This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY / REVIEW ARTICLE Zaangażowanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piśmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection Pa weł Sur dziel (A,B,E,F), Prze my sław Lu bia tow ski (B,E,F) Ka te dra i Kli ni ka Or to pe dii, Trau ma to lo gii i Chi rur gii Rę ki, Aka de mia Me dycz na im. K. Mar cin kow skie go, Po zna ń Nie sta bil ność łó decz ko wa to -księ ży co wa ta. Na tu ral na hi sto ria cho ro by, al go rytm dia gno stycz ny i te ra peu tycz ny Scapholunate instability: Natural history, diagnostics, and therapeutic algorithm Słowakluczowe: postępująca niestabilność okołoksiężycowata, zespoł bólu nadgarstka, skręcenie nadgarstka Keywords: Progressive Perilunar Instability (PPI), Dorsal Wrist Pain Syndrome (DWPS), wrist sprain STRESZCZENIE Staw łó decz ko wa to -księ ży co wa ty (SLJ) prze no si oko ło 80% ob cią żeń osio wych i skręt nych nad garst ka. Uszko dze nie wię za deł sta bi li zu ją cych kość łó decz ko wa tą, naj czę ściej przy zgię ciu grzbie to wym i od chy le niu łok cio wym, pro wa dzi do jej nie sta bil no ści zgię cio wo -ro ta cyj nej. Oko ło 19 na 100 cho rych z ura zem nad garst - ka wy ka zu je po sze rze nie szcze li ny łó decz ko wa to -księ ży co wa tej, a 2 z nich pre zen tu je znacz ny sto pień nie sta bil - no ści wy ma ga ją cy in ter wen cji chi rur gicz nej. W la tach dia gno zo wa no i le czo no w Kli ni ce i Ka te drze Ta ru ma to lo gii, Or to pe dii i Chi rur gii Rę ki AM w Po zna niu 36 cho rych z do le gli wo ścia mi bó lo wy mi nad garst ka o nie usta lo nej przy czy nie. Na tej pod sta wie omó wio no moż li wo ści dia gno stycz ne oraz przy dat ność i ce lo wość wy - ko ny wa nia okre ślo nych ba dań ob ra zo wych w nie sta bil no ści łó decz ko wa to -księ ży co wa tej (SLI) na tle na tu ral nej hi - sto rii cho ro by. Uwzględ nio no ba da nie przed mio to we z na ci skiem na te sty pro wo ka cyj ne, ra dio gra my kla sycz ne spo czyn ko we i w po zy cjach wy mu szo nych, re zo nans ma gne tycz ny z kon tra stem, te le wi zję rent ge now ską oraz ar tro - sko pię. Przed sta wio no rów nież tak ty kę po stę po wa nia te ra peu tycz ne go w SLI uwzględ nia jąc kap su lo de zę, sta bi li - za cje sta tycz ne i dy na micz ne z uży ciem ścię gien oraz wy ko na nie ar tro dez czę ścio we lub cał ko wi te. SUMMARY Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja MEDSPORTPRESS, 2006; 2(6); Vol. 8, Sca pho lu na te jo int ta kes ap pro xi ma te ly 80% of axial and ro ta tio nal wrist lo ad. Le sion of sca pho id li ga - ments le ads to its in sta bi li ty espe cial ly in dor sal fle xion and ulnar de via tion me cha nism. In cre ase of sca pho lu - na te gap can be fo und in 19% of pa tient with wrist in ju ry, 2 of them ne eds sur gi cal in te rven tion be cau se of se - ve re in sta bi li ty. In 2002 to 2005 in Trau ma to lo gy, Or tho pe dics and Hand Sur ge ry De part ment at Po znan Uni ver - si ty of Me di cal Scien ces 36 pa tients we re tre ated due to pa in ful wrist of unk nown etio lo gy. Dia gno stic po ssi bi li - ties, the va lue of so me ima ging me thods used in sca pho lu na te in sta bi li ty (SLI) we re de scri bed. Cli ni cal exa mi na - tion with use of pro vo ca tio nal te sts, clas si cal X -ray, both sta tic and stress, MRI with con trast, dy na mic flu oro sco - py we re and ar th ro sco py ta ken un der sco pe. This pa per de scri bes al so ap pro ach to tre at ment po ssi bi li ties of SLI in c lu ding cap su lo de sis, sta tic and dy na mic sta bi li za tion with li ga ments and par tial or to tal ar th ro de sis. Liczba słów/word count: 3679 Tabele/Tables: 1 Ryciny/Figures: 0 Piśmiennictwo/References: 63 Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Paweł Surdziel Katedra i Klinika Ortopedii, Traumatologii i Chirurgii Reki, data@home.pl Poznań, ul. 28 czerwca 1956 r. 135/147, tel./fax: (0-61) , (0-61) Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r. 115

