STYLE WYDAWANIA PIENIĘDZY

Transkrypt

1 SGGW STYLE WYDAWANIA PIENIĘDZY Przygotowały: Aleksandra Krawczyk Monika Makuch Małgorzata Michalczewska FiR sem. V Psychologia finansowa ( r.)

2 Agenda Style wydawania pieniędzy: - Zaciskanie pasa - Łatwość wydawania pieniędzy - Gospodarność Natężenie poszczególnych postaw w podgrupach Profile podgrup: - Zaciskanie pasa vs. Łatwość wydawania - Łatwość wydawania vs. Gospodarność Pieniądze a płeć Pieniądze a temperament Pieniądze a funkcje poznawcze Pieniądze a preferencje wartości Style wydawania wg Olivii Mellan Style wydawania wg Grażyny Wąsowicz-Kiryło Wyniki z przeprowadzonej ankiety

3 STYLE WYDAWANIA PIENIĘDZY -WYODRĘBNIONE CZYNNIKI Dysponując szeregiem stwierdzeń dotyczących stylów wydawania pieniędzy, podczas badania ilościowego na temat stanu wiedzy finansowej Polaków, wyróżniono trzy całkowicie niezależne od siebie postawy wobec wydawania pieniędzy (analiza czynnikowa): ZACISKANIE PASA ŁATWOŚĆ WYDAWANIA PIENIĘDZY GOSPODARNOŚĆ

4 ZACISKANIE PASA Ograniczanie wydatków na każdym kroku (kupowanie rzeczy tanich, odkładanie opłaty rachunków itp.) - co nie wyklucza braku rozwagi w wydawaniu pieniędzy. Postawa najsilniejsza wśród osób o niskim statusie materialnym, niższym wykształceniu i słabej wiedzy ekonomicznej, spodziewających się pogorszenia swojej sytuacji materialnej i ogólnie niezadowolonych z życia. Interesujące, że cecha ta jest w niewielkim stopniu zależna od wieku, co sugeruje, że jest w pewnym stopniu zmienną osobowościową.

5 ŁATWOŚĆ WYDAWANIA PIENIĘDZY Czerpanie przyjemności z zakupów, bawienie się zakupami, ale również skłonność do rozrzutności. Postawa najsilniejsza wśród osób młodych (ta cecha w dużo większym stopniu zależy od wieku), o wyższym wykształceniu i wyższych dochodach, ale również wyraźnie widoczna u osób lepiej oceniających stan swojej wiedzy ekonomicznej.

6 GOSPODARNOŚĆ Czyli racjonalne planowanie wydatków i rozwaga w zarządzaniu domowym budżetem. Postawa ta najsilniej przejawia się u osób o wyższym wykształceniu i większej wiedzy ekonomicznej i większym zadowoleniu z życia. Interesujące, że w tych grupach gospodarność idzie w parze z łatwością wydawania pieniędzy. Ten z pozoru niespójny wynik może wynikać z tego, że osoby lepiej wykształcone i o większej wiedzy ekonomicznej, z jednej strony lepiej potrafią zarządzać własnymi finansami, ale z drugiej strony potrafią też lepiej korzystać z posiadanych pieniędzy (łatwość wydawania).

7 NATĘŻĘNIE POSZCZEGÓLNYCH POSTAW W PODGRUPACH: Wraz z wiekiem mocno osłabia się łatwość wydawania pieniędzy, ale gospodarność i zwyczaj obniżania wydatków pozostają na mniej więcej stałym poziomie.

8 NATĘŻĘNIE POSZCZEGÓLNYCH POSTAW W PODGRUPACH: Im osoby bardziej wykształcone i im wyższy ich dochód na osobę w rodzinie: status materialny, tym chętniej wydają pieniądze, ale i racjonalniej nimi zarządzają.

9 NATĘŻĘNIE POSZCZEGÓLNYCH POSTAW W PODGRUPACH: Oszczędzanie na drobnych wydatkach ( zaciskanie pasa ) jest zaś domeną osób z wykształceniem zawodowym i niskim dochodem na osobę w rodzinie.

10 NATĘŻĘNIE POSZCZEGÓLNYCH POSTAW W PODGRUPACH: Wraz z przekonaniem o posiadaniu większej wiedzy ekonomicznej wzrasta łatwość wydawania pieniędzy i zarazem gospodarność, zmniejsza się natomiast chęć oszczędzania na drobnych wydatkach.

11 NATĘŻĘNIE POSZCZEGÓLNYCH POSTAW W PODGRUPACH: Osoby przewidujące pogorszenie się ich sytuacji materialnej w najbliższym roku oraz osoby o niskim poziomie zadowolenia z własnego życia są mają dużo mniejszą łatwość wydawania pieniędzy i są dużo bardziej oszczędne niż pozostałe.

