1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych. Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne

Transkrypt

1 1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych 2. Kierunek Pielęgniarstwo Nazwa przedmiotu 3. Imię i nazwisko osoby /osób prowadzącej Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne Prof. dr hab. Mikołaj Spodaryk dr Grażyna Dębska dr Grażyna Cepuch mgr Bożena Krzeczowska 4. Nazwa modułu: Opieka specjalistyczna 5. Poziom kształcenia pierwszy stopień 6. Forma studiów stacjonarna 7. Semestr 3 (zimowy) 8. Rok studiów 2 9. Forma zajęć i liczba godzin: 10. Ilość punktów ECTS wykład (70 godz.) zajęcia praktyczne (160 godz.) 12=4+8 (ZP)-sem.III 4 (PZ)-sem.IV 11.Język wykładowy 12. Wymagania wstępne i dodatkowe 13. Typ modułu kształcenia polski przedmioty wymagane do zaliczenia przed rozpoczęciem kursu: anatomia, fizjologia, badanie fizykalne, genetyka, mikrobiologia i parazytologia obowiązkowy

2 14.Efekty kształcenia dla modułu: Szczegółowe efekty kształcenia osiągane przez moduł. Szczegółowe efekty kształcenia Symbol Efektu kształcenia Stopień realizacj i efektu w module/ Wiedza Wymienia objawy zagrożenia życia D.W1 ++ Charakteryzuje czynniki ryzyka i zagrożeń zdrowotnych D.W2 ++ w różnym wieku i stanie zdrowia Wyjaśnia etiopatogenezę, objawy kliniczne, przebieg, leczenie, rokowanie i opiekę pielęgniarską w schorzeniach: układu krążenia (serca, naczyń krwionośnych), układu oddechowego, układu nerwowego, układu pokarmowego (żołądka, jelit, wielkich gruczołów), wątroby, trzustki, układu moczowego(nerek i pęcherza moczowego), układu kostno-stawowego, mięśni, układu dokrewnego oraz krwi D.W3 +++ Zna zasady oceny stanu dziecka w zależności od wieku D.W4 +++ Zna zasady diagnozowania w pielęgniarstwie D.W5 +++ pediatrycznym Zna zasady planowania opieki nad chorymi dzieckiem w D.W6 +++ zależności od wieku i stanu zdrowia Zna zasady przygotowania, opieki w trakcie oraz po badaniach i zabiegach diagnostycznych wykonywanych u pacjentów w różnym wieku i stanie zdrowia D.W7 +++ Charakteryzuje grupy leków i ich działanie na układ i narządy chorego w różnych schorzeniach, w zależności od wieku i stanu zdrowia, z uwzględnieniem działań niepożądanych, interakcji z innymi lekami i dróg podania Charakteryzuje techniki i procedury pielęgniarskie stosowane w opiece nad chorym w zależności od jego wieku i stanu zdrowia Zna zasady przygotowania chorego do samoopieki w zależności od jego wieku i stanu zdrowia Różnicuje reakcje chorego na chorobę i hospitalizację w zależności od jego wieku i stanu zdrowia Zna rolę pielęgniarki przy przyjęciu chorego do przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego w zależności od wieku i stanu zdrowia pacjenta Zna swoiste zasady organizacji opieki specjalistycznej pediatrycznej Wyjaśnia patofizjologię i objawy kliniczne chorób wieku rozwojowego: układu oddechowego, układu krążenia, dróg moczowych, układu pokarmowego, chorób alergicznych oraz krwi Omawia patofizjologię i objawy kliniczne chorób i stanów zagrożenia życia noworodka i wcześniaka Charakteryzuje podstawy opieki nad wcześniakiem i noworodkiem Rozpoznaje stany zagrożenia życia i opisuje monitorowanie pacjentów metodami przyrządowymi i bezprzyrządowymi Zna patofizjologię, objawy kliniczne i powikłania chorób nowotworowych D.W8 +++ D.W9 +++ D.W D.W D.W D.W D.W D.W D.W D.W45 ++ D.W50 ++

