Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności DOKUMENT ROBOCZY

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności DOKUMENT ROBOCZY w sprawie przygotowań do szczytu Rio+20 międzyparlamentarne posiedzenie komisji Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności DT\ doc PE v01-00 Zjednoczona w różnorodności

2 PRZYGOTOWANIA DO SZCZYTU RIO+20 (DOKUMENT PODSTAWOWY) 21 marca 2012 r. Parlament Europejski Sala 2Q Międzyparlamentarne posiedzenie komisji w sprawie Przygotowań do szczytu Rio+20 zostanie podzielone na dwie sesje. Sesja pierwsza poświęcona będzie omówieniu instytucjonalnych ram zrównoważonego rozwoju. W czasie sesji drugiej debata będzie koncentrowała się na zagadnieniu gospodarki ekologicznej w kontekście zrównoważonego rozwoju i eliminacji ubóstwa. Przedstawione poniżej podstawowe informacje i dokumentacja mają służyć jako wytyczne oraz wprowadzenie do debaty. 1. Wydarzenia poprzedzające szczyt Rio+20 W 1987 r. Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju (WCED) opublikowała raport zatytułowany Nasza wspólna przyszłość (znany również pod nazwą raport Brundtland ), w którym zdefiniowała zrównoważony rozwój jako rozwój zaspokajający obecne potrzeby bez uszczerbku dla możliwości zaspokajania przez przyszłe pokolenia ich własnych potrzeb. W raporcie ponownie podkreślono, że środowisko i rozwój są nierozerwalnie ze sobą związane i w związku z tym powinny być traktowane jako jedna kwestia. W czerwcu 1992 r. odbyła się w Rio de Janeiro pierwsza konferencja ONZ na temat środowiska i rozwoju (UNCED), na której przyjęto dokument programowy dotyczący środowiska i rozwoju w XXI wieku zatytułowany Agenda 21: program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, a także deklarację z Rio w sprawie środowiska. W zasadzie 8 deklaracji z Rio po raz pierwszy wspomniano o stylu życia obecnej cywilizacji. Pilna konieczność przeprowadzenia dogłębnych zmian we wzorcach konsumpcji i produkcji została wyraźnie i powszechnie uznana przez przywódców państw. W Agendzie 21 ponownie zwrócono uwagę również na to, że zrównoważony rozwój wymaga integracji trzech filarów: gospodarczego, społecznego i środowiskowego. Podczas UNCED w 1993 r. powołano Komisję ds. Zrównoważonego Rozwoju (CSD) w celu podejmowania kolejnych działań w następstwie wdrożenia Agendy 21. W 2002 r., czyli po dziesięciu latach od przyjęcia deklaracji z Rio, odbył się w Johannesburgu Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju, którego celem było odnowienie globalnego zobowiązania do propagowania zrównoważonego rozwoju. Na konferencji przyjęto Plan Wdrożenia z Johannesburga (JPOI), a także dodatkowo powierzono Komisji ds. Zrównoważonego Rozwoju zadanie czuwania nad wdrażaniem działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. PE v /8 DT\ doc

3 W dniu 24 grudnia 2009 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję, w której uzgodniono, że konferencja ONZ w sprawie zrównoważonego rozwoju (UNCSD), powszechnie nazywana szczytem Rio+20, odbędzie się w 2012 r. Cel szczytu Rio+20 będzie trojaki: zabezpieczenie odnowionych politycznych zobowiązań na rzecz zrównoważonego rozwoju, ocena postępów i luk w realizacji już uzgodnionych zobowiązań oraz podjęcie nowych i wyłaniających się wyzwań. Obrady będą koncentrowały się na dwóch głównych zagadnieniach: - instytucjonalne ramy zrównoważonego rozwoju, - gospodarka ekologiczna w kontekście zrównoważonego rozwoju i eliminacji ubóstwa. 