Zob. W. J. Korab-Karpowicz, Historia filozofii politycznej. Od Tukidydesa do Locke a. tradycja klasyczna i jej krytycy, Kęty 2010.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Zob. W. J. Korab-Karpowicz, Historia filozofii politycznej. Od Tukidydesa do Locke a. tradycja klasyczna i jej krytycy, Kęty 2010."

Transkrypt

1 Problem równości politycznej w ujęciu Roberta A. Dahla Kwestia równości politycznej towarzyszy rozwojowi myśli politycznej od samych jej początków. Już w starożytności aspekt równości był jednym z kluczowych, na co wskazują filary demokracji ateńskiej. A mianowicie izonomia równość wobec prawa oraz izogeria równy dostęp do urzędów czy też równa wolności przemawiania na zgromadzeniu. Problem równości był podejmowany przez wielu wybitnych filozofów i myślicieli 1. Przybierał różne formy, koncepcje, był rozwijany w wielu różnych nurtach 2. Problem równości stał się przedmiotem badań i analiz wielu współczesnych politologów. Warto na wstępie zauważyć, że we współczesnej myśli politycznej wyróżnia się pięć typów równości: równość politycznoprawna, równość społeczna, równość szans pojęta jako równość dostępu do stanowisk, równość szans pojęta jako równość warunków startu, ekonomiczna identyczność 3. W ramach niniejszego referatu uwagę skupi się przede wszystkim na równości politycznej, choć w pewnym sensie wyróżnione typy równości są ze sobą ściśle powiązane. Bazą wyjściową referatu oraz przedmiotem analiz są prace Roberta Alana Dahla. Celem referatu jest zobrazowanie, w jaki sposób Dahl prowadzi proces badawczy można określić to analizą metodologiczną. Po pierwsze przedstawi się poglądy Roberta Dahla na temat równości politycznej. Przede wszystkim zwróci się uwagę na charakter prowadzonych przez niego analiz od strony metaprzedmiotowej. Pozwoli to uwypuklić tezę, że nauka o polityce w ujęciu Roberta A. Dahla ma charakter empiryczny i normatywny. Należy na wstępie pokrótce zaprezentować osobę Roberta Dahla, który uważany jest za jednego z najwybitniejszym i najbardziej cenionych amerykańskich politologów na świecie, miał faktyczny wkład w kierunek i rozwój nauki o polityce, w pewnym sensie to on właśnie budował tę naukę. Rober Alan Dahl ( ) był profesorem Uniwersytetu Yale w New Heven w Stanach Zjednoczonych. Pracę dyplomową obronił w 1940 roku, a od 1946 roku rozpoczął pracę naukową na Wydziale Nauk Politycznych Uniwersytetu Yale. Piastował funkcję prezydenta Amerykańskiego Stowarzyszenia Nauk Politycznych, prestiżowej instytucji zrzeszającej najlepszych amerykańskich politologów. Roberta Dahla klasyfikuje się jako Zob. W. J. Korab-Karpowicz, Historia filozofii politycznej. Od Tukidydesa do Locke a. tradycja klasyczna i jej krytycy, Kęty J. Bartyzel, Egalitaryzm, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, Tom III, Lublin 2001, s Zob. G. Sartori, Teoria demokracji, Warszawa 1994, s

2 behawiorystę, był jednym z przedstawicieli rewolucji behawioralnej, która toczyła się w latach 40 i 50 XX wieku w USA. W 1953 roku (wspólnie z Charlsem Lindblomem) ukuł termin poliarchia (rządy wielu), pozwalające na odróżnienie współczesnych społeczeństw od demokracji klasycznej. Dahl wypracował klasyczne stanowisko pluralistyczne, rozwinął radykalną formę liberalizmu neopluralizm, która wykazywała wzmożone zainteresowanie wpływami wielkich kapitalistycznych korporacji 4. Robert Dahl jest autorem licznych monografii i artykułów naukowych, należących już do klasyki nauki o polityce. Na język polski przetłumaczone są trzy prace: Demokracja i jej krytycy, O demokracji, Współczesna analiza polityczna. Jego głównym dziełem poświęconym tytułowemu problemowi jest książka On politcal equality. Książka jest zasadniczo zbiorem kwestii związanych z równością polityczną podejmowanych we wcześniejszych pracach. W swoich badaniach poświęcał też sporo uwagi zagadnieniom statusu nauki o polityce, i wpływu różnorakich prądów myślowych na jej istotę i charakter. Robert Dahl bywa nazywany dziekanem amerykańskich politologów, nie tylko z powodu bardzo obfitej twórczości, także dlatego, że był mistrzem dla wielu wybitnych przedstawicieli nauk politycznych. Dahl upatrywał kwestię równości politycznej jako fundament ustroju demokratycznego 5. W jego licznych pracach wielokrotnie przewijał się wątek równości politycznej określany jako logika równości, zasada istotnej równości itp 6. Wskazywał, że już w czasach pierwotnych demokracja mogła być najbardziej naturalnym systemem politycznym, a jego główną cechą, warunkiem jest logika równości. Ludy pierwotne zaznaczał: rozwijały system, w którym wielu członków powodowanych logiką równości zapewne starszych i bardziej doświadczonych uczestniczyło we wszystkich decyzjach grupy 7. Wydaje się Dahl tego nie precyzuje logika równości była jednym z warunków sprzyjających powszechnemu uczestnictwu w zgromadzeniach. Jest to ta sama zasada określona przez starożytnych jako izogeria. Zwracając uwagę na źródła stanowiska na temat równości politycznej, należy zauważyć, że Dahl czerpie zarówno z klasyków myśli filozoficznej takich jak: John Locke, Thomas Hobbes, John Stuart Mill, Jeremy Bentham, Alexis de Tocqueville jak również bliższych nam myślicieli jak John Rawls oraz amerykański politolog Douglas Rae. Dahl stoi na fundamentach nowożytnej i współczesnej myśli politycznej. 4 A. Heywood, Politologia, Warszawa 2006, s Por. R. A. Dahl, On political equality, New Haven, London 2006, s Zob. R. A. Dahl, O demokracji, Kraków 2000; Tenże, Demokracja i jej krytycy, Kraków 1995; Tenże, Współczesna analiza polityczna, Warszawa R. A. Dahl, O demokracji, Kraków 2000, s

