SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 4. Klasyfikacja cukrzycy Definicja cukrzycy... 77

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI CZĘŚĆ I. WPROWADZENIE ROZDZIAŁ 1. Diabetologia na miarę potrzeb Dane epidemiologiczne i skala obciążeń powodowanych przez cukrzycę. 20 Skuteczność prewencyjna oparta na dowodach Wizja nowej diabetologii Korzyści z diabetologii doskonalonej na miarę potrzeb Podsumowanie ROZDZIAŁ 2. Historia badań i leczenia cukrzycy, chronologia odkryć naukowych Chronologia odkryć naukowych w diabetologii Z historii diabetologii w Polsce Globalizacja diabetologii CZĘŚĆ II. EPIDEMIOLOGIA I KLASYFIKACJA CUKRZYCY ROZDZIAŁ 3. Epidemiologia cukrzycy: świat i Polska Opisowe wskaźniki epidemiologiczne Rozkład wartości glikemii w populacji Wpływ wewnętrznych cech populacji na wskaźniki epidemiologiczne.. 56 Wskaźnik chorobowości (Ch) Wskaźnik zapadalności (Z) Wskaźnik umieralności (U) Podsumowanie prognoza epidemiologiczna ROZDZIAŁ 4. Klasyfikacja cukrzycy Definicja cukrzycy

2 Klasyfikacja cukrzycy Wady aktualnej klasyfikacji cukrzycy Autorskie rekomendacje dotyczące ulepszenia klasyfikacji cukrzycy Podsumowanie CZĘŚĆ III. ETIOLOGIA I PATOGENEZA CUKRZYCY. PREDYSPOZYCJA GENETYCZNA DO CUKRZYCY ROZDZIAŁ 5. Etiologia i patogeneza cukrzycy typu 1. Predyspozycja genetyczna do cukrzycy typu Historia naturalna cukrzycy typu Predyspozycja genetyczna Nieklasyczne postacie cukrzycy typu Problemy badawcze Diabetogenne czynniki środowiskowe Podsumowanie ROZDZIAŁ 6. Etiologia i patogeneza cukrzycy typu 2. Predyspozycja genetyczna do cukrzycy typu Predyspozycja genetyczna Patogeneza diabetogennego wpływu otyłości Upośledzenie reakcji komórek na insulinę insulinooporność CZĘŚĆ IV. PATOFIZJOLOGIA I ZABURZENIA WYDZIELANIA I DZIAŁANIA INSULINY ROZDZIAŁ 7. Fizjologia biosyntezy i wydzielania insuliny Ultrastruktura wysp trzustki Cytofizjologia insuliny Regulacja wydzielania insuliny Czynniki farmakologiczne w regulacji wydzielania insuliny ROZDZIAŁ 8. Patofizjologia niedoboru insuliny: molekularne i komórkowe mechanizmy zaburzenia regulacji metabolizmu w cukrzycy Insulina jako sygnał stanu odżywienia Insulina we krwi Molekularne podstawy działania insuliny Ogólna charakterystyka działania insuliny na metabolizm Wpływ insuliny na metabolizm wątroby, mięśni szkieletowych, adypocytów i nerki Koordynacja działania insuliny Katabolizm insuliny

