Dinozaury wspierają Bałtów

Transkrypt

1 Dinozaury wspierają Bałtów Pokazaliśmy, że dzięki wspólnemu działaniu władz, organizacji pozarządowych i zwykłych ludzi można zmienić świat wokół siebie mówi Jarosław Kuba ze Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt. I rzeczywiście, Bałtów udowadnia, że współpraca czyni cuda.

2 informacje ogólne kontekst/tło/historia nazwa przedsięwzięcia Kompleks turystyczno-rekreacyjny Bałtowski Park Jurajski cele/misja Rozwój turystyczno-gospodarczy gminy Bałtów. Zwiększenie liczby miejsc pracy, rozwój lokalnej przedsiębiorczości i infrastruktury turystyczno-gastronomicznej. Integracja i aktywizacja mieszkańców umożliwiająca im indywidualny rozwój działalność Tworzenie i promowanie oferty turystycznej wokół Bałtowskiego Parku Jurajskiego, działalność agroturystyczna forma prawna Stowarzyszenia (w tym dwa prowadzące działalność gospodarczą), spółka z ograniczoną odpowiedzialnością dane teleadresowe Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt Bałtów 55 tel./fax biuro@baltow.info osoba do kontaktu Jarosław Kuba dyrektor stowarzyszenia Bałt rozpoczęcie działalności 2002 rok Czterotysięczna gmina Bałtów leży koło Ostrowca Świętokrzyskiego. W czasach PRL największym pracodawcą była tutaj Huta Ostrowiec. W okresie transformacji ustrojowej huta radykalnie ograniczyła zatrudnienie z 14 tys. do 2 tys. pracowników. W pierwszej kolejności miejsca pracy straciły osoby zamieszkujące obszary wiejskie, wśród nich mieszkańcy Bałtowa. Wskaźnik bezrobocia w Bałtowie osiągnął wówczas ponad 35%. Młodzi bałtowianie w poszukiwaniu pracy masowo migrowali do większych miast lub wyjeżdżali za granicę. Gminą zarządzano w nieudolny sposób: nie było wodociągów, kanalizacji ani telefonii komórkowej. Nie istniał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Nieuregulowane sprawy własnościowe zniechęcały potencjalnych inwestorów. Władze nie były zainteresowane sięganiem po Pracownica przedsiębiorstwa Allozaur Anna Sałek

3 kontekst/tło/historia działalność środki przedakcesyjne, dzięki którym można by poprawić infrastrukturę. Efektem nieudolności samorządu były bieda, marazm mieszkańców, rozpad więzi społecznych. Wszystko zmienił bezprecedensowy społeczny zryw tych mieszkańców Bałtowa, którzy w 2001 roku uznali, że w gminie potrzebne są zmiany. Na zorganizowane przez nich spotkanie przyszło 120 osób: przedsiębiorców, nauczycieli, rolników i rzemieślników. Zarejestrowali oni w 2001 roku Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt i wspólnie zaczęli szukać sposobu na wykorzystanie walorów krajobrazu, co mogłoby przyciągnąć turystów i ożywić gminę. Niektóre z pomysłów wydawały się absurdalne jak zorganizowanie spływu tratwami po rzece Kamiennej (która wówczas była zbiorowym śmietniskiem) czy stworzenie pierwszego w Polsce parku jurajskiego. Jednak to właśnie takie pomysły oraz determinacja, wytrwałość i wola zmian sprawiły, że udało się dokonać cudu: bezrobocie w gminie jest minimalne, a Bałtów odwiedza kilkaset tysięcy turystów rocznie (w 2009 roku ponad 500 tys.). Utworzenie stowarzyszenia Bałt zaowocowało powołaniem w ciągu kolejnych pięciu lat kilku podmiotów ekonomii społecznej powstawały one w miarę poszerzania się oferty turystyczno-gospodarczej adresowanej do mieszkańców Bałtowa i okolic. Nowe podmioty powołano także dlatego, że w stowarzyszeniu Bałt pracowali ludzie z różnymi oczekiwaniami i różną wizją działania, a trudno byłoby realizować odmienne cele w jednej organizacji. Teraz 4 przedsięwzięcia mają jasno sprecyzowane i zróżnicowane cele działania, nie dublują się, lecz uzupełniają. Rozwój lokalny i tworzenie miejsc pracy stały się celem i ambicją wielu ludzi. Marek Rej przewodnik, emerytowany nauczyciel historii i geografii w zespole szkół, członek zarządu stowarzyszeń Bałt i Delta : Aby tego typu przedsięwzięcie się udało, musi się znaleźć grupa wariatów, którzy