12 PROFILE PODGRUP ZACISKANIE PASA vs. ŁATWOŚĆ WYDAWANIA

13 PROFILE PODGRUP ŁATWOŚĆ WYDAWANIA vs. GOSPODARNOŚĆ

14 PIENIĄDZE A PŁEĆ Kolejną istotną prawidłowością dotyczącą wydawania pieniędzy jest fakt, że kobiety przeciętnie wydają więcej niż mężczyźni. Według danych z globalnego badania, kobiety decydują o sposobie wydania 12 spośród 18,4 bilionów USD. Koniec kryzysu finansowego sprawił, że coraz mniej Polek decyduje się na oszczędzanie kosztem bieżącej konsumpcji. Jeszcze w 2009 roku 68% respondentek biorących udział w badaniu przeprowadzonym przez MillwardBrown SMG/KRC deklarowała, że w trosce o rodzinny budżet rezygnuje z zakupów. W 2010 roku ten odsetek zmalał do 32%.

15 PIENIĄDZE A PŁEĆ Z wykresu wynika, że mężczyźni częściej kupują produkty bardziej skomplikowane technologicznie i droższe, stąd potrzebują większej ilości informacji. Kobiety odpowiadają przede wszystkim za zakup artykułów, które nie wymagają dokładnych analiz.

16 PIENIĄDZE A PŁEĆ Socjalizacja ekonomiczna odgrywa ważną rolę w kształtowaniu postaw i zachowań finansowych. Zakres doświadczeń rodziców, ich stosunek do pieniędzy, mają istotny wpływ na późniejsze funkcjonowanie dzieci. Rodzice różnicują swoje zachowania, które mają kształtować stosunek wobec pieniędzy, zależnie od płci dziecka.

17 PIENIĄDZE A PŁEĆ Badania wykazały, że dla kobiet pieniądze mają znaczenie symboliczne. Kobiety mają większy niż mężczyźni zakres potrzeb i gratyfikacji zaspokajanych z wykorzystaniem pieniędzy. Dla pań, oprócz funkcji środka nabywczego stanowią one podstawę poczucia bezpieczeństwa, pozwalają wygodnie żyć, są również oznaką prestiżu. Dla panów pieniądze są bardziej funkcjonalne niż symboliczne. Deklarują większą pewność siebie i samodzielność w sprawach finansowych, są bardziej ryzykowni jeśli chodzi o finanse, wyżej oceniają stopień kontroli oraz swój potencjał zarabiania pieniędzy, częściej niż my je inwestują.

18 PIENIĄDZE A TEMPERAMENT Z przeprowadzonych badań, wynika że osoby bardziej aktywne w większym stopniu przejawiają pozytywne emocje w stosunku do pieniędzy, traktując je jako podstawę samooceny i oceny innych ludzi (JA). Natomiast osoby bardziej wrażliwe wykazują skłonność do dbania o sprawy związane z pieniędzmi (KONTROLA) i większą skrupulatność w sytuacjach pożyczania pieniędzy innym ludziom (POŻYCZANIE).

19 PIENIĄDZE A TEMPERAMENT Ekstrawertycy są mniej skrupulatni i mniej lękliwi w sprawach finansowych, introwertycy spostrzegają pieniądze jako ważniejsze w ich życiu (JA) i potrzebują więcej prywatności. Ekstrawertycy w małym stopniu KONTROLUJĄ sprawy finansowe i doświadczają poczucia winy w sytuacjach wydawania pieniędzy, w odróżnieniu do introwertyków, którzy są bardziej skłonni do KONTROLOWANIA finansów, ale nie odczuwają WINY.

20 PIENIĄDZE A FUNKCJE POZNAWCZE Przeprowadzone badania wykazały, że osoby posiadające bogatszą wiedzę dotyczącą zagadnień ekonomicznych w większym stopniu KONTROLUJĄ sprawy finansowe, uzyskują wyższe wyniki w skali DOBROSTANU finansowego i skłonności do podejmowania zachowań inwestycyjnych. Natomiast w przypadku emocjonalnych wymiarów postawy nie stwierdzono istnienia żadnych zależności. Tabela przedstawia zestawione uzyskane wyniki.

