KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA. Prawo o ruchu drogowym

Transkrypt

1

2 KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA Prawo o ruchu drogowym

3 W sprzeda y: Wojciech Kotowski ZASADY BEZPIECZEÑSTWA W RUCHU DROGOWYM Krótkie Komentarze Becka KODEKS KARNY, wyd. 19 Twoje Prawo PRAWO WYKROCZEÑ, wyd. 5 Twoje Prawo KODEKS KARNY I KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO, wyd. 4 Edycja Prokuratorska Wprowadzenie prof. Andrzeja Marka KODEKS KARNY, wyd. 12 Teksty Ustaw Becka Magdalena Czernicka KODEKS KARNY. EDYCJA DRUGA KodeksSystem Andrzej Marek PRAWO WYKROCZEÑ, wyd. 4 Podrêczniki Prawnicze

4 Prawo o ruchu drogowym Zasady bezpieczeñstwa Kierowca/Wypadki Komentarz Dr Kazimierz J. Pawelec Adwokat

5 Prawo drogowe Stan prawny: maj 2005 r. Redakcja: Anna Szewczyk Wydawnictwo C.H. Beck 2005 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, Warszawa Sk³ad i ³amanie: Krzysztof Biesaga Druk i oprawa: WDG Drukarnia w Gdyni Sp. z o.o. ISBN

6 Spis treœci Przedmowa Spis... treœci Wykaz skrótów... Literatura... IX XI XV A. Teksty Ÿród³owe... 1 Prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.)... 3 Rozporz¹dzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnêtrznych i Administracji w sprawie znaków i sygna³ów drogowych z dnia 31 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 170, poz. 1393) B. Komentarz dla kieruj¹cych. Zagadnienia wybrane Krótka charakterystyka Prawa o ruchu drogowym Budowa aktu prawnego Przepisy o ruchu drogowym System znaków i sygna³ów Dzia³ I. Przepisy ogólne Art. 1. Zakres regulacji Art. 2. S³owniczek Dzia³ II. Ruch drogowy Rozdzia³ 1. Zasady ogólne Art. 3. Zasady zachowania na drodze Art. 4. Zaufanie do uczestników ruchu Art. 5. Obowi¹zki uczestników ruchu Art. 6. Osoby upowa nione do kierowania ruchem Art. 7. Obowi¹zuj¹ce znaki i sygna³y Art. 8. Szczególne uprawnienia niepe³nosprawnych Art. 8a. (skreœlony) Art. 9. Pojazd uprzywilejowany na drodze Art. 10. Zarz¹dzanie ruchem na drogach Rozdzia³ 3. Ruch pojazdów Oddzia³ 1. Zasady ogólne V

7 Spis treœci VI Art. 16. Obowi¹zki kieruj¹cego pojazdem Oddzia³ 2. W³¹czanie siê do ruchu Art. 17. Zasady ogólne Art. 18. Zachowanie ostro noœci Art. 18a. Autobus szkolny Oddzia³ 3. Prêdkoœæ i hamowanie Art. 19. Bezpieczna prêdkoœæ Art. 20. Prêdkoœæ dopuszczalna Art. 21. Uprawnienia organu zarz¹dzaj¹cego ruchem Oddzia³ 4. Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu Art. 22. Zasady ogólne Oddzia³ 5. Wymijanie, omijanie i cofanie Art. 23. Wymijanie Oddzia³ 6. Wyprzedzanie Art. 24. Wyprzedzanie Oddzia³ 7. Przecinanie siê kierunków ruchu Art. 25. Zasady ogólne Art. 26. Obowi¹zki kieruj¹cego pojazdem Art. 27. Obowi¹zki wobec rowerzystów Art. 28. Ruch na torach kolejowych Oddzia³ 8. Ostrzeganie oraz jazda w warunkach zmniejszonej przejrzystoœci powietrza Art. 29. U ywanie sygna³u dÿwiêkowego lub œwietlnego Art. 30. Zasady ruchu w trudnych warunkach Oddzia³ 9. Holowanie Art. 31. Zasady ogólne Oddzia³ 10. Ruch pojazdów w kolumnie Art. 32. Zorganizowana kolumna Rozdzia³ 5. Porz¹dek i bezpieczeñstwo ruchu na drogach Oddzia³ 1. Przepisy porz¹dkowe Art. 38. Niezbêdne dokumenty Art. 39. U ywanie pasów bezpieczeñstwa Art. 40. U ywanie he³mów ochronnych Art. 44. Postêpowanie w razie wypadku Art. 45. Zasady poruszania siê po drodze Oddzia³ 2. Zatrzymanie i postój Art. 46. Miejsca dozwolone Art. 47. Postój na chodniku Art. 48. (skreœlony) Art. 49. Zakaz zatrzymania Art. 50. Obowi¹zek sygnalizowania postoju