3 Umiejętności Gromadzi informacje, formułuje diagnozę pielęgniarską, D.U1 +++ ustala cele i plan opieki, wdraża interwencje pielęgniarskie oraz dokonuje ewaluacji opieki zdrowia Rozpoznaje uwarunkowania zachowania zdrowia D.U2 ++ odbiorców opieki w różnym wieku i stanie zdrowia Prowadzi poradnictwo w zakresie samoopieki pacjentów D.U3 ++ w różnym wieku i stanie zdrowia, dotyczące wad rozwojowych, chorób Motywuje chorego i jego opiekunów do wejścia do grup D.U4 +++ wsparcia społecznego Prowadzi profilaktykę powikłań w przebiegu chorób D.U5 +++ Organizuje izolację chorych zakaźnie w miejscach D.U6 +++ publicznych i w warunkach domowych; Ocenia rozwój psychofizyczny dziecka, wykonuje testy D.U7 +++ przesiewowe, wykrywa zaburzenia w rozwoju Pobiera materiał do badań diagnostycznych D.U9 +++ Ocenia stan ogólny pacjenta w kierunku powikłań D.U po specjalistycznych badaniach diagnostycznych i powikłań pooperacyjnych Doraźnie podaje tlen, modyfikuje dawkę stałą insuliny D.U szybko i krótko działającej; Przygotowuje chorego do badań diagnostycznych pod D.U względem fizycznym i psychicznym Dokumentuje sytuację zdrowotną pacjenta, jej dynamikę D.U zmian i realizowaną opiekę pielęgniarską Rozpoznaje stany nagłego zagrożenia zdrowia D.U16 ++ prowadzi żywienie enteralne i parenteralne dorosłych i D.U 19 + dzieci z wykorzystaniem róznych technik w tym pompy obrotowo-perystaltycznej Rozpoznaje powikłania leczenia farmakologicznego, D.U20 ++ dietetycznego, rehabilitacyjnego, leczniczopielęgnacyjnego Prowadzi rozmowę terapeutyczna D.U Prowadzi rehabilitację przyłóżkową i usprawnianie D.U ruchowe pacjenta oraz aktywizację z wykorzystaniem elementów terapii zajęciowe Prowadzi, dokumentuje i ocenia bilans płynów pacjenta D.U Przekazuje informacje o stanie zdrowia chorego członkom D.U zespołu terapeutycznego Asystuje lekarzowi w trakcie badań diagnostycznych i D.U leczniczych Prowadzi dokumentację opieki nad chorym: kartę D.U obserwacji, zabiegów pielęgnacyjnych i raportów, kartę rejestru zakażeń szpitalnych, profilaktyki i leczenia odleżyn oraz kartę informacyjną z zaleceniami w zakresie samoopieki Oceni poziom bólu, reakcje na ból oraz stosuje D.U29 ++ postępowanie p/bólowe Dostosowuje interwencje pielęgniarskie do rodzaju D.U problemów pielęgnacyjnych; Przygotowuje i podaje leki różnymi drogami, samodzielnie lub na zlecenie lekarza D.U33 +++

4 Kompetencje szanuje godność i autonomię osób powierzonych opiece D.UK1 +++ społeczne systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i kształtuje D.UK2 +++ umiejętności, dążąc do profesjonalizmu przestrzega wartości, powinności i sprawności moralnych D.UK3 +++ w opiece wykazuje odpowiedzialność moralną za człowieka i D.UK4 +++ wykonywanie zadań zawodowych przestrzega praw pacjenta D.UK5 +++ rzetelnie i dokładnie wykonuje powierzone obowiązki D.UK6 +++ zawodowe przestrzega tajemnicy zawodowej D.UK7 +++ współdziała w ramach zespołu interdyscyplinarnego w D.UK8 +++ rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem zasad kodeksu etyki zawodowej jest otwarty na rozwój podmiotowości własnej i pacjenta D.UK9 +++ przejawia empatię w relacji z pacjentem i jego rodziną D.UK oraz współpracownikami 15. Stosowane metody dydaktyczne Wykład wykład (wykład informacyjny, konwersatoryjny), Zajęcia praktyczne praca z podręcznikiem, burza mózgów, studium przypadku, metody sytuacyjne, rozwiązywanie problemów, ćwiczenia praktyczne, pokaz, instruktaż, zajęcia praktyczne 16. Metody sprawdzania i kryteria oceny efektów kształcenia SYMBOL Formy sprawdzenia osiągnięcia efektu Efektu Kształcenia D.W1-14 oraz Egzamin pisemny test wielokrotnego wyboru egzamin zdany po uzyskaniu D.W18,19,20,45, 50 60% punktów (pierwszy termin) Egzamin pisemny (pytania otwarte) (drugi termin) Kolokwium semestralne-pisemne pytania otwarte. Streszczenia wybranych artykułów z zakresu pediatrii i pielęgniarstwa pediatrycznego -prezentacja w czasie konsultacji- (4 artykuły wydawane w D.U 1,2,3,4,5,6,7,9,1011,1 2,13,19,20,22,24,25,2 6,27,28,29, 32,33 j. polskim i w j. angielskim) sprawdzian praktyczny: ćwiczenia praktyczne, próba pracy, raport opisy przypadków