Warszawa, 6 listopada PODZIEL SIĘ śyciem. Komunikat prasowy

Transkrypt

1 Warszawa, 6 listopada 2007 PODZIEL SIĘ śyciem Komunikat prasowy Wydarzenia medialne pierwszych 3. miesięcy bieŝącego roku spowodowały dramatyczne zmniejszenie liczby przeszczepów. JeŜeli sytuacja ta nie ulegnie zmianie liczba przeszczepionych narządów będzie o połowę mniejsza w porównaniu z rokiem Co to oznacza? Wielu cięŝko chorych oczekujących na przeszczepienie serca lub wątroby umrze w oczekiwaniu na operację. Dla ludzi ze schyłkową niewydolnością nerek, leczonych za pomocą sztucznej nerki oznacza to konieczność pobytu w szpitalu 3 razy w tygodniu, znaczne ograniczenie aktywności i nieporównywalnie gorszą jakość Ŝycia. Przeszczepianie narządów rozpoczęto na świecie przed ponad 50 laty. W Polsce program przeszczepiania narządów rozwijał się powoli i przy bardzo duŝym wysiłku zaangaŝowanych w to osób, często pasjonatów. Do zrobienia było duŝo: trzeba było walczyć o regulacje prawne, przekonywać opinię społeczną i środowiska lekarskie, zdobyć poparcie Kościoła, wreszcie starać się o fundusze. Do wyraźnego przyspieszenia doszło po wprowadzeniu w 1996 roku ustawy o Pobieraniu i Przeszczepianiu Komórek Tkanek i Narządów. Przeszczepianie narządów jest bardzo wraŝliwą w odbiorze społecznym metodą leczenia. Tym róŝni się od innych metod, Ŝe potrzebny jest narząd, którego nie moŝna kupić ani wyprodukować. Narząd, który musi pochodzić z organizmu innego człowieka. Dawcą nerki lub fragmentu wątroby moŝe być poza zmarłym osoba bliska biorcy rodzina, partner, wieloletni przyjaciel. Serce, wątroba, płuca, trzustka zawsze pochodzą z organizmu człowieka zmarłego. Z róŝnych powodów przeszczepianie nerek od dawców Ŝywych w Polsce wykonuje się niezwykle rzadko (1,8% wszystkich przeszczepień nerek w skali roku). Jest paradoksem, Ŝe podczas gdy większość ludzi akceptuje w razie konieczności (choroby) przyjęcie przeszczepu, to znacznie mniej osób świadomie wyraŝa zgodę na wykorzystanie swoich narządów (lub narządów swoich bliskich) po śmierci. Paradoksem jest równieŝ rozbieŝność między deklarowaną akceptacją metody leczenia, a zachowaniem (zrozumiałym psychologicznie) w momencie utraty osoby bliskiej. Wreszcie paradoksem jest to, Ŝe do przeszczepienia potrzebny jest Ŝywy narząd, pobrany od osoby zmarłej.

2 Do aspektów przeszczepiania narządów szczególnie czułych w odbiorze społecznym naleŝą: rozpoznawanie zgonu w oparciu o kryteria śmierci mózgu, problem wyraŝania zgody (lub sprzeciwu) na pobranie narządów osoby zmarłej, zasady wyboru biorcy danego narządu i wreszcie, obawa przed komercjalizacją (podejrzenie handlu narządami i korzyści majątkowych). Z tych powodów liczba narządów pobieranych od zmarłych w celu ich przeszczepienia jest w Polsce daleka od potrzeb. W miesiącu lutym 2007r. gwałtownie spadła liczba pobieranych narządów od dawców zmarłych. Łącznie do listopada br. przeszczepiono 748 narządów a do końca roku przewiduje się przeszczepienie około 950 narządów. Dla porównania w roku 2006 liczba przeszczepów była znacznie wyŝsza i wyniosła 1258 narządów1. KaŜde doniesienie medialne oparte na publicznych wypowiedziach lub zasłyszanych, często niesprawdzonych informacjach wywiera głęboko negatywny wpływ na społeczny odbiór tej metody leczenia. W interesie społecznym konieczna jest pełna przejrzystość wszystkich procedur transplantacyjnych zasad rozpoznawania zgonu człowieka, sposobu doboru narządu do odpowiedniego biorcy, zachowanie procedur zapewniających pełne bezpieczeństwo i dobre bezpośrednie i odległe wyniki przeszczepienia. Wszystkie te zasady dokładnie określa Nowa Ustawa Transplantacyjna (2006), zgodna z Dyrektywą Unii Europejskiej dotyczącą przeszczepiania tkanek i komórek (2004). Polskie prawo zezwala na pobieranie narządów od osób zmarłych, pod warunkiem, Ŝe za Ŝycia nie wyrazili oni na piśmie swojego sprzeciwu (tzw. zgoda domniemana). Podobnie odbywa się to w większości krajów europejskich. W Polsce, mimo Ŝe nie wymagają tego uregulowania prawne, przed pobraniem narządu, zawsze rozmawia się z rodziną osoby zmarłej. Zgon osoby, od której pobierane są narządy, rozpoznaje kierując się ściśle ustalonymi kryteriami niezaleŝna komisja lekarska. Procedury te są tak skonstruowane, Ŝe nie moŝe dojść do pomyłki, a członkowie komisji nie biorą nigdy udziału ani w operacji pobrania, ani przeszczepienia narządu. Po komisyjnym rozpoznaniu zgonu, o moŝliwości pobrania i przeszczepienia narządu zawsze zawiadamiane jest Ogólnopolskie Centrum Organizacyjne Poltransplant, które dalej koordynuje proces pobrania i wyboru właściwego biorcy w przypadku nerki oraz decyduje, w którym z ośrodków wykonane będzie przeszczepienie wątroby, trzustki czy serca. Wybór biorcy odbywa się według ściśle określonych zasad. Obowiązują kryteria medyczne. NiemoŜliwe jest dokonanie przeszczepienia narządu u nikogo, kto nie znajdował się wcześniej na liście oczekujących na zabieg. Nie ma równieŝ Ŝadnej moŝliwości handlu narządami, ani wykorzystania narządu (nerki) od płatnego dawcy. Szczególnie waŝnym i odpowiedzialnym zadaniem środowiska lekarskiego jest wyjaśnianie rodzących się w społeczeństwie wątpliwości związanych z przeszczepianiem narządów. Przekonywanie, Ŝe jest to jedyna w pełni skuteczna metoda leczenia chorych ze skrajną niewydolnością serca, wątroby, nerek oraz innych narządów. Konieczna jest pomoc mediów i autorytetów moralnego Kościoła Katolickiego w Polsce. Media mogą wywierać ogromny wpływ na odbiór społeczny przeszczepiania narządów zarówno pozytywny, jak i negatywny. Przez wiele lat, większość czasopism,