8 Spis treœci Art. 50a. Usuniêcie pojazdu Oddzia³ 3. U ywanie œwiate³ zewnêtrznych Art. 51. Zasady u ywania œwiate³ Art. 52. Rozwiniêcie Oddzia³ 4. Warunki u ywania pojazdów w ruchu drogowym Art. 53. Zasady ruchu pojazdów uprzywilejowanych Art. 54. U ywanie ó³tych sygna³ów b³yskowych Art. 55. Pojazd do nauki jazdy Art. 56. (skreœlony) Art. 57. Oznaczenie pojazdu przewo ¹cego dzieci Art. 57a. Autobus szkolny Art. 58. Przewo enie osób niepe³nosprawnych Art. 59. Oznaczenie pojazdu w ruchu miêdzynarodowym Art. 60. U ywanie pojazdu zakazy Art. 61. Sposób umieszczania ³adunku Art. 62. Masa przyczepy; zespó³ pojazdów Art. 63. Zasady przewozu osób Art. 64. Delegacja ustawowa Dzia³ III. Pojazdy Rozdzia³ 1. Warunki techniczne pojazdów Art. 66. Warunki dopuszczaj¹ce pojazd do ruchu Rozdzia³ 3. Badania techniczne pojazdów Art. 81. Okresowe badania pojazdów Art. 82. Wpis do dowodu rejestracyjnego Art. 83. Badania techniczne pojazdu Dzia³ IV. Kieruj¹cy Rozdzia³ 4. Sprawdzenie stanu zdrowia i predyspozycji psychicznych do kierowania pojazdami Art Osoby podlegaj¹ce badaniu Dzia³ V. Kontrola ruchu drogowego Rozdzia³ 2. Zatrzymanie i zwracanie dowodów rejestracyjnych Art Przyczyny zatrzymania dowodu Art Zwrot zatrzymanego dokumentu Rozdzia³ 3. Zatrzymanie praw jazdy i pozwoleñ oraz cofanie i przywracanie uprawnieñ do kierowania pojazdów Art Powody zatrzymania Art Przekazanie w³aœciwemu organowi VII

9 Spis treœci Art Postanowienie o zatrzymaniu Art Organ podejmuj¹cy decyzjê o zatrzymaniu Art Odpowiednie zastosowanie C. Wybrane orzecznictwo Indeks rzeczowy VIII

