Holistyczna koncepcja zdrowia. Czym jest zdrowie i jak o nie zabiegać.

Transkrypt

1 OGIENIEWSKA KAJA STENCEL ANNA ŚLIWOWSKA MONIKA WANTOCH-REKOWSKA MALWINA Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, Koło Animatorów Aktywności Fizycznej, Edukacji Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Holistyczna koncepcja zdrowia. Czym jest zdrowie i jak o nie zabiegać. Poniższa praca dotyczy poszczególnych sfer zdrowia. Ukazuje, że są one nierozerwalną całością, skutkiem czego żadna z nich nie może funkcjonować w sposób prawidłowy, gdy inna zawodzi. Autorki zamieszczają kilka wskazówek, jak skutecznie dbać o zdrowie i jakie kroki podjąć, by je promować. Słowa kluczowe: zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne, odżywianie Jem po to żeby żyć, a nie żyję po to żeby jeść Zdrowie to nie tylko brak choroby lub niedomagań, ale i dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania biologicznego, psychicznego i społecznego, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach (definicja ta stworzona została w roku 1948 przez WHO). Głównym czynnikiem wpływającym na nasze zdrowie jest właściwe odżywianie. Decyduje ono o warunkach życia, rozwoju i sprawności fizycznej. Jest także źródłem satysfakcji płynącej z zaspokojenia swoich potrzeb socjalnych oraz hedonistycznych. Już w V w. p. n. e Hipokrates dostrzegł związek między żywnością, jaką człowiek spożywa, a jego stanem zdrowia i długością życia. Powinniśmy zatem znaleźć złoty środek dla zaspokojenia potrzeb organizmu, a więc między innymi urozmaicać posiłki, wprowadzając produkty ze wszystkich grup w odpowiednich ilościach. Może nam w tym pomóc piramida żywieniowa, która ilustruje strukturę żywienia, ale również zwraca uwagę na znaczenie codziennego wysiłku fizycznego dla utrzymania organizmu w dobrej kondycji. Niestety w dzisiejszych czasach coraz mniej ludzi przywiązuje wagę do tego co i w jaki sposób je, dlatego też coraz częstszym problemem staje się otyłość. Jest ona zespołem chorobowym cechującym się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę, co wiąże się ze wzrostem ilości tłuszczu w organizmie. Ponadto sprzyja rozwojowi wielu chorób przewlekłych. W związku z powyższym powinniśmy regularnie kontrolować naszą masę

2 ciała. Najczęściej ocenia się ją za pomocą wskaźnika BMI (body mass index). Walcząc z nadwagą i chcąc żyć w zgodzie z własnym ciałem stosujemy różnego rodzaju diety, które mają za zadanie pomóc nam żyć w harmonii z samym sobą. Czasem sięgamy po drastyczne środki aby osiągnąć nasz cel jakim jest idealna masa ciała. Nie powinniśmy się w tym wszystkim zatracać lecz kierować się zdrowym rozsądkiem. Zdrowie fizyczne Zdrowie fizyczne jest odzwierciedleniem naszej świadomości, która powstała w wyniku naszych przeszłych wzorców i przekonań. Nasze ciało jest doskonałym biologicznym instrumentem, potrzebnym do fizycznych doświadczeń w sferze materii. Jesteśmy częścią istnienia, nierozerwalnie połączeni z otaczającą nas przyrodą, ziemią, słońcem, w pewnym stopniu z galaktyką kosmosu. Bez podstawowych źródeł energii nie moglibyśmy istnieć na tej planecie. Pierwszym najważniejszym źródłem energii jest oddech, następnie sen, odżywianie i cisza, zwana również obserwacją. Wszechświat charakteryzuje się niesamowitą harmonią, nasze ciało jest z kolei wewnętrznym wszechświatem. Stąd też, kiedy zbyt długo jesteśmy w bezruchu w określonym czasie, wskazane byłoby zrównoważyć to aktywnym ruchem w podobnym czasie. Aktywność fizyczna czy to poprzez ćwiczenia rozluźniające, spacer, bieg, jazdę na rowerze czy taniec bardzo pozytywnie wpływa na nasze ogólne samopoczucie i zadowolenie umysłu, ponieważ ciało ma korzystny wpływ na umysł i odwrotnie. Jeśli w ciągu dnia nie możemy pozwolić sobie, ze względów czasowych, na aktywność fizyczną, możemy wieczorem skorzystać z ciekawej metody poprawy jakości oddechu jaką jest tzw.,,oddychanie trzy-stopniowe. Polega ono na świadomym i dowolnym regulowaniu oddychania. Kiedy oddychamy dolną i górną partią płuc, czyli wykonujemy pełen oddech, czujemy się silniejsi, gdyż dotleniamy wszystkie komórki naszego organizmu. Sen jest tak oczywisty jak oddech. Dopóki nie mamy problemów z zasypianiem, czy też zmęczeniem z powodu braku snu zbyt wiele się nad nim nie zastanawiamy. Jest on jednakże niezwykle ważnym źródłem energii dla naszego zdrowia. Przykładowo, jeśli nie prześpimy jednej nocy jesteśmy w stanie nadal, w mniejszym lub większym stopniu, działać w ciągu dnia. Po dwóch nieprzespanych nocach nasza aktywność obniża się przynajmniej o 60%. Po trzech nie jesteśmy w stanie funkcjonować, po czterech natomiast najspokojniejszy człowiek jest wyprowadzony z równowagi, jego system nerwowy ulega niemal całkowitemu wyczerpaniu, skutkiem czego obniża się jego odporność psychiczna.