2. UE a szczyt Rio+20 W marcu 2010 r. Komisja Europejska przyjęła strategię Europa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, która została zatwierdzona w czerwcu 2010 r. przez szefów państw lub rządów w państwach członkowskich UE. W dokumencie tym przedstawiono konkretne cele, które należy osiągnąć w najbliższym dziesięcioleciu w takich dziedzinach, jak zatrudnienie, edukacja, zużycie energii i innowacyjność w celu przezwyciężenia skutków kryzysu finansowego i ponownego zwiększenia wzrostu gospodarczego w Europie. Jednym z głównych celów unijnej strategii Europa 2020 jest również przejście do zrównoważonej, zasobooszczędnej i niskoemisyjnej gospodarki. Mając to na uwadze, Komisja przyjęła, między innymi, Plan działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, plan przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. oraz Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii. Szczyt Rio +20 oferuje możliwość propagowania tego celu na szczeblu globalnym i tworzy platformę sprzyjającą realizacji ugruntowanego już celu, który zakłada poprawę zarządzania w skali globalnej. W czerwcu 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat zatytułowany Rio+20: w kierunku gospodarki ekologicznej i lepszego zarządzania. W komunikacje przedstawione zostały cele i konkretne działania dotyczące dwóch wzajemnie powiązanych tematów konferencji. Zaproponowano również harmonogram działań ( co, jak i kto ) na rzecz przejścia na gospodarkę ekologiczną, które mogłyby być wdrażane na poziomie międzynarodowym, krajowym i regionalnym. W październiku 2011 r. odbył się szczyt Rady ds. Środowiska, na którym przyjęte zostały konkluzje zatytułowane Rio+20: ku zrównoważonemu rozwojowi drogą ekologiczniejszej gospodarki i większego ładu środowiskowego. Wśród ministrów środowiska panowała zgoda co do tego, że przejście na ekologiczną gospodarkę może w znacznym stopniu sprzyjać długoterminowemu zrównoważonemu wzrostowi i tworzeniu miejsc pracy, a zatem eliminowaniu ubóstwa. W konkluzjach podkreślono, że wśród głównych wyników prac konferencji Rio+20 powinny się znaleźć: harmonogram tworzenia ekologicznej gospodarki (z konkretnymi celami i działaniami na szczeblu międzynarodowym) oraz pakiet reform pozwalających zwiększyć międzynarodowy ład środowiskowy. Po koniec września 2011 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie określenia DT\ doc 3/8 PE v01-00

4 wspólnego stanowiska UE na konferencję ONZ w sprawie zrównoważonego rozwoju (szczyt Rio+20). Posłowie zauważają, że choć od szczytów w Rio w 1992 r. i w Johannesburgu w 2002 r. zaszły pewne pozytywne zmiany w kierunku zrównoważonego rozwoju, wciąż utrzymują się znaczne niedociągnięcia w dziedzinie wdrażania postanowień, a wiele zobowiązań podjętych przez społeczność międzynarodową nie zostało jeszcze wypełnionych. 3. Wstępne dyskusje w przededniu szczytu Rio+20 W marcu 2011 r. wszystkie państwa należące do ONZ, właściwe w tym zakresie organizacje współpracujące z agendami ONZ oraz zainteresowane podmioty poproszono o złożenie w Sekretariacie do listopada 2011 r. pisemnych stanowisk i opinii w celu skompilowania na ich podstawie tekstu będącego punktem wyjściowym dla przygotowania wstępnego projektu dokumentu końcowego. W połowie stycznia 2012 r. opublikowany został wstępny projekt dokumentu końcowego zatytułowany The Future We Want [Takiej przyszłości chcemy], a pod koniec stycznia odbyły się pierwsze dyskusje w Nowym Jorku. Projekt ten przewiduje odnowienie zobowiązania szefów państw i rządów do podejmowania działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, stanowcze dążenie do gospodarki ekologicznej w kontekście zrównoważonego rozwoju i eliminowania ubóstwa, a także potwierdzenie ich zaangażowania we wzmacnianie instytucjonalnych ram zrównoważonego rozwoju. 