klinicznych ustalenie i prezentacja procesu pielęgnowania Pisemne raporty, przygotowanie procesu pielęgnowania pisemne. D.K1-10 przedłużona obserwacja przez opiekuna, nauczyciela prowadzącego, ocena 360 (opinie nauczyciela, pacjentów, pielęgniarek, innych współpracowników), ocena przez kolegów (ocena koleżeńska), samoocena studenta 17. Forma i warunki zaliczenia modułu, zasady dopuszczenia do egzaminu oraz zaliczenia poszczególnych zajęć, jeśli takie Zasady dopuszczenia do egzaminu 1. uzyskanie zaliczenia z kolokwium semestralnego 2. uzyskanie zaliczenia z zajęć praktycznych, 3. złożenie streszczeń referatów z czasopism naukowych Zaliczenie zajęć praktycznych obowiązkowa obecność 100% na zajęciach udokumentowanie procesu pielęgnowania zaliczenie tematów seminaryjnych zaliczenie umiejętności w dzienniczku wchodzą w spełnienie kryteriów zaliczania zajęć praktycznych zgodnie z kartą oceny zakres danego modułu (ustalone Kryteria)

5 18. Bilans punktów ECTS. Obciążenie pracą studenta Forma aktywności Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności Godziny Wykład 70 kontaktowe Zajęcia praktyczne 160 godz godzin Przygotowanie się do wykładu 5 Przygotowanie się do egzaminu, zaliczenia 10 ćwiczeń Przygotowanie referatu, prezentacji, godzin eseju itp. Inne formy-streszczenie czterech 15 artykułów naukowych (polskich i angielsko- języcznych) Sumaryczna liczba punktów ECTS: (ZP) 4+8=12 Treści kształcenia wykłady kliniczne z pediatrii 1. Odrębności anatomiczne i czynnościowe wieku dziecięcego. 2. Patologia okresu noworodkowego: niedotlenienie okołoporodowe, wcześniactwo, hipotrofia wewnątrzmaciczna, noworodek matki chorej na cukrzycę, żółtaczki, choroba hemolityczna, zespół zaburzeń oddychania, dysplazja, zespół aspiracji smółki, zakażenia 4.Zagadnienia genetyki w pediatrii wybrane wybrane wady genetyczne wrodzone. 3. Etiologia, patogeneza i obraz kliniczny i leczenie chorób układu oddechowego u dzieci. 4. Choroby alergiczne- etiologia, patogeneza, obraz kliniczny, diagnoza i leczenia 5. Wybrane zagadnienia z laryngologii dziecięcej 6. Etiologia, patogeneza, obraz kliniczny i leczenie chorób układu pokarmowego u dzieci. 7. Symptomatologia i postępowanie lecznicze w chorobach układu krążenia. Wady serca 2 godz. 8. Choroby nerek i dróg moczowych, diagnostyka i leczenie 9. Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcej. Neuroinfekcje. 10. Wybrane zagadnienia z endokrynologii dziecięcej. 11. Cukrzyca wieku dziecięcego; specyfika cukrzycy u dzieci, zasady leczenia. 12. Etiologia, patogeneza, obraz kliniczny i leczenie wybranych chorób układowych tkanki łącznej u dzieci. 13. Choroby zakaźne i pasożytnicze wieku dziecięcego- rozpoznanie różnicowe 14. Nowotwory u dzieci 15. Stany nagłe w pediatrii 16. Problemy żywieniowe wieku rozwojowego. Treści kształcenia wykłady z pielęgniarstwa pediatrycznego. 1. Okresy wzrastania i rozwoju. Czynniki wpływające na rozwój dziecka 2. Rozwój somatyczny i psycho-ruchowy dzieci w poszczególnych okresach życia 3. Reakcje dziecka i rodziców na chorobę i hospitalizację. 4. Zasady żywienia, profilaktyka krzywicy zakażeń wieku dziecięcego. 5. Pielęgnowanie noworodka i wcześniaka w wybranych stanach chorobowych 6. Zapobieganie chorobom, urazom i wypadkom u dzieci. 7. Pielęgnowanie dziecka w wybranych chorobach genetycznych. 8. Psychospołeczne aspekty chorób uwarunkowanych genetyczne i wad rozwojowych u dzieci 9. Problemy pielęgnacyjne dziecka w chorobach układu oddechowego. 10. Pielęgnowanie i obserwacja dzieci z chorobami alergicznymi -atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa 11. Specyfika opieki pielęgniarskiej w najczęściej występujących schorzeniach laryngologicznych. 12. Problemy pielęgnacyjne dziecka w wadach przewodu pokarmowego.

