Koszt wytworzenia produktów na potrzeby własne jednostki

Transkrypt

1 Cezary Sarnecki MBA Jaka jest różnica pmiędzy rachunkwścią finanswą a rachunkwścią zarządczą? Dlaczeg htelarzwi wart jest pdjąć wysiłek prwadzenia ddatkwej ewidencji? Częstkrć sptykamy się z różnymi pjęciami w ramach systemu rachunkwści, np. z rachunkwścią finanswą, rachunkwścią pdatkwą czy rachunkwścią zarządczą. Czym zajmują się pszczególne rdzaje rachunkwści? D kg są ne kierwane? Jakich infrmacji mżna w nich pszukiwać? Jakimi regułami kierują się? Mam nadzieję, że cykl artykułów, które Państwu prpnuję, przybliży dpwiedzi na pwyższe pytania. Jedncześnie, głębszej analizie zstanie pddana rachunkwść zarządcza wg USALI stswana w htelarstwie w zakresie ewidencji przychdów i ksztów peracyjnych. Obligatryjnść stswania rzwiązań rachunkwści finanswej przez wszystkie pdmity gspdarcze wynika z przepisów prawa. Pdstawwą ustawą, regulującą zasady jej prwadzenia jest ustawa rachunkwści z dnia 29 września 1994 r (UR), wraz z późniejszymi zmianami (Dz. U. nr 152). Pnadt, w kwestiach nieuregulwanych ustawą mżemy pszukiwać rzwiązań w parciu sześć Krajwych Standardów Rachunkwści (KSR), a w przypadku braku dpwiednieg standardu krajweg również w parciu Międzynardwe Standardy Rachunkwści (MSR). Mżliwść ta zstała dpuszczna na mcy art. 10 ust. 3 UR. Krajwe Standardy Rachunkwści są pracwywane przez Kmitet Standardów Rachunkwści i publikwane w Biuletynie Infrmacji Publicznej na strnie Ministerstwa Finansów Międzynardwe Standardy Rachunkwści pracwywane były przez Kmitet Międzynardwych Standardów Rachunkwści KMSR (Internatinal Accunting Standards Cmmitee IASC) załżny w 1973 rku przez 16 rganizacji zawdwych z 9 krajów. Od 1 kwietnia 2001 rku KMSR zstał zastąpiny przez Radę Międzynardwych Standardów Rachunkwści RMSR (Internatinal Accunting Standards Bard IASB), która skupia becnie 122 rganizacje zawdwe z 91 państw, w tym i z Plski (Stwarzyszenie Księgwych w Plsce). Aktualnie istnieje 41 MSR (pracwanych przez KMSR) raz 8 Międzynardwych Standardów Sprawzdawczści Finanswej MSSF (wydanych przez RMSR). 1

2 Pnieważ ustawa rachunkwści i standardy rachunkwści częstkrć pzwalają nam wybór stswania jedneg spśród alternatywnych rzwiązań pdstawwym dkumentem rganizacyjnym związanym z prwadzeniem ksiąg rachunkwych każdeg przedsiębirstwa jest plityka rachunkwści. Dkument ten kreśla nam zasady prwadzenia ksiąg rachunkwych w danym przedsiębirstwie, spsób i częsttliwść wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansweg a także spsób prezentacji sprawzdań finanswych. Rachunkwść finanswa jest bardz zestandaryzwanym spsbem ewidencji księgwej w parciu regulacje prawne i przyjęte zasady (plityka rachunkwści). Zasady te są niezmienne w ciągu rku, a gdy ulegają zmianie na przełmie rcznych kresów sprawzdawczych, należy wykazać wpływ tych zmian w sprawzdaniach finanswych. W spsób ściśle kreślny przepisami, dknuje się prezentacji sprawzdań i zamyka kresy rzliczeniwe bazując na danych ex pst. Wymagana jest dkładnść, rzetelnść i wiarygdnść przedstawianej infrmacji, która głównie kierwana jest d dbirców zewnętrznych spza przedsiębirstwa. Ustawa Rachunkwści zezwala nam na dwie frmy prezentacji przychdów i ksztów. Jest t rachunek zysków i strat (RZiS) w wersji kalkulacyjnej przeznaczny głównie dla pdmitów, które