21 PIENIĄDZE A FUNKCJE POZNAWCZE Preferencje DOMKNIĘCIE POZNAWCZE STYL POZNAWCZY STYL PODEJMOWANIA DECYZJI STRATEGIA DEFINIOWANIA CELÓW WIEDZA EKONOMICZNA Cecha Preferowanie porządku Zdecydowanie Nietolerancja wieloznaczności Refleksyjność Adaptatorzy Punktowcy Przedziałowcy Wymiar postawy wobec pieniędzy KONTROLA KONTROLA AWERSJA KONTROLA POŻYCZANIE Dobrostan KONTROLA KONTROLA POŻYCZANIE ŚRODEK KONTROLA DOBROSTAN Nietolerancja wieloznaczności NIEPOKÓJ O FINANSE DOMKNIĘCIE POZNAWCZE Zdecydowanie (małe) Zamkniętość umysłowa ZŁO STYL POZNAWCZY Refleksyjność WINA STYL PODEJMOWANIA WINA Adaptatorzy DECYZJI JA STRATEGIA DEFINIOWANIA CELÓW Punktowcy WINA Pieniądze jako: PRZEDMIOT ZADAŃ PRZEDMIOT EMOCJI

22 PIENIĄDZE A FUNKCJE POZNAWCZE Domknięcie poznawcze (preferowanie porządku, duże zdecydowanie, nietolerancja wieloznaczności), refleksyjny i adaptacyjny styl poznawczy, punktowa strategia definicji celów i wiedza ekonomiczna sprzyjają poznawczemu podejściu do pieniędzy. Przejawia się ono w bardziej intensywnej KONTROLI spraw finansowych, skrupulatnym dbaniu o nie i inwestowaniu pieniędzy. Preferencje poznawcze mogą wiązać się z emocjonalnym stosunkiem wobec pieniędzy: z doświadczeniem niepokoju o finanse, odczuwaniem winy w sytuacjach wydawania pieniędzy lub myśleniu o nich w kategorii zła.

23 PIENIĄDZE A FUNKCJE POZNAWCZE Poznawczy (refleksyjny/punktowy) stosunek do pieniądza jest korzystny, ponieważ umożliwia precyzują kontrolę spraw finansowych, ale jeśli chodzi o emocje, powoduje poczucie WINY. Natomiast przedziałowość sprzyja neutralnemu pod względem emocji stosunkowi wobec pieniędzy.

24 PIENIĄDZE A PREFERENCJE WARTOŚCI Akceptowane lub odrzucane wartości stanowią ważne treści zawarte w systemie poznawczym człowieka. W badaniach autorzy odwołali się do innej koncepcji teoretycznej wartości, oraz zanalizowali jakie są związki między preferowanymi wartościami a postawami wobec pieniędzy. Nasilenie kontroli spraw finansowych jest dodatnio powiązane z takimi wyznawanymi wartościami: Bezpieczeństwo, Konformizm, natomiast jest ono mniejsze w przypadku przywiązywania wagi niezależności.

25 PIENIĄDZE A PREFERENCJE WARTOŚCI Dużej skrupulatności w sytuacjach pożyczania pieniędzy towarzyszy mniejsze znaczenie wartości społecznych oraz moralnych i świeckich, ale także większa waga Niezależności oraz nastawienie na mieć. Poczucie winy doświadczane w sytuacjach wydawania pieniędzy, jest ono silniejsze u osób dla których ważne jest Bezpieczeństwo i konformizm, a także wartości prawdy, moralności i wytrzymałości.

26 PIENIĄDZE A PREFERENCJE WARTOŚCI Osoby o silnym nastawieniu na bieżące wykorzystywanie pieniędzy do zaspokajania potrzeb oraz przywiązujących osobiste znaczenie do pieniędzy, reprezentują postawę mieć, są nastawione na doznawanie w życiu przyjemności, ważne są dla nich osiągnięcia oraz wartości hedonistyczne i estetyczne. Mają zaś tendencję do odrzucania wartości społecznych. Przywołane wyniki badań pozwalają stwierdzić że nie tylko czynniki kulturowe i społeczne, ale także temperamentalne, osobowościowe, poznawcze, odpowiadają za istnienie różnic między ludźmi.

27 STYLE WYDAWANIA WG OLIVII MELLAN Ciułacze - pieniądze warunkiem poczucia bezpieczeństwa; skrupulatne planowanie i kontrolowanie wydatków, oszczędzania, odkładania pieniędzy na tzw. czarną godzinę; przyjemność z opracowywania i ulepszania budżetu. Henoniści - pieniądze jako środki do celów; spontaniczne wydawanie pieniędzy, brak umiejętności oszczędzania. Asceci - pieniądze jako ZŁO; pieniądze jako nieistotny szczegół życia, ale także jako ważny środek; brak poświęcenia uwagi do pieniędzy i do ich gromadzenia. Ignoranci - lęk do pieniędzy; brak KONTROLI nad sprawami finansowymi; brak planowania przyszłości finansowej; nieumiejętność załatwiania spraw związanych z pieniędzmi. Materialiści - menedżerowie własnych zasobów finansowych (chęć gromadzenia i wydawania pieniędzy); dzień bez myślenia o pieniądzach to dzień stracony ; wysoki poziom kompetencji finansowej; tendencja do oceniania siebie i innych ludzi przez pryzmat pieniędzy oraz stopień zamożności.