3 Problem równości politycznej w filozofii polityki czy w historii myśli politycznej rozpatrywany jest kontekście teorii demokracji lub sprawiedliwości. Również dla Dahla równość polityczna jest przez niego określana jako: zasada elementarna, źródło dla ustroju demokratycznego. W kontekście rozwijanej przez Dahla teorii demokracji przedstawi się kwestię równości politycznej. Dahl rozpoczyna analizę demokracji od opisania idealnej lub doskonałej jej formy. Stawia pytanie jakimi standardami powinniśmy się posługiwać by ocenić, do jakiego stopnia dany rząd jest demokratyczny? 8. Aby móc oceniać zaawansowanie demokratyczne danego państwa Dahl wprowadza 5 kryteriów: rzeczywiste uczestnictwo, równe prawo głosu, oświecone rozumienie, nadzór nad podejmowanymi zadaniami, inkluzja dorosłych. Rzeczywiste uczestnictwo Dahla charakteryzuje tym, że wszyscy członkowie danego stowarzyszenia przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji muszą mieć równe oraz rzeczywiste możliwości przedstawienia swoich poglądów na dany temat innym członkom. Równe prawo głosu każdy członek stowarzyszenia musi mieć równą i rzeczywistą możliwość głosowania i wszystkie głosy muszą być traktowane tak samo. Oświecone rozumienie każdy członek musi mieć równe i rzeczywiste możliwości poinformowania o różnych możliwych decyzjach i prawdopodobnych konsekwencjach. Nadzór nad podejmowanymi zadaniami członkowie muszą mieć możliwość decydowania, w jakiej formie i jakie zadania będą podejmowane. Tak więc demokratyczny proces analizuje Dahl wymagany przez trzy poprzednie kryteria nigdy nie ulega zamknięciu. Decyzje stowarzyszenia zawsze mogą być zmienne przez jego członków, jeżeli tylko będą tego chcieli. Ostatnie kryterium Inkluzja dorosłych oznacza, że wszyscy, lub niemal wszyscy, stale mieszkający na danym terenie muszą dysponować pełnymi prawami obywatelskimi, jakie wynikają z poprzednich czterech kryteriów 9. Jak podkreśla R. Dahl: Każde z tych kryteriów jest konieczne, jeżeli członkowie (bez względu na liczbę) mają być politycznie równi w określaniu zadań stowarzyszenia. Innymi słowy, jeżeli którykolwiek z warunków zostanie naruszony, członkowie nie będą politycznie równi 10. Jednak co najistotniejsze z punktu widzenia niniejszego referatu kwestia równości politycznej jest swego rodzaju metakryterium. Dahl nazywa równość polityczną elementarną zasadą, która polega na tym, że: członkowie stowarzyszenia/państwa mają być tak potraktowani jakby byli równie wykfalifikowani do uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji, wszyscy 8 R. A. Dahl, dz. cyt., s R. A. Dahl, dz. cyt., s R. A. Dahl, dz. cyt., s

4 członkowie mają być traktowani jako politycznie równi. 11 Wydaje się, że w tym tkwi istota równości politycznej, w byciu uprawnionym w podejmowaniu decyzji. Moment podjęcia decyzji i równy do niego dostęp jest istotą równości politycznej w rozumieniu Dahla. W pracy Demokracja i jej krytycy Dahl opisuje koncepcje równej istotnej wartości, inaczej określając ją mianem zasady istotnej równości 12. Na czym polega koncepcja istotnej równości? Dahl opierając się na rozwiązaniach Locka stwierdza, że: przynajmniej w przypadkach podejmowania zbiorowych decyzji wszyscy ludzie są w pewnym istotnym sensie sobie równi i tak też powinni być traktowani. To właśnie przekonanie określam mianem zasady istotnej równości 13. Zasada istotnej równości polega na podejmowaniu zbiorowych decyzji 14. Dahl doszukuje się znaczenia zasady istotnej równości w postulacie jednakowego traktowania interesów, stwierdza: w procesie podejmowania zbiorowych decyzji muszą zostać poznane i na ile to możliwe adekwatnie zinterpretowane interesy osób, których decyzja ta ma dotyczyć 15. Jednak jak sam zauważa trudnym jest wyjaśnić co oznacza określenie ludzkie interesy. W tym przypadku zasada istotnej równości nie spełnia w całości swojego celu a mianowicie nie uzasadnia uznania demokracji. Z jednej strony Dahl zauważa, że kwestia równości politycznej dotyka problematyki moralności, z drugiej strony nie jest w stanie wyjaśnić na czym polega podejmowanie zbiorowych decyzji. Można posunąć się do konkluzji, że centralny punkt teorii demokracji, zasada elementarna czyli równość polityczna w swej istocie jest problemem z zakresu etyki. Koncepcja równości politycznej w ujęciu Dahla ma wymiar stricte normatywny. Nie jest możliwe w pełni rozwiązać zagadnień zbiorowych decyzji pomijając rozważania filozoficzne i etyczne. Dahl doprecyzowując koncepcje demokracji wymienia dziesięć pożądanych konsekwencji tego ustroju 16. Nie miejsce na omawianie szczegółowo poszczególnych konsekwencji, jednak jedna wymaga szerszej analizy: równość polityczna. Dahl zaznacza: Jednym z najważniejszych powodów, dla których system demokratyczny jest lepszy od innych 11 R. A. Dahl, dz. cyt., s R. A. Dahl, dz. cyt., Kraków 1995, s Tamże, s Zbiorowa decyzja - w rozumieniu Dahla to: założenie, iż, aby żyć we wspólnocie, jej członkom niezbędne są procedury podejmowania decyzji dotyczących zasad, reguł, praw jej funkcjonowania. Decyzje te mają być dla nich wiążące, mają się im podporządkowywać. Ponieważ tego rodzaju decyzje różnią się istotnie od indywidulanych wyborów czy postanowień, nazywać je będę wiążącymi decyzjami zbiorowymi. Tamże. s Tamże, s Pożądane konsekwencje demokracji: 1. Uniknięcie tyranii; 2. Podstawowe prawa; 3. Powszechna wolność; 4. Decydowanie o swoim losie; 5. Niezależność moralna; 6. Rozwój człowieka; 7. Zabezpieczenie podstawowych osobistych interesów; 8. Równość polityczna; 9. Pokój; 10. Dobrobyt. R. Dahl, dz. cyt., Kraków 2000, s