prwadzą sprzedaż w parciu standaryzację lub kalkulację jednstkweg ksztu wytwrzenia sprzedaneg wyrbu/twaru. Drugą najczęściej stswaną frmą jest RZiS w wersji prównawczej, która zasadnicz przypisuje przychdy i kszty d pszczególnych kresów czasu (miesięcy), nie rzliczając ich na jednstkwe prdukty/twary. Rachunek zysków i strat w wersji prównawczej dzieli się na 3 pdstawwe działalnści. Działalnść peracyjną, czyli taką, która jest pdstawwą aktywnścią przedsiębirstwa, wpisaną d REGONU, KRS-u, umwy spółki; pzstałą działalnść peracyjną wynikającą z dknywanych peracji gspdarczych, aczklwiek nie stanwiącą pdstawwej aktywnści przedsiębirstwa (np. dchdy ze sprzedaży majątku trwałeg, stanwiąceg własnść przedsiębirstwa) raz działalnść finanswą, gdzie np. ewidencjnwane są dsetki d psiadanych kredytów, czy też dsetki d lkat. W sprawzdaniu tym uwzględnia się również wyniki zdarzeń lswych (zyski i straty nadzwyczajne), na które jednstka nie miała żadneg wpływu (np. straty wywłane klęską żywiłwą i wypłata z teg tytułu dszkdwania). Układ przychdów i ksztów z działalnści peracyjnej mżna przedstawić następując: Przychdy Przychdy nett ze sprzedaży prduktów Zmiana stanu prduktów Kszt wytwrzenia prduktów na ptrzeby własne jednstki Przychdy nett ze sprzedaży twarów i materiałów Kszty działalnści peracyjnej Amrtyzacja Zużycie materiałów i energii Usługi bce 2

3 Pdatki i płaty Wynagrdzenia Ubezpieczenia spłeczne i inne świadczenia Pzstałe kszty rdzajwe Wartść sprzedanych twarów i materiałów Należy zwrócić uwagę, że infrmacja z pwyższeg sprawzdania ma niewielką przydatnść dla pdejmwania decyzji związanych z zarządzaniem peracyjnym z kilku pwdów. P pierwsze jest znacznie późnina w czasie. Z reguły jej wyniki trzymujemy z księgwści k. 20 dnia daneg miesiąca za miesiąc uprzedni. Trudn jest zatem mówić, że bazując na takiej infrmacji, szybk pdejmujemy trafne decyzje. P drugie nawet wprwadzenie wyskiej analityki d knt ksztwych nie pwie nam, które z działów peracyjnych htelu i na jakim pzimie są rentwne, a które nie i z jakieg pwdu. P trzecie nie zapewnia nam prównywalnści wyników efektywnści zarządzania peracyjneg pmiędzy htelami. C bwiem mże znaczać, że np. jeden z hteli ma wyższy pzim usług bcych d drugieg? Rezultat ten mże wynikać z różnej wielkści hteli lub też z innej struktury zatrudnienia. Jeden z hteli mże bazwać na utsurcingu a drugi na pracwnikach własnych. Dane w RZiS w wersji prównawczej mgą zasadnicz być analizwane ze względu na ich zmiennść w relacji d upływu czasu indeksy dynamiki (analiza pzima) raz zmian strukturalnych w relacji np. d sprzedaży czy ksztów gółem (analiza pinwa). Wówczas mżemy znaleźć dchylenia d dtychczaswych prawidłwści i szukać pwdów ich pwstania. Rachunkwść pdatkwa restrykcyjnie jest regulwana przez źródła prawa, gdzie d najważniejszych zaliczyć należy: Ustawę z dnia 15 luteg 1992 rku pdatku dchdwym d sób prawnych wraz z późniejszymi zmianami, Ustawę z dnia 26 lipca 1991 rku pdatku dchdwym d sób fizycznych wraz z późniejszymi zmianami, Ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. pdatku d twarów i usług raz pdatku akcyzwym wraz z nwelizacją ustawy wynikającą z kniecznści harmnizacji plskieg prawa pdatkweg z prawem UE - ustawa pdatku d twarów i usług z dnia 11 marca 2004 rku wraz z późniejszymi zmianami. Zasadniczym celem