Obowiązki zarządu. związane z wypłatą dywidendy

Transkrypt

1 Obowiązki zarządu związane z wypłatą dywidendy Zwyczajne zgromadzenie wspólników podejmuje decyzję w sprawie podziału zysku wypracowanego przez spółkę. Jeżeli ma być on przekazany wspólnikom, powinny być zachowane kodeksowe i umowne warunki wypłaty dywidendy. Zarząd spółki ma określone obowiązki z tym związane. Niedopełnienie tych obowiązków może skutkować pociągnieciem członka zarządu do odpowiedzialności. W publikacji m.in.: limit wypłaty dywidendy prawidłowe określenie wysokości dywidendy uprawnieni do dywidendy zasady odpowiedzialności zarządu za błąd w wypłacie dywidendy. 2SX06

2 Dywidenda a podział zysku Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającego z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonego do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Wypłata dywidendy jest tylko jednym ze sposobów podziału zysku. Możliwe są bowiem: zatrzymanie zysku w spółce, a więc wniesienie go do jednego z funduszy (np. rezerwowego), wypłata całego zysku w postaci dywidendy lub częściowe zatrzymanie zysku w spółce, a częściowe wypłacenie zysku w postaci dywidendy. Ostatecznie o wypłacie decyduje uchwała zgromadzenia wspólników lub zapis umowy spółki. Czy można zatrzymać zysk w spółce (przeznaczając go do jednego z funduszy), jeśli umowa spółki nie przewiduje takiej możliwości? Wielu specjalistów twierdzi, że nie. A więc gdy w umowie spółki nie ma zapisów na temat zysku, można go zagospodarować tylko w jeden sposób dzieląc go między wspólników. Stanowisko to częściowo potwierdza jedno z orzeczeń Sądu Najwyższego (wyrok SN z 29 września 2004 r., II CK 539/03, publ. OSNC 2005/9/158), które brzmi: Niedopuszczalne jest zamieszczenie w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością postanowienia wyłączającego zysk spółki od podziału w 2

3 razie niepodjęcia przez wspólników uchwały o rozporządzeniu nim (art. 191 k.s.h.). Ważne Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, przypadający wspólnikom zysk należy podzielić proporcjonalnie do liczby posiadanych przez nich udziałów. W umowie spółki może być postanowienie, że automatycznie (bez konieczności podjęcia uchwały) całość lub pewna część zysku przeznaczona jest do podziału między wspólników. Uprawnieni do dywidendy Według podstawowej zasady, wynikającej z ksh, prawo do dywidendy za dany rok obrotowy mają wspólnicy, który jest właścicielem udziałów w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku (art ksh). Nie ma więc prawa do dywidendy wspólnik, który sprzedał swoje udziały przed zgromadzeniem, na którym podjęto uchwałę o podziale zysku. Dywidendę otrzyma natomiast nabywca udziału, nawet jeśli nie był wspólnikiem w okresie, w którym został wypracowany zysk. 3

4 Dzień dywidendy W umowie spółki może być zapis, że zgromadzeniu wspólników przysługuje prawo do określenia tzw. dnia dywidendy. Jest to dzień, na który sporządza się listę osób uprawnionych do dywidendy. Dzień taki należy wyznaczyć w ciągu 2 miesięcy od daty powzięcia uchwały o podziale zysku. Może się zdarzyć, że dywidendę otrzyma osoba, która nabyła udziały tuż przed dniem dywidendy, nawet jeśli nie była wspólnikiem podczas zwykłego zgromadzenia wspólników. Dywidenda - kto decyduje o jej wypłacie i wysokości? Chociaż to zarząd sugeruje wspólnikom sposób zagospodarowania osiągniętego przez spółkę zysku, to ostateczna decyzja w tej sprawie należy do wspólników. Są oni jednak ograniczeni przepisami prawa oraz treścią umowy spółki - w umowie może być np. zapis, że połowa zysku jest zawsze przeznaczana na kapitał rezerwowy. Taka ogólna zasada jest w pełni zgodna z prawem i aby ją zmienić, konieczna jest modyfikacja umowy spółki. Zysk wyłączony od podziału Możliwe jest także przeznaczenie całego zysku na działalność spółki, a więc pozbawienie wspólników dywidendy. Wspólnicy mogą w umowie ustanowić 4