3 ROZDZIAŁ 9. Patogeneza i diagnostyka insulinooporności Definicja insulinooporności Patofizjologia insulinooporności Insulinooporność w praktyce klinicznej CZĘŚĆ V. DIAGNOSTYKA CUKRZYCY. KLINICZNE OPRACOWANIE PRZYPADKÓW CUKRZYCY. ORGANIZACJA OPIEKI DIABETOLOGICZNEJ ROZDZIAŁ 10. Diagnostyka i metody patofizjologicznej klasyfikacji cukrzycy 178 Symptomatologia kliniczna cukrzycy Symptomatologia biochemiczna cukrzycy Kategorie hiperglikemii Dodatkowe uwagi interpretacyjne Oznaczanie stężenia glikowanej hemoglobiny (HbA 1c ) do celów diagnostycznych Diagnostyczna przydatność oznaczania stężenia niektórych hormonów. 190 Diagnostyczna przydatność wskaźników immunologicznych i genetycznych Rozpoznawanie cukrzycy ciężarnych Rozpoznawanie cukrzycy u dzieci Rozpoznawanie stanu przedcukrzycowego Rozpoznawanie zespołu metabolicznego Rozpoznawanie dyslipidemii u osób z zaburzeniami glikemii ROZDZIAŁ 11. Utajona autoimmunologiczna cukrzyca u osób dorosłych (LADA) Heterogenność LADA Różnicowanie między LADA i klasyczną cukrzycą typu ROZDZIAŁ 12. Nadwaga i otyłość jako czynniki patogenetyczne cukrzycy typu 2. Zasady prewencji i leczenia Patogenetyczny wpływ nadmiaru tkanki tłuszczowej na rozwój insulinooporności Prewencja cukrzycy typu 2 u osób z otyłością Zasady leczenia cukrzycy typu 2 skojarzonej z otyłością Podsumowanie ROZDZIAŁ 13. Zespół metaboliczny zintegrowane ujęcie metabolicznych czynników ryzyka miażdżycy powodowanych przez otyłość brzuszną i insulinooporność Spór o definicję zespołu metabolicznego Czy możliwe jest jednolite ujęcie etiologii zespołu metabolicznego? Szczególny charakter niektórych składników zespołu metabolicznego

4 Inne, nieujęte w definicjach składniki zespołu metabolicznego istotne dla programów prewencji i leczenia Jaką definicję zespołu metabolicznego wybrać? Zespół metaboliczny i ryzyko angiometaboliczne Algorytm rozpoznawania zespołu metabolicznego w praktyce Taktyka kompleksowej prewencji i leczenia zespołu metabolicznego Podsumowanie ROZDZIAŁ 14. Podtypy cukrzycy o znanej etiologii cukrzyca wtórna Cukrzyca spowodowana znanymi mutacjami genetycznymi Rzadkie typy cukrzycy wywołane procesem immunologicznym Choroby trzustki powodujące cukrzycę Choroby wątroby związane z cukrzycą Współwystępowanie niedokrwistości megaloblastycznej z cukrzycą Wtórna cukrzyca w przebiegu endokrynopatii Cukrzyca a inne choroby przemiany materii Cukrzyca indukowana przez leki lub związki chemiczne Cukrzyca występująca w następstwie zakażeń Cukrzyca rzekoma w przebiegu chorób katabolicznych ROZDZIAŁ 15. Odrębności cukrzycy zależne od wieku i płci chorych Cukrzyca u dzieci i młodzieży Cukrzyca u osób w starszym wieku Płeć a cukrzyca ROZDZIAŁ 16. Kliniczne opracowanie przypadków cukrzycy (dokumentacja, ciągłość obserwacji, ocena i monitoring jakości opieki diabetologicznej) Nowy pacjent Dalsze wizyty intensywne leczenie planowe i ciągłe Wizyty doraźne i nieplanowe kontakty pacjenta lub jego rodziny z lekarzem albo poradnią Trudny pacjent Propozycje dokumentacji medycznej dla chorych na cukrzycę Ocena jakości leczenia ROZDZIAŁ 17. Praktyka łączonej opieki diabetologicznej: planowe współdziałanie między opieką podstawową i specjalistyczną Kategorie świadczeń w łączonej opiece diabetologicznej Relacje między podstawową opieką zdrowotną i medycyną rodzinną a specjalistyczną opieką diabetologiczną CZĘŚĆ VI. PREWENCJA CUKRZYCY ROZDZIAŁ 18. Prewencyjnie ukierunkowane cele i kryteria metabolicznego wyrównania cukrzycy monitorowanie jakości leczenia w praktyce