4. Dokumenty referencyjne - Komunikat Komisji Europejskiej zatytułowany Rio+20: w kierunku gospodarki ekologicznej i lepszego zarządzania (COM(2011)0363), czerwiec 2011 r. - Konkluzje Rady zatytułowane Rio+20: ku zrównoważonemu rozwojowi drogą ekologiczniejszej gospodarki i większego ładu środowiskowego, październik 2011 r. - Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie określenia wspólnego stanowiska UE na konferencję ONZ w sprawie zrównoważonego rozwoju (szczyt Rio+20), wrzesień 2011 r. - Stanowisko UE złożone w Departamencie Spraw Gospodarczych i Społecznych ONZ (UN DESA), listopad 2011 r. - Wstępny projekt dokumentu końcowego zatytułowany The Future We Want [Takiej przyszłości chcemy], styczeń 2012 r. Źródło: strona internetowa konferencji Rio+20, strona internetowa Komisji Europejskiej, strona internetowa Rady Unii Europejskiej, strona internetowa Parlamentu Europejskiego. PE v /8 DT\ doc

5 ZAŁĄCZNIK Podsumowanie głównych koncepcji rozwiniętych przez Komisję Europejską, Radę i Parlament Europejski a. Komisja Europejska komunikat w sprawie szczytu Rio+20 W czerwcu 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat zatytułowany Rio+20: w kierunku gospodarki ekologicznej i lepszego zarządzania. W komunikacje przedstawione zostały cele i konkretne działania dotyczące dwóch wzajemnie powiązanych tematów konferencji. Zaproponowano również harmonogram działań ( co, jak i kto ) na rzecz przejścia na gospodarkę ekologiczną, które mogłyby być wdrażane na poziomie międzynarodowym, krajowym i regionalnym. Najważniejsze aspekty tych działań dotyczą: 1. inwestycji w zrównoważone zarządzanie kluczowymi zasobami i kapitałem naturalnym ( co ), do których należą: zasoby wodne, odnawialne źródła energii, zasoby morskie, różnorodność biologiczna i usługi ekosystemowe, zrównoważone rolnictwo, lasy, odpady i recykling; zależy od nich życie milionów ludzi na całym świecie, a odpowiednie inwestycje w tych obszarach mogą przyczynić się do eliminacji ubóstwa; inwestycje te mogłyby również stanowić podstawę przyszłego wzrostu gospodarczego i rozwoju rynków globalnych; 2. powiązania instrumentów rynkowych i regulacyjnych ( jak ): wprowadzenie podatków ekologicznych, likwidacja dotacji na działania szkodliwe dla środowiska, mobilizacja publicznych i prywatnych środków finansowych, inwestowanie w umiejętności i ekologiczne miejsca pracy; należy opracować wskaźniki, które odzwierciedlają szerszy wymiar postępu (uwzględniają zarówno stan środowiska naturalnego, jak i sytuację społeczną) i które można stosować w połączeniu z PKB; 3. poprawy zarządzania i zwiększenia zaangażowania sektora prywatnego ( kto ): wzmocnienie i uproszczenie istniejących struktur międzynarodowego zarządzania (np. poprzez rozszerzenie Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP)); istotne znaczenie ma również zwiększenie uczestnictwa i zaangażowania przedsiębiorstw i społeczeństwa obywatelskiego. b. Rada konkluzje w sprawie szczytu Rio+20 W październiku 2011 r. odbyło się posiedzenie Rady ds. Środowiska, na którym przyjęte zostały konkluzje zatytułowane Rio+20: ku zrównoważonemu rozwojowi drogą ekologiczniejszej gospodarki i większego ładu środowiskowego. Wśród ministrów środowiska panowała zgoda co do tego, że przejście na ekologiczną gospodarkę może w znacznym stopniu sprzyjać długoterminowemu zrównoważonemu wzrostowi i tworzeniu miejsc pracy, a zatem eliminowaniu ubóstwa. W konkluzjach podkreślono, że wśród głównych wyników prac konferencji Rio+20 powinny się znaleźć: harmonogram tworzenia ekologicznej gospodarki (z konkretnymi celami i działaniami na szczeblu międzynarodowym) oraz pakiet reform pozwalających zwiększyć międzynarodowy ład środowiskowy. Potwierdzono również, że konferencja Rio+20 powinna pomóc przeorientować obecne modele wzrostu gospodarczego. Omawiając instytucjonalne ramy zrównoważonego rozwoju, Rada zaapelowała o uspójnienie całości systemu ONZ i o ambitną reformę. Rada podkreśliła ponadto, że w trakcie szeroko pojętej reformy ram instytucjonalnych należy umocnić międzynarodowy ład środowiskowy. DT\ doc 5/8 PE v01-00