rachunkwści pdatkwej jest zgdne z prawem naliczenie pdatków dchdwych (np. CIT i PIT), pśrednich (VAT), lkalnych (np. pdatek d nieruchmści i gruntwy) raz wszelkich składek na ubezpieczenie spłeczne jak również ptymalizacja pdatkwa. Ze względu na restrykcyjnść przepisów pdatkwych, bardz częst się zdarza, że dminują ne nad rzwiązaniami prawa bilansweg. Dąży się aby ewidencjnwane kszty były pdatkwymi ksztami uzyskania przychdu. Dlateg też dla przykładu stsuje się w księgwści stawki amrtyzacji pdatkwej, a nie wynikające z przewidywaneg kresu użytkwania śrdka trwałeg i jeg wartści kńcwej. Zabiegi ujednlicania zapisów dla celów łatwiejszeg naliczania pdatków, faktycznie zniekształcają braz przedsiębirstwa i wartści jeg aktywów. 3

4 Rachunkwść zarządcza zajmuje się identyfikacją, pmiarem, grupwaniem, analizą, pracwaniem, interpretwaniem i przekazywaniem infrmacji zarządzającym d celów zapewnienia planwania, kntrli i ceny działań w przedsiębirstwie. Definicja ta brzmi mże dsyć skmplikwanie, ale jej isttą jest przygtwanie materiałów d pdejmwania decyzji w spsób przede wszystkim szybki, zgdny z czekiwaniami kierwnictwa firmy w zakresie rdzaju danych i ich prezentacji, z mżliwie wyską dkładnścią. Należy zdawać sbie sprawę, że dkładnść jest relacją wprst prprcjnalną d upływu czasu. Im więcej czasu pświęcimy na analizy tym dkładniejsze trzymamy dane wyjściwe. Jeżeli psiadamy dane histryczne, t wyniki w 100% pwinny być zgdne ze stanem rzeczywistym. Natmiast jeżeli przygtwujemy prgnzy czy estymacje, t wiarygdnść tych danych mżemy kreślić z pewnym prawdpdbieństwem. Należy nadmienić, że ile rachunkwścią finanswą i pdatkwą z reguły zajmuje się księgwść, tyle rachunkwść zarządcza jest dmeną działu cntrllingu. Z reguły pwdem takieg rzróżnienia jest trudnść wyjścia działu księgwści pza ramy kreślne ustawami i dstarczania danych estymwanych dtyczących przyszłych kresów. Również dział cntrllingu prwadząc nie skrępwane regulacjami analizy, nie jest w stanie przyjąć reguł gry barcznych reżimem prawnym. W spsób syntetyczny prównując bydwa rdzaje rachunkwści mglibyśmy zestawić następujące różnice pmiędzy nimi. Rachunkwść finanswa Rachunkwść zarządcza Odbircy infrmacji Zewnętrzni Wewnętrzni Regulacja Prawna Dwlnść Charakter infrmacji Dkładne Szybkie, isttne Zasady wyceny Kszt histryczny Dwlne Hryznt czaswy Przeszłść Teraźniejszść, przyszłść Prezentacja infrmacji Cała firma Segmenty przedsiębirstwa Częsttliwść infrmacji Ściśle kreślna Dstswana d ptrzeb Pdejście d prblemów Deterministyczne Prbabilistyczne Rachunkwść w światwym htelarstwie jest prwadzna w parciu standardwy system rachunkwści dla hteli. Histria teg rzwiązania sięga 1926 rku. W rku tym, w Stanach Zjedncznych, pwstał pierwsze wydanie Unifrm System f Accunts fr Htels (USAH), jak dpwiedzi na prblemy śrdwiska htelarzy związane z indywidualnymi rzwiązaniami rachunkwści stswanymi przez każdy biekt. Skutkiem teg była każdrazwa kniecznść szklenia pracwnika z unikalnych rzwiązań stswanych w knkretnym htelu. Wywływał d dużą nieefektywnść czasu pracy raz wyskie nakłady na szklenia. W pracy nad ujednliceniem systemu wzięli udział: przedstawiciele właścicieli hteli takich marek jak: Pennsylvania, The Waldrff-Astria, Albert, McAlpin, Times Square, Astr, Willard czy Cmmdre, przedstawiciele księgwści htelwej reprezentujący prócz pwyższych marek także htele: San Rem, Biltmre, The Plaza i Htels Statler Cmpany stwarzyszenia księgwe (N.Y. State Sciety f f CPAs raz American Institute f Accuntants). 4