zgodzą się zaryzykować i wiele poświęcić dla idei, a o takich ludzi nie jest łatwo. Na początku naszej działalności odkładaliśmy na bok swoje własne interesy i przez 2-3 lata pracowaliśmy za darmo: ktoś zajął się nadzorem porządkowania rzeki Kamiennej, ktoś inny księgowością itd. Trzeba też pamiętać, że gdy zaczynaliśmy, trudniej niż dziś było o unijne wsparcie finansowe. Odnieśliśmy sukces w warunkach rosnącej konkurencji, bo zachowaliśmy ciągłość przedsięwzięć turystycznych i ciągle się rozwijamy jeden pomysł rodzi drugi. Rynek turystyczny jest trudny, nie można się zatrzymać wpół drogi, trzeba ciągle ten rynek obserwować, wymyślać coś nowego. Dla mnie rozwój bałtowskiej przedsiębiorczości społecznej to także osobista radość: co trzeci pracownik Parku Jurajskiego to mój uczeń! A przecież gdyby nie ta praca, część z nich stałaby pod sklepem i piła piwo. Niektórzy z pracowników założyli rodziny, bywa, że ich żony też pracują w parku wszyscy żyją na przyzwoitym poziomie. Oferta turystyczna Bałtowa jest bardzo bogata i ciągle się rozwija. Żeby ułatwić czytelnikom czerpanie inspiracji do własnych aktywności, w tym rozdziale opisane są szczegółowo tylko niektóre działania. Oto schemat aktywności w Bałtowie w podziale dokonanym na potrzeby tego wydania Atlasu: Działalność główna Działalność pozostała JuraPark Bałtów Spływ tratwami Stok narciarski Ośrodek jazdy konnej Zwierzyniec Bałtowski Obsługa turystów Zespół ludowy imprezy kulturalne Ścieżka edukacyjna Program szkoleniowo-doradczy Wizyty studyjne Stowarzyszenie LGD Krzemienny Krąg

4 działalność JuraPark Bałtów Odnalezione w Bałtowie ślady dinozaurów członkowie stowarzyszenia Bałt postanowili wykorzystać jako atrakcję turystyczną. Pod koniec 2003 roku utworzono drugą organizację pozarządową Stowarzyszenie Delta. W 2004 roku przystąpiło ono do budowy na terenie dawnego tartaku parku jurajskiego, przez który prowadzi ścieżka edukacyjna pokazująca kolejne epoki w dziejach Ziemi, wzbogacona o kolorowe tablice z opisami zwierząt i roślin. Główną atrakcją jest ponad 70 modeli dinozaurów naturalnej wielkości. Nad krętym strumykiem unoszą się makiety ważek i ptaków sprzed 300 mln lat. Przed wejściem do parku znajduje się rozległy plac, na którym ustawiono stragany z pamiątkami. Pierwszego dinozaura allozaura z żywicy epoksydowej, który stanął przed urzędem gminy stowarzyszenie sprowadziło z Niemiec, ponieważ w Polsce takich kopii jeszcze nikt wtedy nie wykonywał. Kosztował on ok. 30 tys. zł. Stowarzyszenie Bałt ogłosiło narodową zrzutkę rozpowszechniło ulotkę zapowiadającą w Bałtowie niespotykane atrakcje i zachęcającą do datków i w dwa tygodnie zebrało na ten cel pieniądze wśród mieszkańców gminy, urzędów i przedsiębiorców. Na następne okazy dinozaurów udało się uzyskać fundusze m.in. z Programu Operacyjnego SAPARD. Od 2004 roku pod kuratelą Państwowego Instytutu Geologicznego i Muzeum Ewolucji PAN wciąż powstają nowe rekonstrukcje gadów. Realizacją tego przedsięwzięcia zajął się nowopowołany, odrębny podmiot ekonomii społecznej Stowarzyszenie Delta. Dzięki temu Bałt mógł skupić się głównie na działalności społecznej: wspieraniu zespołów ludowych, organizowaniu imprez kulturalnych, opracowywaniu programów edukacyjnych oraz organizacją spływów tratwami. Natomiast Delta zajęła się przede wszystkim działalnością gospodarczą i tworzeniem miejsc pracy. W maju 2008 roku Stowarzyszenie Delta otworzyło drugi park JuraPark Solec Kujawski. Bliźniaczy brat parku w Bałtowie jest dużo większy zajmuje obszar ponad 12 ha. Obecnie znajduje się tu około 100 figur dinozaurów i stale przybywają nowe. Oprócz doskonałych rekonstrukcji prehistorycznych stworzeń JuraPark Solec może poszczycić się największym w Polsce muzeum paleontologicznym, w którym znajdują się tysiące skamieniałych roślin i zwierząt. Wokół JuraParku w Bałtowie powstało i powstaje ciągle wiele ciekawych