3 programów radiowych i telewizyjnych słuŝyło nieocenioną pomocą środowisku medycznemu i pacjentom w rozpowszechnianiu tego najwyŝszej szlachetności gestu człowieka, jakim jest bezinteresowne zaoferowanie części samego siebie. Gestu, który ratuje Ŝycie innemu, który pozwala mu normalnie Ŝyć gestu nazwanego przez Jana Pawła II autentycznym aktem miłości. Medycyna transplantacyjna ma swoje waŝne miejsce w systemie ochrony zdrowia. Przeszczepianie narządów potrzebne jest ludziom chorym. Stanowi jedyny sposób ratowania przed zgonem wielu chorych z niewydolnością serca, wątroby, płuc czy nerek. Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej i środowisko lekarzy transplantologów oddane są tej właśnie idei. Do ratowania Ŝycia tym, dla których przeszczep jest jedyną szansą nie wystarczy jednak tylko wiedza, umiejętności i oddanie lekarzy. Niezbędna jest takŝe dobra wola, świadomość i wsparcie ze strony wszystkich innych środowisk, których źródłem jest rzetelna i uczciwa debata społeczna. Z inicjatywy Fundacji Urszuli Jaworskiej oraz dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Zdrowia odbyły się warsztaty mediowe w dniu 6 listopada w Sali Konferencji Episkopatu Polski pt.: Podziel się Ŝyciem z udziałem największych autorytetów naukowych w dziedzinie transplantologii, organizacji społecznych, przedstawicieli stowarzyszeń pacjentów oraz mediów. W warsztatach udział wzięli m. in.: prof. dr n. med. Wojciech Rowiński krajowy konsultant ds transplantologii klinicznej, prof. dr n. med. Piotr Kaliciński kierownik Kliniki Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów w Instytucie Pomniku Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. W imieniu pacjentów i osób wspierających chorych i ich rodziny głos zabrali: Urszula Jaworska załoŝycielka Fundacji Urszuli Jaworskiej, ks. Arkadiusz Nowak prezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Krzysztof Pijarowski prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia śycie po przeszczepie, Tadeusz Bujak prezes Stowarzyszenia Transplantacji Serca, Marcin Velinov prezes Europejskiej Fundacji Honorowego Dawcy Krwi Krewniacy oraz Ewa Pacuła i Przemysław Saleta rodzice 13-letniej Nicole, która oczekuje na przeszczep nerki i Martyna Wojciechowska popierająca ideę dawstwa narządów. Podczas warsztatów zostały omówione najwaŝniejsze aspekty związane z transplantacją narządów. Podkreślona została konieczność podniesienia świadomości społecznej w zakresie transplantologii. W ramach edukacji naleŝy informować społeczeństwo przede wszystkim o pełnej przejrzystości wszystkich stosowanych w Polsce procedur transplantacyjnych (zasady rozpoznawania zgonu człowieka, sposób doboru narządu do odpowiedniego biorcy) oraz regulacjach prawnych (deklaracja zgody, domniemanie zgody). Niezmiernie istotne jest nagłośnienie stanowiska Kościoła w sprawie pobierania i przeszczepiania narządów. PapieŜ Jan Paweł II mówił, Ŝe naleŝy zaszczepić w sercach ludzi, zwłaszcza młodych, szczere i głębokie przekonanie, Ŝe świat potrzebuje braterskiej miłości, której wyrazem moŝe być decyzja o darowaniu narządów 2. W ramach działań edukacyjnych do społeczeństwa dotowanych z Ministerstwa Zdrowia realizowana będzie: kampania w telewizji, radio, kinach i na billboardach, materiały BTL (plakaty, ulotki, oświadczenia woli), portal internetowy, infolinia oraz dni otwarte dla społeczeństwa w Akademiach Medycznych w 12 miastach w Polsce. Rzetelna edukacja to warunek akceptacji społecznej wobec transplantacji narządów, a

4 co za tym idzie wzrost ilości wykonanych przeszczepów a tym samym uratowanych istnień ludzkich. WSPÓŁORGANIZATORZY AKCJI: PARTNERZY AKCJI: Więcej informacji: D&D Communication anna.paplinska@ddc.com.pl tel.: 0 22/ , Fundacja Urszuli Jaworskiej ul. Międzynarodowa 61, Warszawa tel./fax: , , office@fundacjauj.pl Prof. dr hab. n. med. Leszek Pączek Rektor Akademii Medycznej w Warszawie Kierownik Katedry i Kliniki Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych WKŁAD TRANSPLANTOLOGII W ROZWÓJ MEDYCYNY. ZNACZENIE MEDYCYNY TRANSPLANTACYJNEJ W SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA Druga połowa ubiegłego wieku doprowadziła do niesłychanego rozwoju transplantologii klinicznej. Pojawiła się wizja urzeczywistnienia odwiecznych marzeń człowieka, aby Ŝyć dłuŝej niŝ, marzeń o nieśmiertelności. Przeszczepianie nerek, serca i wątroby oraz jednoczesne przeszczepienie trzustki i nerki stanowią uznany sposób leczenia schyłkowej niewydolności tych narządów. Coraz częściej wykonuje się równieŝ przeszczepienie płuc oraz jelita. Przeszczepy szpiku ratują Ŝycie chorych na schorzenia hematologiczne. Przeszczepienie rogówki pozwala na przywrócenie wzroku. Stosowanie róŝnego typu przeszczepów biostatycznych poprawia jakość Ŝycia. Wszystko to stało się moŝliwe dzięki wprowadzeniu przepisów prawnych, opracowaniu zasad rozpoznawania śmierci mózgu, nowym technikom badania zgodności tkankowej, poznaniu mechanizmu niedokrwiennego uszkodzenia narządów i udoskonaleniu sposobów ich przechowywania przed przesz-czepieniem, wprowadzeniu nowych leków i schematów immunosupresyjnych, wcześniejszemu rozpoznawaniu i skuteczniejszemu leczeniu procesu odrzucania, a takŝe zapobieganiu i lepszemu leczeniu zakaŝeń.

5 Transplantologia jest nauką interdyscyplinarną, która łączy w sobie niemal wszystkie pozostałe specjalności medyczne, począwszy od nauk podstawowych immunologię i genetykę do szeregu dziedzin medycyny klinicznej interny, chorób zakaźnych, chirurgii i szeregu innych. Do postępów transplantologii i przeszczepiania narządów i szpiku nie doszłoby bez udziału szeregu nauk podstawowych i rozwoju nowych metod diagnostyki laboratoryjnej, fizyki, biochemii czy pojawienia się nowoczesnych metod medycyny obrazowej. Współczesne osiągnięcia medycyny transplantacyjnej stały się moŝliwe dzięki badaniom naukowym prowadzonym w ostatnim stuleciu przez setki badaczy na całym świecie. Dotyczyły one opracowania i udoskonalania techniki przeszczepiania tkanek i narządów, poznania antygenów zgodności tkankowej i doboru dawcy i biorcy, zrozumienia mechanizmów odpowiedzi immunologicznej i sposobów rozpoznawania i leczenia procesu odrzucania, poznania mechanizmów niedokrwiennego uszkodzenia narządów sposobów ich przechowywania przed zabiegiem, wykrycia leków o działaniu immunosupresyjnym i tworzenia optymalnych schematów leczenia oraz, co bardzo waŝne, poznania wczesnych i odległych powikłań stosowania immunosupresji, w tym zakaŝeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych, oraz działania onkogennego działania leków immunosupresyjnych. Za szereg z tych badań przyznano Nagrodę Nobla. Spośród 93 przyznanych Nagród Nobla w dziedzinie Medycyny i Fizjologii w latach , jedenaście dotyczyło problemów transplantologii. Dzięki tym osiągnięciom przeszczepianie narządów stało się bezpieczną, skuteczną i bardzo potrzebną metodą leczenia, Na świecie Ŝyje ponad milion ludzi z przeszczepionym narządem. Co roku wykonuje się ponad takich zabiegów, Lista chorych oczekujących na ten zabieg rośnie w postępie geometrycznym. Co czternaście minut kwalifikowany jest nowy chory do zabiegu, a codziennie kilkanaście osób umiera nie mogąc doczekać operacji przeszczepienia serca, wątroby, lub nerki. Podstawowym problem obecnie jest niedobór narządów do przeszczepienia w stosunku do potrzeb. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych stworzyło moŝliwość leczenia niektórych postaci białaczek. Stosowanie przeszczepów biostatycznych do leczenia zniekształceń powstających w wyniku urazów, wad wrodzonych, nowotworów, chorób zwyrodnieniowych lub innych jest waŝną szansą współczesnej medycyny. Przygotowane w bankach tkanek przeszczepy skracają okres leczenia, zmniejszają cierpienia a niekiedy umoŝliwiają w ogóle interwencję lekarza zwłaszcza w tych sytuacjach, gdy u dzieci lub osób bardzo młodych nie moŝna posłuŝyć się ich własnymi tkankami do rekonstrukcji. Dotychczas działając dzięki dotacjom z Ministerstwa Zdrowia, przygotowano i dostarczono szpitalom w całym kraju od 6854 (w roku 1999) do 9837 (1996) róŝnych przeszczepów biostatycznych. Medycyna transplantacyjna stanowi zatem obecnie trwały niezbędny element w systemie ochrony zdrowia. W związku z tym rodzi się pytanie, czy transplantologia, która niejako powstała i cały czas korzysta z doświadczeń innych nauk medycznych i poza medycznych sama daje coś w zamian? Czy transplantologia równieŝ wywiera wpływ na ich rozwój? Istotne znaczenie transplantologii przekracza jednak stworzenie moŝliwości nowych sposobów leczenia. Warto pamiętać, Ŝe rozwój klinicznej i teoretycznej transplantologii wywarł wyraźny wpływ na pozostałe specjalności medyczne, a w sposób pośredni na standard