2 WSTĘP Nie sta bil ność łó decz ko wa to -księ ży co wa ta (ang. Sca pho lu na te In sta bi li ty SLI) to sy tu acja, gdy nor - mal ne sto sun ki ana to micz ne i dy na micz ne po mię dzy ko ścią łó de czo wa tą i księ ży co wa tą są za bu rzo ne. W wa run kach fi zjo lo gicz nych dal szy sze reg ko ści nad garst ka sta no wi funk cjo nal ną jed ność. Ko ści sze - re gu bliż sze go są zwią za ne ze so bą luź niej, ale funk - cjo nu ją na dal ja ko ca łość. Sze reg bliż szy ge ne ral nie po ru sza się ra zem z sze re giem dal szym pod czas zgi - na nia i wy pro stu, a pod czas od chy le nia pro mie nio - we go i łok cio we go nad garst ka wy ko nu je ruch po su - wi sto -zwrot ny. W cza sie chwy tu si ło we go kość łó - decz ko wa ta zgi na się dło nio wo, kość trój gra nia sta zgi na się grzbie to wo, a kość księ ży co wa ta po zo - sta je w po zy cji neu tral nej. Po przez staw łó decz ko wa - to -księ ży co wa ty (SLJ) prze no szo ne jest bli sko 80% ob cią żeń osio wych i skręt nych nad garst ka. Uszko - dze nie wię za deł sta bi li zu ją cych kość łó decz ko wa tą, naj czę ściej przy zgię ciu grzbie to wym i od chy le niu łok cio wym, pro wa dzi do jej nie sta bil no ści zgię cio - wo -ro ta cyj nej [1,2,3]. Ko lej ność i sto pień uszko dzeń po szcze gól nych ele men tów wię za dło wych ma wpływ na ob raz kli nicz ny i me to dy le cze nia SLI. Na le ży więc roz pa try wać SLI i jej na stęp stwa ja ko ca łe spek - trum uszko dzeń wię za dło wych i sta wo wych. Uraz roz po czy na ciąg zda rzeń okre ślo nych przez May field`a i John son`a ja ko PPI, tj. po stę pu ją ca nie - sta bil ność oko łok się ży co wa ta (Pro gres si ve Pe ri lu nar In sta bi li ty). Ina czej jest w przy pad ku zmian zwy rod - nie nio wych i/lub za pal nych do ty czą cych wię za deł łó decz ko wa to -księ ży cow tych, któ rych uszko dze nie nieko niecz nie mu si pro wa dzić do na ra sta ją cej nie sta - bil no ści, a ra czej do tzw. DWPS (Dor sal Wrist Pa in Syn dro me). Zmia ny zwy rod nie nio we i/lub za pal ne zwy kle nie pro wa dzą do uszko dze nia wię za deł tzw. ze - wnętrz nych (extrin sic in ter cap su lar li ga ments), sta bi li - zu ją cych kość łó decz ko wa tą po stro nie dło nio wej, tj. SC (łó decz ko wa to -głów ko wa te), RSC (pro mie nio wo - -łó decz ko wa to -głów ko wa te), RSL (pro mie nio wo -łó - decz ko wa to -księ ży co wa te) czy we wnętrz nych np. PTI (w. po przecz ne dło nio we mię dzy kost ne). DiA gno STy ka i kla Sy Fi ka CjA Skrę ce nie nad garst ka to naj czę ściej sta wia ne roz po zna nie w przy pad ku ura zu tej oko li cy, przy nie - obec no ści wi docz nych zła mań ko ści nad garst ka, śród - rę cza czy przed ra mie nia. Ob raz kli nicz ny i pra wi dło - we ba da nie są pod sta wo wym kry te rium roz po znaw - czym nie sta bil no ści ura zo wej nad garst ka. Wa run - kiem ko niecz nym dla po sta wie nia po praw nej dia gno - zy jest zna jo mość pro ble mu, do głęb ne zba da nie cho - re go i świa do mość kon se kwen cji nie roz po zna nia ura - zo wej nie sta bil no ści nad garst ka. Oko ło 19 na 100 cho - rych z ura zem na gdarst ka, przy za sto so wa niu pro stych me tod ob ra zo wa nia, wy ka zu je po sze rze nie szcze li ny łó decz ko wa to -księ ży co wa tej, a 2 z nich pre zen tu je znacz ny sto pień nie sta bil no ści wy ma ga ją cy in ter wen - cji chi rur gicz nej [4]. Mno gość do stęp nych współ cze - śnie me tod dia gno stycz nych za chę ca do ich sto so wa - nia i uła twia po sta wie nie roz po zna nia. Bar dzo istot - ne jest aby le karz znał ich moż li wo ści i ogra ni cze nia. W Kli ni ce Or to pe dii, Trau ma to lo gii i Chi rur gii Rę ki AM w Po zna niu w la tach 2003 do 2005 dia gno - zo wa no i le czo no 36 cho rych (10 ko biet i 26 męż - czyzn) skie ro wa nych do Kli ni ki z do le gli wo ścia mi bó lo wy mi nad garst ka o nie zna nej etio lo gii. Za sto - so wa no ba da nia nie in wa zyj ne, ob ra zo we: kla sycz ne ra dio gra my, oce nę dy na micz ną (ki ne ma ty ka) z uży - ciem te le wi zji RTG, to mo gra fię kom pu