6 Zdaniem Rady środki finansowe przeznaczone na realizację strategii i działań na rzecz zrównoważonego rozwoju będą musiały pochodzić z różnorodnych źródeł, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Ponadto w konkluzjach zaapelowano o skuteczniejsze korzystanie z istniejących zasobów, zmobilizowanie dostępnych źródeł finansowania i poszukiwanie źródeł innowacyjnych, a także o zwrócenie uwagi na ciągłą adekwatność oficjalnej pomocy rozwojowej, która jest ważnym katalizatorem działań. Podkreślono także, iż należy promować działania popularyzatorskie oraz doskonalić narzędzia zarządzania, po to by zmieniać nawyki, inicjować i ułatwiać podejmowanie odpowiedzialnych decyzji oraz pomagać w upowszechnianiu zrównoważonego stylu życia. Rada doceniła wagę partnerstw na wszystkich szczeblach w najważniejszych sektorach i dziedzinach ekologicznej gospodarki. c. Parlament Europejski rezolucja w sprawie szczytu Rio+20 Po koniec września 2011 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie określenia wspólnego stanowiska UE na konferencję ONZ w sprawie zrównoważonego rozwoju (szczyt Rio+20). Posłowie zauważają w niej, że choć od szczytów w Rio w 1992 r. i w Johannesburgu w 2002 r. zaszły pewne pozytywne zmiany w kierunku zrównoważonego rozwoju, wciąż utrzymują się znaczne rozbieżności w zakresie wdrażania postanowień, a wiele zobowiązań podjętych przez społeczność międzynarodową nie zostało jeszcze wypełnionych. Parlament wzywa Komisję i Radę do zadbania o to, by szczyt Rio+20 zaowocował nie tylko oświadczeniami dobrej woli, ale także doprowadził do podjęcia wymiernych działań oraz określenia weryfikowalnych celów i sposobów oceny ich realizacji. Parlament nalega, aby pod pojęciem gospodarki ekologicznej rozumiano całą gospodarkę funkcjonującą w sposób zrównoważony w odniesieniu do różnorodności biologicznej, zachowywania usług ekosystemowych, ochrony klimatu i wykorzystywania zasobów naturalnych. Podkreśla, że większą uwagę należy zwrócić na kapitał ludzki, środowiskowy i przyrodniczy oraz że zrównoważony rozwój to coś więcej niż tylko gospodarka ekologiczna. Parlament wzywa do przyjęcia w tym celu harmonogramu działań na rzecz ekologizacji gospodarki. Podkreśla on również, że w ramach gospodarki ekologicznej należy koncentrować się na oddzielaniu działalności gospodarczej od wykorzystywania zasobów i degradacji środowiska. Posłowie podkreślają, że ciesząca się poparciem Komisji koncepcja ekologicznej gospodarki nie doprowadzi automatycznie do dobrobytu wśród ubogich oraz do osiągnięcia milenijnych celów rozwoju, jeżeli nie będzie odpowiedniego zarządzania gospodarką, zrównoważonego zarządzania kapitałem naturalnym i równych praw dostępu do dystrybuowanych dóbr, zagwarantowanego obywatelom i przyszłym pokoleniom. Podkreślają oni również znaczenie oceny rzeczywistej wartości zasobów, kapitału naturalnego i usług ekosystemowych oraz wzywają do określenia procesów odpowiedzialności za kapitał naturalny i ich uwzględnienia w strukturach odpowiedzialności gospodarczej i procesach podejmowania decyzji. W rezolucji omówiono również działania w zakresie zasobów i kapitału naturalnego. Posłowie podkreślają pilną potrzebę zajęcia się dotacjami na działania szkodliwe dla PE v /8 DT\ doc