6 13. Problemy pielęgnacyjne dziecka w chorobach układu pokarmowego na przykładzie biegunki, celiaki. Problemy pielęgnacyjne dziecka odwodnionego 2 godz. 14. Pielęgnowanie dziecka w schorzeniach układu krążenia: niewydolność serca wady serca. 15. Problemy pielęgnacyjne dziecka w chorobach układu moczowego i dróg moczowych na przykładzie dziecka z zapaleniem układu moczowego, moczeniem nocnym oraz zespołu nerczycowego 2 godz. 16. Problemy pielęgnacyjne dziecka w schorzeniach układu krwiotwórczego na przykładzie dziecka z niedokrwistością niedoborową oraz hemofilią. 17. Problemy pielęgnacyjne dziecka w wybranych chorobach układu nerwowegopadaczka, mózgowe porażenie dziecięce, drgawki gorączkowe. Choroby zakaźne układu nerwowego-neuroinfekcje 18. Problemy pielęgnacyjne dziecka w wybranych chorobach układowych tkanki łącznej-młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów 19. Pielęgnowanie dziecka w zespole Schonleina-Henocha problemy, cel opieki plan interwencji pielęgniarskich 20. Problemy pielęgnacyjne dziecka z cukrzycą. Udział pielęgniarki w edukacji chorych i ich rodzin 21. Dysplazja i wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego zasady postępowania leczniczo-pielęgnacyjnego 22. Problemy pielęgnacyjne dziecka z wadami rozwojowymi twarzoczaszki 23. Pielęgnowanie dziecka z chorobą nowotworową. Rodzaje i formy wsparcia. - specyfika opieki nad dzieckiem umierającym ZAJĘCIA PRAKTYCZNE 1. Zapoznanie studentów z topografią oddziału, przepisami bhp, tematami ćwiczeń, warunkami zaliczenia, zespołem terapeutycznym.. Zapoznanie z pacjentami, dokumentacją medyczną, metodami pielęgnowania, leczenia, diagnozowania 2. Specyfika pracy w oddziale pediatrii. Funkcje zawodowe pielęgniarki w opiece na rzecz zdrowia dziecka. Prawa dziecka w szpitalu. 3. Techniki komunikowania się z dzieckiem w zależności od wieku, stanu zdrowia i rozwoju. Komunikowanie się z rodzicami i zespołem terapeutycznym 4. Rozpoznanie reakcji i mechanizmów obronnych dziecka hospitalizowanego planowanie i realizacja opieki. Rozpoznanie potrzeb psychicznych, społecznych i biologicznych dziecka. 5. Ocena rozwoju biologicznego, psychicznego i społecznego dziecka. Metody oceny rozwoju. Sposoby stymulacji rozwoju dziecka planowanie i realizacja-terapia zajęciowa 6. Udział pielęgniarki w profilaktyce i zwalczaniu zakażeń w oddziale pediatrycznym. 7. Udział pielęgniarki w przygotowaniu dziecka do badań diagnostycznych i terapeutycznych. 8. Rozpoznanie problemów pielęgnacyjnych dziecka-diagnoza pielęgniarska 9. Planowanie opieki pielęgniarskiej nad dzieckiem i jego rodziną. 10. Opracowanie planu edukacji i jego realizacja. 11. Realizacja planu pielęgnowania w zależności od hierarchii ważności problemów. 12. Ocena wyników procesu pielęgnowania. 13. Prowadzenie dokumentacji procesu pielęgnowania. 14. Ocena procesu pielęgnowania dziecka i podejmowanych działań pielęgnacyjno-terapeutycznych przez studenta. 15. Zapobieganie chorobom, urazom i wypadkom u dzieci. Pielęgnowanie dziecka niepełnosprawnego. Pielęgnowanie dziecka z padaczką. W czasie zajęć praktycznych prowadzone są seminaria nawiązujące do treści wykładów (tematy seminaryjne obowiązkowe do zaliczenia) 1. Pielęgnowanie dziecka w schorzeniach układu moczowego (zakażenia dróg moczowych, moczenie nocne, zapalenie nerek, ostra i przewlekła

