Kierunki zmian metod hodowli lasu

Transkrypt

1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Hodowli Lasu Kierunki zmian metod hodowli lasu Władysław Barzdajn, Jacek Zientarski Autorzy zdjęć: Władysław Barzdajn, Paweł Rutkowski, Jędrzej Szyguła

2 Wejście: Cele i metody Wyjście: Produkty i korzyści

3 Hodowla lasu składa się z dwóch części: z nauki o lesie z jednej strony oraz nauki o przekształcaniu lasu i jego trwałym uŝytkowaniu, czyli właściwej hodowli lasu z drugiej (Morozow 1949) Formalnym odbiciem wyróŝnienia hodowli lasu jako nauki stosowanej i nauki o lesie jej teoretycznej podstawy, jest podział hodowli lasu na ogólną hodowlę lasu i szczegółową hodowlę lasu

4 Hodowla lasu Jest to nauka o powstawaniu lasu i jego przekształcaniu, czyli o dostosowywaniu go do funkcji, wspierająca się na biologii drzew i ekologii leśnej Hodowla lasu jest dyscypliną nauk leśnych Jest ona teŝ działem gospodarstwa leśnego

5 Szczegółowy zakres hodowli lasu to: 1.Typologia leśna 2.Planowanie składów gatunkowych odnowienia i starszych drzewostanów 3.Genetyka i selekcja 4.Nasiennictwo i szkółkarstwo 5.Rębnie i sposób odnowienia (zalesienia) 6.Pielęgnowanie 7.Przebudowa

6 Leśnictwo jako metoda regulacji rozmiaru uŝytkowania. Dominującą tu dyscypliną jest urządzanie lasu. Leśnictwo jako metoda maksymalizacji dochodu z jednostki powierzchni. Takie rozumienie leśnictwa jest juŝ raczej historyczne. Dominowała tu statyka leśna. W związku z tym, Ŝe stopa zwrotu kapitału w produkcji leśnej jest na ogół niŝsza niŝ stopy procentowe lokat bankowych, inwestowanie kapitału w leśnictwie nie ma większego sensu. Leśnictwo jest więc wypierane na tereny trudne, które nie mogą być zagospodarowane w inny sposób, lub jest utrzymywane ze względów pozaekonomicznych. Leśnictwo jako technologia produkcji drewna w lesie. Wiodącą tu dyscypliną jest właśnie hodowla lasu, a w skrajnych przypadkach uprawa drzew Leśnictwo jako metoda regulacji funkcji lasu leśnictwo wielofunkcyjne. Powstało w wyniku presji społecznej na inne funkcje lasu niŝ funkcja surowcowa, lecz ta funkcja jest nadal obecna. Z definicji jest to przedmiot zainteresowania hodowli lasu.

7 Leśnictwo jako forma ochrony przyrody. Las pełni w nim rolę infrastrukturalną, bo w nim chronione są zasoby genowe (na poziomie gatunkowym i populacyjnym), w lesie odbywają się procesy sukcesji ekologicznej, ma miejsce wiązanie dwutlenku węgla itd. Dostosowanie lasu do tej funkcji to równieŝ zadanie hodowli lasu, lecz leśnik jest tu raczej konserwatorem przyrody i straŝnikiem. Leśnictwo ratunkowe, którego zadaniem jest zazielenianie terenów zdewastowanych i dąŝenie do przywrócenia na nich lasów zdolnych do pełnienia określonych funkcji. Tu równieŝ dominuje hodowla lasu.

8 Paneuropejskie kryteria dla zrównowaŝonej gospodarki leśnej: Kryterium 1: Utrzymywanie i właściwe powiększanie zasobów leśnych i ich wkładu do globalnego cyklu węglowego Kryterium 2: Utrzymywanie zdrowotności i Ŝywotności ekosystemów leśnych Kryterium 3: Utrzymywanie i popieranie produkcyjnych funkcji lasów (pozyskiwanie drewna i towarów innych niŝ drewno) Kryterium 4: Utrzymywanie, ochrona i właściwe powiększanie róŝnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych Kryterium 5: Utrzymywanie i właściwe powiększanie ochronnych funkcji w gospodarce leśnej (zwłaszcza gleb i wód) Kryterium 6: Utrzymywanie innych socjalno-ekonomicznych funkcji i warunków

9 Przewidywane zmiany w leśnictwie: 1. Rozwój funkcji ochronnych i społecznych przy stałym utrzymywaniu funkcji surowcowych 2. Rosnące koszty pracy zmuszą do ograniczenia rozmiaru prac, głównie w dziale hodowli lasu, ale także w dziale ochrony lasu i w pozostałych działach. 3. Powstanie konieczność dostosowania leśnictwa do zmian środowiskowych

10 Skutki przewidywanych zmian Typologia leśna rozwinie się w kierunku fitosocjologicznym, uzupełnionym nauką o siedlisku.