inicjatyw: Spływ tratwami po rzece Kamiennej W czerwcu 2003 roku ruszyły spływy tratw po 4-kilometrowym odcinku rzeki. Początek nie był jednak łatwy trzeba było uzyskać wiele zezwoleń, oczyścić ze śmieci rzekę i brzegi, znaleźć flisaków, którzy zgodnie z przepisami musieli mieć patent starszego marynarza. Stowarzyszenie Bałt dało ogłoszenia do gazet zgłosiły się dwie osoby i to mieszkające niedaleko Bałtowa! Dziś zatrudnionych jest ośmiu flisaków. Spływy są organizowane od kwietnia do października i cieszą się ogromnym powodzeniem. Jednym z flisaków jest Jarosław Walerowicz z Goździelina, który mówi: Osiem lat pływałem na statkach dalekomorskich, mam wszystkie certyfikaty honorowane Struktura organizacyjna Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt spływy po rzece Kamiennej zarządzanie terenem rekreacyjno- -sportowym Okręglica działalność edukacyjna i projektowa prowadzenie grupy młodzieżowej Junior Bałt 300 członków 9 pracowników Stowarzyszenie Delta JuraPark Bałtów i JuraPark Solec Kujawski stok narciarski Szwajcaria Bałtowska ośrodek jazdy konnej Kraina Koni Zwierzyniec Bałtowski 30 członków 181 pracowników (stan na koniec 2009 r.) Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur sp. z o.o. obsługa ruchu turystycznego w gminie utrzymanie infrastruktury i zieleni wyrób pamiątek 25 pracowników

5 działalność w marynarce. Przeczytałem ogłoszenie w prasie i rozśmieszyło mnie, że potrzebują marynarzy w samym środku Polski! Ale ta praca daje mi wiele radości. Poza tym każda woda jest żywiołem Kamienna, choć rzeczka, ma w najgłębszym miejscu 5 metrów głębokości. Niedawno dostałem propozycję wyjazdu do Indii, ale wolę pracować tutaj. Spływy tratwami są jedną z form działalności gospodarczej stowarzyszenia Bałt. Przychody przeznaczane są na działalność statutową (np. na projekty dotyczące wspierania osób i instytucji, które chcą rozwijać działalność turystyczną i okołoturystyczną, na pracę z młodzieżą, seniorami i zespołami ludowymi czy rękodzielnikami). Stok narciarski Szwajcaria Bałtowska Został utworzony w 2007 roku na terenach prywatnych, dzierżawionych przez Stowarzyszenie Delta. Chodziło przede wszystkim o to, by 120 osób pracujących dla obu stowarzyszeń miało zatrudnienie po sezonie turystycznym. Powstanie stoku narciarskiego wydłużyło sezon i zapewniło ciągłość zatrudnienia (np. zimą flisacy pływający po rzece Kamiennej zajmują się obsługą i konserwacją stoku). Ośrodek jazdy konnej Kraina Koni Ośrodek działa od 2005 roku jako dodatkowa atrakcja dla turystów. Oferuje zainteresowanymjazdy konne (konie zimnokrwiste rasy małopolskiej oraz hucuły). Zwierzyniec Bałtowski Kolejna oferta turystyczna ostoja dzikich zwierząt, dostępna od 2007 roku. Podczas ekosafari można zobaczyć alpaki, lamy, strusie, daniele i ptaki egzotyczne. Wszystkie zwierzęta pochodzą z polskich hodowli. Bałtowskie dinozaury Allozaur obsługa turystów i utrzymanie infrastruktury Do obsługi turystów oraz utrzymania porządku w Bałtowskim Parku Jurajskim w 2006 roku utworzono (w ramach projektu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL Gospodarka społeczna na bursztynowym szlaku ) nowe przedsiębiorstwo społeczne w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Allozaur. Jest to rodzaj zakładu komunalnego, któremu stowarzyszenia Bałt i Delta zlecają różne prace. Świadczy on usługi dla mieszkańców oraz obu stowarzyszeń. 25 pracowników Allozaura zajmuje się obsługą turystów i pracami na rzecz gminy: opiekuje się gminną zielenią, sprząta szlaki turystyczne, parkingi i brzegi rzeki. Zakład organizuje także imprezy rozrywkowe i produkuje pamiątki. Aby powstał Allozaur, Stowarzyszenie Delta i jego prezes wnieśli wkład założycielski w postaci aportu m.in. sprzętu budowlanego o wartości ponad 50 tys. zł. Udziałowcy nie czerpią zysków z działalności spółki, zyski te są przeznaczane w całości na działalność społeczną.