6 opieki zdrowotnej. Przykładami mogą być m.in.: poznanie mechanizmów zaburzeń odporności i ich wpływu na rozwój zakaŝeń i onkogenezę, mechanizmu działania nowych leków przeciwwirusowych, zrozumienie znaczenia antygenów układu HLA na powstawanie szeregu chorób, poznanie mechanizmów związanych niedokrwiennym uszkodzeniem narządu i sposobów zapobiegania oraz zastosowanie szeregu leków immunosupresyjnych w leczeniu chorób nerek i skóry. Ocena efektów róŝnych schematów leczenia immunosupresyjnego po przeszczepieniu nerki wzbogaciła dotychczasową wiedzę na temat leczenia chorób kłębuszków nerkowych u osób bez przeszczepionej nerki, przyczyniając się zarazem do rozwoju nefrologii. Analiza immunologicznych czynników ryzyka utraty funkcji przeszczepionej nerki przyniosła z kolei wiele istotnych wskazówek na temat leczenia glomerulopatii. Okazało się, Ŝe redukcja nieimmunologicznych czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia i otyłość, cukrzyca, palenie tytoniu, czy stan zapalny, mają co najmniej taki sam jak czynniki immunologiczne wpływ na czynność przeszczepionej nerki. Ponadto, obserwacja kontroli nadciśnienia tętniczego u pacjentów po przeszczepieniu nerki potwierdziła występowanie odwrócenie rytmu dobowego i zdecydowanie wyŝsze wartości ciśnienia tętniczego w nocy (6). Fakt niedostatecznej nocnej kontroli nadciśnienia tętniczego stał się argumentem przemawiającym za koniecznością stosowania 24 godzinnego monitorowania ciśnienia tętniczego metodą Holtera. Badania patomechanizmów procesu przewlekłego odrzucania przeszczepionej nerki, uwzględniające badania histo-patologiczne naczyń krwionośnych wykazały szereg zbieŝności z mechanizmami powstawania blaszki miaŝdŝycowej. Aktywacja limfocytów T, proliferacja komórek mięśni gładkich naczyń i pogrubienie blaszki wewnętrznej mają miejsce zarówno podczas przewlekłego odrzucania, jak teŝ w rozwoju miaŝdŝycy. Wreszcie kolejnym przykładem zastosowania osiągnięć transplantologii jest wprowadzenie technik badania genetycznego, opracowanego dla potrzeb przeszczepiania narządów, do kryminalistyki. Nie będzie zatem przesadą stwierdzenie, ze medycyna transplantacyjna przyczyniła się do postępu w wielu specjalnościach medycznych a pośrednio doszło do poprawy podstawowej opieki medycznej. Dlatego właśnie, w wielu krajach systemy ochrony zdrowia przywiązują duŝe znaczenie do rozwoju medycyny transplantacyjnej. Znaczenie medycyny transplantacyjnej w systemie ochrony zdrowia: Medycyna transplantacyjna naleŝy do bardzo nowoczesnych ale drogich technologii medycznych. Leczenie to jest drogie, poniewaŝ wysoki jest koszt leków i preparatów biologicznych koniecznych do utrzymania prawidłowej funkcji przeszczepu. Warto jednak przypomnieć, Ŝe wyniki ratujących Ŝycie zabiegów przesz-czepiania serca lub wątroby w Polsce nie odbiegają od wyników najlepszych ośrodków europejskich i zapewniają znacznie dłuŝsze przeŝycie niŝ leczenie wielu nowotworów lub szeregu innych chorób przewlekłych. Wiadomo, Ŝe drogie technologie medyczne, zwłaszcza w takim kraju jak Polska, w którym nakłady na ochronę zdrowia są niedostateczne, nie mogą być w pełnym zakresie dostępne dla wszystkich potrzebujących. Z drugiej strony dawno udowodniono, Ŝe nakłady na medycynę transplantacyjną są opłacalne.

7 Leczenie wielu chorób jest kosztowne. Czy zastanawiamy się jednak nad jego celowością u chorych z wrodzonymi wadami serca, zaburzeniami rozwojowymi, białaczką lub chorobą nowotworowa innego typu? Czy nie leczymy wcześniaków, dzieci z zaburzeniami odporności, ludzi starych lub chorych psychicznie? Publiczna wypowiedź o konieczności zaniechania leczenia takich chorych spotkałaby się z powszechnym potępieniem. Wielu ludzi nie zdaje sobie prawdopodobnie sprawy, Ŝe pomyślnie przeprowadzony zabieg przeszczepienia serca lub nerki stwarza dla 80 procent chorych szansę normalnego Ŝycia. A zatem wyniki są znacznie lepsze niŝ wyniki leczenia wielu chorób nowotworowych, niektórych chorób psychicznych, czy wad rozwojowych. Dlaczego więc zaniechać wykonywania przeszczepienia serca lub nerki, które dają szansę Ŝycia, a podejmować leczenie innych chorób o znacznie gorszym rokowaniu? To prawda, Ŝe nowe technologie medyczne są drogie i Ŝe nie zawsze nasz system ochrony zdrowia moŝe zapewnić do nich dostęp wszystkim potrzebującym. Trzeba pamiętać jednak, Ŝe przeszczepianie nerek jest dwukrotnie tańsze od innych sposobów leczenia nerkozastępczego, a osiągane wyniki są wielokrotnie lepsze. NajwaŜniejsze jednak jest to, Ŝe przeszczepianie narządów zasadniczo róŝni się od innych nowych sposobów leczenia. Instytucja Ubezpieczyciela moŝe zapewnić jedynie środki finansowe na przeprowadzenie zabiegów, nie moŝe jednak dostarczyć narządu. Przeszczepienie narządu lub szpiku nie jest moŝliwe bez współudziału społeczeństwa, bez tych, którzy zgadzają się na oddanie narządu po swoim zgonie, aby stworzyć moŝliwość ratowania Ŝycia innych. Nie wolno nikomu o tym zapominać. Nakłady na przeszczepianie narządów i szpiku w Polsce nie uległy zmianie w okresie ostatnich trzech lat. Nakłady te są znacznie niŝsze od niezbędnych dla zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczeństwa. Dane epidemiologiczne wskazują na znacznie większe potrzeby w zakresie przeszczepiania narządów. Są one podobne do istniejących w większości krajów europejskich, europejskich w tym krajów sąsiadujących o analogicznym w przeszłości systemie społeczno-ekonomicznym. Nakłady przeznaczane przez BudŜet na realizacje Ogólnopolskiego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej POLGRAFT są na bardzo niskim poziomie. Naszym zdaniem rozwój medycyny transplantacyjnej stanowić powinien jeden z priorytetów rządu w zakresie polityki ochrony zdrowia. Specjalność ta, jest nową technologią medyczną pozwalającą na uratowanie Ŝycia lub znaczącą poprawę jakości Ŝycia 2 3 tysięcy ludzi w skali roku. Przeszczepianie nerek jest dwukrotnie tańszą metoda leczenia niŝ dializoterapia, a jakość Ŝycia po takim zabiegu jest nieporównywalnie większa. Zwiększenie nakładów na przeszczepianie nerek pozwoli na znaczące oszczędności w skali kraju. Dla chorych oczekujących przeszczepienia płuc, wątroby i serca nie ma innej alternatywy poza przeszczepieniem narządu. Dlatego właśnie uwaŝamy za celowe uchwalenie przez Parlament Ustawy o Narodowym Programie Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej. Program został juŝ przygotowany przez Zespół Ekspertów, powołany przez Ministra Zdrowia z udziałem Krajowej Rady Transplantacyjnej i Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego. Musimy przekonać całe Społeczeństwo, PT Parlamentarzystów, Rząd RP, Ŝe:

8 Przeszczepianie narządów i szpiku jest leczeniem ratującym Ŝycie, Jest tylko jedną z szeregu stosowanych drogich technologii medycznych. Wyniki przeszczepiania narządów i szpiku są znakomite, znacznie lepsze od wyników leczenia szeregu chorób przewlekłych oraz, Ŝe nakłady na medycynę transplantacyjną nie są marnowane, a dzięki rozwojowi tej specjalności medycznej, nie tylko ratuje się Ŝycie chorym, ale ulega wprawdzie pośrednio, poprawie cały system ochrony zdrowia w Polsce. prof. dr hab. n. med. Bogdan Michałowicz Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Akademii Medycznej w Warszawie KIEDY CZŁOWIEK UMIERA? Śmierć biologiczna organizmu jest procesem trwającym w czasie. Czas obumierania poszczególnych komórek zaleŝy od ich wraŝliwości na niedotlenienie komórka nerwowa znosi brak dopływu tlenu przez kilka minut, podczas gdy komórka tkanki łącznej moŝe przeŝyć nawet wiele godzin. Przez wiele wieków rozpoznawano śmierć osobniczą wyłącznie na podstawie zaprzestania czynności serca i oddychania, choć wiedziano, Ŝe po rozpoznaniu śmierci niektóre tkanki i narządy osoby zmarłej pozostają Ŝywe przez pewien czas. Zasadnicza zmiana w poglądzie na ustalanie śmierci nastąpiła, gdy w przypadkach nagłego zatrzymania krąŝenia zaczęto podejmować próby przywracania czynności serca za pomocą masaŝu, stymulacji elektrycznej i farmakologicznej. Okazało się bowiem, Ŝe skuteczna reanimacja pozwala przeŝyć człowiekowi, którego serce przestało pracować. Nawet, gdy serce nie podejmuje czynności, moŝe być na pewien czas zastąpione aparaturą do krąŝenia pozaustrojowego, czy sztucznym sercem. Nieskuteczna reanimacja powinna być natomiast przerwana, gdy u pacjenta stwierdza się objawy nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. W odróŝnieniu od innych narządów, czynność mózgu nie moŝe być zastąpiona jakimikolwiek dostępnymi metodami. Wynika z tego oczywisty wniosek: o śmierci człowieka decyduje nieodwracalne ustanie czynności mózgu, a nie samo zatrzymanie krąŝenia. Zdarzają się sytuacje, w których dochodzi do nagłego cięŝkiego uszkodzenia mózgu (rozległy uraz, olbrzymi krwiak niszczący tkankę mózgową, czy niemoŝliwy do opanowania obrzęk doprowadzający do ustania krąŝenia krwi wewnątrz czaszki). Zanika oddychanie, następuje zatrzymanie pracy serca i kolejne obumieranie wszystkich tkanek i narządów. Wprawdzie współczesna technika medyczna pozwala na zastosowanie sztucznego oddechu i podtrzymywanie przez pewien czas czynności serca i innych narządów, ale w pozbawionym mózgu organizmie nieuchronnie postępuje proces dezintegracji prowadzący do ustania wszystkich funkcji Ŝyciowych. Logiczne jest więc uznanie śmierci mózgu za równoznaczne ze śmiercią człowieka jako osoby, pomimo tego, Ŝe jego poszczególne narządy pozostają Ŝywe przez pewien ograniczony czas. Od czasu, kiedy

9 w 1981 r. w Stanach Zjednoczonych oficjalnie ogłoszono zasady rozpoznania śmierci mózgu, na całym świecie zaczęto stosować te zasady jako podstawowe kryterium śmierci osobniczej. Kryterium to nie zostało stworzone na potrzeby transplantologii, ale jest przede wszystkim niezbędne dla potrzeb oddziałów intensywnej terapii, w których niezbędne jest ustalenie, czy podtrzymujące czynności Ŝyciowe zabiegi powinny być kontynuowane, czy naleŝy ich zaprzestać. Nie naleŝy mylić śmierci mózgu z innymi stanami spowodowanymi uszkodzeniem tkanki mózgowej: stanem wegetatywnym spowodowanym uszkodzeniem kory mózgowej, czy śpiączki, która moŝe być spowodowana róŝnymi przyczynami, ale która moŝe być odwracalna. Nie naleŝy równieŝ uŝywać dawno juŝ zarzuconego przez medycynę mylącego pojęcia śmierci klinicznej jako okresu między zatrzymaniem czynności serca a jej powrotem po skutecznej reanimacji. Wiadomo, Ŝe okres ten nie moŝe być traktowany jako śmierć. Rozpoznanie śmierci mózgu oparte jest na ściśle ustalonych i obowiązujących na całym świecie kryteriach, które określają zarówno metody, jak i tryb postępowania diagnostycznego. Obowiązuje zestaw testów klinicznych pozwalających na niebudzące wątpliwości rozpoznanie nieodwracalnego ustania czynności mózgu. Bezwzględnie muszą być spełnione warunki: 1. znana musi być przyczyna uszkodzenia mózgu 2. naleŝy upewnić się, czy pacjent nie pozostaje pod działaniem leków wpływających na czynność mózgu 3. muszą być wyeliminowane wszystkie inne czynniki mogące wpływać na wyniki testów. Dla uniknięcia moŝliwości pomyłki diagnostycznej rozpoznanie śmierci mózgu musi być ustalone jednomyślnie przez niezaleŝną komisję składającą się z trzech specjalistów (wśród nich anestezjolog i neurolog lub neurochirurg). Oficjalne orzeczenie komisji wydawane jest dopiero po powtórnym przeprowadzeniu testów po upływie 3 godzin od pierwszego badania. W skład komisji nie moŝe wchodzić lekarz, który w razie zakwalifikowania zmarłego jako dawcy narządów, mógłby brać udział pobraniu lub przeszczepieniu. Nie naleŝy mylić śmierci mózgu z innymi stanami spowodowanymi uszkodzeniem tkanki mózgowej: stanem wegetatywnym spowodowanym uszkodzeniem kory mózgowej, czy śpiączki, która moŝe być spowodowana róŝnymi przyczynami, ale która moŝe być odwracalna. Nie naleŝy równieŝ uŝywać dawno juŝ zarzuconego przez medycynę mylącego pojęcia śmierci klinicznej jako okresu między zatrzymaniem czynności serca a jej powrotem po skutecznej reanimacji. Wiadomo, Ŝe okres ten nie moŝe być traktowany jako śmierć. Dla porządku naleŝy dodać, Ŝe rozpoznanie śmierci na podstawie zatrzymania czynności serca i oddechu nie przestało być aktualne w przypadkach chorych na uogólniony proces nowotworowy, czy inne nieuleczalne choroby. Gdy choroba w sposób powolny i systematyczny doprowadza do wyniszczenia organizmu i zanikania czynności Ŝyciowych, próby reanimacji są z góry skazane na niepowodzenie. Zatrzymanie krąŝenia jest zatem w tych przypadkach wystarczające do rozpoznania śmierci pacjenta.

10 prof. dr hab. n. med. Bogdan Michałowicz Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Akademii Medycznej w Warszawie TRANSPLANTACJA WĄTROBY Transplantacja wątroby od ponad 25 lat stała się powszechnie uznaną i akceptowaną metodą leczenia chorych ze schyłkową nieodwracalną niewydolnością wątroby. Pierwsze kliniczne próby transplantacji sięgają lat sześćdziesiątych XX wieku i wiąŝą się z nazwiskiem Thomasa Starzla, amerykańskiego chirurga i transplantologa, który pracując z zespołami w klinikach uniwersyteckich w Denver a potem w Pittsburghu, opracował zasady techniki chirurgicznej i wskazania do transplantacji. Prawdziwy postęp dokonał się jednak blisko dwie dekady później, dzięki udoskonaleniu techniki chirurgicznej i rozwojowi technologii medycznych, postępom w intensywnej terapii, precyzyjnemu określeniu wskazań a nade wszystko dzięki wprowadzeniu do leczenia niezwykle skutecznego leku przeciw odrzucaniu przeszczepionego narządu cyklosporyny A. Wielkie zasługi połoŝył w tym brytyjski chirurg transplantolog, obdarowany potem przez królową tytułem szlacheckim Sir Roy Calne pionier transplantacji wątroby w Europie, a zarazem były wieloletni współpracownik Thomasa Starzla. Naukowe Konferencje konsensusu specjalistów transplantologów i chirurgów w Bethesda w 1983 r. (National Institutes of Health Consens Statement) i w ParyŜu w 1993 r. (Consensus Statement on Indications for Liver Transplantation) sprawiły, Ŝe transplantacja wątroby została uznana za pełnoprawną metodę leczenia schyłkowej niewydolności wątroby. Najczęstszym wskazaniem do transplantacji wątroby jest zaawansowana marskość tego narządu, zazwyczaj w przebiegu uszkodzenia wątroby wirusem zapalenia wątroby typu B lub typu C. Nieco rzadziej wskazaniem do transplantacji jest poalkoholowa marskość wątroby pod warunkiem zaniechania spoŝywania alkoholu i podjęcia specjalistycznego leczenia odwykowego. Inne wskazania obejmują wrodzone choroby wątroby o charakterze autoimmunologicznym lub metabolicznym. Sam zabieg przeszczepienia wątroby jest jednym z najtrudniejszych technicznie i najbardziej czasochłonnych w chirurgii. Składa się on z 3 odrębnych operacji: 1. pobrania wątroby od zmarłego dawcy lub fragmentu wątroby od Ŝywego spokrewnionego dawcy, 2. usunięcia wątroby chorej, 3. przeszczepienia wątroby pobranej od dawcy w miejsce wyciętej chorej wątroby biorcy. Bardzo istotna dla powodzenia całej transplantacji jest logistyka, a przede wszystkim taki układ czasowy trzech wymienionych etapów, by okres pozostawania przeszczepianego narządu poza organizmem (czas zimnego niedokrwienia) był jak najkrótszy. Identyfikacją potencjalnych dawców i koordynacją pobrania i przeszczepienia zajmuje się w Polsce specjalna agenda rządowa Poltransplant. Prowadzi on krajową listę potencjalnych biorców, tzw. listę oczekujących na