7 środowiska oraz opracowania i wdrożenia korzystnych zachęt do zachowania różnorodności biologicznej i czerpania z niej korzyści. Apelują oni o to, by podczas szczytu Rio+20 kraje uczestniczące w obradach zainicjowały szereg skoordynowanych działań ukierunkowanych na stopniowe zaprzestanie do 2020 r. udzielania wszelkich dotacji na działania szkodliwe dla środowiska. Parlament podkreśla rolę instrumentów regulacyjnych i rynkowych oraz zwraca uwagę w tym kontekście na pilny charakter zajęcia się kwestią wpływu sektora międzynarodowego transportu morskiego i lotniczego na klimat. Parlament wzywa do wprowadzenia podatku od transakcji finansowych na szczeblu międzynarodowym oraz podkreśla, że reformy fiskalne przewidujące przeniesienie obciążeń podatkowych z pracy na wykorzystywanie zasobów naturalnych i zanieczyszczanie środowiska może wywrzeć korzystny wpływ zarówno na zatrudnienie, jak i na środowisko naturalne. W rezolucji podkreślono, że przejście w kierunku światowej gospodarki ekologicznej będzie wymagać inwestycji finansowych na dużą skalę. Wyłącznie publiczne zasoby finansowe nie wystarczą, a finansowanie publiczne będzie musiało katalizować i stymulować znacznie większe inwestycje po stronie sektora prywatnego. Parlament podkreśla potrzebę propagowania nowych technologii również poprzez zwiększenie dostępu do funduszy. Zachęca on do tego, by podczas szczytu Rio+20 zalecić reformę istniejących strategii finansowania i utworzyć nowe systemy finansowania publiczno-prywatnego oraz ustanowić konieczne partnerstwa. Posłowie uważają za szczególnie istotne, by kontynuować szersze angażowanie obywateli w zarządzanie środowiskiem naturalnym, oraz wzywają do postępów w ramach szczytu Rio+20 w zakresie zapewniania skutecznego wdrażania na świecie zasady 10 z Rio. Posłowie wyrażają również przekonanie, że UE może wnieść wkład w międzynarodową dyskusję, dzieląc się ważnymi doświadczeniami zdobytymi podczas ponaddziesięcioletniego wdrażania konwencji z Aarhus. W rezolucji przyznano, że innowacje technologiczne i transfer technologii mają zasadnicze znaczenie pozwalające sprostać wyzwaniom, ale podkreślono również, że rozwój technologii nie może być jedynym rozwiązaniem problemów środowiska naturalnego lub problemu ubóstwa. Parlament popiera strategiczny plan z Bali na rzecz wspierania technologii i kształtowania potencjału oraz apeluje o utworzenie w ramach ONZ systemu dostarczania informacji o nowych technologiach istotnych dla wdrożenia szerszej koncepcji zrównoważonego rozwoju oraz propagowania zrównoważonego rozwoju produktów i procesów we wszystkich dziedzinach. Posłowie wzywają do przeprowadzenia pilnych badań w celu opracowania nowego zestawu wskaźników mierzących postępy w dążeniu do sprawiedliwości i zrównoważonego rozwoju. Szczyt Rio+20 winien pozwolić na opracowanie alternatywnego modelu mierzenia wzrostu i dobrobytu wychodzącego poza PKB, toteż Parlament apeluje o przyjęcie klarownych i wymiernych wskaźników, które uwzględniają zmianę klimatu, różnorodność biologiczną, skuteczne gospodarowanie zasobami i włączenie społeczne. Wreszcie Parlament przedstawia szereg zaleceń dotyczących poprawy zarządzania w zakresie zrównoważonego rozwoju, a także ponawia swoją propozycję powołania międzynarodowego trybunału ochrony środowiska, tak by międzynarodowe przepisy w dziedzinie ochrony środowiska miały bardziej wiążący charakter i aby można było je egzekwować, lub DT\ doc 7/8 PE v01-00

8 przynajmniej organu międzynarodowego, np. rzecznika praw obywatelskich z uprawnieniami mediacyjnymi. PE v /8 DT\ doc