10 Przedmowa Podstawowym Przedmowa aktem prawnym reguluj¹cym ruch drogowy jest ustawa z r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.). Prawo o ruchu drogowym zast¹pi³o ustawê Prawo o ruchu drogowym z r. (Dz.U. z 1992 r. Nr 11, poz. 41 ze zm.), która z kolei zast¹pi³a rozporz¹dzenie w sprawie ruchu na drogach publicznych zwane Kodeksem drogowym. Tak czêste zmiany stanu prawnego nie wynika³y jedynie z koniecznoœci ich dostosowania do miêdzynarodowych konwencji (Konwencja o ruchu drogowym, podpisana w Wiedniu r., Dz.U. z 1988 r. Nr 5, poz. 40; Porozumienie europejskie uzupe³niaj¹ce wymienion¹ konwencjê, podpisane w Genewie r., Dz.U. z 1988 r. Nr 5, poz. 44; Porozumienie Europejskie Komitetu Transportu Wewnêtrznego, Europejskiej Komisji Ekonomicznej, Rady Ekonomicznej i Spo³ecznej ONZ z r.), ale tak e wynika³y z potrzeb bie ¹cych. Tak wa na dziedzina spo³eczna, jak¹ jest ruch drogowy, musi nad¹ aæ za yciem, dostosowywaæ zmasowany ruch drogowy, aktywnoœæ pieszych itp. do nowoczesnych regu³ postêpowania. Regu³y owe powinny tworzyæ powszechnie akceptowane modele postêpowania. Nie mog¹ byæ one jednak zawieszone w pró ni, oderwane od istniej¹cych realiów, od polskiej rzeczywistoœci, braku dobrych dróg, z³ej nawierzchni, wadliwej organizacji ruchu, niedoskona³ego szkolenia kierowców itd. Prawo o ruchu drogowym ma przede wszystkim eliminowaæ wadliwoœci postêpowania uczestników ruchu. Jednak nie jest uczciwe, jeœli pomija siê wiele okolicznoœci obiektywnych, które kierowcom i pieszym u³atwiaj¹ wadliwe lub utrudniaj¹ postêpowanie niewadliwe. Skoro kierowca ma siê liczyæ z takimi czynnikami jak: stan i wyposa enie dróg, stan pojazdów, organizacja ruchu, to na³o ony na niego obowi¹zek przystosowania siê do wszelkich warunków, w jakich prowadzi pojazd, da siê wyt³umaczyæ. Jednak to przystosowanie siê do warunków ruchu jest pojêciem ocennym, wymagaj¹cym interpretacji. Skoro prawo zak³ada pewn¹ fikcjê, e ka dy kierowca wyposa ony jest w dostateczny zasób wiedzy, wprawy i doœwiadczenia w trudnoœciach i niebezpieczeñstwach, to jednak ów modelowy kierowca nie mo e przewidzieæ wszystkiego, jak te dokonaæ prawid³owej interpretacji, czêstokroæ skomplikowanych, a skierowanych bezpoœrednio do niego, norm prawnych. Normy prawne zawarte w Prawie o ruchu drogowym nie nale ¹ do ³atwych w interpretacji. Autor niniejszego opracowania, niew¹tpliwie dogmatyk prawa, zdaje sobie sprawê, e ka dy prawnik, stoj¹c w obliczu wyboru spoœród wy³¹czaj¹cych siê znaczeñ mo liwych, IX

11 Przedmowa jakie kryj¹ w sobie pojêcia tworz¹ce normy prawne, musi kierowaæ siê jak¹œ norm¹ natury ogólnej. Przez wiele lat takich dyrektyw poszukiwano w samym prawie, jego idei, doktrynie. Tymczasem interpretacja musi nastêpowaæ w oparciu o konfrontacjê z realiami, do których norma prawna siê odnosi. Jest to swoisty sposób interpretacji, ale za to bardzo wspó³czesny, zwi¹zany z powodowaniem spo³ecznie ujemnych nastêpstw, które norma prawna ma likwidowaæ. Likwidacja zagro eñ ma nastêpowaæ poprzez rozs¹dne przestrzeganie norm prawnych, których interpretacja powinna byæ realistyczna, dostosowana do konkretnej sytuacji czy te zmieniaj¹cych siê warunków. Konstrukcjê pracy tworz¹ dwie czêœci. Pierwsza zawiera ogóln¹ charakterystykê ustawy Prawo o ruchu drogowym, jak te omówienie podstawowych pojêæ wchodz¹cych w sk³ad szeroko pojêtych zasad bezpieczeñstwa. Czêœæ druga to komentarz do ustawy omawiaj¹cy wy³¹cznie zagadnienia dotycz¹ce kieruj¹cych, jako tych znajduj¹cych siê w bezpoœrednim zainteresowaniu organów Policji, prokuratury i s¹dów. Oddawana do r¹k Czytelników ksi¹ ka przeznaczona jest przede wszystkim dla praktyków, tj. policjantów, prokuratorów, sêdziów, adwokatów, a tak e aplikantów i studentów prawa zainteresowanych problematyk¹ wypadkowoœci oraz bezpieczeñstwa ruchu drogowego. Odejœciem od analizy zasad bezpieczeñstwa, czy szczegó³owych przepisów, s¹ zagadnienia zwi¹zane z zatrzymaniem i zwracaniem dowodów rejestracyjnych oraz praw jazdy. Kwestie te wywo³uj¹ szerokie zainteresowanie spo³eczne, tote chocia skrótowe ich omówienie w krótkim komentarzu do Prawa o ruchu drogowym dla kierowców wydaje siê niezbêdne. Warszawa, maj 2005 r. adw. dr Kazimierz J. Pawelec X