6 Działalność pozostała Forma prawna Pozostała działalność stowarzyszenia Bałt to: zespół ludowy Bałtowianie, który powstał w 2006 roku; jest on wspierany organizacyjnie i finansowo przez stowarzyszenie Bałt. Posiada zróżnicowany repertuar, pokazujący bałtowską historię i tradycję. Zespół w 20-osobowym składzie uświetnia występami wiele okolicznościowych imprez. organizacja imprez kulturalnych, m.in. pikników, festynów czy jarmarków. ścieżka edukacyjna Żydowski Jar trasa wiedzie przez miejsca, gdzie odkryto tropy dinozaurów. Za 20 tys. zł stowarzyszenie przygotowało ścieżkę prowadzącą przez dwa wąwozy i punkty widokowe; jej pokonanie zajmuje 45 minut. program szkoleniowo-doradczy. Obecnie w gminie działa ok. 25 gospodarstw agroturystycznych. Aby poprawić jakość ich usług, stowarzyszenie organizuje (ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki czy Funduszu Inicjatyw Obywatelskich) szkolenia dla właścicieli gospodarstw, obejmujące marketing, promocję i opracowanie wspólnych standardów. organizacja wizyt studyjnych. Poprzez kompleksową organizację wizyt studyjnych stowarzyszenie upowszechnia zdobyte dotychczas doświadczenie w zakresie ekonomii społecznej i partnerstwa trójsektorowego. Program każdej takiej wizyty łączy wiedzę teoretyczną z praktyką, składa się z części seminaryjno-wykładowej oraz zajęć w terenie. Jest to dobra okazja do zapoznania się z dobrymi praktykami w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego wspólnot lokalnych. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Krzemienny Krąg Najpierw, w 2002 roku, z inicjatywy stowarzyszenia Bałt i Miejskiego Centrum Kultury z Ostrowca Świętokrzyskiego powstała Grupa Partnerska Krzemienny Krąg jako grupa nieformalna. Następnie, w 2006 roku, przekształciła się ona w Fundację Partnerstwo Krzemienny Krąg partnerskie porozumienie samorządów 11 gmin z powiatów opatowskiego i ostrowskiego w województwie świętokrzyskim, lipskiego w województwie mazowieckim oraz miasta Ostrowiec Świętokrzyski, a także organizacji pozarządowych, mediów, placówek edukacji i kultury, przedsiębiorców. Celem fundacji było zbudowanie wspólnego markowego produktu turystycznego, zdolnego konkurować na wolnym rynku na bazie bałtowskich doświadczeń w zakresie działalności turystycznej. W 2008 roku fundacja została przekształcona w Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Krzemienny Krąg, działające na rzecz rozwoju gmin objętych partnerskim porozumieniem. Stowarzyszenie zarządza dotacją z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, przeznaczonego m.in. na odnowę wsi, tworzenie mikroprzedsiębiorstw czy różnicowanie działalności na obszarach wiejskich. Wspiera promocję miejsc interesujących pod względem turystycznym na obszarze objętym swoim działaniem (Muzeum Archeologiczne Krzemionki, Żywe Muzeum Porcelany, pływalnia Rawszczyzna z kompleksem odnowy biologicznej czy Ośrodek Rekreacyjny Gutwin z parkiem linowym). I. Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt stowarzyszenie prowadzące działalność gospodarczą, organizacja pożytku publicznego. II. Stowarzyszenie Delta stowarzyszenie prowadzące działalność gospodarczą, nieposiadające statusu organizacji pożytku publicznego. III. Allozaur spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której zyski nie są dystrybuowane między udziałowców, założona przez Stowarzyszenie Delta i osobę fizyczną; dochód spółki jest przeznaczony na cele społeczne (zapisane w akcie notarialnym). Flisacy: Łukasz Szydlak i Karol Skorżyński

