Ekoturystyka na obszarach Natura 2000

Transkrypt

1 Ekoturystyka na obszarach Natura 2000 EKOTURYSTYKA W EUROPEJSKIEJ SIECI OBSZARÓW NATURA 2000 Jolanta Kamieniecka RCEE Płock czerwca 2015 r. Konferencja pn. Co dalej z nami pytają obszary Natura 2000

2 EKOTURYSTYKA = Pozytywny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze W związku z napiętrzeniem się skutków turystyki nieprzyjaznych środowisku przyrodniczemu należy uświadomić sobie jak ważne jest zachowanie harmonijnych stosunków między człowiekiem a przyrodą. Dlatego, by przeciwstawić się turystyce twardej, masowej, która narusza stan równowagi w przyrodzie i nie zważa na wymogi środowiska utworzono koncepcję rozwoju turystycznego przyjaznego środowisku. Jej podstawę stanowi ekoturystyka, czyli forma podróżowania związana ze środowiskiem przyrodniczym, forma aktywnego zwiedzania obszarów przyrodniczych, zawierająca elementy edukacji ekologicznej, przyczyniająca się do ochrony środowiska.

3 Pozytywny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze cd. : Dzięki koncepcji ekorozwoju możemy wymienić kilka pozytywnych skutków turystyki: Zapewnienie harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności, ochrona tradycji i zwyczajów, kreowanie wrażliwości na sprawy przyrody, Źródło środków finansowych przeznaczonych na ochronę dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego (opłaty za wstępy do PN, sprzedaż pamiątek, przewodników, fundusze przekazywane przez biura podróży). Źródło korzyści ekonomiczno- społecznych ludności miejscowej (efekt mnoznikowy), Zwiększenie świadomości ekologicznej wśród turystów, zwiększanie poparcia społecznego dla terenów chronionych. angażowanie turystów w działanie na rzecz ochrony środowiska, wspieranie programów ochronnych, wydawanie broszur informacyjno-edukacyjnych, Ustalenie granic zagospodarowania obszarów dzikich, wyznaczanie szlaków do poruszania się, wprowadzanie technologii proekologicznych, określanie dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń wody, powietrza, Tworzenie rezerwatów, parków narodowych.

4 Negatywny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze: 1. postęp naukowo-techniczny, 2. procesy uprzemysłowienia, 3. niezrównoważony rozwój regionów turystycznych, 4. złe zarządzanie turystyką z punktu widzenia zasad zrównoważonego rozwoju, 5. pozostałości bazy i zwyczajów przemysłu turystycznego jak: nadmierna koncentracja ruchu, źle zlokalizowane obiekty, brak kultury turystycznej, sztampa i masówka, biznes na skróty itd.. wywołują degradację przyrody i jej walorów turystycznych

5 Natura 2000 i turystyka????? GATUNKI SIEDLISKA

6 Sceptycy wskazują NEGATYWNY wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze np. Zakłócenie egzystencji nietoperzy hibernujących w jaskiniach, oraz niszczenie unikatowej roślinności naskalnej, wywołane uprawianiem wyczynowych form turystyki (taternictwa powierzchniowego i jaskiniowego, oraz sportów ekstremalnych); Zakłócenie egzystencji ptactwa wodnego i roślin wodnych, spowodowane różnorodnymi formami rekreacji jak: żeglarstwo, narciarstwo wodne, spływy kajakowe, nurkowanie.

7 Międzyrzecki Rejon Umocniony - podziemna trasa turystyczna = rezerwat nietoperzy

8 RZECZPOSPOLITA PTASIA W UJŚCIU WARTY Laureat EDEN 2009

9 Rörbo Gard- przygoda dla ornitologów i miłośników natury Szwecja

10 ,,Rörbo Gard- przygoda dla ornitologów i miłośników natury Fot 2. tories/flacksjon.jpg

11 PENSJONAT KARCZMA - CZESKIE MORAWY Richard Zapletal uważa, że bezpośrednie sąsiedztwo obszaru Natura 2000 jest atutem dla działalności tego typu. Gwarantuje ono zachowanie naturalnych walorów przyrodniczych, zapewnia warunki do wypoczynku w czystym środowisku.