5 Zapotrzebowanie na nowe, ostrzejsze kryteria diagnostyczne patologicznej hiperglikemii W jakim stopniu można w praktyce osiągnąć idealne cele leczenia cukrzycy i spełnić kryteria jej kontroli? Intensywne leczenie a koszty związane z cukrzycą Ocena jakości wyników leczenia cukrzycy w praktyce Podsumowanie ROZDZIAŁ 19. Autorskie ujęcie problematyki prewencji cukrzycy Prewencja pierwotna Prewencja wtórna Prewencja trzeciorzędowa Zagrożenie cukrzycą typu Zagrożenie cukrzycą typu Dowody skuteczności prewencji cukrzycy typu Taktyka skoordynowanej prewencji cukrzycy typu 2 i miażdżycy intensyfikacja i monitoring Badania przesiewowe Addendum CZĘŚĆ VII. EDUKACJA TERAPEUTYCZNA, SAMOKONTROLA GLIKEMII I PSYCHOLOGIA CUKRZYCY ROZDZIAŁ 20. Pedagogika kliniczna i jej podstawowa rola w poprawianiu jakości leczenia i życia osób z cukrzycą Cele edukacji terapeutycznej osób z cukrzycą Emancypacja i autonomia osoby z cukrzycą Warunki skuteczności edukacji terapeutycznej Racjonalizacja postaw wobec choroby Partnerska relacja między lekarzem a pacjentem Indywidualizacja programów Przygotowanie planów edukacyjnych Warunki uzyskiwania współpracy ze strony leczonych Formy edukacji terapeutycznej Edukacja w środkach masowego przekazu Podsumowanie ROZDZIAŁ 21. Samokontrola glikemii i innych mierników skuteczności leczenia hipoglikemizującego Kryteria oceny Domowe laboratorium Źródła błędów w oznaczeniach stężenia glukozy w moczu za pomocą suchych testów Ryzyko błędów w samokontroli glikemii Przydatność określania stężenia glukozy w moczu Badanie na obecność acetonu w moczu Stężenie HbA 1c jako wskaźnik skuteczności leczenia wykorzystywany w samokontroli

6 12 Oznaczanie stężenia fruktozaminy Dziennik samokontroli Ciągła kontrola glikemii Książeczka opieki diabetologicznej Doroczny bilans zdrowia strategia leczenia ROZDZIAŁ 22. Psychologia cukrzycy rola edukacji terapeutycznej we wzmacnianiu osobowości osób z cukrzycą Wzmocnienie osobowości osoby z cukrzycą Stres związany z chorowaniem na cukrzycę Depresja z powodu chorowania na cukrzycę CZĘŚĆ VIII. TERAPEUTYCZNY STYL ŻYCIA ROZDZIAŁ 23. Zasady i cele modyfikacji sposobu odżywiania osób z cukrzycą 380 Podstawowe zasady diety Składniki jakościowe diety Zapotrzebowanie na energię Masa ciała i BMI Normalizacja masy ciała Wybór produktów do diety cukrzycowej Stosowanie wymienników węglowodanowych Inne układy wymienników dietetycznych Wybór produktów do diety dla osób z cukrzycą na podstawie ich indeksu glikemicznego Jak harmonizować spożywanie posiłków ze stosowaniem leków zmniejszających stężenie glukozy we krwi Ocena przestrzegania diety Plan diety Bogatobiałkowa, niskowęglowodanowa dieta warszawska stosowana w redukcji masy ciała u osób z zespołem metabolicznym ROZDZIAŁ 24. Trening mięśniowy i zwiększanie sprawności fizycznej jako metoda leczenia cukrzycy Patofizjologiczne podstawy stosowania treningu fizycznego w leczeniu cukrzycy Ograniczenia tolerancji dużych wysiłków fizycznych wynikające z cukrzycy Zasady organizowania treningu fizycznego Zasady prowadzenia treningu fizycznego na boisku lub w sali gimnastycznej Praktyczne przepisy treningowe Rodzaje ćwiczeń CZĘŚĆ IX. FARMAKOTERAPIA CUKRZYCY ROZDZIAŁ 25. Zasady insulinoterapii

