Bóle brzucha. Część I

Transkrypt

1 Bóle brzucha Część I

2 Ból somatyczny Jest skutkiem pobudzenia receptorów bólowych otrzewnej ściennej i ściany brzucha. Receptory związane z przewodzeniem tego rodzaju bólu odbierają bodźce wywołane pociąganiem, cięciem, uciskiem i zmianą temperatury. Charakterystyka bólu somatycznego: 1) ostry 2) przedłuŝający się 3) dobrze ograniczony 4) zwykle o nagłym początku 5) nasilany przez ruch, kaszel, głęboki oddech, zmianę pozycji 6) najwyraźniej odczuwany w miejscu zmienionym chorobowo 7) moŝe mu towarzyszyć wzrost napięcia mięśni jamy brzusznej (tzw. obrona mięśniowa) i inne objawy otrzewnowe spowodowane zapaleniem otrzewnej ściennej

3 Ból trzewny jest skutkiem pobudzenia receptorów bólowych narządów wewnętrznych i otrzewnej trzewnej. Receptory te są pobudzane przez takie bodźce, jak rozciąganie, skurcz, nacisk, pociąganie i wzrost temperatury. Ból nie jest jednak związany bezpośrednio z działaniem bodźca bólowego. Charakterystyka bólu trzewnego: 1)tępy 2) przemijający 3) kolkowy 4) słabo zlokalizowany 5) narastający stopniowo 6) często towarzyszą mu objawy wegetatywne (nudności, wymioty, pocenie się) lub dyskomfort 7) często zlokalizowany symetrycznie wzdłuŝ linii pośrodkowej jamy brzusznej 8) nasila się w spoczynku

4 Ból odniesiony jest odczuwany w miejscu odległym od uszkodzonych narządów wewnętrznych, powierzchownie, w obrębie skóry lub mięśni. Jest dobrze zlokalizowany i odczuwany w okolicy odpowiadającej dermatomom unerwianym przez ten sam segment rdzenia kręgowego, do którego dochodzą dośrodkowe włókna trzewne unerwiające chory narząd. np. ból towarzyszący chorobom dróg Ŝółciowych: bodziec bólowy jest przewodzony włóknami dośrodkowymi, które wchodzą do rdzenia kręgowego na poziomie T5-T9, a dermatomy unerwione przez ten sam segment obejmują plecy oraz prawą łopatkę, i w tej okolicy chory odczuwa ból

5 Podział bólów brzusznych A.Bóle brzucha spowodowane zmianami chorobowymi narządów jamy brzusznej B.Bóle brzucha spowodowane zmianami chorobowymi narządów połoŝonych poza jamą brzuszną: a) wywołane zmianami chorobowymi narządów klatki piersiowej b) wywołane zmianami chorobowymi zewnętrznych narządów płciowych c) wywołane zmianami chorobowymi rdzenia kręgowego i o.u.n. C.Bóle brzucha pochodzenia metabolicznego D.Bóle brzucha w przebiegu zatruć E.Bóle brzucha spowodowane innymi czynnikami

6 Zmiany chorobowe narządów jamy brzusznej powodujące ostre bóle brzucha 1. Zmiany zapalne otrzewnej ograniczone lub rozlane a) pochodzenia bakteryjnego b) pochodzenia chemicznego 2. Wzrost napięcia ścian przewodu pokarmowego, dróg Ŝółciowych lub moczowych 3. Ostre stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego 4. Wzrost napięcia torebek narządów miąŝszowych lub macicy 5. Zmiany chorobowe struktur połoŝonych pozaotrzewnowo 6. Zmiany naczyniowe narządów trzewnych 7. Zmiany chorobowe powłok brzusznych

7 Najczęstsze przyczyny ostrego brzucha chirurgicznego" 1. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego 2. Ostra niedroŝność mechaniczna (zadzierzgnięcie, skręcenie, zaplątanie, wgłobienie, zwęŝenie spowodowane stanami zapalnymi lub nowotworowymi, uwięźnięcie przepukliny) 3. Przebicie wrzodu Ŝołądka lub dwunastnicy, uchyłku, owrzo-dzeń jelita cienkiego lub grubego 4. Skręcenie uszypułowanej torbieli jajnika, nowotworu 5. Zakrzepy lub zatory naczyń jelitowych (zator tętnicy krezkowej górnej lub dolnej) 6. Krwawienie: a) do jamy brzusznej (pęknięcie ciąŝy pozamacicznej jajowodowej, pęknięcie wątroby, śledziony) b) do światła przewodu pokarmowego (krwawiące owrzodzenie Ŝołądka, dwunastnicy lub innych odcinków przewodu pokarmowego, krwawiące Ŝylaki lub nowotwory, angiodysplazja, pęknięcie błony śluzowej wpustu, urazowe lub chemiczne uszkodzenie błony śluzowej jelita) c) do przestrzeni pozaotrzewnowej (pęknięcie tętniaka aorty, naczyń nerkowych, nerki)