te ro wą i to - mo gra fię re zo nan su ma gne tycz ne go ja ko ba da nia kla sycz ne i w po łą cze niu z ar tro gra fią sta wu nad - garst ko we go czy scyn ty gra fią oraz in wa zyj ne, tj. ar - tro sko pię nad garst ka (Tab. 1). Ta b. 1. Za sto so wa nie ba dań ob ra zo wych w dia gno sty ce nie sta bil no ści nad garst ka. (+/++/+++) dia gno stycz ne; (-) nie dia gno stycz ne; (?) wąt pli wa in ter pre ta cja; po le pu ste brak wska zań do wy ko ny wa nia ba da nia Tab. 1. The application of imaging methods in the diagnostics of wrist instability. (+/++/+++) = diagnostic; (-) = nondiagnostic; (?) = uncertain interpretation; (empty field) = no indication for performing the examination 116

3 I. Kry te ria roz po zna nia [4]: A. znacz na dys funk cja nad garst ka; B. nie moż ność prze no sze nia ob cią żeń; C. nie fi zjo lo gicz na ki ne ma ty ka nad garst ka: II. Ob ja wy kli nicz ne SLI w okre sie po ura zo wym mo - gą być nie uchwyt ne i ma sko wa ne przez obrzęk i krwiak śród sta wo wy. Ból unie moż li wia z ko lei do kład ne ba da nie kli nicz ne. Z te go wzglę du więk - szość ura zo wych uszko dzeń SLIL (ang. Sca ph lu - na te In ter ca la te Li ga ment) jest niezauważona. Na - le ży pa mię tać, że tzw. gan glion czy li tor biel ga la - re to wa ta, jest zwy kle ob ja wem pa to lo gii nad garst - ka, któ ra pro wa dzi do wy twa rza nia znacz nej ilo - ści pły nu sta wo we go i wzro stu ci śnie nia śród sta - wo we go. Szcze gól nej uwa gi wy ma ga ją gan glio ny w oko li cy dło nio wej w miej scu przy cze pu ścię - gna FCR oko li ca sta wów łó decz ko wa to -czwo- ro bocz nych. W prze wa ża ją cej licz bie przy pad - ków do kład na dia gno sty ka po twier dza ist nie nie SLI o róż nym na si le niu przy obec no ści tor bie li ga la re to wa tej nad garst ka. Wy kład ni ki kli nicz ne ostre go SLI to: A. obrzęk, krwiak, za pa le nie bło ny ma zio wej B. ogra ni cze nie bó lo we za kre su ru chów C. osła bie nie si ły chwy tu pró ba chwy tu si ło we go wy wo łu je ból nad garst ka D. prze ska ki wa nie i/lub klik śród nad garst ko wy E. tkli wość w rzu cie grzbie to we go wię za dła SLIL F. te sty pro wo ka cyj ne: sca pho id shift test [5] i. ma ła spe cy ficz ność ba da nia [6] ii. uwa ga: u cho rych z wiot ko ścią sta wo wą mo że wy stę po wać fi zjo lo gicz ny klik śród nad garst ko - wy [7] iii. ko niecz ne ba da nie po rów naw cze prze ciw ne go nad garst ka G. ra dio gra my [8] i. po ura zo we RTG mo gą nie wy ka zy wać zmian pa - to lo gicz nych ii. tech ni ka wy ko na nia ra dio gra mu ma klu czo we zna cze nie dla pra wi dło wej in ter pre ta cji ob ra zu [8,9,10] a) praw dzi wie bocz ne b) oce na usta wie nia ko ści łó decz ko wa tej i księż co - wa tej iii. pro jek cja PA a) szcze li na SL po nad 2 mm szcze li na SL na RTG w po zy cji neu - tral nej (bez chwy tu si ło we go) [11] zna czą ca zmien ność i nie pew ność dia gno stycz na [12] ko niecz ne wy ko na nie RTG prze ciw ne go nad - garst ka b) ob jaw ob rącz ko wy (cor ti cal ring sign) po chy le - nie dło nio we ko ści łó de czo wa tej c) skró ce nie ko ści łó decz ko wa tej ob jaw zgię cia dło nio we go i ro ta cji iv. pro jek cja bocz na kąt łó decz ko wa to - księ ży co wa ty > 70 [13] po chy le nie grzbie to we ko ści księ ży co wa tej >15 v. ra dio gra my w po zy cjach wy mu szo nych tzw. stre so we a) zwięk sze nie szcze li ny SL na zdję ciach AP w chwy - cie si ło wym (po rów na nie ze zdro wym nad garst - kiem) b) zwięk sze nie szcze li ny SL na zdję ciach PA w de - wia cji łok cio wej nad garst ka c) moż li wa dy so cja cja SL na zdję ciach bocz nych przy peł nym zgię ciu dło nio wym d) car pal stretch test (rtg w cią gu osio wym) do dat ni przy cał ko wi tych uszko dze niach SLIL [14] vi. do dat ko we ba da nia ob ra zo we a) ar tro gra fia trój prze dzia ło wa nad garst ka, naj le piej pod kon tro lą te le wi zji rent ge now skiej ba da nie in wa zyj ne ba da nie nie spe cy ficz ne [15, 16] ba da nie ma ło przy dat ne ja ko na rzę dzie skri nin go - we [6,17,18] b) NMR mo że da wać wy ni ki trud ne do in ter pre ta cji ba da nie zbyt czu łe [19] ba da nie sta tycz ne, trud no do stęp ne na ostro za le ca ne sto so wa nie spe cjal nych przy sta wek do ba da nia nad garst ka du ża zmien ność osob ni cza [20] ar tro gra fia w NMR zwięk sza wy kry wal ność per - fo ra cji czę ści po śred niej SLIL [21] c) te le wi zja rent ge now ska ba da nie dy na micz ne w znie czu le niu oce na ki ne ma ty ki nad garst ka [7,22] ba da nie moż li we do prze pro wa dze nia w am bu la - to rium/izbie przy jęć za le ca na ki ne ma to ra dio gra fia -re je stra cja wi deo w ce lu ana li zy po klat ko wej za pi su za le ca ny ni sko emi syj ny flu oro skop z urzą dze niem re je stru ją cym vi deo d) ar tro sko pia nad garst ka naj bar dziej efek tyw na me to da dia gno stycz na [6,16,21,23] ba da nie in wa zyj ne czę sto nie do stęp ne w izbie przy jęć/am bu la to rium III. Kla sy fi ka cja nie sta bil no ści łó decz ko wa to -księ ży - co wa tej [24] A. Nie sta bil ność ukry ta (Oc cult In sta bi li ty, Pre dy na - mic In sta bi li ty) [1,3] i. czę ścio we uszko dze nie wię za dła łó decz ko wa to - -księ ży co wa te go SLIL ii. mo że mu to wa rzy szyć uszko dze nie wię za dła pro - mie nio wo -łó decz ko wa to -księ ży co wa te go (RSL) iii. ob cią że nie osio we chwyt si ło wy na si la ob ja wy iv. znacz ne osła bie nie si ły chwy tu 117

4 v. spo czyn ko we i wy mu szo ne mo gą nie wy ka zać pa to lo gii vi. sko pia rent ge now ska ba da nie dy na micz ne w znie - czu le niu zwy kle po twier dza nie pra wi dło wą ki ne - ma ty kę nad garst ka B. Nie sta bil ność dy na micz na i. nie wy dol ne bądź ze rwa ne SLIL [25,26,27] ii. czę ścio we uszko dze nie wię za deł pro mie nio wo -nad - garst ko wych (RSL, RSC, LRL, SRL, DRC) iii. stan dar do we RTG zwy kle bez zmian iv. RTG w po zy cjach wy mu szo nych (w tym chwyt si ło wy) zwy kle uwi dacz nia ją pa to lo gie v. te le wi zja rent ge now ska ba da nie dy na micz ne po twier dze nie nie sta bil no ści vi. ni ska czu łość ba da nia ul tra so no gra ficz ne go [28]- 46% C. Roz stęp łó decz ko wa to -księ ży co wa ty (SLD Sca - pho lu na te Dis so cia tion) i. cał ko wi te ro ze rwa nie SLIL ii. uszko dze nie wię za deł pro mie nio wo -nad garst ko - wych (RSL, RSC, LRL, SRL, DRC) [8,24,29,30] iii. stan dar do we, sta tycz ne RTG uwi dacz nia ją dy so - cja cję (roz stęp) łó decz ko wa to -księ ży co wa tą iv. Ter ry Tho mas Sign D. Grzbie to wa nie sta bil ność mię dzy seg men tar na (DI SI Dor sal In ter ca la ted Seg ment In sta bi li ty) [8] i. zmia ny wtór ne do ty czą wię za deł ze wnętrz nych [31] ii. za bu rzo na sta ty ka usta wie nie ko ści nad garst ka (prze su nię cie łok cio we i grzbie to we) iii. nie od wra cal ne zmia ny w ki ne ma ty ce nad garst ka iv. po czą tek zmian zwy rod nie nio wych nad garst ka E. SLAC [32] i. utrwa lo ne i nie od wra cal ne zmia ny sta tycz ne i dy - na micz ne nad garst ka ii. po stęp zmian zwy rod nie nio wych nad garst ka i sta - wu pro mie nio wo -nad garst ko we go. ME To Dy LE CZE NiA IV. Al go rytm po stę po wa nia i. Nie sta bil ność ukry ta (Oc cult In sta bi li ty, Pre dy na - mic In sta bi li ty) a) po stę po wa nie po ura zo we unie ru cho mie nie w opa tun ku gip so wym mo że być sku tecz ne sku tecz ne unie ru cho mie nie SLJ uzy ska my 2-3 dru ta mi K nie ste roi do we le ki prze ciw za pal ne le ki prze ciw o brzę ko we fi zy ko te ra pia b) ar tro sko po we oczysz cze nie re po zy cja sta bi - li za cja dru ta mi Kir sch ne ra [22,33,34] w 67 % da je znie sie nie bó lu nie sta bil ność zwy kle nie po głe bia się jest to po stę po wa nie za le ca ne w przy pad ku czę - ścio wych uszko dzeń SLIL i przy prawi dło wej ki - ne ma ty ce nad garst ka [35] c) grzbie to wy ze spół bó lo wy nad garst ka [2] wska za ny jest de bri de ment (oczysz cze nie) na otwar to kon tro la wię za deł i sta bil no ści nad garst ka zcio sa nie grzbie to wej kra wę dzi ko ści łó decz ko - wa tej mo że znieść ból (efekt od