11 przeszczepienie. Podstawowym kryterium doboru dawcy i biorcy jest zgodność w zakresie grup głównych krwi (A, B, 0) a takŝe pilność przeszczepienia. Priorytet mają biorcy w cięŝkim stanie ogólnym, z zaawansowaną niewydolnością wątroby, przy zachowaniu powszechnie akceptowanych wskazań i przeciwwskazań, których przewidywane przeŝycie bez transplantacji wynosi kilkadziesiąt godzin tryb pilny. Tryb przyspieszony dotyczy równieŝ bardzo cięŝko chorych, zazwyczaj oczekujących na przeszczepienie w szpitalu, niekiedy w oddziale intensywnej terapii. Pozostali chorzy z listy oczekujących tryb planowy pozostają w miejscu zamieszkania i przyjeŝdŝają do kliniki po otrzymaniu informacji od odpowiednim dla nich narządzie. Wszyscy chorzy po transplantacji przyjmują przewlekle leki przeciw odrzucaniu przeszczepionego narządu przez ich własny system odpornościowy leczenie immunosupresyjne. Zazwyczaj jest to kombinacja dwóch lub trzech leków, w zaleŝności od choroby podstawowej będącej powodem transplantacji, funkcji wątroby oraz od wydolności pozostałych narządów. Biorcy wątroby pozostają pod opieką specjalistycznych poradni transplantacyjnych, gdzie są systematycznie konsultowani, a w razie potrzeby hospitalizowani. W Polsce istnieje obecnie 5 aktywnych ośrodków przeszczepiania wątroby: 3 w Warszawie, z czego dwa w Akademii Medycznej, a trzeci pediatryczny w Centrum Zdrowia Dziecka. Pozostałe dwa ośrodki znajdują się w Szczecinie oraz w Katowicach. W sumie w Polsce wątrobę przeszczepiono dotąd ponad 1200 chorym, a w Europie blisko chorym. Wyniki przeszczepiania wątroby są bardzo dobre. Niemal 90% chorych przeŝywa rok od transplantacji, a ponad 70% chorych Ŝyje 5 i więcej lat po operacji. Prof. dr hab. n. med. Magdalena Durlik Kierownik Kliniki Medycyny Transplantacyjnej Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie, dyrektor Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie PRZESZCZEPIANIE NEREK Uszkodzenie nerek w przebiegu wielu chorób, głównie cukrzycy, kłębuszkowych zapaleń, nadciśnienia tętniczego, wielotorbielowatości prowadzi do nieodwracalnej niewydolności tego narządu i konieczności terapii zastępczej, do której zaliczamy dializę lub transplantację. Zapadalność w Polsce na schyłkową niewydolność nerek wynosi 120 na milion mieszkańców (pacjenci rozpoczynający dializy). W Polsce dializowanych jest 343 chorych na milion mieszkańców, co stawia nas poniŝej średniej europejskiej, naleŝy jednak podkreślić, Ŝe dostępność tej metody leczenia jest obecnie powszechna. W naszym kraju, w ciągu roku 7% pacjentów dializowanych otrzymuje przeszczep nerki. Przeszczepienie nerki jest najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego, poniewaŝ przedłuŝa Ŝycie i poprawia jego jakość, a ponadto jest tańsze w porównaniu z dializoterapią ( zł rocznie opieka potransplantacyjna vs zł dializy). KaŜdy

12 pacjent z nieodwracalną niewydolnością nerek powinien być rozwaŝany jako potencjalny biorca przeszczepu nerkowego. Zabieg przeszczepienie nerki wykonuje się u chorego leczonego dializami (hemodializy lub dializy otrzewnowe) albo jeszcze przed rozpoczęciem dializoterapii (przeszczepienie wyprzedzające). Źródłem narządu moŝe być zmarły dawca lub Ŝywy dawca spokrewniony. Polskie prawodawstwo nie zezwala na przeszczepianie narządów od osób niespokrewnionych. Wyniki przeszczepiania wyprzedzającego nerek są lepsze niŝ transplantacji wykonanej w okresie dializoterapii, równieŝ wyniki przeszczepiania nerek pobranych od Ŝywego dawcy są lepsze niŝ od dawcy zmarłego. Przeszczepienie nerki o 68% zmniejsza ryzyko zgonów w porównaniu z dializoterapią. Prognozowany czas przeŝycia pacjenta po transplantacji wynosi 20 lat, a oczekującego na transplantację chorego dializowanego 10 lat. Najwięcej zyskują ludzie młodzi (do 30. roku Ŝycia) ale transplantacja przedłuŝa Ŝycie takŝe pacjentom po 60 roku Ŝycia. Podstawowym warunkiem wykonania zabiegu przeszczepienia nerki jest zgodność głównych grup krwi dawcy i biorcy i ujemny wynik próby krzyŝowej pomiędzy limfocytami dawcy i surowicą biorcy oraz dobry stan kliniczny potencjalnego biorcy. Wybór biorcy odbywa się na podstawie programu komputerowego według algorytmu jednolitego dla wszystkich ośrodków transplantacyjnych w Polsce. Przeszczep nerki otrzymuje biorca najbardziej zgodny tkankowo z dawcą i najdłuŝej oczekujący. Po transplantacji nerki pacjent przyjmuje codziennie leki immunosupresyjne, które zapobiegają procesowi odrzucania. Leczenie to jest konieczne przez cały okres funkcjonowania przeszczepu. Nie jest ono obojętne dla organizmu i moŝe być przyczyną infekcji, zwiększonej zapadalności na choroby układu krąŝenia i nowotwory. Aspekty prawne transplantacji reguluje znowelizowana ustawa z dnia O pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, natomiast stroną organizacyjną przeszczepiania kieruje podlegające Ministerstwu Zdrowia Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne POLTRANSPLANT. Pierwszy udany zabieg przeszczepienia nerki od bliźniaka jednojajowego miał miejsce w Bostonie w 1954 roku (Murray i Merrill). W Polsce udanego przeszczepienia nerki od dawcy zmarłego dokonał zespół kierowany przez wybitnego chirurga prof. Jana Nielubowicza przy współpracy nefrologa prof. Tadeusza Orłowskiego r. w Akademii Medycznej w Warszawie. Aktualnie zabiegi przeszczepienia nerki wykonywane są w 18 ośrodkach transplantacyjnych w Polsce, w tym w jednym pediatrycznym (Centrum Zdrowia Dziecka). Od 1966 roku do końca 2006 roku wykonano zabiegów przeszczepienia nerki z czego Ŝyje ponad 80% chorych a ponad 60% ma czynny przeszczep nerki. W 2006 roku przeszczepiono nerki łącznie 917 biorcom, przez 6 miesięcy 2007 roku wykonano 318 transplantacji nerek. Liczba transplantacji 23.6 na 1 milion mieszkańców stawia nasz kraj w średniej europejskiej, wykonujemy więcej transplantacji niŝ Niemcy czy Włosi, ale mniej niŝ Austriacy, Francuzi, Czesi czy Węgrzy. W Europie przodują Hiszpanie, gdzie liczba transplantacji wynosi około 47 na 1 milion mieszkańców. Starzenie się populacji i wzrost zapadalności na choroby nerek prowadzące do ich schyłkowej niewydolności są przyczyną rosnącego zapotrzebowania