8 Objawy ostrego brzucha internistycznego" (nie wymagające interwencji chirurgicznej) 1. w ostrym zapaleniu trzustki, w kolce Ŝółciowej i nerkowej, w ostrych stanach zapalnych Ŝołądka, jelit (dur brzuszny, czerwonka, cholera, amebioza, gruźlica, zakaŝenia niektórymi szczepami pałeczki okręŝnicy, gronkowca lub innymi drobnoustrojami, zatrucia niektórymi grzybami, solami arsenu lub rtęci), pęcherzyka Ŝółciowego i narządów moczopłciowych (odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie przydatków), 2. u chorych z jelitem draŝliwym, z ostrym zapaleniem wątroby i węzłów krezkowych, 3. w chorobach alergicznych (choroba Schonleina-Henocha, nadwraŝliwość na niektóre składniki pokarmowe), 4. w wielu zaburzeniach metabolicznych i wewnątrzwydzielniczych 5. w przebiegu chorób narządów połoŝonych poza jamą brzuszną 6. w zatruciach toksynami egzogennymi

9 Zmiany chorobowe narządów połoŝonych poza jamą brzuszną powodujące ostre bóle brzucha 1. Zmiany chorobowe narządów klatki piersiowej (niewydol-ność wieńcowa, zawał ściany dolnej mięśnia sercowego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zapalenie płuc i opłucnej, zapalenie lub pęknięcie przełyku, achalazja). 2. Zmiany chorobowe kręgosłupa (zmiany zapalne lub zwyrodnieniowe kręgów, zmiany nowotworowe, metaboliczne choroby kości i choroba Pageta). 3. Zmiany chorobowe rdzenia kręgowego i nerwów rdzenio-wych (nerwobóle, bóle korzeniowe przy zmianach chorobo-wych kręgów, półpasiec, wiąd rdzenia, jamistość rdzenia, stwardnienie rozsiane, mielopatia cukrzycowa). 4. Choroby ośrodkowego układu nerwowego (nerwica, psy-chozy, postać brzuszna padaczki lub migreny). 5. Zmiany chorobowe zewnętrznych narządów płciowych (skręt jądra)

10 Zaburzenia metaboliczne powodujące ostre bóle brzucha 1. Zatrucie mocznicowe 2. Zaburzenia endokrynne a) kwasica cukrzycowa ketonowa b) przełom nadnerczowy c) przełom hiperkalcemiczny d) tęŝyczka (postać brzuszna) e) przełom tyreotoksyczny f) guz chromochłonny 3. Hiperlipemia 4. Porfiria 5. Niedobór inhibitora C1 dopełniacza 6. Hemochromatoza 7. Niedobory witaminowe (pelagra)

11 Zatrucia egzogenne powodujące ostre bóle brzucha 1. Zatrucia solami ołowiu, talu, arsenu, antymonu 2. Zatrucia związkami fosforoorganicznymi (inhibitory cholinesterazy) 3. Inne związki o działaniu draŝniącym lub Ŝrącym na błony śluzowe przewodu pokarmowego

12 Inne choroby powodujące ostre bóle brzucha 1. Choroby układu krwiotwórczego i krzepnięcia 2. Choroby tkanki łącznej 3. Choroby alergiczne 4. Niektóre zakaŝenia bakteryjne, grzybicze lub wirusowe 5. Infestacja pasoŝytami

13 perforacja owrzodzenia dwunastnicy pęknięcie śledziony kolka Ŝółciowa ostre zapalenie trzustki kolka nerkowa zmiany chorobowe macicy lub odbytnicy Zmiany chorobowe jamy brzusznej z bólami rzutującymi się na tylną powierzchnię ciała

14 Bóle spowodowane zapaleniem wyrostka robaczkowego na początku odczuwane są w nadbrzuszu Bóle spowodowane obstrukcją poprzecznicy na początku odczuwane są w podbrzuszu Na początku bóle odczuwane są daleko od miejsca zmiany chorobowej

15 Dodatni objaw Blumberga perforacja wrzodu z ograniczonym zapaleniem otrzewnej ostre zapalenie trzustki Ujemny objaw Blumberga ostre zapalenie błony śluzowej Ŝołądka ostre zapalenie trzustki pierwsza faza zapalenia wyrostka robaczkowego zawał ściany dolnej mięśnia sercowego tętniak rozwarstwiający aorty zapalenie opłucnej przeponowej Półpasiec ostra kwasica ketonowa w przebiegu cukrzycy Bóle zlokalizowane w nadbrzuszu

16 Najczęstsze przyczyny bólów: perforacja wrzodu dwunastnicy znacznie rzadziej innego odcinka jelita najrzadziej tętniak rozwarstwiający DuŜe bóle brzuszne przebiegające z zapaścią i rozlaną obroną mięśni brzusznych