7 Treści merytoryczne przedmiotu Praktyki zawodowe niewydolność nerek, zespół nerczycowy. 2. Pielęgnowanie dziecka z ostrą i przewlekłą biegunką oraz celiakią. 3. Pielęgnowanie dziecka ze skazą krwotoczną, anemią, leczonego cytostatykami 4. Pielęgnowanie dziecka z chorobami układu krążenia i wadach serca 5. Pielęgnowanie dziecka w chorobach układu oddechowego 6. Stany nagłe zagrażające życiu i zdrowiu dziecka w różnych okresach życia 7. Choroby zakaźne i pasożytnicze wieku dziecięcego. Zajęcia praktyczne treści merytoryczne ZAJĘCIA PRAKTYCZNE 1. Zapoznanie studentów z topografią oddziału, przepisami bhp, tematami ćwiczeń, warunkami zaliczenia, personelem. Zapoznanie z pacjentami, dokumentacją medyczną, metodami pielęgnowania, leczenia, diagnozowania 2. Specyfika pracy w oddziale pediatrii. Funkcje zawodowe pielęgniarki w opiece na rzecz zdrowia dziecka. Prawa dziecka w szpitalu. 3. Techniki komunikowania się z dzieckiem w zależności od wieku, stanu zdrowia i rozwoju. Komunikowanie się z rodzicami i zespołem terapeutycznym 4. Rozpoznanie reakcji i mechanizmów obronnych dziecka hospitalizowanego planowanie i realizacja opieki. Rozpoznanie potrzeb psychicznych, społecznych i biologicznych dziecka. 5. Ocena rozwoju biologicznego, psychicznego i społecznego dziecka. Metody oceny rozwoju. Sposoby stymulacji rozwoju dziecka planowanie i realizacjaterapia zajęciowa 6. Udział pielęgniarki w profilaktyce i zwalczaniu zakażeń w oddziale pediatrycznym. 7. Udział pielęgniarki w przygotowaniu dziecka do badań diagnostycznych i terapeutycznych. 8. Rozpoznanie problemów pielęgnacyjnych dziecka. 9. Planowanie opieki pielęgniarskiej nad dzieckiem i jego rodziną. 10. Opracowanie planu edukacji i jego realizacja. 11. Realizuje plan pielęgnowania w zależności od hierarchii ważności problemów. 12. Ocena wyników procesu pielęgnowania. 13. Prowadzenie dokumentacji procesu pielęgnowania. 14. Ocena procesu pielęgnowania dziecka i podejmowanych działań pielęgnacyjno-terapeutycznych przez studenta. 15. Zapobieganie chorobom, urazom i wypadkom u dzieci. Pielęgnowanie dziecka niepełnosprawnego. Pielęgnowanie dziecka z padaczką. w czasie zajęć praktycznych prowadzone są seminaria nawiązujące do treści wykładów (tematy seminaryjne obowiązkowe do zaliczenia) 1. Pielęgnowanie dziecka w schorzeniach układu moczowego (zakażenia dróg moczowych, moczenie nocne, zapalenie nerek, ostra i przewlekła niewydolność nerek, zespół nerczycowy. 2. Pielęgnowanie i obserwacja dziecka z ostrą i przewlekłą biegunką. 3. Pielęgnowanie i obserwacja dziecka ze skazą krwotoczną, anemią, białaczką. 4. Pielęgnowanie i obserwacja dziecka z chorobami układu krążenia i wadach serca 5. Pielęgnowanie dziecka z wybraną przez studenta jednostką chorobową. Treści merytoryczne: 1. Poznanie zadań w ramach zespołu terapeutycznego. Nawiązanie współpracy. 2.Ocena ryzyka wystąpienia zakażeń wewnątrzszpitalnych. Stosowanie standardów zapobiegających zakażeniom wewnątrzszpitalnym. 3. Przyjęcie dziecka do oddziału, pomoc w adaptacji do warunków szpitalnych. 4.Obserwacja sposobów przeżywania swojej choroby oraz hospitalizacji przez dziecko. 5.Nawiązanie kontaktu terapeutycznego. 6.Komunikowanie się z pacjentem w wieku rozwojowym i jego rodziną. 7.Zasady etyki zawodowej w opiece nad dzieckiem. 8.Interpretacja odrębności anatomicznych i czynnościowych organizmu dziecka w poszczególnych przedziałach wiekowych.