13 na przeszczepy nerek, a ze względu na niedobór narządów do transplantacji wydłuŝa się takŝe kolejka osób oczekujących. W Polsce zapotrzebowanie na przeszczepy nerek szacuje się na około 50 na 1 milion mieszkańców. Odsetek transplantacji nerek od Ŝywego dawcy jest w Polsce bardzo niski i nie przekracza 3%, dla porównania w USA wynosi on ponad 50%, a w Szwecji, Norwegii 40%. Pacjenci do zabiegu transplantacji nerki zgłaszani są przez stacje dializ do Regionalnych Ośrodków Kwalifikacyjnych, które po zakwalifikowaniu chorego przekazują dane do Krajowej Listy Osób Oczekujących (KLO) na przeszczepienie prowadzonej przez Poltransplant. W 2006 roku w KLO zarejestrowanych było 2301 potencjalnych biorców, w tym nowych zgłoszeń odnotowano Liczba zgłaszanych chorych dializowanych do zabiegu przeszczepienia nerki jest stanowczo za niska, w skali kraju wynosi około 8%, a powinna sięgać co najmniej 15%. Obserwuje się duŝe róŝnice w aktywności poszczególnych stacji dializ, te najlepsze zgłaszają do transplantacji nawet 25% swoich chorych. Przeszczepianie nerek to powszechnie uznawana, skuteczna i bezpieczna metoda leczenia. Pokonywanie barier immunologicznych transplantacji, poznanie mechanizmów niedokrwiennego uszkodzenia narządów, udoskonalenie sposobów ich przechowywania przed przeszczepieniem, rozwój technik chirurgicznych, wprowadzanie nowych skutecznych leków immunosupresyjnych, wczesne rozpoznawanie i leczenie procesu odrzucania oraz zapobieganie i leczenie powikłań infekcyjnych przyczynia się do uzyskania bardzo dobrych wyników przeŝywalności pacjentów i przeszczepów. Wyniki przeszczepiania nerek w Polsce są bardzo dobre i porównywalne ze światowymi. Roczne przeŝycia przeszczepu nerki wynoszą 95% a pięcioletnie 77%. Czynny przeszczep nerki po 10 latach ma ponad połowa pacjentów. NADPRZYRODZONY KRWIOBIEG MIŁOŚCI Słowo biskupów polskich w sprawie przeszczepiania narządów Umiłowani w Panu Siostry i Bracia! 1. Ostatnie słowa dzisiejszej Ewangelii są jednoznaczne i wymagające: Nie moŝecie słuŝyć Bogu i mamonie (Łk 16, 13). Co to znaczy? To znaczy, Ŝe albo w Ŝyciu opowiadamy się po stronie Boga i miłości, albo po stronie przemijających dóbr tego świata. KaŜdy z nas pragnie ocalić swoje Ŝycie, swój los. MoŜemy to uczynić w sposób egoistyczny, zabezpieczając sobie jak najwięcej mamony. Ale przecieŝ wcześniej czy później musimy się z tą tak zwaną mamoną rozstać. Co wtedy pozostanie? Wtedy pozostanie miłość. Wtedy pozostanie to, co uczyniliśmy z naszym Ŝyciem, z naszym dziedzictwem, z naszą majętnością. Dzisiaj w sposób przejmujący moŝemy zapytać o to, co chcemy uczynić z naszym ciałem, stanowiącym w pewnym sensie naszą własność, naszą majętność. Czy i w tym wypadku chcemy kierować się miłością? Czy chcemy do końca uczynić z naszego Ŝycia dar dla innych dla bliźnich i dla Boga? 2. Przykazanie miłości Boga i bliźniego (Mt 22, 34-40) było zawsze dla uczniów

14 Chrystusa naczelną normą postępowania w relacjach międzyludzkich. Wyznawcy Chrystusa, idąc za wskazaniami Mistrza, w róŝny sposób wyraŝali swoją miłość do bliźnich dostarczając im poŝywienia, ubrania, dachu nad głową oraz zapewniając opiekę chorym (por. Mt 25, 31-46). Bezcenną formą spieszenia z pomocą drugiemu człowiekowi jest ratowanie zagroŝonego Ŝycia, co wiąŝe się z gotowością do poświęcenia nawet swojego Ŝycia. Przykładem heroicznym jest św. Maksymilian Maria Kolbe, który oddał swoje Ŝycie za drugiego człowieka w obozie koncentracyjnym w Auschwitz. Jego ofiara była wynikiem jednoznacznej odpowiedzi na wezwanie Chrystusa: Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś Ŝycie swoje oddaje za przyjaciół swoich (J 15, 13). W naszych czasach pojawiły się jednak niespotykane dotąd moŝliwości ratowania zagroŝonego Ŝycia ludzkiego. Dzięki osiągnięciom w dziedzinie medycyny i techniki stało się moŝliwe ratowanie Ŝycia przez przeszczepianie organów ludzkich. Decyzja oddania własnego narządu, np. nerki, czy zgoda na pobranie organów z ciała zmarłej bliskiej osoby nie jest łatwa. Jednak od tej decyzji często zaleŝy uratowanie czyjegoś Ŝycia. Sługa BoŜy Ojciec Święty Jan Paweł II w Encyklice Evangelium vitae napisał, Ŝe na heroizm naszej codzienności składają się małe lub wielkie gesty bezinteresowności, umacniające autentyczną kulturę Ŝycia. Pośród tych gestów na szczególne uznanie zasługuje oddawanie organów, zgodnie z wymogami etyki, w celu ratowania zdrowia, a nawet Ŝycia chorym, pozbawionym niekiedy wszelkiej nadziei (nr 86). Ponad milion ludzi na świecie, a kilkanaście tysięcy w Polsce, Ŝyje dziś dzięki temu, Ŝe ktoś wielkodusznie wyraził zgodę na pobranie jego organów (nerki, serca, wątroby) w sytuacji, gdy nastąpiła gwałtowna śmierć na skutek wypadku. Uratowani w taki sposób pacjenci wyznają, Ŝe w duchu wdzięczności modlą się codziennie za dusze swoich dawców. 3. Bez moŝliwości pozyskiwania organów, medycyna transplantacyjna nie moŝe pomagać ludziom chorym. Jej dokonania zaleŝą od postaw poszczególnych ludzi, a takŝe od zrozumienia wagi problemu przez społeczeństwo i od tworzenia atmosfery zaufania. Wydarzenia, które podwaŝają to zaufanie powodują spadek liczby przeszczepów, a w konsekwencji przyczyniają się do śmierci kolejnych osób, które mogłyby Ŝyć. Na uznanie zasługuje fakt, Ŝe lekarze transplantolodzy, świadomi trudnych problemów związanych z realizowaniem misji ratowania Ŝycia ludzkiego, starają się róŝnymi drogami docierać do społeczeństwa, by przełamywać bariery niewiedzy i nieufności. Przypominają zarazem o obowiązującej zawsze zasadzie obrony Ŝycia zarówno dawcy, jak i biorcy. Starania te wspierają aktywnie równieŝ stowarzyszenia pacjentów, którzy Ŝyją dzięki przeszczepom organów. Przeszczepy popiera takŝe Kościół katolicki, który swoje stanowisko w tej sprawie wyraŝa nie tylko w nauczaniu Ojca Świętego, ale równieŝ w kolegialnych wypowiedziach biskupów. NaleŜy przypomnieć, Ŝe Biskupi polscy juŝ się wypowiadali na ten temat, np. w Komunikacie z 18 marca 1995 roku apelowali o chrześcijańską miłość do ludzi potrzebujących przeszczepu. Z kolei w Liście pasterskim przed Międzynarodowym Kongresem Eucharystycznym we Wrocławiu w 1997 roku prosili, aby jednym z darów

