacja jest ich wiele, warto niektóre z nich umieć wywołać w każdej chwili, gdy będziesz tego potrzebował. WYBÓR KOTWICY Wybierz miejsce na ciele, które dotkniesz, lub palce, które razem złączysz, lub dźwięk bądź obraz, który możesz wywołać. Ważne, aby było to charakterystyczne, powtarzalne i stosowane tylko do tego celu. Mózg wytworzy neuroasocjację między wysokim stanem emocjonalnym, który za chwilę wywołasz, a czymś charakterystycznym w tej sytuacji (np. złączenie 2 konkretnych palców u jednej z rąk lub dotknięcie ramienia). Później, po wykonaniu tego ćwiczenia (jeśli zrobisz je dobrze), każdorazowe powtórzenie tego (czyli tzw. odpalenie kotwicy) wywoła zakotwiczony (skojarzony) stan emocjonalny (na zasadzie odruchu Pawłowa). WYWOŁANIE STANU Przypomnij sobie sytuację, w której czułeś się naprawdę pewny siebie. Na pewno miałeś taką chwilę w życiu. Może być z najbliższej przeszłości, a nawet z dzieciństwa jeśli potrafisz to sobie dokładnie przypomnieć. Stwórz żywy, kolorowy obraz (bądź film) tej sytuacji, zobacz, w jakim była ona kontekście, jacy ludzie temu zdarzeniu towarzyszyli, usłysz dźwięki, jakie tam słyszałeś, poczuj nawet zapach tej sytuacji im więcej zmysłów poruszysz, tym lepiej. Wejdź w ten obraz, jeśli do tej pory byłeś tylko obserwatorem. W momencie, kiedy emocje będą sięgały zenitu (przed samym szczytem) załóż ko- twicę (np. złóż palce, o których wcześniej myślałeś). ZŁAMANIE STANU Pomyśl o czymś innym, np. policz, ile jest w pokoju rzeczy o kolorze czerwonym lub przypomnij sobie nr telefonu kolegi. Powtórka możesz kilka razy wykonać 2 powyższe punkty. Odpalenie kotwicy. Ponownie złam stan i po chwili odpal kotwicę czyli np. złóż 2 palce, które składałeś podczas ćwiczenia. Jakie są rezultaty? Jak wielka jest zmiana emocji wywołana samą kotwicą? Dobrze, jeśli w tym ćwiczeniu pomaga druga osoba, która sprawdza Twoją fizjologię przed odpaleniem kotwicy i po. O innych kotwicach przeczytasz na stronie 4 Często posługujemy się stereotypami, uważając, że tylko nieliczni obdarzeni są talentami i zdolnościami. Tymczasem każdy z nas rodzi się z wieloma uzdolnieniami i ogromnymi możliwościami. Należy stworzyć tylko odpowiednie warunki pozwalające je odkryć, a następnie wspierać ich rozwój. 4 M. Kijak, Jak skutecznie się uczyć do egzaminów?, Copyright by Wydawnictwo Złote Myśli & Marcin Kijak, s. 21.

29 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 27 KONKLUZJE Umiejętność uczenia się Umiejętność uczenia się to umiejętność organizowania własnej nauki. Opiera się na dyspozycji i zdolności do organizowania i regulowania procesu uczenia się, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i grupowym. Zawiera w sobie umiejętności: efektywnego zarządzania własnym czasem, rozwiązywania problemów, zdobywania, przetwarzania, oceniania i przyswajania nowych informacji, a także zdolność zastosowania nowej wiedzy i umiejętności w wielu sytuacjach w domu, pracy, w szkole i podczas kursów szkoleniowych. W bardziej ogólnym znaczeniu, umiejętność uczenia się jest ściśle związana z planowaniem własnej ścieżki kariery. Umiejętność uczenia się to świadomość własnego stylu uczenia się, swoich mocnych i słabych stron, stanu posiadanej wiedzy i uzdolnień. To także zdolność do poświęcenia czasu i uwagi na naukę, niezależność i umiejętność krytycznego myślenia, dyscyplina, wytrwałość, zarządzanie informacją. Konieczne jest posiadanie koncepcji czy też obrazu samego siebie, do którego się dąży, jak i motywacji do nieustannego rozwijania się. 5 Twoje nowe pomysły: Jeżeli w czasie prezentacji nasunęły ci ciekawe myśli, zapisz je. Być może przeobrażą się one w nowe pomysły. Notatki/ refleksje: 5 Kompetencje kluczowe, h p://