12 Przedmowa normy prawne, musi kierowaæ siê jak¹œ norm¹ natury ogólnej. Przez wiele lat takich dyrektyw poszukiwano w samym prawie, jego idei, doktrynie. Tymczasem interpretacja musi nastêpowaæ w oparciu o konfrontacjê z realiami, do których norma prawna siê odnosi. Jest to swoisty sposób interpretacji, ale za to bardzo wspó³czesny, zwi¹zany z powodowaniem spo³ecznie ujemnych nastêpstw, które norma prawna ma likwidowaæ. Likwidacja zagro eñ ma nastêpowaæ poprzez rozs¹dne przestrzeganie norm prawnych, których interpretacja powinna byæ realistyczna, dostosowana do konkretnej sytuacji czy te zmieniaj¹cych siê warunków. Konstrukcjê pracy tworz¹ dwie czêœci. Pierwsza zawiera ogóln¹ charakterystykê ustawy Prawo o ruchu drogowym, jak te omówienie podstawowych pojêæ wchodz¹cych w sk³ad szeroko pojêtych zasad bezpieczeñstwa. Czêœæ druga to komentarz do ustawy omawiaj¹cy wy³¹cznie zagadnienia dotycz¹ce kieruj¹cych, jako tych znajduj¹cych siê w bezpoœrednim zainteresowaniu organów Policji, prokuratury i s¹dów. Oddawana do r¹k Czytelników ksi¹ ka przeznaczona jest przede wszystkim dla praktyków, tj. policjantów, prokuratorów, sêdziów, adwokatów, a tak e aplikantów i studentów prawa zainteresowanych problematyk¹ wypadkowoœci oraz bezpieczeñstwa ruchu drogowego. Odejœciem od analizy zasad bezpieczeñstwa, czy szczegó³owych przepisów, s¹ zagadnienia zwi¹zane z zatrzymaniem i zwracaniem dowodów rejestracyjnych oraz praw jazdy. Kwestie te wywo³uj¹ szerokie zainteresowanie spo³eczne, tote chocia skrótowe ich omówienie w krótkim komentarzu do Prawa o ruchu drogowym dla kierowców wydaje siê niezbêdne. Warszawa, maj 2005 r. adw. dr Kazimierz J. Pawelec X

13 1. ród³a Wykaz prawa skrótów Wykaz skrótów KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KK69... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) KKW... ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja... ustawa z r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost.) KW... ustawa z r. Kodeks wykroczeñ (Dz.U. Nr 12, poz. 114 ze zm.) PrDrog... ustawa z r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.) RehZawU... ustawa z r. o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) ZnakiDrogR... rozporz¹dzenie z r. Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnêtrznych i Administracji w sprawie znaków i sygna³ów drogowych (Dz.U. Nr 170, poz. 1393) 2. Organy orzekaj¹ce ETPC... Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka w Strasburgu NSA... Naczelny S¹d Administracyjny SN... S¹dNajwy szy SN(7)... S¹dNajwy szy w sk³adzie siedmiu sêdziów SW... S¹dWojewódzki SO... S¹dOkrêgowy 3. Czasopisma Dz.U.... Inf. Prawn.... Dziennik Ustaw Informator Prawniczy XI

14 Wykaz skrótów ONSA... Orzecznictwo Naczelnego S¹du Administracyjnego OSN... Zbiór Orzeczeñ S¹du Najwy szego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach ), Orzecznictwo S¹du Najwy szego (w latach : Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach : Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, w latach : Izby Cywilnej i Administracji oraz Izby Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, w latach : Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, od 1995 roku: Izby Cywilnej, od 2003 roku: Izby Pracy, Ubezpieczeñ Spo³ecznych i Spraw Publicznych) OG... Orzecznictwo Gospodarcze OTK... Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego M.P.... Monitor Polski MoP... Monitor Prawniczy Pal.... Palestra PiP... Pañstwo i Prawo Prob. Krym.... Problemy Kryminalistyki Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo PS... Przegl¹d S¹dowy R.Pr.... Radca Prawny Rej.... Rejent Wok.... Wokanda 4. Inne skróty art.... artyku³ cyt.... cytowany (a, e) cz... czêœæ dot.... dotycz¹cy (a, e) ds... dospraw EKPCz... Europejska Konwencja Praw Cz³owieka ew.... ewentualnie itp.... itemu podobne jw.... jakwy ej ks... ksiêga XII