15 kongresowych było powiększenie szeregów honorowych dawców krwi, która będzie ratować Ŝycie cięŝko chorym ludziom. Biskupi wyrazili teŝ nadzieję, Ŝe będą odwaŝni ludzie, którzy podejmą decyzję, by po śmierci ich organy wewnętrzne były przeznaczone na przeszczepy dla innych. W tym Liście wyrazili przekonanie, Ŝe kaŝde przetoczenie krwi do Ŝył drugiego człowieka czy przeszczep wewnętrznego organu ciała będą znakiem nadprzyrodzonego krwiobiegu miłości oŝywiającej Kościół Jezusa Chrystusa. Dziś, słowa te stały się szczególnie aktualne i zobowiązujące. 4. W swoim nauczaniu Kościół podkreśla, Ŝe ciału zmarłego człowieka naleŝy się szacunek, pobranie zaś narządu po śmierci człowieka nie narusza jego godności ani Ŝadnych praw osoby ludzkiej. Według aktualnego stanu wiedzy medycznej, podstawą do stwierdzenia śmierci człowieka jest ustanie wszelkiej aktywności mózgowej. Jednocześnie Kościół apeluje, aby w rozwiązywaniu tego doniosłego problemu były respektowane normy etyczne i medyczne. Sługa BoŜy Ojciec Święty Jan Paweł II mówił, Ŝe naleŝy zaszczepić w sercach ludzi, zwłaszcza młodych, szczere i głębokie przekonanie, Ŝe świat potrzebuje braterskiej miłości, której wyrazem moŝe być decyzja o darowaniu narządów (Przemówienie do uczestników Światowego Kongresu Towarzystwa Transplantologicznego, Rzym 2000). Zachęcamy zatem wiernych, aby deklarowali wolę przekazania po śmierci swoich narządów do przeszczepienia. Rodziny osób tragicznie zmarłych prosimy, by w swoim bólu i smutku nie zapominały, Ŝe organy wewnętrzne pobrane od ich bliskich mogą uratować Ŝycie chorym czekającym na transplantację. Ich decyzja moŝe sprawić, Ŝe ktoś inny będzie cieszył się Ŝyciem, obchodząc co roku swoje drugie urodziny. W sposób szczególny apelujemy do ludzi mediów, aby w poczuciu odpowiedzialności współtworzyli właściwy klimat sprzyjający lepszemu zrozumieniu tych trudnych spraw i kształtowaniu postaw otwartych na pomoc człowiekowi cierpiącemu i potrzebującemu. Słudze BoŜemu Janowi Pawłowi II jesteśmy bardzo wdzięczni, Ŝe przez swoje nauczanie uwraŝliwił nas na trudne sprawy przeszczepów organów i pomógł w podejmowaniu trudnych decyzji. Realizując jego duchowy testament pragniemy zachęcić wiernych do odwaŝnego dzielenia się swoim Ŝyciem i pomagania tym ludziom, którzy znaleźli się w niebezpieczeństwie śmierci. Za siedem dni rozpoczniemy kolejny Tydzień Miłosierdzia w Kościele w Polsce. Niech ten tegoroczny Tydzień uwraŝliwi nas w sposób szczególny na sprawę darowania naszych organów, by ratować Ŝycie innych. Maryja, Uzdrowicielka Chorych, niech wyprasza nam u Pana łaskę wraŝliwości na te waŝne sprawy ratowania Ŝycia ludzkiego i niech pogłębia naszą wyobraźnię miłosierdzia w stosunku do ludzi dotkniętych cięŝką chorobą i stygmatem cierpienia. Nasza ewangeliczna postawa niech będzie dla nich nowym znakiem nadziei. Kardynałowie, Arcybiskupi i Biskupi Jasna Góra, 25 sierpnia 2007 r.

16 Źródło: Katolicka Agencja Informacyjna; ISSN ; Data wydania: ; Wydawca: KAI; Redaktor Naczelny: Marcin Przeciszewski Prof. dr hab. n. med. Wojciech Rowiński Prezes Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego, konsultant krajowy ds transplantologii klinicznej, były prezes Europejskiego Towarzystwa Przeszczepiania Narządów. Autor ponad 220 prac naukowych. Prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński Urodzony w 1955 roku w Krakowie, absolwent Akademii Medycznej w Warszawie (1980 rok), doktorat w 1985 roku, habilitacja w 1996 roku, w 2002 roku profesor dr hab. med., specjalizacja w chirurgii dziecięcej w 1988 roku, specjalizacja w transplantologii klinicznej w 2002 roku. Całe Ŝycie zawodowe związane z Instytutem Centrum Zdrowia Dziecka. Od 1984 roku zaangaŝowany w rozwój programu transplantacji narządów u dzieci, od 1988 roku kierownik Zespołu Transplantacji Narządów, a od 2000 roku na stanowisku kierownika Kliniki Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów. Ośrodek kierowany przez prof. Piotra Kalicińskiego naleŝy do największych i najlepszych ośrodków przeszczepiania narządów u dzieci w Europie, wykonano w nim łącznie niemal 600 transplantacji nerek oraz 350 transplantacji wątroby, a takŝe przeszczepy tzw. wielonarządowe wątroby i nerki oraz wątroby i jelita. WaŜną część działalności przeszczepowej ośrodka stanowią przeszczepy wątroby i nerek od Ŝywych dawców rodzinnych. W ostatnich latach w ośrodku dokonuje się takŝe przeszczepień u dzieci z krajów, w których w ogóle nie ma takiej moŝliwości (Ukraina, Białoruś, Litwa). Prof. Piotr Kaliciński jest członkiem wielu krajowych i międzynarodowych towarzystw naukowych w tym członkiem zarządu Europejskiego Towarzystwa Transplantacji Narządów oraz członkiem zarządu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacji u Dzieci. Ponadto jest członkiem Krajowej Rady Transplantacyjnej od początku jej powołania przez Ministra Zdrowia, a od 2005 roku przewodniczącym Krajowej Rady Transplantacyjnej.

17 Jest autorem kilkuset publikacji naukowych w czasopismach o zasięgu polskim oraz międzynarodowym. POLSKA UNIA MEDYCYNY TRANSPLANTACYJNEJ Organizacja Pozarządowa Zarejestrowana w Warszawie, 2006 Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej powstała w wyniku wspólnej inicjatywy Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego, Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, Towarzystwa Chirurgów Polskich, Polskiego Towarzystwa Kardio-Torakochirurgów, Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów i Polskiego Towarzystwa Hematologii i Onkologii Dziecięcej. Unia ma na celu połączenie środowiska medycznego, stowarzyszeń pacjentów i wszystkich, którym bliska jest idea promocji przeszczepiania szpiku i narządów i zrozumienie potrzeby rozwoju tej części systemu ochrony zdrowia w Polsce. ZASADNICZYM CELEM UNII JEST: Zgromadzenie dowodów, Ŝe transplantologia na przestrzeni ostatnich 30 lat przyczyniła się do postępu w innych specjalnościach medycznych a zatem pośrednio do poprawy jakości podstawowej opieki medycznej. Przekonanie społeczeństwa, parlamentu i rządu, Ŝe nakłady na przeszczepianie szpiku i narządów zwracają się społeczeństwu i systemowi opieki zdrowotnej. Przygotowanie Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej, który po akceptacji rządu byłby przedstawiony parlamentowi w celu akceptacji. Program taki gwarantowałby coroczne przekazywanie określonych funduszów na wprowadzanie nowych technik w zakresie medycyny transplantacyjnej. SFERY DZIAŁANIA: Działania edukacyjne w społeczeństwie mające na celu promowanie dawstwa narządów i znaczenia przeszczepiania narządów w systemie ochrony zdrowia. Prowadzenie działań edukacyjnych w środowisku medycznym w zakresie pobierania i przeszczepiania szpiku i narządów. Wspieranie badań dotyczących nowych metod w zakresie transplantologii klinicznej. Podjęcie współpracy z Ministerstwem Zdrowia, Narodowym Funduszem Zdrowia, wszystkimi ośrodkami transplantacyjnymi, towarzystwami naukowymi oraz innymi stowarzyszeniami działającymi na rzecz promocji medycyny transplantacyjnej. Współpraca z Departamentem Zdrowia Publicznego Komisji Europejskiej i Regionalnym Biurem Światowej Organizacji Zdrowia. Kontakt: ul. Nowogrodzka 59, Warszawa tel