28 Style wydawania wg Grażyny Wąsowicz-Kiryło KONTROLA spraw finansowych Przykładowe stwierdzenia: Planuję swoje wydatki / Jeśli mam jakieś oszczędności, wydaję je bez większego zastanowienia (inwersja*). Charakterystyka: Rozwaga, z jaka jednostka postępuję w sprawach związanych z pieniędzmi, wynikająca z potrzeby racjonalnego i kompetentnego zajmowania się nimi. *Inwersja oznacza, że odpowiedź przecząca jest wskaźnikiem większego natężenia danej cechy.

29 Style wydawania wg Grażyny Wąsowicz-Kiryło DOBROSTAN finansowy i inwestowanie pieniędzy Przykładowe stwierdzenia: Jestem zadowolony ze stanu swoich finansów / Zaciągam kredyty, by inwestować pieniądze. Charakterystyka: Satysfakcja z własnej sytuacji finansowej oraz podejmowanie zachowań inwestycyjnych.

30 Style wydawania wg Grażyny Wąsowicz-Kiryło POŻYCZANIE pieniędzy dla zysku Przykładowe stwierdzenia: Gdy pożyczam ( ) komuś większą kwotę pieniędzy, to oczekuje zwrotu z odsetkami. Charakterystyka: Skrupulatność w sytuacji pożyczania pieniędzy innym osobom oraz oczekiwanie korzyści finansowych.

31 Style wydawania wg Grażyny Wąsowicz-Kiryło Przykładowe stwierdzenia: Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dzięki nim mogę mieć wygodne życie. Charakterystyka: Nastawienie na bieżące wykorzystywanie pieniędzy, traktowanie ich jako środka do innych celów.

32 Style wydawania wg Grażyny Wąsowicz-Kiryło Pieniądze jako źródło poczucia WINY Przykładowe stwierdzenia: Kiedy wydaje pieniądze mam poczucie winy / Wybierając się na zakupy unikam określania kwoty, jaka chcę wydać (inwersja*). Charakterystyka: Skrupulatna (o podłożu lękowym) kontrola wydatków, wynikająca z poczucia winy towarzyszącego wydawaniu pieniędzy.

33 Style wydawania wg Grażyny Wąsowicz-Kiryło Znaczenie pieniędzy dla JA Przykładowe stwierdzenia: Lubię myśleć o pieniądzach / Pieniądze są dla mnie ważne, ponieważ dzięki nim czuje się kimś. Charakterystyka: Emocjonalny, pozytywny stosunek do pieniędzy. Traktowanie ich jako kryterium samooceny i oceny innych ludzi, środka mogącego rozwiązać wszystkie problemy, narzędzia kontroli nad ludźmi.

34 Nick SZATAN 69 PAULA X-sińska UFO MARIOLA B MISIO netka JASIEK SMERFETKA CIASTKO SMERF afr9 NM5 LIMONKA Ela IB27 Wynik Hazard KONTROLA spraw finansowych KONTROLA spraw finansowych, KONTROLA spraw finansowych KONTROLA spraw finansowych Znaczenie pieniędzy dla JA KONTROLA spraw finansowych KONTROLA spraw finansowych

35 Nick ble ble Stokrotka EWW22 mel26 agata jagoda kat.sal taka ja Wynik Pieniądze jako źródło poczucia WINY Pieniądze jako źródło poczucia WINY 1166 Pieniądze jako źródło poczucia WINY MEG kama 0222 IzaBiela Stephen King L.P. M.P. FILANTROP Wiewiórka KONTROLA spraw finansowych KONTROLA spraw finansowych Pieniądze jako źródło poczucia WINY

36 Nick Doris Zocha mn1990 Margarip 92Angry29 PAULA11 KARMEL ELEKTRA MEBW CZAMRAK ANILAKSW NUTSHEL JADZIUNIA PRZYSTOJNIAK JUSTA BEZ BIUSTA Wynik KONTROLA spraw finansowych KONTROLA spraw finansowych KONTROLA spraw finansowych Pieniądze jako źródło poczucia WINY POŻYCZANIE pieniędzy dla zysku DOBROSTAN finansowy i inwestowanie pieniędzy Hazard, DOBROSTAN finansowy i inwestowanie pieniędzy

37 BIBLIOGRAFIA Wystąpienie Ryana Howella pt.: The mediators of experiential purchases: Determining the impact of psychological need satisfaction ; Grażyna Wąsowicz-Kiryło: Psychologia finansowa. O pieniadzach w życiu człowieka., wyd. Difin, Warszawa 2008, str

38 DZIĘKUJEMY