7 finanse Dane w tym rozdziale dotyczą następujących przedsięwzięć: 1) Spływ tratwami po rzece Kamiennej 2) JuraPark Bałtów i JuraPark Solec Kujawski 3) przedsiębiorstwo społeczne Allozaur Sp. z o. o. Koszty uruchomienia przedsięwzięć Spływ tratwami działalność stowarzyszenia Bałt 83 tys. zł, w tym: 20 tys. zł stworzenie bazy organizacyjnej wraz z zakupem sprzętu 63 tys. zł zakup tratw JuraPark Bałtów działalność stowarzyszenia Delta ok. 900 tys. zł zakup pierwszej grupy modeli dinozaurów w 2004 roku i prace remontowo-budowlane przy tworzeniu ścieżki dydaktycznej (każdy model średnio ok. 30 tys. zł) Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur spółka z o.o. 251,9 tys. zł (koszty operacyjne w 2006 r. tj. pierwszym roku działalności) 55,6 tys. zł wartość sprzętu (samochodu, przyczepy, ciągnika, siewnika, kosiarki, agregatu uprawowego i piły) wniesionego aportem do spółki Źródła finansowania uruchomienia przedsięwzięć Spływ tratwami działalność stowarzyszenia Bałt 7,2 tys. zł dotacja z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na stworzenie 4 miejsc pracy 70 tys. zł pożyczka preferencyjna z Powiatowego Urzędu Pracy na doposażenie stanowisk pracy 22 tys. zł zakup 1 tratwy wraz z wyposażeniem, w formie refundacji z Programu SAPARD Działanie 4.2 JuraPark Bałtów działalność stowarzyszenia Delta 177,5 tys. środki z Programu SAPARD w 2004 r. pozostała kwota środki stowarzyszenia Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur spółka z o.o. ok. 293 tys. zł, w tym: 117, 3 tys. zł przychody ze sprzedaży usług 172,5 tys. zł pomoc z IW EQUAL na wynagrodzenia pracowników, środki trwałe, odzież i inne ok. 2,6 tys. zł dotacje z PUP Ostrowiec oraz UNDP (Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju) 55,6 tys. zł kapitał założycielski spółki, w całości wniesiony aportem

8 finanse Koszty działalności w 2009 roku Spływ tratwami działalność stowarzyszenia Bałt ok. 200 tys. zł. średnioroczne wynagrodzenie 10 flisaków w okresie kwiecień październik: poza sezonem letnim flisacy pracują przy obsłudze stoku narciarskiego ok. 14 tys. zł średnioroczny koszt eksploatacji tratw 20 tys. zł koszty promocji i marketingu JuraPark Bałtów i JuraPark Solec działalność stowarzyszenia Delta 18,58 mln zł koszty działalności operacyjnej i finansowej dwóch parków: w Bałtowie i Solcu Kujawskim, w tym: wynagrodzenia, koszty energii, amortyzacja, koszty sprzedaży i inne Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur spółka z o.o. ok. 1,66 mln zł, w tym: koszty działalności operacyjnej i fiansowej Źródła finansowania działalności w 2009 roku Spływ tratwami działalność stowarzyszenia Bałt 190 tys. zł przychody z działalności gospodarczej 20 tys. zł dotacje ze środków samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego JuraPark Bałtów i JuraPark Solec działalność stowarzyszenia Delta 19,29 mln zł przychody z działalności własnej dwóch parków: w Bałtowie i Solcu Kujawskim 93 tys. zł dotacje i darowizny na inwestycje Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur spółka z o.o. ok. 1,72 mln zł przychodów, głównie pochodzących ze sprzedaży produktów rękodzielniczych, obsługi ruchu turystycznego, remontów i innych usług Stopień samowystarczalności ekonomicznej obliczony jako stosunek sumy przychodów ze sprzedaży usług do sumy kosztów całkowitych bieżącej działalności Spływ tratwami działalność stowarzyszenia Bałt Spływ nie jest przedsięwzięciem całkowicie samowystarczalnym co roku przychody wystarczają na pokrycie od 80 do 90% kosztów. JuraPark Bałtów i JuraPark Solec działalność stowarzyszenia Delta 100% samowystarczalności ekonomicznej; kilkuprocentowa (4%) rentowność, liczona jako stosunek wypracowanego zysku do sumy przychodów. Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur spółka z o.o. 100% samowystarczalności ekonomicznej; kilkuprocentowa (3%) rentowność, liczona jako stosunek wypracowanego zysku do sumy przychodów spółki.