ner wie nia) sta bi li za cja dru ta mi Kir sch ne ra d) kap su lo de za grzbie to wa [3,36] nie roz wią zu je pro ble mu sta bil no ści dal sze go bie - gu na ko ści łó decz ko wa tej, ko rek cja usta wie nia wąt pli wa ogra ni cze nie dło nio we go zgię cia ko ści łó decz ko - wa tej i nad garst ka nie wpły wa na roz kład sił dzia ła ją cych na staw łó - decz ko wa to -księ ży co wa ty (SLJ) za le ca na przy nie pra wi dło wej ki ne ma ty ce nad - garst ka uzy ska no po pra wę w 15/17 przy pad ków [37] ii. Nie sta bil ność dy na micz na a) nie kom plet ne uszko dze nie SLIL uwi docz nio ne w RTG stre so wych oczysz cze nie ar tro sko po we i unie ru cho mie nie SLJ uzy ska my 2-3 dru ta mi Kir sch ne ra kap su lo de za grzbie to wa sta bi li za cja dy na micz na prze nie sie nia ścię gien b) cał ko wi te uszko dze nie SLIL uwi docz nio ne w RTG stre so wych na pra wa/re kon struk cja SLIL kap su lo de za grzbie to wa [38] re kon struk cja SLIL prze szcze pem ty pu kość -tro- czek -kość (BRB-bo ne -re ti na cu lum -bo ne) [39] dy na micz ne prze nie sie nia ścię gien ii. Dy so cja cja (roz stęp) łó decz ko wa to -księ ży co wa ta (SL gap, SLD) a) kap su lo de za grzbie to wa mo że być nie sku tecz ne nie za le ca na w uszko dze niach za sta rza łych w 31/35 pro ce dur do szło do po sze rze nia szcze li - ny SL [40] b) re kon struk cja SLIL prze szcze pem ty pu kość -wię- za dło -kość wraz z kap su lo de zą grzbie to wą efek tyw na do 3 lat po ura zie [36] mo że dać po gor sze nie w dłuż szym okre sie [41] 15/17 cho rych nie za do wo lo nych kąt SL nie sko ry go wa ny c) re kon sr tuk cja wię za dło wa SLIL prze szcze pem ścię gna z oko li cy nad garst ka [42,43] in na cha rak te ry sty ka bio me cha nicz na w po rów - na niu do SLIL 118

5 sta bi li za cja/wzmoc nie nie bie gu na ob wo do we go k. łó decz ko wa tej wg Bru nel le go z uży ciem FCR [41] mo dy fi ka cja ma ją ca słu żyć ogra ni cze niu za kre su zgię cia dło nio we go nad garst ka wy stę pu ją ce mu w przy pad ku kap su lo de zy [44] obie cu ją ce wy ni ki wcze sne si ła chwy tu 65% nor my d) zrost włók ni sty z za sto so wa niem śru by Her ber ta [45] e) re kon struk cja SLIL prze szcze pem kość -tro czek - -kość nie wy dol ny bio me cha nicz nie, nie na da je się gdy ist nie je du ży roz stęp łó decz ko wa to -księ - ży co wa ty (SL gap) [37] f) re kon struk cja SLIL kom plek sem kość -wię za dło - -kość (BLB - bo ne -li ga ment -bo ne) prze szczep wię za dła kli no wa to -łód ko wa te go [46,47] prze szczep wię za dła głów ko wa to -ha czy ko wa - tew go (ma wła sno ści bio me cha nicz ne zbli żo ne do wła ściwo ści re kon stru owa ne go wię za dła SL) obie me to dy da ły obie cu ją ce wy ni ki wcze sne g) za bie gi ar tro de zy śród nad garst ko wej ar tro de za STT [48,49] du ża licz ba nie po wo dzeń i kom pli ka cji ope ra cja dość trud na tech nicz nie [50] zmie nia nie ko rzyst nie ki ne ma ty kę nad garst ka [51] wcze sne zmia ny zwy rod nie nio we ar tro de za łó decz ko wa to -księ ży co wa ta ob cią że nia w SLJ zbyt du że w 1/7 wy ko na nych za bie gów uzy ska no zrost kost - ny [52] ko niecz ne re ope ra cje zmia na spo so bu le cze nia iii. Grzbie to wa nie sta bil ność mię dzy seg men tar na (DI SI Dor sal In ter ca la ted Seg ment In sta bi li ty) a) za bie gi ar tro de zy śród nad garst ko wej ar tro de za SC [53] i SLC [54] da ją lep sze prze nie - sie nie ob cią żeń niż ar tro de za SL czy SST [49] re sek cja ko ści łó decz ko wa tej i ar tro de za 4CF (Fo ur Cor ner Fu sion) [55,56] do bra sta bi li za cja umoż li wia wcze sne pod ję cie ru chów nad garst ka roz wa żyć na le ży rów nież czę ścio wą sty lo idek to - mię ko ści pro mie nio wej b) re sek cja sze re gu bliż sze go ko ści nad garst ka (PRC Pro xi mal Row Car pec to my) [57,58,59] lep szy za kres ru chów nad garst ka i si ła chwy tu w po rów na niu ze SLAC [60,61] za le ca na sty le idek to mia ko ści pro mie nio wej. PoD SU Mo WA NiE Wy wiad do ty czą cy me cha ni zmu ura zu, ba da nie