12 Pensjonat Eco Art, Bułgaria Centralna Artyści = tradycja i żywy folklor. Brak Internetu, ale właściciele dołączyli do organizacji pozarządowych - bułgarskiego stowarzyszenia alternatywnej turystyki Stara Planina Otrzymali certyfikaty: PAN Parks oraz Zelena Kaszta (zielony dom) stowarzyszenia turystyki alternatywnej.

13 . FIRMA TURYSTYCZNA ECOTUR, HISZPANIA - ASTURIA Schronisko Vega de Hórreo = edukacja ekologiczna, bogaty program specjalistyczny Napotykano na liczne problemy: Brak wiary ludności lokalnej w potencjał turystyczny obszaru, Małe zainteresowanie administracji promocją pięknych, ale zapomnianych terenów Sprzeciw niewielkiej grupy osób względem uznania okolicy za obszar chroniony, Współzawodnictwo z sąsiednimi obszarami chronionymi w staraniach o turystów.

14 NA PLAŻY Gąsienica motyla z gatunku TROCINIARKA CZERWICA (szkodnik, ale jaki piękny!)

15 Zamiast definicji: Ekoturystyka to budowanie pozytywnych relacji między branżą turystyczną a ochroną środowiska. (aut. JolantaKamieniecka) Rozwijanie tych relacji, wzorców zachowań i postaw odbywa się w duchu celów i zasad zrównoważonego rozwoju, stawianych sobie przez polityków i praktyków turystyki i ochrony środowiska.

16 EkoTurystyka a środowisko Ekoturyzm to podróżowanie do terenów z określonym celem studiowania, podziwiania i zadowolenia z piękna i dzikich zwierząt i roślin jak również z istniejących objawów kultury znajdujących się w danym terenie, to też TURYSTYKA ZRÓWNOWAŻONA

17 Od czego zacząć? OD BUDOWANIA PRODUKTU OPARTEGO NA WIEDZY. bo turystyka degradująca środowisko jest turystyką na jeden sezon, a "EKOTURYSTYKA nie jest białą plamą - poruszamy się w świecie faktów od wielu lat". (cyt.: Marek Borkowski, głos w dyskusji na seminarium Problemy rozwoju turstyki proekologicznej w Polsce" - Stare Jabłonki 1993.) Po 22 latach = dziś trzeba starać się poznać jakie są UWARUNKOWANIA ROZWOJU TURYSTYKI W EUROPEJSKIEJ SIECI OBSZARÓW NATURA 2000

18 Seria broszur Przyroda Obywatele Rozwój

19 Przewodnik po portalach przyrodniczo - turystycznych natura2000.org.pl portal informacyjno-edukacyjny poświęcony programowi ochrony przyrody Natura 2000 i turystyce. natura2000.gdos.gov.pl serwis informacyjny nt. sieci Natura 2000 na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ): dokumenty krajowe i unijne, bazy danych, aktualności. pttk.pl/zycie/natura_2000/turyst.html edukacja ekologiczna kadry programowej PTTK kp.org.pl/n2k podstrona o NATURZE 2000 w serwisie Klubu Przyrodników. Znajduje się na niej szereg materiałów w postaci elektronicznej do pobrania, między innymi przewodniki powstałe po warsztatach ze społecznościami lokalnymi. iop.krakow.pl/cn2000/ strona na serwerze Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, zawiera materiały dotyczące prawnych i naukowych podstaw sieci NATURA 2000 w Polsce. otop.org.pl Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) strona poświęcona ostojom ptaków i ich miejscu w sieci Natura OTOP jest wiodącą organizacją w sprawie wyznaczania w Polsce obszarów ptasich Natura wwf.pl oficjalna strona organizacji WWF Polska inicjującej przedsięwzięć na rzecz ochrony przyrody na całym świecie. zielonekarpaty.org.pl portal Zielone Karpaty ma na celu promowanie wartości naturalnych i kulturowych Karpat. Bieżące informacje na temat ochrony i zrównoważonym rozwoju Karpat.