5 ewentualności, jest to, iż znacznie bardziej sprzyja on osiągnięciu politycznej równości wśród obywateli 17. Co właściwe oznacza, że obywatele powinni być tratowani jako politycznie równi? Dahl podejmuje w tym miejscu refleksję na temat oczywistości i nieoczywistości równości politycznej. Wskazuje, że: życie, wolność i szczęście jednej osoby nie może być wewnętrznie lepsze lub gorsze od życia, wolności i szczęścia innej osoby. A wobec tego powinniśmy traktować wszystkich ludzi, jak gdyby mieli równe prawa do życia, wolności, szczęścia oraz innych podstawowych dóbr. Taki moralny osąd określi się mianem zasady wewnętrznej równości 18. Pomijając kwestię zasadności i trafności zasady wewnętrznej równości, w tym miejscu należy zwrócić uwagę na aspekt metaprzedmiotowy omawianego przedmiotu. Zasada wewnętrznej równości wybrzmiewa jako moralny nakaz. Sformułowana jest pod postacią zdań praktycznych. Pada sformułowanie typu: powinniśmy, co oznacza, że Dahl bezpośrednio posługuje się predykatem określanym jako norma moralna, na co sam wskazuje, że: aby zrozumieć, dlaczego słuszne są wysiłki zmierzające do politycznej równości obywateli demokratycznego państwa, musimy zdać sobie sprawę, że kiedy mówimy o równości, nie mamy zamiaru wydawać sądu o faktach. Nie chodzi nam o to, by opisywać, co jest lub będzie prawdziwe ( ). Mamy zamiar wyrazić osąd moralny dotyczący ludzi: chcemy powiedzieć coś na temat tego, jak powinno być 19. Dahl formułując zasadę wewnętrznej równości stwierdza: z kilku powodów wewnętrzna równość jest zasadą rozsądną, ma której można oprzeć rządy państwem 20. Należy zadać w tym miejscu pytanie a co z kryteriami naukowymi? Czy tylko kwestia rozsądku jest tym co przesądza? Co z naukową argumentacją. Dahl wskazuje, że: osądy dotyczące kompromisów między rozmaitymi celami nie mają charakteru <<naukowego>>. Dane empiryczne są ważne i niezbędne, ale nigdy nie są wystarczające. Decydując, do jakiego stopnia musimy ograniczać osiąganie jednego celu czy dobra, by do pewnego stopnia osiągnąć inny, z konieczności idziemy dalej niż jakakolwiek naukowa wiedza 21. To znamienna teza jeśli chodzi o Roberta Dahla, przedstawiciela rewolucji behwioralnej, twórcę współczesne empirycznej politologii. Nie miejsce aby wnikać w meandry jak Dahl rozumie naukę, choć wydaje się, że jest to rozumienie utożsamiające naukę z naukami przyrodniczymi, jedno warto podkreślić, że Dahl nie usuwa z nauki o polityce problematyki normatywnej. Można wyciągnąć wniosek, że kwestia normatywności nie jest w opozycji do empirycznej politologii. Empiryczny paradygamat politologii nie wiąże się z 17 R. Dahl, dz. cyt., s Tamże, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s. 69/ 5

6 przeciwstawieniem się normatywności. Połączenie empiryczności z normatywnością jest możliwe, jak również takie rozwiązanie wydaje się, że pełniej ukazuje analizowane problemy badawcze. Podsumowując, Dahl tworząc kryteria idealnej demokracji określa równość polityczną mianem elementarnej zasady. Istotą równości politycznej jest bycie uprawnionym w podejmowaniu decyzji. Następnie Dahl wprowadza zasadę istotnej równości, która polega na podejmowaniu zbiorowych decyzji. W tym kontekście należy zauważyć, że koncepcja równości politycznej w ujęciu Dahla ma wymiar stricte normatywny. Nie jest możliwe w pełni rozwiązać zagadnienie zbiorowych decyzji pomijając rozważania filozoficzne i etyczne. Kolejnym aspektem jest zasada wewnętrznej równości rozumiana jako osąd moralny, który polega na tym, że powinniśmy traktować wszystkich ludzi jak gdyby mieli równe prawo do życia, dóbr i szczęścia. Zarówno istota równości politycznej, zasada istotnej równości jak i zasada wewnętrznej równości są to elementy normatywne w rozwijanej przez Dahla politologii. On sam tego nie unika, pokazuje możliwość a zarazem konieczność łączenia aspektu empirycznego z normatywnym we współczesnej nauce o polityce. 6

Robert Dahl POLIARCHIA JAKO RZECZYWISTA DEMOKRACJA

Robert Dahl POLIARCHIA JAKO RZECZYWISTA DEMOKRACJA Robert Dahl POLIARCHIA JAKO RZECZYWISTA DEMOKRACJA 1956 A Preface to the Democratic Theory model empiryczny demokracja to dynamiczne zjawisko, które składa się z następujących po sobie cyklicznie etapów:

Bardziej szczegółowo

przypomnienie filozofia nowożytna: filozofia współczesna: f. spekulatywna f. pozytywna

przypomnienie filozofia nowożytna: filozofia współczesna: f. spekulatywna f. pozytywna przypomnienie filozofia nowożytna: filozofia współczesna: racjonalizm woluntaryzm idealizm materializm uniwersalizm indywidualizm f. spekulatywna f. pozytywna John N. Gray (ur. 1948): wiele odmian liberalizmu

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Lp. K_W01 K_W02 Nazwa Wydziału: Wydział Filozoficzny Nazwa kierunku

Bardziej szczegółowo

Spis treści. II. Hermeneutyka prawnicza... 2 III. Podsumowanie Z problematyki klauzul generalnych... 7

Spis treści. II. Hermeneutyka prawnicza... 2 III. Podsumowanie Z problematyki klauzul generalnych... 7 Wykaz skrótów... Bibliografia... Wykaz aktów prawnych krajowych... Wykaz aktów prawnych międzynarodowych... Wprowadzenie... XIII XXI LV LIX LXIII Rozdział I. Zagadnienia ogólne... 1 1. Wielość filozofii

Bardziej szczegółowo

Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową.

Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową. Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową. STANDARDY OSIĄGNIĘĆ: Rozwój osobowy i intelektualny uczniów wynikający z ich uczestnictwa w zajęciach etyki podążając za przyjętymi

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Załącznik nr 74 do uchwały nr Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 29 maja 2012 r. Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia

Bardziej szczegółowo

1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 1. Dyscypliny filozoficzne Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Pochodzenie nazwy filozofia Wyraz filozofia pochodzi od dwóch greckich słów:

Bardziej szczegółowo

GENERATOR MYŚLI HUMANISTYCZNEJ

GENERATOR MYŚLI HUMANISTYCZNEJ Autorka: Małgorzata Kacprzykowska ETYKA W GIMNAZJUM Temat (1): Czym jest etyka? Cele lekcji: - zapoznanie z przesłankami etycznego opisu rzeczywistości, - pobudzenie do refleksji etycznej. Normy wymagań

Bardziej szczegółowo

Wiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant).

Wiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant). Wiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant). Epoka filozofów, którzy chcą przekształcać świat 4 główne

Bardziej szczegółowo

OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW A D M I N I S T R A C J A STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW A D M I N I S T R A C J A STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW A D M I N I S T R A C J A STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia: kierunek administracja jest przypisany

Bardziej szczegółowo

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10 Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne..

Spis treści. Wstęp Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne.. Spis treści Wstęp... 7 Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne... 11 Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne.. 27 Rozdział III Demokracja i totalitaryzm. Kryzys polityczny

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów nauki o rodzinie należy do obszarów

Bardziej szczegółowo

Opis poszczególnych przedmiotów (Sylabus)

Opis poszczególnych przedmiotów (Sylabus) Opis poszczególnych przedmiotów (Sylabus) Nazwa Przedmiotu: Filozofia społeczna (ćwiczenia, 30 godzin) Kod przedmiotu: Typ przedmiotu: obowiązkowy Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany rok studiów, semestr:

Bardziej szczegółowo

ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Szanowny Studencie, ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA bardzo prosimy o anonimową ocenę osiągnięcia kierunkowych efektów kształcenia w trakcie Twoich studiów. Twój głos pozwoli

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE

KARTA PRZEDMIOTU 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE Załącznik Nr 1. KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PODSTAWY WIEDZY O PAŃSTWIE I POLITYCE 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE 3. POZIOM STUDIÓW: STUDIA I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem:

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem: Załącznik nr 1 do uchwały nr 445/06/2012 Senatu UR z dnia 21 czerwca 2012 roku EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta I stopień

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA DRUGIEGO STOPNIA POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA KIERUNKU: NAUKI O RODZINIE

CHARAKTERYSTYKA DRUGIEGO STOPNIA POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA KIERUNKU: NAUKI O RODZINIE CHARAKTERYSTYKA DRUGIEGO STOPNIA POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA KIERUNKU: NAUKI O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA (POZIOM 6) PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Objaśnienie oznaczeń: P6S kod składnika opisu kwalifikacji

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Dz.U. z 2013 poz. 1273 Brzmienie od 31 października 2013 Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia wraz z uzasadnieniem

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia wraz z uzasadnieniem EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA Poziom kształcenia Profil kształcenia Tytuł zawodowy absolwenta studia I stopnia ogólnoakademicki licencjat I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWE TEMATY / ZAGADNIENIA

PRZYKŁADOWE TEMATY / ZAGADNIENIA PRZYKŁADOWE TEMATY / ZAGADNIENIA 1. Rozwój idei demokratycznych w czasach starożytnych 2. Historyczno-doktrynalne źródła europejskich procesów integracyjnych 3. Platońska koncepcja państwa idealnego jako

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK: FILOZOFIA. Jeżeli wykłady odbywają się równolegle z obowiązkowymi ćwiczeniami, to punkty ECTS umieszczone są tylko przy nazwie wykładu.

KIERUNEK: FILOZOFIA. Jeżeli wykłady odbywają się równolegle z obowiązkowymi ćwiczeniami, to punkty ECTS umieszczone są tylko przy nazwie wykładu. KIERUNEK: FILOZOFIA Plan studiów drugiego stopnia Cykl rozpoczynający się w roku akademickim 2018/2019 Zbo zaliczenie bez oceny Z zaliczenie z oceną E egzamin Jeżeli wykłady odbywają się równolegle z obowiązkowymi

Bardziej szczegółowo

Karta opisu przedmiotu

Karta opisu przedmiotu AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ W GDYNI Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Karta opisu przedmiotu A. Informacje ogólne 1. Nazwa przedmiotu Filozofia polityki. Jednostka prowadząca Instytut Stosunków

Bardziej szczegółowo

Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać?

Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać? Jakość rządzenia w Polsce. Jak ją badać, monitorować i poprawiać? Jerzy Wilkin Wydział Nauk Ekonomicznych UW Seminarium: Good governance, 7.11.2013 Książka podsumowująca projekt badawczy (finansowany przez

Bardziej szczegółowo

WIEDZA. ma rozszerzoną wiedzę interdyscyplinarną z zakresu nauk społecznych, szczególnie nauk o bezpieczeństwie i ich miejscu w systemie nauk

WIEDZA. ma rozszerzoną wiedzę interdyscyplinarną z zakresu nauk społecznych, szczególnie nauk o bezpieczeństwie i ich miejscu w systemie nauk Efekty kształcenia dla kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: kierunek należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk społecznych Profil kształcenia: ogólno-akademicki

Bardziej szczegółowo

Teoria potencjalności (capabilities approach)