7 Wskazania ogólne do insulinoterapii Psychoemocjonalne i organizacyjne opory przed podjęciem insulinoterapii Farmakodynamika preparatów insuliny i jej analogów Wybór sposobu insulinoterapii Ustalanie dawki insuliny Zasady insulinoterapii konwencjonalnej Zasady i metody intensywnej insulinoterapii Insulina wziewna ROZDZIAŁ 26. Techniki podawania insuliny Kategorie instrumentów do podawania insuliny Różnorodność terapeutycznych potrzeb pacjentów a dywersyfikacja instrumentów podających insulinę Intensywna insulinoterapia za pomocą pompy insulinowej w układzie otwartym Transplantacja komórek beta Sztuczna trzustka ROZDZIAŁ 27. Zastosowanie systemu ciągłego monitorowania glikemii w płynie śródkomórkowym tkanki podskórnej Kliniczne znaczenie ciągłej rejestracji glikemii Oznaczanie stężenia glukozy za pomocą CGMS Indywidualne wykresy całodobowych profili glikemii ROZDZIAŁ 28. Leczenie cukrzycy doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi. 482 Wieloczynnikowe leczenie cukrzycy Taktyka farmakoterapii Grupy leków przeciwcukrzycowych Algorytmy leczenia cukrzycy typu Podsumowanie CZĘŚĆ X. OSTRE POWIKŁANIA CUKRZYCY ROZDZIAŁ 29. Ostre metaboliczne powikłania cukrzycy kwasice i śpiączki cukrzycowe Kwasica i śpiączka ketonowa Śpiączka nieketonowa hipermolalna Kwasica mleczanowa Podsumowanie ROZDZIAŁ 30. Hipoglikemia polekowa Czynniki ryzyka polekowej hipoglikemii Hipoglikemia w badaniach samokontrolnych zasady dla pacjenta

8 Zapobieganie i leczenie hipoglikemii polekowej Trwałe następstwa stanów hipoglikemicznych Nieświadomość hipoglikemii Przykładowa instrukcja edukacyjna dla pacjenta CZĘŚĆ XI. ETIOLOGIA, PATOGENEZA I LECZENIE ZESPOŁÓW ANGIOPATII CUKRZYCOWEJ ROZDZIAŁ 31. Etiologia naczyniowych powikłań długotrwałej cukrzycy hipotezy dotyczące patogenezy angiopatii cukrzycowej Definicje mikroangiopatii i makroangiopatii Hipotezy etiologiczne i patogenetyczne dotyczące powstawania angiopatii cukrzycowej ROZDZIAŁ 32. Intensywne postępowanie diagnostyczne i lecznicze w nadciśnieniu tętniczym skojarzonym z cukrzycą Cele i ogólne zasady leczenia hipotensyjnego Leczenie niefarmakologiczne Leczenie farmakologiczne Podsumowanie ROZDZIAŁ 33. Dyslipidemia cukrzycowa: diagnostyka i leczenie Oksydacja lipoprotein oksylipoproteiny Glikacja lipoprotein glikolipoproteiny Podział hiperlipidemii Prewencja i leczenie dyslipidemii u osób z cukrzycą ROZDZIAŁ 34. Cukrzycowe zaburzenia krzepnięcia i fibrynolizy Zaburzenia czynności śródbłonka Aktywność płytek krwi w cukrzycy Wpływ hiperglikemii i dysinsulinemii na hemostazę Wpływ dyslipidemii na procesy krzepnięcia i fibrynolizy Stres oksydacyjny a układ krzepnięcia zwiększenie aktywności kinazy białkowej C Wpływ nadciśnienia tętniczego na śródbłonkowe i płytkowe mechanizmy hemostazy Wpływ niektórych innych paracukrzycowych zaburzeń metabolicznych na procesy hemostazy Zaburzenia reologiczne krwinek czerwonych dodatkowy czynnik prozakrzepowy Prewencja i leczenie nadkrzepliwości w cukrzycy ROZDZIAŁ 35. Choroby narządu wzroku powodowane przez cukrzycę Podział chorób narządu wzroku powodowanych przez cukrzycę