kli nicz ne, pra wi dło wo wy ko na ne ra dio gra my zwy kle po zwa la ją na po sta wie nie pra wi dło wej dia gno zy, kla sy fi ka cję ura zu i wdro że nie le cze nia [62]. Przy znacz nym obrzę ku, bó lu czy wąt pli wo ściach pod czas ba da nia kli nicz ne go wska za ne jest od ro cze nie roz - sze rzo nej dia gno sty ki do cza su ustą pie nia ostrych ob ja wów po ura zo wych (5-10 dni). Za le ca my cza so - we unie ru cho mie nie (or te za+tem blak), RI CE, za sto - so wa nie NLPZ i le ków prze ciw o brzę ko wych. Wśród wy żej wy mie nio nych me tod re kon struk - cji/sta bi li za cji je dy nie tech ni ka opi sa na przez Bru - nel le go oraz dy na micz na sta bi li za cja ko ści łó decz ko - wa tej do ty ka ją pro ble mu sta bi li za cji ko ści łó decz ko - wa tej po stro nie dło nio wej. Me to da opi sa na przez Bru nel le go z za ło że nia jest sta tycz ną, pod pór czą sta - bi li za cją dal sze go bie gu na ko ści łó decz ko wa tej. Do - tąd nie opu bli ko wa no ba dań na te mat ki ne ty ki i ki ne - ma ty ki nad garst ka po za sto so wa niu tej me to dy. Dy - na micz ne tech ni ki sta bi li za cji są na dal w trak cie ba - dań, jed nak wstęp ne do nie sie nia i pre zen ta cje zjaz - do we są obie cu ją ce [63]. W Kli ni ce Or to pe dii, Trau - ma to lo gii i Chi rur gii Rę ki sto su je my za rów no kla - sycz ne me to dy le cze nia, tj.: kap su lo de zy wg Blatt`a, sta bi li za cje sta tycz ne i dy na micz ne przy uży ciu ścię - gien ECRL, ECRB czy FCR. Nad garst ki z za awan so - wa ną ar tro zą (SLAC) zwy kle są usztyw nia ne pa - nar tro de za nad garst ka. PiśMiENNiCTWo 1. Wat son H, Ot to ni L, Pitts EC, Han dal AG. Ro ta to ry sub - lu xa tion of the sca pho id: a spec trum of in sta bi li ty. J Hand Surg [Br] 1993; 18: Wat son HK, We in zwe ig J, Zep pie ri J. The na tu ral pro gres - sion of sca pho id in sta bi li ty. Hand Clin 1997; 13: Na than, R., Blatt G. Ro ta to ry sub lu xa tion of the sca pho id re vi si ted. Hand Clin 2000; 16: Gar cia -Elias M, Ber ger RA, Ho rii E, Kau er JMG, Lanz U, Ron gie resm, Ryu J, Sen n waldg, Vie gas SF. De fi ni tion of car pal in sta bi li ty. J Hand Surg [Am] 1999; 24A: Wat son HK, Ash me ad D, Ma kho uf MV. Exa mi na tion of the sca pho id. J Hand Surg 1988; 13A: We iss AP, Akel man E, Lam bia se R. Com pa ri sion of the fin dings of tri ple -in jec tion ci ne ar th ro gra phy of the wri - stwith tho se of ar th ro sco py. J Bo ne Jo int Surg [Am] 1996; 78: Wol fe SW, Gup ta A, Cri scojj. Ki ne ma ti ca of the sca pho - id shift test. J Hand Surg [Am] 1997; 22: Lo re do R A, Sor ge DG, Gar cia G. Ra dio gra phic Eva lu - ation of the Wrist: A Va ni shing Art. Se mi nars in roe ntge - no lo gy 2005; 40: 3: Lin sche id RL, Do byns JH, Be abo ut JW, Bry an RS. Trau - ma tic in sta bi li ty of the wrist. J Bo ne Jo int Surg 1972; 54A: Yang Z, Mann FA, Gi lu la LA, Ha err C, Lar sen CF. Sca - pho pi so ca pi ta te ali gn ment: cri te rion to es ta blish a neu tral la te ral viev of the wrist. Ra dio lo gy 1997; 205:

6 Schim merl -Metz SM, Metz VM, Tot ter man SM, Mann FA, Gliu la LA. Ra dio lo gic me asu re nent of the sca pho lu - na te jo int: Im pli ca tions of bio lo gic va ria tion in sca pho lu - na te jo int mor pho lo gy. J Hand Surg [Am] 1999; 24A: Cau til li GP, We hbe MA. Sca pho -lu na te di stan ce and cor - ti cal ring sign. J Hand Surg [Am] 1991; 16: Lar sen C F, Stigs by B, Lin de qu ist S, Bel l strom T, Ma thie - sen FK, Ip sen T. Ob ser wer va ria bi li ty in me asu re ments of car pal bo ne an gles on la te ral wrist ra dio gra phs. J Hand Surg [Am] 1991; 16: Yama gu chi S, Bep pu M, Mat su shi ta K, Ta ka ha shi K. The car pal stretch test at the sca pho lu na te jo int. J Hand Surg [Am] 1998; 23: Her bert TJ, Fa ith full RG, McCann DJ, Ire land J. Bi la te ral ar th ro gra phy of the wrist. J Hand Surg [Br] 1990; 15: Can torr M, Stern PJ, Wy rick JD, Mi cha els SE. The re le - van ce of li ga ment te ars or per fo ra tions in the dia gno sis of wrist pa in: An