30 28 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 2. KOMPETENCJE PORO ZUMIEWANIA SIĘ W JĘZYKU OJCZYSTYM I JĘZYKACH OBCYCH ĆWICZENIA ĆWICZENIA: w zespołach 3osobowych (feedback) Zaproszenie do dialogu SCENKA I Wychowanek wchodzi do placówki zdenerwowany. Widać to na jego twarzy i całym ciele zaciśnięte usta, drżenie rąk. Jego wzrok unika spojrzenia innych. Trudno z niego wyciągnąć jakieś informacje. ROZPISANIE DIALOGU Z UDZIAŁEM WYCHOWAWCY I WYCHOWANKA OBSERWACJA SCENKA II Na terenie placówki słychać trzaskanie drzwiami i podniesiony głos wychowanka. Kiedy wychowawca podchodzi do niego, krzyczy i akcentuje bezużyteczność placówki oraz chęć ucieczki. ROZPISANIE DIALOGU Z UDZIAŁEM WYCHOWAWCY I WYCHOWANKA OBSERWACJA SCENKA III Wychowanek siedzi w pokoju i wpatruje w okno. Kiedy podchodzi do niego wychowawca, zauważa, że po policzku spływa mu łza. ROZPISANIE DIALOGU Z UDZIAŁEM WYCHOWAWCY I WYCHOWANKA OBSERWACJA

31 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE 29 ĆWICZENIE: praca w zespołach Dopasuj się werbalnie i niewerbalnie do swojego rozmówcy Poprowadź dalszą rozmowę, dobierając słownictwo tak, by było ono dopasowane do preferowanej modalności partnera. Przeanalizuj mowę jego ciała (cały syndrom gestów). Zapisz, w jaki sposób możesz dopasować swoje ruchy, aby komunikacja na poziomie pozawerbalnym przebiegała pomyślnie.

32 30 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE ĆWICZENIE: praca w zespołach Zwięzłość wypowiedzi pisemnej Na podstawie obejrzanej prezentacji sporządź zwięzłą, ale treściwą relację wydarzenia. Zastosuj zasadę: KTO: CO: GDZIE: KIEDY: DLACZEGO: JAK:

33 AKADEMIA ROZWOJU KOMPETENCJI MATERIAŁY SZKOLENIOWE KOMPETENCJE POROZUMIEWANIA SIĘ W JĘZYKU OJCZYSTYM I JĘZYKACH OBCYCH PREZENTACJA Rozwój mowy dziecka jest jednym z czynników warunkujących jego rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny. Dziecko nie rodzi się ze znajomością danego języka, ale z możliwością uczenia się go. Rozwój ten jest możliwy tylko wówczas, jeżeli spełnione są niezbędne do tego warunki: prawidłowa budowa anatomiczno-fizjologiczna i dostateczna stymulacja. Wzory zachowań językowych dziecko przyswaja sobie przez naśladowanie. Podstawową zasadą stymulacji mowy dziecka jest mówienie o rzeczach, które ono widzi, czuje, lub o zjawiskach, w których aktualnie uczestniczy. Dzięki temu bogaci ono zarówno bierną, jak i czynną stronę języka, która umożliwia mu rozumienie wypowiedzi kierowanych do niego. Pozwala również na samodzielne werbalizowanie myśli. Język używany jest do społecznych celów, a jednostką kompetencji językowej jest zdanie i leżący u jego podstaw osąd. Poza osądem przekazywana jest intencja mówiącego (dlaczego mówi to, co mówi), która wyraża się w akcie mowy. Wypowiedzi układają się w większe całości, czyli tworzą dyskurs, który podlega określonym prawidłowościom. Druga funkcja komunikacyjna reprezentatywna służy do tworzenia obrazu świata, zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Dzięki językowi możemy wyrażać swoje przekonania, nastroje, uczucia. Jej jednostką jest wypowiedź. Język stanowi istotny wyznacznik tożsamości narodowej każdego człowieka. Wszyscy ludzie współtworzą własny język w obrębie swojej kultury. Narody utrwalają zatem swoje dzi eje w opracowaniach, przekazują potomnym w formie różnorakich rodzajów dokumentów. Dla każdego narodu język ma wartość poznawczą, kulturową i patriotyczną. Mówiąc o istocie języka, musimy pamiętać, że jest on najdoskonalszym i najsprawniejszym narzędziem porozumiewania się w kontaktach międzyludzkich. Jest tworem żywym, otwartym, podlegającym nieustannym zmianom. Niezależnie od tego, jakim językiem się posługujemy, sprawne przekazywanie informacji zależy od szybkości myślenia i znajomości języka. Im wyższa jest świadomość człowieka w zakresie posługiwania się tworzonymi przez siebie tekstami językowymi, tym jego komunikacja nabiera innego bardziej osobistego wymiaru. W sposobie używania języka kryją się konkretne wartości etyczne. Za pomocą odpowiedniego doboru słów można manipulować ludźmi lub kształtować postawy oparte na prawdzie i poszanowaniu drugiego człowieka. Innym razem nadawca ma ambicje wywołać u odbiorcy przeżycie estetyczne przez sam sposób formułowania tekstu. Czyjaś wypowiedź może zostać oceniona jako bogata i piękna, taka, której słucha się z przyjemnością i podziwem, lub uboga i nieciekawa. W innym przypadku komunikat służy jedynie ustaleniu i podtrzymaniu kontaktu między jego nadawcą a odbiorcą.