17 Dodatni objaw Blumberga ostre zapalenie pęcherzyka Ŝółciowego ostre zapalenie wyrostka robaczkowego połoŝonego wysoko perforacja: wrzodu Ŝołądka wrzodu dwunastnicy okręŝnicy Ujemny objaw Blumberga kamica pęcherzyka Ŝółciowego z zaklinowanym kamieniem zapalenie (głowy) trzustki choroby wątroby (ropień, ostry zastój) kolka nerkowa zapalenie opłucnej, zatorowość płucna napad porfirii ropień podprzeponowy Bóle zlokalizowane w prawym podŝebrzu

18 Dodatni objaw Blumberga przebicie wrzodu Ŝołądka z miejscowym zapaleniem otrzewnej ostre zapalenie trzustki Ujemny objaw Blumberga przewlekłe zapalenie trzustki uwięźnięcie przepukliny rozworu przełykowego zawał mięśnia serca pęknięcie przełyku zapalenie opłucnej przeponowej Ropień podprzeponowy Wrzód Ŝołądka Choroby śledziony: pęknięcie, zawał, ropień, ostra infekcja, chłoniaki Choroby zagięcia śledzionowego jelita grubego: naciek organiczny, ostre niedokrwienie, zapalenie jelita grubego Zatorowość płucna, Zapalenie płuc i opłucnej Bóle zlokalizowane w lewym podŝebrzu

19 Dodatni objaw Blumberga ostre zapalenie wyrostka robaczkowego patologia przydatków: zapalenie przydatków pęknięcie jajowodu skręcenie uszypułowanej torbieli jajnika Zapalenie uchyłku Meckela śółciowe zapalenie otrzewnej Ujemny objaw Blumberga choroba Leśniowskiego-Crohna kolka nerkowa ostre zapalenie odmiedniczkowe nerek Bóle zlokalizowane w prawej okolicy biodrowej

20 Dodatni objaw Blumberga zapalenie lub przebicie uchyłku jelita grubego Ujemny objaw Blumberga zapalenie uchyłku jelita grubego (w początkowej fazie) jelito draŝliwe Bóle zlokalizowane w lewej okolicy biodrowej

21 Dodatni objaw Blumberga Ujemny objaw Blumberga ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (wczesny okres) uwięźnięcie przepukliny pępkowej ostre zapalenie jelita cienkiego i grubego Bóle zlokalizowane w okolicy pępkowej

22 Dodatni objaw Blumberga Ujemny objaw Blumberga Choroby pęcherza moczowego: Zapalenie Kamica Pęcherz wypełniony moczem Bóle zlokalizowane w okolicy podbrzusza

23 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego I. Zmiany zapalne A. Zakaźne B. Niezakaźne II. Zmiany nowotworowe III. Zmiany immunologiczne IV. Zaburzenia metaboliczne V. Zaburzenia endokrynne VI. Czynniki toksyczne VII. Leki VIII.Zaburzenia czynnościowe IX. Przetoki Ŝołądkowo-okręŜnicze

24 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego I. Zmiany zapalne A. Zakaźne 1) RzeŜączkowe zapalenie odbytnicy 2) Gruźlica 3) Ziarnica weneryczna prostnicy 4) Promienica 5) Lamblioza 6) Pełzakowica 7) Schistosomatoza 8) Tasiemczyca 9) Glistnica 10) Węgorzyca 11) Włośnica

25 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego I. Zmiany zapalne B. Niezakaźne 1) Choroba Leśniowskiego-Crohna 2) Wrzodziejące zapalenie jelita grubego 3) Zapalenie uchyłków 4) Popromienne zapalenie jelita grubego 5) Niedokrwienne zapalenie jelita grubego 6) Zapalenie jelit w przebiegu kolagenoz 7) Choroba Whipple'a

26 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego II. Zmiany nowotworowe 1) Raki 2) Rakowiak 3) Inne nowotwory (chłoniaki, polipy, itd.)

27 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego III. Zmiany immunologiczne 1) Choroba Schónleina-Henocha 2) Kolagenozy (toczeń trzewny, guzkowe zapalenie tętnic, twardzina, zespół Sharpa) 3) NadwraŜliwość na niektóre składniki pokarmowe 4) Celiakia 5) Choroba Behceta 6) Niedobór inhibitora C1 dopełniacza

28 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego IV. Zaburzenia metaboliczne 1) Betafibryloza (skrobiawica) 2) Abetalipoproteinemia 3) Hipogammaglobulinemia 4) Porfiria 5) Niedobory enzymatyczne (laktazy)

29 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego V. Zaburzenia endokrynne 1) Niedoczynność gruczołów przytarczycznych 2) Guz wytwarzający VIP 3) Guz wytwarzający gastrynę 4) Rak rdzeniasty gruczołu tarczowego 5) Przewlekła niewydolność nadnerczy 6) Nadczynność gruczołu tarczowego 7) Enteropatia cukrzycowa

30 Przyczyny przewlekłych bólów brzucha pochodzenia jelitowego VI. Czynniki toksyczne 1) Zatrucia As, Pb, Hg 2) Przewlekły alkoholizm VII.Leki 1) Leki czyszczące VIII.Zaburzenia czynnościowe 1) Jelito draŝliwe IX. Przetoki Ŝołądkowo-okręŜnicze