ar th ro gra phic stu dy. J Hand Surg 1994; 19A: Chung KC, Zim mer man NB, Tra vis MT. Wrist ar th ro gra - phy ver sus ar th ro sco py: a com pa ra ti ve stu dy of 150 ca ses. J Hand Surg [Am] 1996; 21: Braun ste in EM, Lo uis DS, Gre ene TL, Han kin FM. Flu - oro sco pic and ar th ro gra phic eva lu ation of car pal in sta bi li - ty. AJR Am J Roe ntge nol 1985; 144: Ber ger RA, Lin sche id RL, Be rqu ist TH. Ma gne tic re so - nan ce ima ging of the an te rior ra dio car pal li ga ments. J Hand Surg 1994; 19A: Smith DK. Sca pho lu na te in te ros seus li ga ment of the wrist: MR ap pe aren ces in asymp to ma tic vo lun te ers and ar th ro gra - phi ca ly nor mal wri sts. Ra dio lo gy 1994; 192: Scheck RJ, Ku bit zek C, Hie ner R, Sze imies U, Pflu ger T, Wil helm K, Hahn K. The sca pho lu na te in te ros seus li ga - ment in MR ar th ro gra phy of the wrist: cor r le ation with non -en han ced MRI and wrist ar th ro sco py. Ske le tal Ra - diol 1997; 26: Co oney W P. Eva lu ation of chro nic wrist pa in by ar th ro - gra phy, ar th ro sco py and ar th ro to my. J Hand Surg 1993; 18A: Ruch DS, Chang DS, Po eh ling GG. The ar th ro sco pic tre a t - ment of ava scu lar ne cro sis of the pro xi mal po le fol lo wing sca pho id no nu nion. Ar th ro sco py 1998; 14: Wol fe SW. Sca pho lu na te in sta bi li ty. J Am Soc Surg Hand 2001; 1: Ble vens A D, Li ght TR, Ja blon sky WS, Smith DG, Pa - twar dhan AG, Gu ay ME, Woo TS. Ra dio car pal ar ti cu lar con tact cha rac te ri stics with sca pho id in sta bi li ty. J Hand Surg [Am] 1989; 14: Short W H, Wer ner FW, For ti no MD, Pal mer AK, Mann KA. A dy na mic bio me cha ni cal stu dy of sca pho lu na te li ga - ment sec tio ning. J Hand Surg [Am] 1995; 20: Ber ger RA, Ime ada T, Ber glund L, An KN. Con stra int and ma te rial pro pe ri ties of the sub re gions of the sca pho lu na te in - te ros seus li ga nent. J Hand Surg [Am] 1999; 24A: Khiem D D, So lo mon DJ, Shin AY, Puc kett ML. The Ef - fi ca cy of Ul tra so und in the Eva lu ation of Dy na mic Sca - pho lu na te Li ga men to us In sta bi li ty. J Hand Surg [Am] 2004; 86: Me ade TD, Schne ider LH, Cher ry K. Ra dio gra phic ana ly - sis of se lec ti ve li ga ment sec tio ning at the car pal sca pho id: a ca da ver stu dy. J Hand Surg [Am] 1990; 15: Drew nia ny J J, Pal mer AK, Flatt AE. The sca pho tra pe zial li ga ment com plex: an ana to mic and bio me cha ni cal stu dy. J Hand Surg [Am] 1985; 10: Wol fie S W, Katz LD, Cri sco JJ. Ra dio lo gic pro gre sion to dor sal in ter ca la ted seg ment in sta bi li ty. Or thop 1996; 19: Wat son H, Bal let FL. The SLAC wrist: sca pho lu na te ad - van ced col lap se pat tern of de ge ne ra ti ve ar th ri tis. J Hand Surg 1984; 9A: We iss APC, Sa cher K, Glo wac ki KA. Ar th ro sco pic de bri - de ment alo ne for in ter car pal li ga ment te ars. J Hand Surg [Am] 1997; 22A: Ruch D S, Bow ling J. Ar th ro sco pic as se sment of car pal in sta bi li ty. Ar th ro sco py 1998; 14: Ruch DS, Po eling GG. Ar th ro sco pic ma na ge ment of par - tial sca pho lu na te and lu ni tri qu er tal in ju ries of the wrist. J Hand Surg [Am] 1996; 21: Blatt G. Cap su lo de sis in re con struc ti ve hand sur ge ry. Dor - sal cap su lo de sis for the unsta ble sca pho id and vo lar cap - su lo de sis fol lo wing exci sion of the di stal ulna. Hand Clin 1987; 3: Wint man B I, Gel ber man RH, Katz JN. Dy na mic sca ph lu - na te in sta bi li ty: Re sults of ope ra ti ve tre at ment with dor sal cap su lo de sis. J Hand Surg 1995; 20A: La ver nia CJ, Co hen MS, Te le snik J. Tre at ment of sca pho - lu na te dis so cia tion bz li ga men to us re pa ir and cap su lo de sis J Hand Surg 1992; 17A: We iss APC. Sca pho lu na te Li ga ment Re con struc tion Using a Bo ne -Re ti na cu lum -Bo ne Au to graft. J Hand Surg 1998; 23A: Uhl R L, Wil liam son SC, Bow man MW, So te re anos DG, Oster man AL. Dor sal cap su lo de sis using su tu re an cors. Am J Or thop 1997; 26: Wy rick JD, Youse BD, Kie fha ber TR. Sca pho lu