5 jakiś fundusz (np. inwestycyjny) i od razu skierować do niego część lub całość zysku. Ważne Nie można wyłączać zysku od podziału, jeśli narusza to prawa mniejszościowych wspólników. Niekiedy wspólnicy większościowi celowo wyłączają zysk od podziału, licząc na to, że pozostali wspólnicy zniechęceni tym, że zainwestowane w spółce pieniądze nie przynoszą im korzyści, z czasem sprzedadzą im swoje udziały, a wtedy wypłacą sobie wysoką dywidendę obejmującą zyski z kilku lat. Taki manewr zastosowali większościowi wspólnicy w jednej ze spółek i przez kilka lat z rzędu wyłączali zysk od podziału. Mniejszościowy wspólnik, wiedząc o ich planach, oddał sprawę do sądu i wygrał. Dywidenda musiała być wypłacona. Poprawne określenie wysokości dywidendy Przepisy ksh określają maksymalną wysokość dywidendy. Uchwała wspólników nie może więc ustanowić dywidendy w wyższej wysokości. Wysokość dywidend wypłaconych wspólnikom nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o: 5

6 niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału; i pomniejszonego o: o niepokryte straty, o udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe. Dywidenda uprzywilejowana Ograniczenie wysokości dywidendy dotyczy również dywidendy uprzywilejowanej. Nie może ona być wyższa od dywidendy zwykłej o więcej niż 50% (Uwaga! Zasady tej nie można zmienić w umowie spółki). Jeśli więc zwykła dywidenda na jeden udział wynosi zł, dywidenda uprzywilejowana nie może być wyższa niż zł. Dywidenda uprzywilejowana może być wypłacana tylko wtedy, gdy jest zapisana w umowie spółki. Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że przewiduje to umowa spółki. Umowa spółki, która przyznaje prawo do dywidendy uprzywilejowanej, niewypłaconej w poprzednich latach, musi określać maksymalną liczbę lat, za 6

7 które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach. Okres ten nie może przekraczać 5 lat. Zaliczki na dywidendę Możliwość wypłaty zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy musi wynikać wprost z umowy spółki. Jeśli zatem umowa nie przewiduje takiej możliwości, zaliczki na dywidendę nie można wypłacić. Nie jest również możliwa wypłata, jeśli spółka nie dysponuje wystarczającymi środkami na ten cel. Upoważnionym do wypłaty zaliczki jest zarząd spółki. Spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego: powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne. Przy wypłacie zaliczek na poczet dywidendy podobnie jak przy wypłacie dywidendy trzeba uwzględniać przyznane wspólnikom przywileje, np. uprzywilejowanie co do głosu. Nie stosuje się natomiast przepisu, który mówi o tym, że dywidendę uprzywilejowaną, która nie została wypłacona w danym roku, można wypłacić w ciągu kolejnych 5 lat (art. 197 ksh). 7

8 Lepiej nie wprowadzać do umowy spółki postanowień o możliwości wypłaty zaliczek na dywidendę. Zawsze może się okazać, że z jakiegoś powodu zaliczki zostały wypłacone niesłusznie, a wówczas odzyskanie ich od wspólników może być trudne. Odpowiedzialność zarządu za błąd w wypłacie dywidendy Za zwrot nienależnie uzyskanego świadczenia od spółki w pierwszej kolejności odpowiedzialny jest wspólnik, jednak razem z nim solidarną odpowiedzialność ponoszą także odpowiedzialni za wypłatę członkowie zarządu. Wspólnik ma obowiązek zwrócić dywidendy, które otrzymał od spółki wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki. Ważne Odpowiedzialność solidarna polega na tym, że wierzyciel może zażądać zapłaty części lub nawet całości świadczenia od każdego z dłużników sam wybiera do kogo się zwróci. Zapłata długu przez jednego z nich zwalnia z długu pozostałych. W przypadku odpowiedzialności wspólnika i członka zarządu za nienależne wypłaty członek zarządu może dochodzić od wspólnika tzw. regresu, a więc żądać, aby zwrócił mu przypadającą na niego kwotę należności. 8

9 Wspólnicy muszą zwrócić zarówno wypłaty, które są: dozwolone przez prawo, ale z różnych powodów w tej konkretnej sytuacji otrzymali je bezprawnie, np. są niedozwolone przez umowę spółki, która stanowi, że przez jakiś określony czas funkcjonowania spółki zysku nie można dzielić, jak i niezgodne z prawem, np. gdy dywidenda wypłacona w innej wysokości, niż wynika z przepisów ksh określających limit kwot do podziału. Jeśli nastąpiła bezprawna wypłata dywidendy, członek zarządu ma nie tylko pełne prawo, ale także obowiązek zażądać od wspólnika jej zwrotu. W tym celu należy zwrócić się do niego z wnioskiem o zwrot wypłaty. Najlepiej gdyby wniosek ten był sformułowany na piśmie i doręczony wspólnikowi za potwierdzeniem odbioru. Dopiero jeśli okaże się, że wspólnik nie chce zwrócić dywidendy, członek zarządu powinien złożyć pozew do sądu. Ważne Roszczenie spółki wobec osób zasiadających w zarządzie i wspólników z tytułu nienależnej wypłaty dywidendy przedawnia się po 3 latach od dnia wypłaty. Termin ten nie dotyczy jednak wspólnika, który wiedział o bezprawności otrzymanej wypłaty dla niego przedawnienie nastąpi po 10 latach. 9