Teoria potencjalności (capabilities approach) Teoria potencjalności (capabilities approach) 1987-1993: współpraca z Amartyą Senem w WIDER w Helsinkach Zdolności wewnętrzne własności człowieka, które przy odpowiednim jego funkcjonowaniu w ramach właściwych

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY WYŻSZA SZKOŁA BEZPIECZEŃSTWA z siedzibą w Poznaniu EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY UMIEJSCOWIENIE KIERUNKU W OBSZARZE Kierunek studiów zarządzanie

Bardziej szczegółowo

Kierunkowe efekty kształcenia. dla kierunku KULTUROZNAWSTWO. Studia pierwszego stopnia

Kierunkowe efekty kształcenia. dla kierunku KULTUROZNAWSTWO. Studia pierwszego stopnia Załącznik nr 1 do Uchwały nr 41/2014/2015 Senatu Akademickiego Akademii Ignatianum w Krakowie z dnia 26 maja 2015 r. Kierunkowe efekty kształcenia dla kierunku KULTUROZNAWSTWO Studia pierwszego stopnia

Bardziej szczegółowo

Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP. Tom I. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP

Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP. Tom I. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP Wolności i prawa jednostki w. Tom I. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP Red.: Mariusz Jabłoński Wprowadzenie Wykaz skrótów Część I. Koncepcja konstytucyjnego

Bardziej szczegółowo

Recenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9

Recenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9 Recenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski Projekt okładki Jan Straszewski Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9 Copyright by Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny

Bardziej szczegółowo

Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego. Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj

Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego. Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj Instytucjonalna Teoria Rozwoju Gospodarczego Przygotowały; Katarzyna Wyroślak Żaneta Dubaj Jak to się zaczęło??? W latach 30 badacze doszli do wniosku, że neoklasyczna metoda badawcza nie odpowiada na

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia

Opis zakładanych efektów kształcenia Załącznik do uchwały nr 72 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja Obszar kształcenia: obszar kształcenia

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wprowadzenie... V Wykaz skrótów... XIII. Część I. Koncepcja konstytucyjnego modelu regulacji wolności i praw jednostki

Spis treści. Wprowadzenie... V Wykaz skrótów... XIII. Część I. Koncepcja konstytucyjnego modelu regulacji wolności i praw jednostki Spis treści Wprowadzenie... V Wykaz skrótów... XIII Część I. Koncepcja konstytucyjnego modelu regulacji wolności i praw jednostki Rozdział I. Idee przewodnie wolności i praw jednostki w procesie uchwalania

Bardziej szczegółowo

FILOZOFICZNA KONCEPCJA NARODU I PAŃSTWA W UJĘCIU PROF. MIECZYSŁAWA GOGACZA

FILOZOFICZNA KONCEPCJA NARODU I PAŃSTWA W UJĘCIU PROF. MIECZYSŁAWA GOGACZA Andrzej Marek Nowik FILOZOFICZNA KONCEPCJA NARODU I PAŃSTWA W UJĘCIU PROF. MIECZYSŁAWA GOGACZA Publikacja Mądrość buduje państwo 1 stanowi istotny punkt w rozwoju filozoficznej koncepcji narodu i państwa

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp Rozdział III

Spis treści. Wstęp Rozdział III Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I Wiadomości ogólne o konstytucji jako najważniejszym w państwie akcie prawnym... 13 1. Pojęcie, geneza i funkcje konstytucji... 13 2. Konstytucja ustawą zasadniczą państwa...

Bardziej szczegółowo

Filozofia, teoria i praktyka demokracji

Filozofia, teoria i praktyka demokracji Poznań, dnia 15 czerwca 2012 r. Dr Przemysław Krzywoszyński Zakład Historii Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Filozofia, teoria i praktyka demokracji

Bardziej szczegółowo

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i Rekreacja Obsługa Ruchu Turystycznego, Hotelarstwo i Gastronomia, Zarządzanie i Marketing w Hotelarstwie, Gastronomii,

Bardziej szczegółowo

Streszczenie rozprawy doktorskiej MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO

Streszczenie rozprawy doktorskiej MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu Wydział Finansów i Zarządzania Streszczenie rozprawy doktorskiej mgr Magdalena Krawiec MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI KREATYWNEJ W PROCESIE WZROSTU GOSPODARCZEGO Praca

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE WOS KLASA I

WYMAGANIA EDUKACYJNE WOS KLASA I WYMAGANIA EDUKACYJNE WOS KLASA I Dział: CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE nie potrafi sformułować jasnej na tematy poruszane na jego postawa na jest bierna, ale wykazuje chęć do współpracy wymienia rodzaje grup

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Odnowa Biologiczna

KARTA KURSU. Odnowa Biologiczna KARTA KURSU Odnowa Biologiczna Nazwa Nazwa w j. ang. Metodologia nauk przyrodniczych Methodology of the natural science Kod Punktacja ECTS* 2.0 Koordynator Dr hab. Alicja Walosik Zespół dydaktyczny Dr

Bardziej szczegółowo

5. Poziom studiów (I lub II stopień albo jednolite studia magisterskie): Studia I-go stopnia

5. Poziom studiów (I lub II stopień albo jednolite studia magisterskie): Studia I-go stopnia Poznań, dnia 27 sierpnia 2012 r. Dr Przemysław Krzywoszyński Zakład Historii Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu : Doktryny polityczno-prawne 2.Kod modułu : 1 DP(10-DP-a1-s,

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Wstęp... 9 Wykaz skrótów... 13 Rozdział 1. Prawo podatkowe w systemie prawa... 15 1.1. Uwagi wprowadzające... 16 1.2. Prawo podatkowe jako gałąź prawa... 16 1.2.1. Przesłanki uzasadniające

Bardziej szczegółowo

Książka została wydana dzięki dotacji Instytutu Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk w Warszawie

Książka została wydana dzięki dotacji Instytutu Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk w Warszawie Recenzja: prof. dr hab. Janina Godłów-Legiędź Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na okładce: Fotolia anyaberkut Redaktor prowadzący: Łukasz Żebrowski Redakcja i korekta: Claudia Snochowska-Gonzalez

Bardziej szczegółowo

Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012

Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012 Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki Karta przedmiotu Centrum Pedagogiki i Psychologii obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 011/01 Kierunek studiów: Elektrotechnika,