20 W naszej praktyce zadajemy sobie często pytanie: Co ekolog o biznesie w turystyce wiedzieć powinien a co organizator turystyki o sprzedawaniu przyrody wiedzieć musi?

21 Dlaczego, po co, dla kogo? Sieć europejskich obszarów chronionych Natura 2000 w Polsce (wprowadzona wraz z akcesją do Unii Europejskiej) występuje na terenach atrakcyjnych turystycznie. Mimo upływu lat Jako ciągle dla wielu nowa forma ochrony przyrody, = innowacyjny instrument ochrony cennych siedlisk i gatunków stała się wyzwaniem dla działających na tych terenach organizatorów turystyki, bowiem wymaga się od przedsiębiorstw turystycznych dopasowania ich działalności do wymogów prawidłowego gospodarowania według ogólnoeuropejskich zasad odnoszących się do sieci Natura 2000.

22 Rozumienie programu Natura 2000 Panuje powszechne przekonanie, że pod ochroną znajdą się nowe wielkie obszary jak parki krajobrazowe lub, że to nowe rezerwaty, gdzie nic turystyce nie będzie wolno robić... Wszystko będzie zabronione, bo tu coś lata, rośnie, pełza! - to obawy bardziej dokształconych ; wiedzą, że celem jest ochrona gatunków. Brak dobrego rozeznania co do istoty ochrony najcenniejszych siedlisk i ostoi w Polsce przynosi reakcje: Bez względu na stopień zrozumienia istoty tej koncepcji Natura 2000 przeszkadza, zagraża, straszy. Już sama koncepcja uznana jest za konfliktogenną.

23 Obszary Natura 2000 ekskluzywnym walorem turystycznym Czy da się udowodnić taką tezę? Gospodarowanie zasobami przyrodniczymi Polski wedle nowoczesnych wymogów jest sprawą deklaratywnie dla wielu niezmiernie ważną, ale również dla wielu trudną. Nowe wymogi, technologie i sposoby zarządzania, w tym wykorzystywania walorów turystycznych, rodzą konieczność stosowania dotąd mało znanych praktyk. Taką sytuację w turystyce stwarza zarządzanie obszarami cennymi przyrodniczo, tak samo jak kiedyś - rezerwatami, parkami narodowymi i krajobrazowymi obecnie obszarami Natura 2000.

24 Świadomość ekologiczna a turystyka - trendy Filozofowie mówią: Ogólnoświatowa zmiana w mentalności współczesnego człowieka tzw. powrót do natury, to fenomen końca XX w. Badania rynku wykazują: (Skolimowski H., Waloszczyk K. ) Postępuje wzrost poziomu świadomości ekologicznej turystów głównie z krajów wysoko rozwiniętych gospodarczo Ekolodzy podchwytują: (GórkaK., Poskrobko B., Radecki W.) Nowa filozofia życia, przyjazna naturze i wartościom ludzkim, wyznacza człowiekowi rolę opiekuna świata, odpowiedzialnego za los życia na Ziemi.

25 Kalendarium wydarzeń turystyki przyjaznej środowisku, nie od początku Przełomu XX/XXI wieku staje się niemal standardem uwzględnianie turystyki zrównoważonej w strategiach, deklaracjach, planach działań różnej rangi i zasięgu Założenia turystyki przyjaznej dla środowiska są uwzględniane w kluczowych programach i dokumentach, wyznaczających kierunek polityce ochrony środowiska na świecie i w Europie, takich jak: Konwencja na rzecz Bioróżnorodności UNEP (2001), VI Plan Unii Europejskiej na rzecz Ochrony Środowiska (2001), Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla Unii Europejskiej Zrównoważona Europa dla lepszego świata (2001) i in.