18 FUNDACJA URSZULI JAWORSKIEJ Fundacja powstała w październiku 1997 roku z inicjatywy Czesława Baranowskiego, Prezesa Fundacji. Jest ona największym pod względem liczby zarejestrowanych osób Bankiem Dawców Szpiku Kostnego w Polsce. Obecnie zrzesza ponad 1300 dawców. Jest takŝe rejestrem, który na swym koncie ma juŝ 29 udanych przeszczepów szpiku kostnego pochodzącego od dawców zarejestrowanych w Fundacji, a dobrano juŝ kolejnych, zgodnych genetycznie polskich dawców dla polskich pacjentów. W celu pozyskania wolontariuszy chcących zostać potencjalnymi dawcami szpiku oraz funduszy na ich przebadanie Fundacja Urszuli Jaworskiej organizuje multimedialne kampanie społeczne oraz tworzy programy edukacyjne, które są prezentowane na uczelniach i w jednostkach wojskowych. Do akcji włącza się wiele firm, instytucji oraz prasa, radio, telewizja, w związku z tym Fundacja dociera do coraz większej rzeszy społeczeństwa. Dzięki akcjom edukacyjnym Fundacja pozyskała ochotników. Do chwili obecnej przebadała około potencjalnych dawców szpiku, 29 spośród nich oddało swój szpik. Na badania czeka ok osób, ale Fundacja Urszuli Jaworskiej nie posiada funduszy na ich przebadanie. Głównym celem działalności Fundacji Urszuli Jaworskiej jest szeroko pojęta pomoc dla ludzi chorych na białaczkę i inne nowotwory krwi, prowadzenie akcji edukacyjnych i informacyjnych w prasie, radio i telewizji, na temat tworzenia Banków Dawców Szpiku oraz przeszczepów szpiku kostnego, a przede wszystkim pozyskiwanie potencjalnych dawców szpiku. Fundacja ma ogromne sukcesy w ich pozyskiwaniu ( ochotników), natomiast problemem są fundusze na badania takich osób. Brakujące fundusze są oceniane na ok zł. Mogą one uratować Ŝycie wielu ludzi. STANOWISKO ORGANIZACJI DOTYCZĄCE TRANSPLANTACJI NARZĄDÓW Fundacja Urszuli Jaworskiej od 10 lat kładzie nacisk na edukację społeczeństwa dotyczącą transplantacji szpiku i edukacji przyszłych dawców szpiku. Przeprowadza akcje w szkołach ponadgimnazjalnych, uniwersytetach i w jednostkach wojskowych. Z biegiem lat spotkania te ewoluowały, zamieniały się w dyskusje o coraz szerszym aspekcie. Padały pytania o dawstwo krwi, edukację na temat profilaktyki nowotworowej i transplantacji narządów. Przełomowym momentem była konferencja zorganizowana przez Studentów WyŜszej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach na początku naszego wieku. W spotkaniu tym uczestniczył równieŝ prof. Zbigniew Religa. Tam dowiedzieliśmy się, Ŝe wiedza dotycząca transplantacji narządów jest ogromnym wyzwaniem. JuŜ wtedy Fundacja postanowiła, Ŝe trzeba zrobić wszystko, aby próbować to zmienić. Przez wiele lat szukaliśmy instytucji i ludzi, zaangaŝowanych w sprawy transplatologii ale nie udało nam się nawiązać Ŝadnej współpracy. Dopiero w tym roku nasza Fundacja wraz z innymi organizacjami otrzymała taką moŝliwość dzięki dotacji Ministerstwa Zdrowia, które dofinansowuje działania dotyczące wsparcia dla transplatologii. Mamy nadzieję, Ŝe dzięki połączeniu sił, dzięki głosowi organizacji pacjenckich, samych pacjentów, których Ŝycie zaleŝy od otwartości, mądrości, miłości i wiary drugiego człowieka pokonamy opór społeczny. Mamy świadomość, Ŝe proces ten będzie długotrwały i trudny, szczególnie w świetle nieprzychylnych tej idei opinii.

19 UwaŜamy, Ŝe dawanie drugiemu człowiekowi najcenniejszego daru daru Ŝycia jest bezcenne. Ale to my, my sami musimy pokonać bariery, jakie sobie stawiamy. Tych decyzji nikt nie podejmie za nas, ale i nikt nie ma prawa ich zmieniać. Nasze decyzje mogą być uszanowane przez najbliŝszych pod warunkiem, Ŝe przekonamy ich do tej idei. STOWARZYSZENIE POMOCY LUDZIOM Z USZKODZONĄ WĄTROBĄ śycie PO PRZESZCZEPIE Organizacja PoŜytku Publicznego Celem Stowarzyszenia śycie po przeszczepie jest propagowanie wiedzy na temat przeszczepów jako jedynej skutecznej drogi całkowitego wyleczenia marskości wątroby oraz rozpowszechnianie informacji o ośrodkach transplantologii wątroby w Polsce. Organizacja udziela daleko idącej pomocy wszystkim oczekującym na przeszczep, umoŝliwia bezpośrednie kontakty z osobami juŝ po transplantacji. Kolejna sfera działalności to szeroko pojęta aktywność zmierzająca do zmiany świadomości społeczeństwa w zakresie moŝliwości pobierania narządów od dawców. Stowarzyszenie ponadto stara się, współdziałając z Kościołem Katolickim, przełamywać opór rodzin zmarłych wobec propozycji pobierania narządów do transplantacji. Właśnie dlatego organizowane przez nas msze święte (podczas których oficjalnie wypowiadają się hierarchowie Kościoła Katolickiego) są tak waŝnym elementem przełamywania w społeczeństwie polskim oporu wobec problematyki transplantacji i nierozerwalnie wiąŝącego się z tym tematem pobierania organów do przeszczepów. Stowarzyszenie śycie po przeszczepie powstało 18 października 2000 roku. Działa na terenie całej Polski, z główną siedzibą w Skwierzynie k/ Gorzowa Wlkp. Posiada takŝe oddział w Warszawie. Skupia głównie osoby, które zostały poddane przeszczepieniu wątroby w krajowych i zagranicznych ośrodkach transplantacyjnych, pacjentów po przeszczepieniu nerek oraz wolontariuszy. STOWARZYSZENIE KOJARZONE JEST Z: zorganizowaniem Kampanii Społecznej na Rzecz Transplantacji w 2006 roku, kampanią promującą Oświadczenie Woli. Jesienią 2003 roku, podczas corocznego zjazdu członków, Stowarzyszenie śycie po przeszczepie zaprezentowało po raz pierwszy publicznie Oświadczenie Woli dokument informujący o woli przekazania w krytycznym momencie swoich organów do transplantacji. Od tamtego czasu rozdano ponad 1 mln sztuk tych druczków, głównie wysyłając bezpłatnie internatom, które o to proszą oraz rozdając podczas organizowanych przez nas wykładów w szkołach i uczelniach na temat podstawowej wiedzy o transplantacji. Po odczytanym w dniu 23 września liście biskupów i kardynałów w polskich kościołach istnieje olbrzymie zapotrzebowanie ze strony parafii na druki Oświadczeń Woli. Akcja ta w 2007 roku prowadzona była takŝe wspólnie z dziennikiem Rzeczpospolita. Zorganizowaniem w 2007 r wystawy plakatu o tematyce transplantacyjnej Transplantacja przekraczając granice Ŝycia na głównych dworcach kolejowych w

20 Polsce (Szczecin, Wrocław, Katowice, Łódź, Poznań, Bydgoszcz, Warszawa) Prowadzeniu Polskiego Portalu Transplantacyjnego największej polskiej stronie internetowej poświęconej transplantacji. Wprowadzeniu pierwszego polskiego (opartego na wzorze amerykańskim) programu edukacyjnego na temat dawstwa i transplantacji narządów i tkanek Transplantacja jestem na TAK. Program skierowany jest do młodzieŝy szkół ponadgimnazjalnych. Aktualnie Stowarzyszenie śycie po przeszczepie jest organizatorem Kampanii Społecznej Narządy nie rosną na drzewach : bilboardów, spoty radiowe i telewizyjne, plakaty, Oświadczenia woli. Program częściowo dofinansowany ze środków Ministerstwa Zdrowia. Patronat Honorowy: MałŜonka Prezydenta RP Pani Maria Kaczyńska, Minister Zdrowia. Patronat medialny: dziennik Rzeczpospolita, tygodnik Przekrój, telewizja TVN i radio RMF FM. Kontakt: Krzysztof Pijarowski, mobile: ; krzysztof.pijarowski@przeszczep.pl STOWARZYSZENIE TRANSPLANTACJI SERCA ZARZĄD GŁÓWNY Stowarzyszenie Transplantacji Serca jest ogólnopolską organizacją powstałą w 1989 roku zrzeszającą pacjentów po przeszczepieniu serca, członków ich rodzin oraz lekarzy i pielęgniarki. Stowarzyszenie Transplantacji Serca uzyskało status organizacji poŝytku publicznego. Jest zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem KRS PODSTAWOWYMI ZADANIAMI STOWARZYSZENIA SĄ: Popularyzacja leczenia poprzez przeszczep serca realizowana we współpracy z Centrum Organizacyjno-Koordynującym ds. Transplantacji POLTRANSPLANT Wspomaganie klinik dokonujących przeszczepów serca oraz zapewniających opiekę medyczną pacjentom po transplantacji serca. Współpracujemy z ośrodkami transplantacji serca w: Krakowie Instytut Kardiologii Collegium Medicum UJ Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II Warszawie Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Kardynała Stefana Wyszyńskiego; Klinika Kardiochirurgii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA Zabrzu Śląskie Centrum Chorób Serca Integrowanie ludzi po przeszczepie oraz oczekujących na zabieg poprzez organizowanie spotkań integracyjnych, na których pacjenci spotykają się z lekarzamispecjalistami, poznają się wzajemnie, dzielą radościami i troskami. Ponadto Stowarzyszenie organizuje turnusy rehabilitacyjne, warsztaty psychologiczne, obozy sportowe itp. Imprezy te są realizowane zarówno na stopniu centralnym jak i terenowym poprzez regionalne koła w Krakowie, Warszawie i Zabrzu.