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Socjologiczno-Historyczny Katedra Politologii

SYLABUS. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Socjologiczno-Historyczny Katedra Politologii SYLABUS Rzeszów, 1 październik 2014 r. Nazwa przedmiotu Społeczeństwo obywatelskie Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Socjologiczno-Historyczny Katedra Politologii Kod przedmiotu MK_45 Studia

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYBRANE ASPEKTY POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYBRANE ASPEKTY POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYBRANE ASPEKTY POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II/4 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 2 6. LICZBA GODZIN:

Bardziej szczegółowo

DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH

DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 47/135 przyjęta i proklamowana w dniu 10 grudnia 1992 roku Zgromadzenie

Bardziej szczegółowo

Rodzaje prac naukowych

Rodzaje prac naukowych Wyższa Szkoła Bankowa Oddział Gdańsk Katedra Bezpieczeństwa Wewnętrznego Patryk Bieńkowski Nr indeksu: gd22175 Rodzaje prac naukowych Praca zaliczeniowa wykonana na zajęcia proseminarium pracy naukowej

Bardziej szczegółowo

Wiesław M. Macek. Teologia nauki. według. księdza Michała Hellera. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Wiesław M. Macek. Teologia nauki. według. księdza Michała Hellera. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Wiesław M. Macek Teologia nauki według księdza Michała Hellera Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa 2010 Na początku było Słowo (J 1, 1). Książka ta przedstawia podstawy współczesnej

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania przez ucznia śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. z przedmiotu etyka

Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania przez ucznia śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. z przedmiotu etyka Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania przez ucznia śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z przedmiotu etyka Klasa 5, rok szkolny 2017/2018 dr Grzegorz Rostkowski Odniesienia do podstawy

Bardziej szczegółowo

Hard Cases. Walidacyjna i derogacyjna funkcja moralności.

Hard Cases. Walidacyjna i derogacyjna funkcja moralności. Hard Cases. Walidacyjna i derogacyjna funkcja moralności. HARD CASE tzw. trudny przypadek stosowania prawa > brak jednoznacznej normy, która została wytworzona przez określony autorytet >przypadki trudności

Bardziej szczegółowo

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE. Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE. Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA Realizowany przez nauczyciela etyki: Mgr Ewę Szczepaniak-Sieradzką

Bardziej szczegółowo

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej.

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej. Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WSPÓŁCZESNE SYSTEMY I USTROJE POLITYCZNE. 2. KIERUNEK: Bezpieczeństwo narodowe

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WSPÓŁCZESNE SYSTEMY I USTROJE POLITYCZNE. 2. KIERUNEK: Bezpieczeństwo narodowe KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WSPÓŁCZESNE SYSTEMY I USTROJE POLITYCZNE 2. KIERUNEK: Bezpieczeństwo narodowe 3. POZIOM STUDIÓW: I stopień/profil praktyczny 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I/II 5. LICZBA

Bardziej szczegółowo

Polskie spory o kształt demokracji Mirosława Grabowska

Polskie spory o kształt demokracji Mirosława Grabowska Polskie spory o kształt demokracji Mirosława Grabowska Debata nstytutu Filozofii i Socjologii PAN Warszawa, 6 grudnia 17 r. Różne teoretyczne koncepcje demokracji 2 Rozumienie demokracji demokracja proceduralna.

Bardziej szczegółowo

Kto jest podatnikiem VAT w zakresie gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa?

Kto jest podatnikiem VAT w zakresie gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa? Z zakresu gospodarki nieruchomościami, których właścicielem jest Skarb Państwa, wynika, że podatnikiem VAT nie jest Skarb Państwa lecz gmina lub powiat. Z zakresu gospodarki nieruchomościami, których właścicielem

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Państwo w ujęciu klasyków filozofii europejskiej

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Państwo w ujęciu klasyków filozofii europejskiej dr Michał Urbańczyk Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii I. Informacje ogólne Poznań, dnia 15 września 2014 roku OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Państwo w ujęciu klasyków filozofii

Bardziej szczegółowo

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE Karta przedmiotu Przedmiot: Nauka o państwie Przedmiot w języku angielskim: Science of State STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE Studia pierwszego stopnia/ ogólnoakademicki Typ przedmiotu/modułu: obowiązkowy obieralny

Bardziej szczegółowo

Opis kierunkowych efektów kształcenia

Opis kierunkowych efektów kształcenia Efekty kształcenia na kierunku Opis kierunkowych efektów kształcenia Odniesienie efektów kształcenia do obszaru wiedzy Filozofia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Geografia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Historia

Bardziej szczegółowo

ma uporządkowaną wiedzę o istocie i zakresie bezpieczeństwa społecznego

ma uporządkowaną wiedzę o istocie i zakresie bezpieczeństwa społecznego Efekty kształcenia dla kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: kierunek należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk społecznych Profil kształcenia: praktyczny

Bardziej szczegółowo

Wydział prowadzący kierunek studiów:

Wydział prowadzący kierunek studiów: Wydział prowadzący kierunek studiów: Kierunek studiów: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych Wydział Prawa

Bardziej szczegółowo

WIEDZA. przywołuje pogłębioną wiedzę o różnych środowiskach społecznych kształtujących bezpieczeństwo, ich specyfice i procesach w nich zachodzących

WIEDZA. przywołuje pogłębioną wiedzę o różnych środowiskach społecznych kształtujących bezpieczeństwo, ich specyfice i procesach w nich zachodzących Nazwa kierunku studiów: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE Poziom kształcenia: studia II stopnia; Profil kształcenia: praktyczny; Obszar nauk społecznych; Dziedziny nauk: nauki społeczne, nauki ekonomiczne, nauki

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ W ROKU AKADEMICKIM 2014/2015 FILOZOFIA. data zatwierdzenia przez Radę Wydziału. kod programu studiów

PROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ W ROKU AKADEMICKIM 2014/2015 FILOZOFIA. data zatwierdzenia przez Radę Wydziału. kod programu studiów PROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ W ROKU AKADEMICKIM 2014/2015 data zatwierdzenia przez Radę Wydziału kod programu studiów Wydział Humanistyczny pieczęć i podpis dziekana Studia wyższe na kierunku