3 Jedzenie ma wpływ na zdrowie fizyczne, jak również psychiczno-emocjonalne. Często pytamy: co jeść żeby być zdrowym? Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi, pomimo faktu, że na temat odżywiania powstało wiele publikacji. Należy pamiętać, że każdy z nas jest indywidualną jednostką, która sama decyduje jaki rodzaj pożywienia w danym momencie jest dla niej najodpowiedniejszy. Nasze ciało doskonale wie czego potrzebuje. Ostatnim z niedocenionych źródeł energii jest obserwacja. To dzięki niej dokonujemy wyboru naszego stanu bycia- szczęścia lub nieszczęścia, bogactwa lub biedy, miłości, czy też lęku. Pomaga ona również utrzymywać dystans wobec naszych myśli, dzięki czemu mamy częściowy wpływ na poprawę lub pogorszenie naszego stanu zdrowia. Podsumowując, obserwacja uświadamia nam, że jesteśmy odpowiedzialni zarówno za swoje sukcesy jak i niepowodzenia we wszystkich sferach zdrowia. Zdrowie psychiczne, emocjonalne i społeczne Zdrowie psychiczne to część zdrowia ogólnego. Oznacza ono nie tylko niewystępowanie zaburzeń i chorób psychicznych, ale również posiadanie potencjału psychicznego, czyli umiejętności oraz postaw osobistych i społecznych. Umożliwiają one człowiekowi zaspokajanie swoich potrzeb, osiąganie sukcesów, czerpanie radości i satysfakcji z życia. Dodatkowo zwiększają jego zdolność do rozwoju i uczenia się, radzenia sobie ze zmianami i pokonywania trudności oraz sprzyjają nawiązywaniu i utrzymywaniu dobrych relacji z innymi ludźmi oraz aktywnemu udziałowi w życiu społecznym. Zdrowie psychiczne wiąże się więc bezpośrednio zarówno ze zdrowiem emocjonalnym, jak i społecznym. Zdrowie emocjonalne to stan dobrego emocjonalnego samopoczucia, umożliwiający sprawne funkcjonowanie w kręgu swego społecznego otoczenia, uzyskiwanie satysfakcjonujących osiągnięć i rozwój osobowości oraz trwałe doznawanie w życiu przewagi przyjemnych reakcji emocjonalnych nad nieprzyjemnymi. Natomiast jeśli chodzi o zdrowie społeczne, jest to zdolność do normalnego funkcjonowania organizmu, mając na względzie wszystkie jego organy i funkcje. To również zdolność do adaptacji w zmieniającym się środowisku, pewien potencjał fizyczny i psychiczny, dający możliwość rozwijania naszej aktywności oraz wyraz równowagi i harmonii wszystkich możliwości (fizycznych, psychicznych i społecznych) człowieka. Mając na uwadze te definicje oraz wspomniane wcześniej aspekty zdrowia jakimi są aktywność ruchowa oraz prawidłowe odżywianie zauważamy, że poszczególne płaszczyzny zdrowia są nierozerwalne, a homeostaza naszego organizmu jest możliwa jedynie w sytuacji,

4 gdy każda z nich funkcjonuje prawidłowo. Korelacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi sferami zdrowia Aby w sposób klarowny przedstawić istniejące korelacje pomiędzy poszczególnymi sferami zdrowia, poniżej przytoczono przykład: Rodzina z dzieckiem w wieku młodszym szkolnym zamieszkuje na terenie hutniczym. Boryka się z problemami natury finansowej. W związku z zanieczyszczeniem środowiska oraz niedoborem witamin spowodowanym nieprawidłowym odżywianiem dochodzi do zatrucia ołowiem. U dziecka owo zatrucie powoduje zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Skutkiem tego osiąga niesatysfakcjonujące wyniki w nauce. Brak zrozumienia ze strony rodziców, nauczycieli i rówieśników powoduje u dziecka znaczny spadek samooceny. Poczucie odrzucenia i brak poczucia własnej wartości wpędzają dziecko w depresję. zły stan zdrowia społecznego pogorszenie stanu zdrowia fizycznego pogorszenie stanu zdrowia psychicznego pogorszenie stanu zdrowia emocjonalnego pogłębienie złego stanu zdrowia psychicznego. Jak zabiegać o zdrowie? Aby cieszyć się zdrowiem musimy być świadomi zagrożeń płynących z życia codziennego oraz ich skutków. Najprostszym na to sposobem jest edukacja zdrowotna, czyli proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i utrzymania. Funkcje edukatorów zdrowia mogą pełnić zarówno rodzice, jak i nauczyciele oraz pracownicy służby zdrowia. Do ich obowiązków należałoby przekazywanie informacji o metodach radzenia sobie ze stresem, o prawidłowym odżywianiu i formach rekreacji, co się zaś tyczy zdrowia seksualnego- przekazywanie rodzinom wzorów prokreacji. Piśmiennictwo Brzeziński J., Cierpiałowska L., Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologii, Czabała C., Zdrowie psychiczne, zagrożenia i promocja, Warszawa, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Czupryna A., Poździoch S., Ryś A., Włodarczyk W.C., Zdrowie publiczne, Kraków, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Gawęcki J., Hryniewiecki L. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Tom 1, Warszawa, PWN, Gawęcki J., Roszkowski W., Żywienie człowieka a zdrowie publiczne 3, Warszawa, PWN, 2009.

5 Hasik J., Gawęcki J., Żywienie człowieka zdrowego i chorego 2, Warszawa, PWN, Lewis M., Haviland J.M., Psychologia emocji, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologii, 2005.