8 Wymiar, zasady i forma odbywania praktyki zawodowej 20. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej 9.Przygotowanie dziecka do badań diagnostycznych, zabiegów leczniczych, pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych. 10.Samodzielne pobieranie materiału do podstawowych badań. Interpretacja wyników badań. 11.Specyfika metod leczniczo-terapeutycznych stosowanych u pacjentów w wieku rozwojowym. Podawanie leków różnymi drogami. 12.Dawkowanie leków u dzieci. 13.Rozpoznawanie dzieci z nieprawidłowym rozwojem somatycznym i psychoruchowym oraz problemami zdrowotnymi. 14. Ocena stanu dziecka w wybranych zespołach chorobowych i/lub niepełnosprawności. 15.Rozpoznanie i ocena objawów świadczących o zagrożeniu życia dziecka. 16.Określenie problemów zdrowotnych i celu opieki u pacjenta w wieku rozwojowym w różnych stanach chorobowych. 17.Planowanie wspólnie z zespołem terapeutycznym i rodzicami działań pozwalających na optymalny rozwój dziecka i skuteczne postępowanie leczniczopielęgnacyjno-rehabilitacyjne w określonej sytuacji zdrowotnej. 18.Stosowanie odpowiednich procedur postępowania w pielęgnacji dziecka według przyjętych standardów. 19.Edukacja zdrowotna dziecka i jego rodziców. Przygotowanie do wypisu. 20.Pisemne sprawozdanie z opieki. Podsumowanie praktyki zawodowej. godz; 160.tygodni ; 2 rok ; semestr; IV, ECTS 4pkt. Miejsce odbywania praktyki : NZOZ- oddział pediatryczny Cel praktyki: Doskonalenie umiejętności zawodowych w sprawowaniu opieki nad chorym dzieckiem hospitalizowanym w oddziale dziecięcym. Warunki zaliczenia: 100% frekwencja na praktyce zawodowej, punktualność, kultura osobista, poprawna organizacja pracy. 2.opracowanie dokumentacji procesu pielęgnowania dziecka w wybranej jednostce chorobowej Sposoby weryfikacji efektów kształcenia: Zaliczenie na ocenę przez opiekuna dydaktycznego praktyk w porozumieniu z opiekunem praktyk/ pielęgniarką z ramienia zakładu pracy. 1.Podstawowa Muscari M.: Pedatria i pielęgniarstwo pediatryczne. Czelej, Lublin 2010 Pawlaczyk B.: Pielęgnairstwo pediatryczne. PZWL, Warszawa 2006 Pawlaczyk B.: Zarys pediatrii. PZWL, Warszawa, 2005 red. Cepuch G., Krzeczowska B., Perek M., Twarduś K., Model pielęgnowania dziecka przewlekle chorego. PZWL, Warszawa Uzupełniająca Luxner K.L.: Pielęgniarstwo pediatryczne (red. naukowa wydania polskiego Dróżdż-Gessner Z.) Urban&Partner 2005 Górnicki B., Dębiec B. (red.): Pediatria. PZWL, Warszawa, 2002 Krawczyński M.: Propedeutyka pediatrii. PZWL-Warszawa 2003 Rakowska-Różewicz D.: Wybrane standardy i procedury w pielęgniarstwie pediatrycznym. Czelej Lublin Krawczyński M.: Żywienie dzieci w zdrowiu i chorobie. Help-Med, Kraków 2008 Muller S., Thons M.: Stany zagrożenia życia u dzieci. PZWL, W-wa 2012