5 Opracwany pierwszy jednlity system rachunkwści był dedykwany dla dużych hteli. Małe htele i mtele dczekały się jednlitych standardów w 1961 rku, kiedy pracwany zstał system rachunkwści pd nazwą Unifrm System f Accunts and Expence Dictinary fr Small Htels, Mtels and Mtr Htels. Jednak standardy te dbiegały d rzwiązań kreślnych w USAH. P próbach dstswawczych bydwu systemów w latach 1979 i 1986 rganizacje: Cmmittee n Financial Management f the American Htel & Ldging Assciatin, Htel Assciatin f New Yrk City raz Hspitality Financial and Technlgy Prfessinals pracwały jednlite, wspólne standardy pd nazwą Unifrm System f Accunts fr the Ldging Industry (USALI), których X wersja bwiązuje d dzisiaj. Rachunkwść wg USALI jest elementem systemu US GAAP (United States Generally Accepted Accunting Principles) systemu gólnie bwiązujących zasad rachunkwści w Stanach Zjedncznych. System ten wraz z ekspansją wielkich amerykańskich sieci htelarskich na teren Eurpy i innych kntynentów stał się gólnie przyjętym rzwiązaniem branżwym w wielu krajach, w tym także i w Plsce. Zgdnie z USALI pracują wszystkie międzynardwe sieci htelarskie becne w naszym kraju. Ze względu na bwiązujące krajwe rzwiązania legislacyjne dtyczące rachunkwści finanswej i pdatkwej przyjęł się, że rachunkwść w parciu USALI jest w Plsce rzwiązaniem przynależnym d rachunkwści zarządczej. Należy zwrócić uwagę na trend, że rachunkwść krajwa craz bardziej zbliża się d rzwiązań międzynardwych w parciu MSR, zaś MSR craz bardziej unifikują się z US GAAP. Mżna zatem pwiedzieć, że rachunkwść zarządcza prwadzna w htelach zgdnie z USALI jest prekursrem kierunku gólnych zmian w rachunkwści w Plsce. Pierwszplanwą cechą rachunkwści wg USALI jest przypisanie d dpwiednich centrów (zgdnie ze schematem rganizacyjnym htelu) przychdów i/lub ksztów w krespndencji z zakresem dpwiedzialnści za nie. W następnym artykule przedstawiny zstanie układ sprawzdań Statement f Incme raz Operating Statement, który piera się na wzmiankwanych cechach. Klejnym wyróżnikiem rachunkwści w parciu USALI jest psługiwanie się jednznacznie zdefiniwanymi branżwymi wskaźnikami miar relatywnych, które zapewniają dla kreślnych kategrii i rdzajów hteli prównywalnść wyników w pszczególnych biektach i ich departamentach. Prównanie t zapewnia dpwiedź na pdstawwe pytania: gdzie w danej chwili znajdujemy się w relacji d bezpśredniej knkurencji? Jakie są nasze silne a jakie słabe strny? Na c pwinniśmy zwrócić baczną uwagę, gdyż siągane wyniki są relatywnie pza planem/knkurencją? Oczywiście pdstawą d takiej ceny jest wymiana pmiędzy htelem a instytucją analizującą rynek, rzetelnych, siąganych przez htel wyników. Na rynku plskim instytucją, która zajmuje się analizami rynku i udstępnianiem wyników przedsiębirstwm htelarskim jest m. in. firma STR Glbal. Raprtują d niej przede wszystkim duże sieci htelarskie. Ciekawą inicjatywą jest budwa plskiej sieci infrmacyjnej pd egidą Instytutu Rynku Htelarskieg dstswanej prduktw i cenw również dla małych, niezrzesznych hteli. Wskaźnikm peracyjnym zstanie pświęcny jeden z klejnych artykułów serii rachunkwści zarządczej wg USALI. 5