9 Retinopatia cukrzycowa Zaćma Jaskra Ślepota ROZDZIAŁ 36. Choroby nerek powodowane przez cukrzycę. Nefroprotekcja. 627 Nefropatia cukrzycowa Nefroprotekcja pierwotne i wtórne zapobieganie nefropatii cukrzycowej 651 Inne choroby i zaburzenia układu moczowego często skojarzone z nefropatią cukrzycową Podsumowanie ROZDZIAŁ 37. Intensyfikacja diagnostyki, prewencji i leczenia choroby niedokrwiennej serca u osób z cukrzycą Toksyczny wpływ hiperglikemii na serce, naczynia i unerwienie serca Postępowanie diagnostyczne w praktyce Bezobjawowe (nieme) niedokrwienie u osób z cukrzycą Farmakoterapia hiperglikemii u osób z cukrzycą i chorobą niedokrwienną serca ROZDZIAŁ 38. Zespół stopy cukrzycowej, zapobieganie amputacjom w obrębie kończyn dolnych Epidemiologia, koszty ludzkie i ekonomiczne Zaburzenia występujące w zespole stopy cukrzycowej Zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej Zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej Zespół stopy cukrzycowej mieszanej Zespół stopy cukrzycowej u osób długotrwale dializowanych Choroby paznokci w zespole stopy cukrzycowej Diagnostyka różnicowa zespołu stopy cukrzycowej Leczenie Zapobieganie ROZDZIAŁ 39. Angiopatia tętnic szyjnych i mózgu i jej powikłania u osób z cukrzycą Udar mózgu u osób z cukrzycą Encefalopatia cukrzycowa Podsumowanie CZĘŚĆ XII. CUKRZYCOWE CHOROBY OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO ROZDZIAŁ 40. Neuropatia somatyczna obwodowego układu nerwowego Klasyfikacja neuropatii

10 Patogeneza Polineuropatia czuciowa Uszkodzenia pojedynczych nerwów obwodowych mononeuropatie Mononeuropatie wieloogniskowe Leczenie neuropatii obwodowych Podsumowanie ROZDZIAŁ 41. Neuropatia autonomicznego układu nerwowego Czynniki patogenetyczne Informacje statystyczne Objawy kliniczne Rekomendacje diagnostyczne i lecznicze Podsumowanie CZĘŚĆ XIII. PREWENCJA ZESPOŁÓW ANGIOPATII I NEUROPATII CUKRZYCOWEJ ROZDZIAŁ 42. Rekomendacje dotyczące prewencji głównych powikłań długotrwałej cukrzycy Prewencja retinopatii cukrzycowej i ślepoty Prewencja nefropatii cukrzycowej i niewydolności nerek Prewencja choroby niedokrwiennej serca, zawału serca i niewydolności serca Szanse prewencji choroby niedokrwiennej mózgu i udaru mózgu Prewencja miażdżycy zarostowej tętnic kończyn dolnych prewencja amputacji Prewencja cukrzycowego nadciśnienia tętniczego Prewencja neuropatii cukrzycowej Rekomendacje potrzeba dalszych badań patogenetycznych i terapeutycznych CZĘŚĆ XIV. INNE NARZĄDOWE I UKŁADOWE POWIKŁANIA CUKRZYCY ROZDZIAŁ 43. Choroby układu pokarmowego powodowane przez cukrzycę. 774 Patogeneza Zaburzenia czynności przełyku Powikłania żołądkowe Zaburzenia czynności jelit Choroby wątroby Choroby dróg żółciowych Choroby trzustki ROZDZIAŁ 44. Choroby jamy ustnej i zębów występujące w przebiegu cukrzycy Ocena kliniczna stanu jamy ustnej i uzębienia