9 finanse Wynik finansowy Komentarze liderów: Spływ tratwami działalność Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt : W przypadku uruchomienia spływu tratwami zakładaliśmy 8-letni okres uzyskania samodzielności gospodarczej. Na przestrzeni wszystkich lat prowadzenia tej aktywności gospodarczej na koniec każdego następującego po sobie roku odnotowujemy nadal ujemny wynik finansowy, choć co roku coraz lepszy, a to z pewnością dobrze rokuje na przyszłość. Nadmienić trzeba również, że rok 2009 był kluczowy dla zarządzania spływem. Stowarzyszenie Bałt jest bowiem organizacją poważnie traktującą zatrudnianie ludzi. Chcieliśmy zapewnić pracę całoroczną pracownikom spływu tratwami. Postanowiliśmy więc zawrzeć umowę dzierżawy ze Stowarzyszeniem Delta (będącym właścicielem stoku narciarskiego), któremu wydzierżawiliśmy spływ. Korzyści są po obu stronach: Bałt otrzymuje opłatę dzierżawy, nie ponosząc ryzyka straty sezonowego działania, a Delta ma tych samych pracowników zatrudnionych przez cały rok przy dwóch swoich działaniach. Biorąc pod uwagę fakt, iż sezon turystyczny, związany z prowadzeniem spływu tratwami, trwa 7 miesięcy, to wynik ujemny w kwocie 24 tys. zł jest na poziomie dopuszczalnym. Związany jest on także z ograniczoną przepustowością liczby turystów, która wynika z prawa dotyczącego żeglugi śródlądowej. Dodatkowym utrudnieniem, na które nie mamy wpływu są warunki pogodowe. Warto dodać, że na terenie objętym spływem znajdują się punkty sprzedaży artykułów spożywczych i pamiątek, które przynoszą dochód Stowarzyszeniu Delta. JuraPark Bałtów i JuraPark Solec działalność Stowarzyszenia Delta : Od 2004 roku uzyskujemy dodatni wynik finansowy; za 2009 rok był on lepszy, niż za rok poprzedni. Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur spółka z o.o.: W każdym roku uzyskujemy dodatni wynik finansowy. Kredyty, pożyczki, inne Spływ tratwami działalność Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gminy Bałtów Bałt : W chwili obecnej stowarzyszenie korzysta z kredytu obrotowego w rachunku bankowym wartości 90 tys. zł. JuraPark Bałtów i JuraPark Solec działalność Stowarzyszenia Delta : Stowarzyszenie korzysta z kredytów: 1) kredytu w rachunku bankowym (debet), żeby nie utracić płynności, ze względu na sezonowość działalności całego przedsięwzięcia; 2) kredytu na inwestycje; 3) kredytu obrotowego na działalność bieżącą. Przedsiębiorstwo społeczne Allozaur spółka z o.o.: Przedsiębiorstwo korzysta z kredytu w rachunku bankowym (debet), żeby nie utracić płynności, ze względu na sezonowość działalności całego przedsięwzięcia.

10 Rezultaty Współpraca ze środowiskiem lokalnym Wszystkie przedsięwzięcia dają pracę mieszkańcom gminy, stwarzają im także możliwości indywidualnego rozwoju i poprawy warunków życia. Ci, którzy byli i są członkami stowarzyszenia lub zaczynali pracę w stowarzyszeniu Bałt jako pracownicy fizyczni (sprzątacze, konserwatorzy zieleni), dziś są kierownikami sklepów, punktów gastronomii albo zakładają własne przedsiębiorstwa stolarnie, zakłady fryzjerskie, hoteliki, pasieki, gospodarstwa agroturystyczne. Dzięki systemowi zarządzania przeszli kilkuletni proces kształcenia i samokształcenia. Park Jurajski przyczynił się także do tego, że w Ostrowcu Świętokrzyskim powstała największa w Europie wytwórnia modeli dinozaurów plastycy projektują je pod okiem specjalistów z Państwowego Instytutu Geologicznego. Początkowo działania stowarzyszenia Bałt koncentrowały się tylko na gminie Bałtów. Idea gospodarczego ożywienia gminy poprzez turystykę zakładała współpracę wszystkich społecznych graczy na tym terenie: władz samorządowych, instytucji edukacji i kultury, lokalnego biznesu. Nie chodziło o to, by wyręczać samorząd w jego ustawowych działaniach, ale by zaprosić go do partnerstwa mówi Jarosław Kuba, dyrektor generalny stowarzyszenia. W efekcie samorząd nie traktuje nas jak konkurencji, ale partnerów. Władze gminy wspierają promocję działań bałtowskich stowarzyszeń, biorą udział w imprezach kulturalnych czy bałtowskich jarmarkach. Bez współpracy z gminą niemożliwe byłoby funkcjonowanie spółki Allozaur, która We wszystkich