26 Kalendarium wydarzeń turystyki przyjaznej środowisku, c.d Międzynarodowy Rok Ekoturystyki ogłoszony przez UNEP (Program Narodów Zjednoczonych na rzecz Środowiska) i Światową Organizację Turystyki UNWTO Szczyt Ekoturystyki w Quebec w Kanadzie, z udziałem 132 krajów (reprezentowanych przez 1000 osób) przyniósł Deklarację o Ekoturystyce z Quebec (Quebec Declaration on Ecotourism) Światowy Szczyt na rzecz Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu uznał zrównoważoną turystykę za jeden z priorytetowych kierunków rozwoju gospodarczospołecznego na świecie w pierwszej dekadzie nowego tysiąclecia. i KOLEJNE - Jachranka i Quito 2015 bez takiego oddźwięku

27 Rozważenia wymagają: intensywność ruchu turystycznego, terminy penetracji turystycznej, lokalizowanie inwestycji turystycznych (procedura OOŚ w kontekście obszarów Natura 2000). TURYSTYCZNE WYKORZYSTYWANIE OBSZARÓW NATURA 2000 a WYMOGI ICH OCHRONY Działalność turystyczna na obszarach Natura 2000 powinna uwzględniać: wrażliwość siedlisk na degradację (np. górskie, bagienne), wrażliwość gatunków na ekstynkcję (zanikanie).

28 OOS a TURYSTYKA W OBSZARACH NATURA 2000 W kontekście oceny wpływu przedsięwzięć z zakresu turystyki i rekreacji na przyrodę obszarów Natura 2000 należy zwrócić szczególną uwagę na planowane działania, które: proponuje się realizować bezpośrednio na obszarach Natura 2000; intensywnie mogą oddziaływać na obszary Natura 2000, choć będą poza nimi (do kilku km); mogą wpłynąć na zaburzenie powiązań funkcjonalnych terenu objętego realizacją przedsięwzięcia z obszarem Natura 2000; mogą powodować oddziaływania skumulowane w wyniku równoległej realizacji innych przedsięwzięć, choć w wypadku ich odrębnej realizacji zapewne nie wystąpiłyby znaczące negatywne oddziaływania.

29 WNIOSKI praktyczne 1. W obszarach Natura 2000 nie ma (jak w innych formach ochrony przyrody) systemu zakazów 2. Ograniczenie wynika z indywidualnej oceny możliwego oddziaływania przedsięwzięcia/działania na przedmioty ochrony obszaru

30 Art Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody mówi Zabrania się,.., podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: 1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub 2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami Obszary Natura 2000 Jest to ograniczenie które wymaga analizy czy to co chcemy zrobić może mieć wyżej wymienione skutki, jeśli będzie negatywne oddziaływanie powinniśmy powstrzymać się od takich działań lub zminimalizować ich skutki

31 Art.36. Ust. 1. Na obszarach Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2 (gdy jest to teren parku narodowego lub rezerwatu przyrody obowiązują zakazy związane z tymi formami ochrony przyrody), nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie oddziałuje znacząco negatywnie na cele ochrony obszaru Natura Podobnie jak przy innych rodzajach aktywności, tu również wymagana jest ostrożność i analiza: czy to co robimy może mieć negatywne oddziaływanie?

32 Art Jeżeli działania mogące znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszaru znajdującego się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zostały podjęte bez uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 34, lub uzgodnienia lub decyzji, o których mowa w art. 35a, regionalny dyrektor ochrony środowiska,.., wydaje decyzję, w której nakazuje, w zależności od potrzeb, ich natychmiastowe wstrzymanie lub podjęcie niezbędnych działań zapobiegawczych lub działań naprawczych. 2. Jeżeli działania na obszarze Natura 2000 zostały podjęte sprzecznie z ustaleniami planu zadań ochronnych lub planu ochrony, regionalny dyrektor ochrony środowiska,., wydaje decyzję, o której mowa w ust. 1, chyba że podjęte działania realizowane są w ramach inwestycji celu publicznego.