11 Infekcje ogniskowe w obrębie jamy ustnej Paradontopatia cukrzycowa Leczenie cukrzycy w okresie operacji stomatologicznej ROZDZIAŁ 45. Choroby skóry szczególnie często występujące u osób z cukrzycą Grzybice Ropne choroby skóry występujące w przebiegu cukrzycy Zmiany skórne o podłożu naczyniowym lub neurotroficznym Objawy skórne zaburzeń przemiany lipidów Świąd skóry Cukrzyca w chorobach przebiegających ze zmianami skórnymi ROZDZIAŁ 46. Infekcje u osób z cukrzycą Infekcja jako powikłanie cukrzycy Obserwacje kliniczno-epidemiologiczne Obserwacje immunologiczne Wpływ przewlekłych powikłań cukrzycy na odczyny odpornościowe Wpływ wieku chorych na zwiększenie podatności na infekcje Infekcje jako czynnik ryzyka angiopatii cukrzycowej Cukrzyca a rokowanie w infekcjach Infekcja a leczenie hipoglikemizujące cukrzycy Kliniczny podział niezakaźnych infekcji u osób z cukrzycą Niektóre infekcje swoiście związane z cukrzycą Szczepienia Podsumowanie ROZDZIAŁ 47. Rekomendacje dotyczące stosowania antybiotyków w leczeniu infekcji u osób z cukrzycą Rekomendacje ogólne Rekomendacje szczegółowe ROZDZIAŁ 48. Osteopatia cukrzycowa Osteopenia cukrzycowa Neuroartropatia cukrzycowa (staw Charcota) CZĘŚĆ XV. SZCZEGÓLNE PROBLEMY KLINICZNE DOTYCZĄCE ZDROWIA KOBIETY Z CUKRZYCĄ ROZDZIAŁ 49. Ciąża u chorej na cukrzycę: łączona opieka diabetologiczno- -położnicza Informacje statystyczne Klasyfikacja cukrzycy występującej w okresie ciąży

12 Patofizjologia ciąży Powikłania ciąży u kobiet z cukrzycą Wpływ ciąży na przebieg retinopatii cukrzycowej Wpływ ciąży na rozwój i przebieg nefropatii cukrzycowej Planowanie rodziny a cukrzyca Taktyka opieki diabetologiczno-położniczej nad ciężarną z cukrzycą Doradztwo genetyczne dla rodzin, w których występuje cukrzyca Cukrzyca ciężarnych Medyczne przeciwwskazania do zajścia w ciążę u kobiet chorujących na cukrzycę typu Antykoncepcja u kobiet chorych na cukrzycę ROZDZIAŁ 50. Wpływ menopauzy na przebieg cukrzycy Patogeneza menopauzy. Insulinooporność okołomenopauzalna Okołomenopauzalne czynniki diabetogenne Wzrost chorobowości z powodu cukrzycy typu 2 u kobiet w okresie okołomenopauzalnym Hormonalna terapia zastępcza w diabetologii CZĘŚĆ XVI. PLANOWA WSPÓŁPRACA DIABETOLOGA Z CHIRURGIEM I ANESTEZJOLOGIEM ROZDZIAŁ 51. Okołooperacyjna opieka diabetologiczna Przygotowanie do operacji Rodzaje postępowania z chorymi Żywienie przed operacją Farmakologiczne leczenie hipoglikemizujące Dzień operacji Postępowanie pooperacyjne Operacja u osób z cukrzycą powikłaną Współistniejące z cukrzycą zaburzenia obciążające rokowanie okołooperacyjne Postępowanie przy współistnieniu chorób serca Postępowanie w nadciśnieniu tętniczym Postępowanie w chorobach płuc współistniejących z cukrzycą Postępowanie w chorobach nerek poza nefropatią cukrzycową Operacja doraźna CZĘŚĆ XVII. ATLAS DIABETOLOGICZNY Posłowie Skorowidz