15 Wykaz skrótów lit.... litera m.in.... miêdzy innymi n.... nastêpny (a, e) np.... naprzyk³ad Nr... numer orzecz.... orzeczenie pkt.... punkt por.... porównaj post.... postanowienie poz.... pozycja publ.... publiczny (a, e) red.... redakcja RM... Rada Ministrów rozdz.... rozdzia³ rozp.... rozporz¹dzenie RPO... Rzecznik Praw Obywatelskich s... strona (y) t.... tom t.j.... tekst jednolity tj.... tojest tzn.... toznaczy uchw.... uchwa³a ust.... ustêp wzw.... wzwi¹zku ww... wy ej wymieniony (a, e) zd... zdanie zm.... zmiana (y) XIII

16

17 Literatura Bachrach Literatura A., Ryzyko i nieostro noœæ komunikacji a oceny prawnokarne, Wroc³aw Warszawa Kraków 1965, Bachrach A., Elementy ogólnej profilaktyki wypadków drogowych, Warszawa 1978, Bachrach A., Przestêpstwa i wykroczenia drogowe w prawie polskim, Warszawa 1980, Bojarski M., Radecki W., Kodeks wykroczeñ. Komentarz, Warszawa 2000, Bucha³a K., Przestêpstwa w komunikacji drogowej, Warszawa 1961, Bucha³a K., Bezprawnoœæ przestêpstw nieumyœlnych oraz wy³¹czaj¹ce je dozwolone ryzyka, Warszawa 1971, Bucha³a K., Przestêpstwa i wykroczenia przeciwko bezpieczeñstwu w komunikacji drogowej. Komentarz, Bydgoszcz 1997, Cyprian T., Wypadki drogowe w œwietle prawa karnego, Warszawa 1963, Dobrzyñski A. A., Rozwa ania nad prawem o ruchu drogowym, Warszawa 1995, Drexler Z., Kochanowski J., Rychter W., Tomczyk W., Kodeks drogowy. Komentarz, Warszawa 1998, Gaberle A., Wypadki drogowe, Aspekty kryminologiczne, Warszawa 1986, Kochanowski J., Zagadnienia przestêpstw drogowych i przeciwko bezpieczeñstwu w komunikacji, Warszawa 1990, Kochanowski J., Przestêpstwa i wykroczenia drogowe. Komentarz, Warszawa 1991, Pawelec K. J., Na drodze, Warszawa 1980, Pawelec K. J., Kierowca i pojazd w ruchu drogowym, Warszawa 2001, Pawelec K. J., Wypadek drogowy, Warszawa 2003, Pijanowski B., Samochód kierowca droga, Warszawa 1989, Polony J., Zarys techniki œcigania przestêpstw drogowych, Warszawa 1969, Rychter W., Kierowca doskona³y. Rady dla wszystkich, Warszawa 1971, Rychter W., Doœwiadczony kierowca radzi, Warszawa 1971, Stefañski R. A., Zakaz prowadzenia pojazdów, Warszawa 1990, Stefañski R. A., Orzecznictwo S¹du Najwy szego w sprawach o przestêpstwa i wykroczenia drogowe, Warszawa 1995, Stefañski R. A., Przestêpstwa i wykroczenia drogowe w orzecznictwie S¹du Najwy szego, Warszawa 1997, XV

18 Literatura Stefañski R. A., Przestêpstwa przeciwko bezpieczeñstwu powszechnemu komunikacji. Rozdzia³ XX i XXI Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000, Stefañski R. A., Ustawa Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Kraków 2003, Zasada S., Szybkoœæ bezpieczeñstwa, Warszawa XVI

19 A. Teksty Ÿród³owe

20