33 OPTYMISTYCZNIE PO TERENIE OBSZARU NATURA 2000 MOŻNA SWOBODNIE SIĘ PORUSZAĆ, PODOBNIE JAK PO POZOSTAŁYCH FORMACH OCHRONY PRZYRODY Z WYJĄTKIEM PARKÓW NARODOWYCH I REZERWATÓW PRZYRODY Obszary Natura 2000 Tam gdzie są przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 powinniśmy zachować ostrożność, aby nie doprowadzić do załamania art. 33 ustawy o ochronie przyrody Obowiązuje ochrona gatunkowa więc nie można złamać zakazów zawartych w rozporządzeniach o ochronie gatunkowej roślin, grzybów, zwierząt dotyczy to gatunków chronionych, pozostałe nie są chronione i mogą być pozyskiwane w tym wykorzystane w turystyce Powinniśmy zajrzeć do planu zadań ochronnych obszaru Natura 2000 (o ile dla niego obszaru został opracowany przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska) możemy tam znaleźć dosyć konkretnie opisane zagrożenia które bardzo często powiązane są z turystyką

34 Diagnoza, dylematy czy wnioski? Potrzeba jest więcej dobrej woli faktycznego wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju poprzez turystykę - nawet szerzej niż w samej turystyce, by zainteresowanie Naturą 2000 było autentyczne. Trzeba wzmocnić wiedzę o Naturze 2000 i o tym co można w turystyce z nią zrobić - bez wstydu, bo to dla wielu nowa problematyka. Potrzebna jest integracja polityk turystycznej i ochrony środowiska w odniesieniu do regionów z obszarami Natury Potrzebna jest (może?) harmonizacja prawa tj. POŚ i turystycznego, by nie pozostawiać sytuacji niejasnych w regionach turystycznych przyrodniczo cennych. Potrzebne jest wspólne wypracowanie planu i metod współdziałania organizacji turystycznych i ekologicznych, jako pozarządowego udziału we wdrażaniu sieci Natura 2000, z pożytkiem ekologicznym i ekonomicznym dla społeczeństwa. Potrzebna jest specjalistyczna informacja o Naturze 2000 dla branży i klientów turystyki.

35 Diagnoza, dylematy czy wnioski? c.d. Należy przystąpić niezwłocznie do szkoleń w zakresie tworzenia proekologicznych produktów w regionach powiązanych z obszarami Natury 2000 Czy Natura 2000 może być marką?!!!! Potrzebne jest nawiązanie współpracy samorządów terytorialnych i gospodarczych z posiadającymi doświadczenie i kompetencje PK, PN, organizacjami ekologicznymi krajowymi i zagranicznymi, dla potrzeb edukacji i praktyki stosowania się do zasad gospodarowania w obszarach Natury 2000 Zaproponować można kolejne spotkania seminaryjno-szkoleniowe z udziałem PK, PN i organizacji ekologicznych oraz doświadczonych w ekotursytyce przedstawicieli branży turystycznej z zaproszeniem ekspertów zagranicznych. Nauki, wymiany poglądów i doświadczeń, gorących dyskusji i debat nigdy nie za wiele.

36 Natura 2000 ABC dla turystyki przedstawia: podstawowe informacje o sieci Natura 2000, informacje o zasadach zrównoważonego gospodarowania na tych obszarach, relacje pomiędzy turystyką a ochroną przyrody zasady ekopolityki w turystyce. Jolanta Kamieniecka, Bożenna Wójcik

37 Lśniąca w słońcu łąka rezerwatu BEKA Zat. Pucka Tym się też można zachwycić nieprawdaż? J. Kamieniecka, kamieniecka.jolanta@wp.pl