trzech podmiotach prawnych utworzono około 200 miejsc pracy, głównie dla osób długotrwale bezrobotnych. Wskaźnik bezrobocia w gminie wynosił w 2010 roku ok. 4%. Powstała infrastruktura turystyczna (szczególnie wspierana przez stowarzyszenie Bałt ), m.in. 5 obiektów hotelarsko-gastronomicznych, zatrudniających od 5 do 10 osób każdy, 25 gospodarstw agroturystycznych, 5 jednoosobowych firm (m.in. stolarskich, garncarskich, pszczelarskich). Odtworzono infrastrukturę społeczną, miejsca na działalność społeczną, kulturalną oraz na imprezy plenerowe. jest rodzajem przedsiębiorstwa komunalnego, świadczącego usługi gminie. Wsparcia finansowego stowarzyszeniom udziela Starostwo Powiatowe w Ostrowcu Świętokrzyskim. Rada Powiatu przyjęła strategię rozwoju turystyki. Bałtów ujęty jest w wieloletnich planach inwestycyjnych powiatu. Ważnym partnerem jest także Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego. Bałtów pojawia się we wszystkich publikacjach urzędu promujących atrakcje turystyczne regionu. Po sukcesach działalności ekonomicznej stowarzyszeń Bałt i Delta, zwłaszcza spływów po rzece Kamiennej i Bałtowskiego Parku Jurajskiego, kluczową decyzją było rozszerzenie działań poza obszar gminy. Oznaczało to także budowanie nowych partnerstw. Nie zamknęliśmy się w Bałtowie, nie spoczęliśmy na laurach. Mieliśmy świadomość, że nie należy tworzyć tu zamkniętej enklawy mówi Jarosław Kuba. Zaczęliśmy myśleć o rozwoju całego regionu. Widzieliśmy, jak zmieniły mieszkańców Bałtowa nasze działania, jak ludzie otrząsnęli się z marazmu, otwierają własne firmy, zmieniają rzeczywistość. Dzięki powołaniu Lokalnej Grupy Działania Krzemienny Krąg gminy mogą odkryć swój potencjał, a ich mieszkańcy żyć lepiej. Lokalna Grupa Działania jest przykładem wielosektorowego działania samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich, organizacji pozarządowych, szkół, placówek kultury, mediów, lokalnego biznesu w zakresie tworzenia planów rozwoju, pozyskiwania środków na projekty oraz medialnej promocji przedsięwzięć. Rocznie Bałtów odwiedza kilkaset tysięcy turystów (w 2007 roku 300 tys., w 2008 i 2009 roku po 500 tys.).

11 Plany na przyszłość Wskazówki/rady/wnioski W przyszłości stowarzyszenie Bałt chce stworzyć 20 podmiotów ekonomii społecznej na bazie gospodarstw agroturystycznych, które wykorzystywałyby metodę narracji towarzyszącej zwiedzaniu miejsc, nazywaną questingiem. Jest to wymyślona przez Amerykanów metoda zwiedzania, oparta na zabawie, w wielu elementach przypominająca harcerskie podchody i gry terenowe. Różnica polega jednak na tym, że questing jest ściśle związany z konkretnym miejscem zabytkiem, pomnikiem przyrody, atrakcją przyrodniczą. Jego celem jest rozwijanie poczucia związku z danym regionem i promocja wyjątkowych miejsc. Pierwszą atrakcją turystyczną w Bałtowie funkcjonującą na zasadzie questingu jest od sezonu wakacyjnego 2010 Żydowski Jar (quest Zaginiony świat dinozaurów odkrycia w Żydowskim Jarze ), gdzie występują tropy dinozaurów i gdzie działa obecnie ścieżka edukacyjna. Została ona wyposażona w typowe dla questingu elementy, m.in. ukryte skamieniałości, które trzeba odszukać. Jarosław Kuba, dyrektor generalny stowarzyszenia Bałt i prezes zarządu Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Działania Krzemienny Krąg : Po pierwsze: nie bać się przedsiębiorczości Problemem dziś jest to, że w Polsce ścierają się dwie filozofie działania organizacji pozarządowych. Jedna przyjmuje, że dobre funkcjonowanie organizacji pozarządowej wymaga etatowych pracowników, dobrze zarabiających, a więc z motywacją do kształcenia, rozwoju i profesjonalizmu. Drugie spojrzenie zakłada, że sektor społeczny ma opierać się tylko na pracy społecznej. Buduje to postawy roszczeniowe, narzekanie, że organizacja nie dostaje pieniędzy. Bycie przedsiębiorczym ma wciąż, niestety, złe konotacje. Tymczasem to dzięki rozsądnemu połączeniu działań komercyjnych ze społecznymi Bałtów jest dziś rozpoznawalny na turystycznej mapie Polski. Nie należy od początku nastawiać się na żebraninę, roszczenia, ale stawiać na kreatywność, przedsiębiorczość i rozwój. Ekonomia