10 Sposoby uwolnienia się członka zarządu od odpowiedzialności Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności z tytułu wypłaty wspólnikowi nienależnej dywidendy, jeśli wykaże, że nie jest za ten fakt odpowiedzialny. Jest to jednak trudne zadanie. Dlatego lepiej przeciwdziałać nienależnej wypłacie na wszelkich możliwych etapach przygotowywania wypłaty dywidend: 1. Przygotowując propozycje uchwały w sprawie podziału zysku należy zadbać, by była ona zgodna z przepisami ksh. Na samym zgromadzeniu też warto przypomnieć wspólnikom zasady związane z dywidendą, tak by nie podjęli błędnej uchwały. 2. Jeśli już po podjęciu przez zgromadzenie wspólników decyzji w sprawie podziału zysku zarząd będzie podejmował decyzję o wypłacie nienależnej jego zdaniem dywidendy, powinien zaprotestować przeciwko takiej decyzji (np. głosować przeciw podczas uchwały zarządu i koniecznie żądać zaprotokołowania swojego sprzeciwu). Taki sprzeciw będzie dowodem na to, że członkowie zarządu starali się nie dopuścić do wypłaty. 3. Jeśli członek zarządu uważa, że zgromadzenie podjęło błędną uchwałę w sprawie podziału zysku, najlepiej byłoby od razu ją zaskarżyć. W ten sposób jasno wykaże, że jest przeciwny wypłacie. Trzeba jednak pamiętać, że zaskarżenie uchwały wiąże się z reguły z zaostrzeniem sytuacji w spółce i na pewno wielu wspólnikom się nie spodoba. 10

11 Ważne Jeśli wypłata dywidendy narusza bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa, członek zarządu powinien zażądać, aby została uznana za nieważną. Gdy zaś jest sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, wówczas można żądać jej uchylenia. Zaskarżenie uchwały nie wstrzymuje jej wykonania. Uchwała jest zatem ważna aż do prawomocnego wyroku, który ją unieważnia. Jeśli więc członek zarządu chce uniknąć odpowiedzialności, musi postępować tak, aby wypłata nie została wykonana aż do wyroku sądowego. Naszym zdaniem nie może samodzielnie wstrzymać wykonania takiej uchwały, nawet jeśli uważa, że powinna ona zostać uchylona lub unieważniona. Może natomiast niejako wyłączyć się od sprawy i nie podejmować decyzji w tej sprawie. Prawomocny wyrok uchylający uchwałę lub stwierdzający jej nieważność ma moc obowiązującą w stosunkach między spółką a wszystkimi wspólnikami oraz w stosunkach między spółką a członkami jej organów. A zatem np. nienależne świadczenie, które egzekwowano na podstawie nieważnej uchwały, powinno zostać zwrócone. 11

12 Dzień wypłaty dywidendy Dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeśli uchwała wspólników takiego dnia nie wskazuje, to dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez zarząd. Wypłata dywidendy a umorzenie udziałów Może się zdarzyć, że spółka przed odbyciem zwyczajnego zgromadzenia wspólników dokona umorzenia udziałów z czystego zysku (umorzenie takie jest możliwe, tylko jeśli w spółce można wyłączyć zysk od podziału). W takiej sytuacji wspólnik, którego udziały zostały umorzone, nie ma prawa do dywidendy, gdyż nie jest wspólnikiem podczas odbywania zwyczajnego zgromadzenia. Umorzenie udziałów z czystego zysku wpływa jednak na sytuację innych wspólników, powodując, że otrzymają oni mniejszą dywidendę (zmniejszy się przecież czysty zysk). Podstawa prawna art ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz ze zm.). 12

13 Autor: Michał Kuryłek, radca prawny Redaktor Naczelny Grupy Czasopism: Urszula Wróblewska Redaktor: Joanna Banasiak-Lach Wydawca: Tomasz Brzeszczak Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski ISBN: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z.o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel , faks , cok@wip.pl NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: zł Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 Obowiązki zarządu związane z wypłatą dywidendy wraz z przysługującym Czytelnikom innymi elementami dostępnymi w subskrypcji (e-letter, strona www i inne) chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w publikacji Obowiązki zarządu związane z wypłatą dywidendy oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Obowiązki zarządu związane z wypłatą dywidendy została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Obowiązki zarządu związane z wypłatą dywidendy oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane, jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z tym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji 20 niezbędnych wskaźników i stawek podatkowych lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy; ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka Centrum Obsługi Klienta: Tel: cok@wip.pl

14 14 2SX06