Bardziej szczegółowo

Przedmiot do wyboru: Brytyjska filozofia społeczna i polityczna - opis przedmiotu

Przedmiot do wyboru: Brytyjska filozofia społeczna i polityczna - opis przedmiotu Przedmiot do wyboru: Brytyjska filozofia społeczna i polityczna - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Przedmiot do wyboru: Brytyjska filozofia społeczna i polityczna Kod przedmiotu 08.1-WH-FAP-BFSP-Ć-S14_pNadGenVBZNR

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI DO DZIAŁU:

SCENARIUSZ LEKCJI DO DZIAŁU: Autorka: Małgorzata Kacprzykowska SCENARIUSZ LEKCJI DO DZIAŁU: Wprowadzenie do filozofii Temat (4): Dlaczego zadajemy pytania? Cele lekcji: poznanie istoty pytań filozoficznych, stawianie pytań filozoficznych,

Bardziej szczegółowo

Zasady życia społecznego. Katolicka Nauka Społeczna

Zasady życia społecznego. Katolicka Nauka Społeczna Zasady życia społecznego Katolicka Nauka Społeczna 1. Wolność w sferze ekonomicznej Wolny rynek jest niezbędnym narzędziem w ekonomii jednak nie wszystkie dobra mogą podlegać jego regulacjom nie wszystkie

Bardziej szczegółowo

Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska Instytut Filozofii Uniwersytet Jagielloński

Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska Instytut Filozofii Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska Instytut Filozofii Uniwersytet Jagielloński Recenzja pracy doktorskiej mgr Anny Markwart pt.: Jednostka i społeczeństwo we wzajemnych oddziaływaniach w perspektywie filozofii

Bardziej szczegółowo

Wstęp... 9. Rozdział I Definiowanie bezpieczeństwa ekonomicznego... 13

Wstęp... 9. Rozdział I Definiowanie bezpieczeństwa ekonomicznego... 13 Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I Definiowanie bezpieczeństwa ekonomicznego... 13 1. Ekonomizacja bezpieczeństwa państw... 13 2. Definiowanie bezpieczeństwa ekonomicznego państw... 27 3. Typologia zagrożeń

Bardziej szczegółowo

Godność w Konstytucji

Godność w Konstytucji Godność w Konstytucji Zgodnie z art. 30 Konstytucji, Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona

Bardziej szczegółowo

Warszawa, 25 lipca 2001 r.

Warszawa, 25 lipca 2001 r. Warszawa, 25 lipca 2001 r. Opinia na temat wniosku Stowarzyszenia Związek Polskich Artystów Plastyków do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności art. 34 ust. 1 pkt 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2011/2012

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2011/2012 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2011/2012 WydziałPsychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Klucz punktowania odpowiedzi MAJ 2010 2 Zadanie 1. (0 2) problemów i tez z zakresu ontologii, epistemologii,

Bardziej szczegółowo

Ku wolności jako odpowiedzialności

Ku wolności jako odpowiedzialności Marcin Kilanowski Ku wolności jako odpowiedzialności Dewey, Rorty, Habermas o nowej jakości w demokracji Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń 2013 Spis treści Od Autora 11 Wstęp 13

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Filozofia KOD WF/II/st/3

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Filozofia KOD WF/II/st/3 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Filozofia KOD WF/II/st/3 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : II stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I rok/i semestr 5. LICZBA PUNKTÓW

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PODSTAWY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PODSTAWY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PODSTAWY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: III/5 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 5 6. LICZBA GODZIN: 30 WY/30

Bardziej szczegółowo

Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych

Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych Objaśnienie oznaczeń: Z efekty kierunkowe dla Zarządzania W wiedza

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCJA W ŚWIETLE NAUK EKONOMICZNYCH

KONSTYTUCJA W ŚWIETLE NAUK EKONOMICZNYCH KONSTYTUCJA W ŚWIETLE NAUK EKONOMICZNYCH dr Katarzyna Metelska-Szaniawska Wydział Nauk Ekonomicznych UW Seminarium PSEAP 25/10/2007 PLAN WYSTĄPIENIA I II III IV Ekonomia konstytucyjna jako program badawczy

Bardziej szczegółowo

Karta przedmiotu: Filozofia religii (seminarium)

Karta przedmiotu: Filozofia religii (seminarium) Kierunek Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II rok akademicki 2012/2013 filozofia stopień trzeci studia stacjonarne i niestacjonarne Karta przedmiotu: Filozofia religii

Bardziej szczegółowo

Dlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają?

Dlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają? Dlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają? W toczącym się procesie legislacyjnym nad poselskim projektem ustawy o Sądzie Najwyższym (druk sejmowy 1727) zostały zgłoszone

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO INFORMACJI JAWNYCH I NIEJAWNYCH

BEZPIECZEŃSTWO INFORMACJI JAWNYCH I NIEJAWNYCH BEZPIECZEŃSTWO INFORMACJI JAWNYCH I NIEJAWNYCH Dr hab. Grażyna Szpor Profesor na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Problem ochrony informacji jawnych

Bardziej szczegółowo

Historia ekonomii. Mgr Robert Mróz. Zajęcia wprowadzające

Historia ekonomii. Mgr Robert Mróz. Zajęcia wprowadzające Historia ekonomii Mgr Robert Mróz Zajęcia wprowadzające 04.10.2016 Plan Organizacja zajęć Warunki zaliczenia Co to jest historia ekonomii i po co nam ona? Organizacja zajęć robertmrozecon.wordpress.com

Bardziej szczegółowo

WOS - KLASA I. umieć wyrażać (wypowiadać) własne zdanie w prosty sposób oraz je uzasadniać (chociaż dwoma argumentem)

WOS - KLASA I. umieć wyrażać (wypowiadać) własne zdanie w prosty sposób oraz je uzasadniać (chociaż dwoma argumentem) WOS - KLASA I Ocena dopuszczający wskazać chociaż jeden przykład cech, które mogą świadczyć o tym, że osoba jest dobrym obywatelem wymienić chociaż jeden przykład osób, które są dobrymi obywatelami podać

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PARTIE POLITYCZNE I SYSTEMY PARTYJNE 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PARTIE POLITYCZNE I SYSTEMY PARTYJNE 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PARTIE POLITYCZNE I SYSTEMY PARTYJNE 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II/3 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 4 6. LICZBA GODZIN:

Bardziej szczegółowo

MEANDRY HISTORII EKONOMII Adam Glapiński

MEANDRY HISTORII EKONOMII Adam Glapiński MEANDRY HISTORII EKONOMII Adam Glapiński Wstęp Joan Robinson już prawie pół wieku temu stwierdziła, że rozróżnienie naukowej i nienaukowej metody w ekonomii, choć ważne, jest bardzo trudne, a być może

Bardziej szczegółowo

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 117/2016/2017. z dnia 27 czerwca 2017 r.