na te li ga - ment re pa ir and cap su lo de sis for the tre at ment of sta tic sca pho lu na te dis so cia tion. J Hand Surg [Br] 1998; 23: Lin sche id R L, Do byns JH. Tre at ment of sca pho lu na te dis so cia tion. Hand Clin 1992; 8: Bru nel li GA, Bru nel li GR. A new tech ni que to cor rect car - pal in sta bi li ty with sca pho id ro ta ry sub lu xa tion: a pre li mi - na ry re port. J Hand Surg [Am] 1995; 20: S Van Den Ab be ele, K l, Loh YC, Stan ley JK, Tra il IA. Ear - ly re sults of a mo di fied Bru nel li pro ce du re for sca pho lu - na te in sta bi li ty. J Hand Surg [Br] 1998; 23: Her bert TJ. Acu te ro ta ry di slo ca tion of the sca pho id: A new tech ni que of re pa iru sing Her bert screw fi xa tion across the sca pho -lu na te junc tion. World J Surg 1991; 15: Svo bo da SJ, Egl se der WA Jr, Bel koff SM. Au to gra fts from the fo ot for re con struc tion of sca pho lu na te in te ros - seus li ga ment. J Hand Surg [Am] 1995; 15: Ho fste de DJ, Ritt MJ, Bos KE. Tar sal au to gra fts for re con - sruc tion of the sca pho lu na te in te ros se ous li ga ment: A bio - me cha ni cal stu dy. J Hand Surg [Am] 1999; 24A: Wat son HK, Bel niak R, Gar cia -Elias M. Tre at ment of sca - pho lu na te dis so cia tion: pre fer red tre at ment -STT fu sion vs other me thods. Or tho pe dics 1991; 14: Wat son HK, Ryu J, Akel man E. Li mi ted tri sca pho id in ter - car pa lar th ro de sis for ro ta ry sub lu xa tion of the sca pho id. J Bo ne Jo int Surg [Am] 1986; 68: Kle in man WB, Car roll C, 4th. Sca pho -tra pe zio -tra pe zo id ar th ro de sis for tre at ment of chro nic sta tic and dy na mic sca pho -lu na te in sta bi li ty: a 10-year per spec ti ve on pit falls 120

7 and com pli ca tions. J Hand Surg [Am] 1990; 15: Vie gas SF, Pat ter son RM, Pe ter son PD, Po gue DJ, Jen kins DK, Sweo TD, Ho kan son JA. Eva lu ation of the bio me - cha ni cal ef fi ca cy of li mi ted in ter car pal fu sions for the tre - at ment of sca pho -lu na te dis so cia tion. J Hand Surg [Am] 1990; 15: Hom S, Ru by LK. At temp ted sca pho lu na te ar th ro de sis for chro nic sca pho lu na te dis so cia tion. J Hand Surg [Am] 1991; 16: Pi sa no SM, Pe imer CA, Whe eler DR, Sher win F. Sca pho - lu na te in ter car pal ar th ro de sis. J And Surg [Am] 1991; 16: Rot man, M. B., Man ske PR, Pru itt DL, Sze rzin ski J. Sca - pho ca pi to lu na te ar th ro de sis. J. Hand Surg.[Am]. 1993; 18: Ash me ad D, Wat son HK, Da mon C, Her ber S, Pa ly W. Sca pho lu na te ad van ced col lap se wrist sa lva ge. J Hand Surg [Am] 1994; 19: Wy rick JD, Stern PJ, Kie fha ber TR. Mo tion -pre se rving pro ce du res in the tre at ment of sca pho lu na te ad van ced col - lap se wrist: pro xi mal row car pec to my ver sus fo ur -cor ner ar th ro de sis. J Hand Surg [Am] 1995; 29: To ma ino MM, Del si gnio re J, Bur ton RI. Long -term re - sults fol lo wing pro xi mal row car pec to my. J Hand Surg [Am] 1994; 19: Kra kau er JD, Bi shop AT, Co oney WP. Sur gi cal tre at ment of sca pho lu na te ad van ced col lap se. J Hand Surg 1994; 19A: Sa lo mon GD, Eaton RG. Pro xi mal row car pec to my with par tial ca pi ta te re sec tion. J Hand Surg 1996; 21A: Gel l man H, Ca pu to RJ, Car terv, Abo ula fia A, McKay M. Com pa ri sion of short and long thumb spi ca cast for non di - spla ced frac tu res of the car pal sca pho id. J Bo ne Jo int Surg 1989; 71A: Co hen MS, Ko zin SH. De ge ne ra ti ve ar th ri tis of the wrist: pro xi mal row car pec to my ver sus sca pho id exci sion and fo - ur cor ner ar th ro de sis. J Hand Surg [Am] 2001; 26: Jo nes WA. Be wa re the spra ined wrist. the in ci den ce and dia gno sis of sca pho lu na te in sta bi li ty. J Bo ne Jo int Surg [Br] 1988: 70-B: Bru nel li F, Brem ner -Smith A, Pi va to G, Pa pa lia I, Per ro ta R. A new ap pro ach for wrist in sta bi li ty: cor rec tion of sca - pho lu na te dis so cia tion by me ans of dy na mic trans fer of the fle xor car pi ra dia lis bre vis. Con gress pa per (A -0596), IFSSH 2004, Bu da pest. 121