społeczna powinna w połowie być finansowana ze środków pomocowych, ale drugą część powinny stanowić środki finansowe wypracowane przez działalność gospodarczą. Rzecz w tym, by uczestnicy procesu nie byli biernymi beneficjentami, z roku na rok bardziej roszczeniowymi, lecz świadomie brali udział w działaniach. Postawa wyczekująca nie przynosi zysków, nie stwarza szansy dla rozwoju ludzi. Trzeba myśleć o zyskach, także tych społecznych. Im są wyższe, tym więcej można przeznaczać na budowanie społeczeństwa obywatelskiego. Iwona, Monika i Wioletta pracownice przedsiębiorstwa Allozaur Po drugie: budować zaufanie Jeśli w komercyjnej firmie przychody nie pokrywają kosztów, przeprowadza się redukcję pracowników. Przeżywaliśmy takie sytuacje z powodu

12 Wskazówki/rady/wnioski Marketing kryzysu czy źle zrealizowanej inwestycji (np. przeszacowaliśmy liczbę turystów). Wtedy pracownicy sami ograniczali sobie wynagrodzenie albo przechodzili na pół etatu. To wymagało ogromnego zaufania do nas. Sytuacje kryzysowe były do przezwyciężenia, dlatego że ludzie brali udział we wszystkich przedsięwzięciach. Po trzecie: charyzmatyczny lider W tego rodzaju działalności nie można być samozwańczym liderem, tylko autentycznym, który ma pomysł i pasję. Bardzo wiele inicjatyw upada przez formułę pierwszego spotkania zaprasza się ludzi i proponuje dyskusję. Uczestnicy nie mają pomysłów, tylko chcą usłyszeć coś ciekawego, jakiś konkret. Połowa powie: to nie dla mnie, ale połowa podchwyci pomysł. Trzeba pogodzić się z tym, że część pozostanie niezadowolona. Nie należy bać się konfrontacji. Przedstawiciele wszystkich bałtowskich podmiotów ekonomii społecznej doszli do wniosku, że nie ma sensu, żeby marketingiem zajmował się każdy osobno. W Stowarzyszeniu Delta powstał jeden wspólny pion marketingu i sprzedaży, który wymyśla kampanie wizerunkowe atrakcji turystycznych Bałtowa. Pion tworzy pięć osób, są wśród nich specjaliści od promocji i public relations, ale też geolodzy paleontolodzy, geografowie, historycy. Oferta turystyczna adresowana jest do dwóch grup: osób poszukujących miejsca na spędzenie wakacji oraz do szkół, które byłyby zainteresowane organizowaniem grupowych wycieczek uczniów. W skład działań marketingowych wchodzą m.in. kampanie medialne w prasie ogólnopolskiej, regionalnej i lokalnej, telewizji, informacje na stronach internetowych; wydawanie Szkolnego Informatora Turystycznego Bałtów Strefa Dobrej Przygody, rozdawanego w szkołach i na targach turystycznych; prezentacja atrakcji turystycznych Bałtowa, informacje o nowych ofertach podczas spotkań, imprez i targów turystycznych; reklama bilboardowa w kilku województwach; reklamy świetlne (mobilne umieszczone na pojazdach i stałe); ulotki, foldery, plakaty, kalendarze, gadżety reklamowe. Jarosław Kuba: Aby turystyka mogła być główną gałęzią naszej działalności i przynosić wymierne korzyści, musimy tworzyć różne produkty, zarządzać nimi i dbać o ich wysoką jakość. Stawiamy więc przede wszystkim na jakość usług turystycznych konieczne są przemyślane i kompleksowe działania, które stowarzyszenie Bałt od początku planowało. Chodziło nam też o to, aby wyjść z ofertą turystyczną poza gminę, stąd pomysł na partnerstwo Krzemienny Krąg. Polska turystyka jest dziś nastawiona głównie na działalność wyjazdową (zagraniczną), nam zależy przede wszystkim na tym, żeby turyści przyjeżdżali do Bałtowa i to regularnie. Dzisiejszy turysta to na ogół klient, któremu nie chce się samemu szukać ofert, dlatego trzeba mu je wskazać. Poza tym jest coraz bardziej wymagający, nie wystarczy mu np. sama wizyta w muzeum chce przyjechać w naprawdę fajne miejsce ze świadomością, na co wydaje swoje pieniądze. A my musimy mu to po prostu umożliwić. Fragment ścieżki edukacyjnej

13 Warszawa 2010 Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych Tekst: Jolanta Koral Zdjęcia: Mikołaj Grynberg Redakcja: Ewa Rościszewska, Anna Sikorska-Michalak Korekta: Danuta Kownacka Projekt graficzny i skład: rzeczyobrazkowe.pl Informacje zbierane w listopadzie 2010 roku Opis powstał w ramach projektu Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.