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 117/2016/2017. z dnia 27 czerwca 2017 r. Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 117/2016/2017 z dnia 27 czerwca 2017 r. w sprawie określenia zmian w zakładanych efektach kształcenia dla studiów trzeciego stopnia w dziedzinie nauk

Bardziej szczegółowo

aksjologicznej antropologicznej

aksjologicznej antropologicznej 1. Podstawy teorii normatywnej 2. Wartości i polityka społeczna 3. Ideologia jako wartości i natura ludzka 4. Konflikty wartości 5. Polityka społeczna w przestrzeni aksjologicznej 6. Natura ludzka 7. Polityka

Bardziej szczegółowo

Wstęp do logiki. Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża,

Wstęp do logiki. Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża, Prof. UAM, dr hab. Zbigniew Tworak Zakład Logiki i Metodologii Nauk Instytut Filozofii Wstęp do logiki Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża, kto poprawnie wnioskuje i uzasadnia

Bardziej szczegółowo

Praca socjalna WS-SO-PS-N-1; WS-SOZ-PS-N-1

Praca socjalna WS-SO-PS-N-1; WS-SOZ-PS-N-1 Załącznik nr 8 do Uchwały Nr 71/2014 Senatu UKSW z dnia 29 maja 2014 r. Załącznik nr 8 do Uchwały Nr 26/2012 Senatu UKSW z dnia 22 marca 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Bezpieczeństwo Wewnętrzne

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Bezpieczeństwo Wewnętrzne Efekty kształcenia dla kierunku studiów Bezpieczeństwo Wewnętrzne Jednostka prowadząca kierunek studiów: Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Kierunek studiów: Bezpieczeństwo wewnętrzne Poziom kształcenia:

Bardziej szczegółowo

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych 2011-10-01 Plan wykładu 1 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych 2 Podział dyscyplin filozoficznych Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych:

Bardziej szczegółowo

Status i ochrona osób z niepełnosprawnością w prawie międzynarodowym

Status i ochrona osób z niepełnosprawnością w prawie międzynarodowym Małgorzata Joanna Adamczyk Kolegium MISH UW Collegium Invisibile m.adamczyk@ci.edu.pl Status i ochrona osób z niepełnosprawnością w prawie międzynarodowym Ewolucja czy rewolucja? Zdobywanie przez osoby

Bardziej szczegółowo

PRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE. ks. Artur Aleksiejuk

PRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE. ks. Artur Aleksiejuk PRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE ks. Artur Aleksiejuk Pojęcie praw człowieka Przez prawa człowieka rozumie się te prawa, które są bezpośrednio związane z naturą człowieka jako istoty rozumnej i wolnej (osoby)

Bardziej szczegółowo

Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury - tradycje sporu i jego współczesne implikacje. Pod redakcją Przemysława Kaczmarka i Łukasza Machaja

Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury - tradycje sporu i jego współczesne implikacje. Pod redakcją Przemysława Kaczmarka i Łukasza Machaja Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury - tradycje sporu i jego współczesne implikacje Pod redakcją Przemysława Kaczmarka i Łukasza Machaja Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury - tradycje sporu

Bardziej szczegółowo

DOKTRYNY POLITYCZNE. XIX i XX wieku. i Wiesława Kozuba-Ciembroniewicza. pod redakcją: Krystyny Chojnickiej

DOKTRYNY POLITYCZNE. XIX i XX wieku. i Wiesława Kozuba-Ciembroniewicza. pod redakcją: Krystyny Chojnickiej DOKTRYNY POLITYCZNE XIX i XX wieku pod redakcją: Krystyny Chojnickiej i Wiesława Kozuba-Ciembroniewicza Liberalizm Konserwatyzm Socjalizm Doktryna socjaldemokracji Nauczanie społeczne Kościoła Totalitaryzm

Bardziej szczegółowo

Religioznawstwo - studia I stopnia

Religioznawstwo - studia I stopnia Załącznik Nr 4 do Uchwały Nr 68/2015 Senatu UKSW z dnia 22 maja 2015 r. Religioznawstwo - studia I stopnia Dokumentacja dotyczaca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Religioznawstwo

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE

KARTA PRZEDMIOTU 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE 3. POZIOM STUDIÓW: STUDIA I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I/1 5. LICZBA

Bardziej szczegółowo

Hermeneutyczne koncepcje człowieka

Hermeneutyczne koncepcje człowieka Hermeneutyczne koncepcje człowieka Włodzimierz Lorenc Hermeneutyczne koncepcje człowieka w kręgu inspiracji Heideggerowskich Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa 2003 Redakcja i korekta: Piotr Piber Projekt

Bardziej szczegółowo

Współczesne koncepcje filozofii i etyki Kod przedmiotu

Współczesne koncepcje filozofii i etyki Kod przedmiotu Współczesne koncepcje filozofii i etyki - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Współczesne koncepcje filozofii i etyki Kod przedmiotu 08.1-WP-PEDD-WKF-W_pNadGenWTMYY Wydział Kierunek Wydział

Bardziej szczegółowo

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA Opis efektów kształcenia dla kierunku politologia II stopnia przyjętych uchwałą Rady Wydziału Nauk Politycznych w dniu 27 lutego 2012 r., zmodyfikowanych 24 września 2012 r. oraz 25 maja 2015 r. Efekty

Bardziej szczegółowo