11 Skutki przewidywanych zmian Konieczne będzie budowanie trwałych ekosystemów leśnych. Planowanie składów gatunkowych oprze się na potencjalnej roślinności naturalnej. Konieczne zmiany będą wynikały z nierównej wartości ekonomicznej poszczególnych gatunków drzew. Gospodarczy typ drzewostanu wskazuje na gatunki najbardziej produkcyjne na określonym siedlisku, natomiast typ lasu wskazuje na gatunki tworzące las zbliŝony do naturalnego na tym samym siedlisku.

12 Skutki przewidywanych zmian Genetyka i selekcja drzew będzie pełniła dotychczasowe funkcje: - rozpoznanie istniejących zasobów genowych - ochrona zasobów, która jest najwaŝniejszym warunkiem skutecznej selekcji: R = i h 2 R reakcja na selekcję lub zysk genetyczny i intensywność selekcji h 2 odziedziczalność - wariancja genotypowa, wariancja fenotypowa

13 Skutki przewidywanych zmian - opracowanie metod skutecznej ochrony zasobów genowych, - zwiększanie ilości i jakości produkcji, jak teŝ odporności na zagroŝenia, - określenie skutków genetycznych wynikających z rutynowych zabiegów hodowlanych.

14 Podstawowe zadania genetyki i selekcji drzew w zakresie nauki: 1. Kompleksowa identyfikacja, uwzględniająca testowanie zasobów i ocenę ich wartości. 2. Stworzenie teoretycznych podstaw ochrony zasobów genowych. 3. Zdefiniowanie wpływu wszystkich rutynowych działań (urządzanie lasu, hodowla lasu, ochrona i uŝytkowanie lasu) na strukturę genetyczną populacji drzew. 4. Opracowanie teoretycznych podstaw bezpiecznego uŝytkowania zasobów genowych.

15 Podstawowe zadania leśnej genetyki stosowanej: Ochrona zasobów genowych, uwzględniająca zachowanie i restytucję zagroŝonych zasobów. Racjonalne wykorzystanie zasobów genowych dla potrzeb ludzkich.

16 Skutki przewidywanych zmian Szkółkarstwo wraz z nasiennictwem pozostaną u podstaw hodowli lasu, gdyŝ są niezbędne w kaŝdej formie lasu zagospodarowanego, takŝe w lesie przerębowym. Nawet w sytuacji powszechnego stosowania odnowienia naturalnego pozostanie konieczność wykonania: - zalesień - uzupełnień - dolesień - przebudowy składów gatunkowych. Rozwój szkółkarstwa i nasiennictwa powinien iść w kierunku maksymalizacji jakości i/lub zmniejszania kosztów.

17

18

19 Skutki przewidywanych zmian Rębnie muszą być rozpatrywane wszędzie poza jednofunkcyjnymi plantacjami (z funkcją surowcową). Wpływają one wyjątkowo silnie na formę lasu. Rębnie naleŝące do przerębowego sposobu zagospodarowania mają szczególne znaczenie dla lasów ochronnych z zachowaną funkcją surowcową. Nadają się więc szczególnie dobrze dla lasów wielofunkcyjnych.

20 240 Struktura pierś nic lasu pr zerębow ego y= 312,3226*exp(-0,3201*x) Przerębowy sposób zagospodarowania lasu der Plenterwald (Francja, Szwajcaria - Gurnaud, Biolley) Waldbau auf oekologischer Grundlagen (Niemcy - Gayer) Las trwały der Dauerwald (Niemcy - Moeller) Gospodarstwo bezzrębowe (Polska - Chodzicki, Ilmurzyński, Dreszer) Continous cover forestry (USA nowa moda)

21 Skutki przewidywanych zmian Pielęgnowanie lasu to dział jego hodowli, w ramach którego las moŝna w duŝej mierze kształtować zgodnie z funkcją. Praktyczne wykonanie pielęgnowania najczęściej jest deficytowe, dlatego pierwsze pada ofiarą oszczędności. Dotyczy to przede wszystkim czyszczeń, w mniejszym zakresie trzebieŝy. Konieczna jest więc racjonalizacja systemu zabiegów pielęgnacyjnych.

22 Skutki przewidywanych zmian Ograniczenie rozmiaru prac pielęgnacyjnych moŝna osiągnąć między innymi poprzez: 1. odnowienie naturalne 2. stosowanie najlepszego genetycznie materiału sadzeniowego (odnowieniowego). Osiągnie się wtedy szybkie zwarcie i skróci okres czyszczeń wczesnych, a w okresie czyszczeń późnych i trzebieŝy wybór drzew do pozostawienia będzie prostszy. 3. dobrą technologię odnowienia i najwyŝszej jakości sadzonki, które zwolnią z konieczności wykonania poprawek i skrócą okres czyszczeń 4. stosowanie przejściowych lub trwałych domieszek pielęgnujących strzały (pnie) i siedlisko 5.Wczesne unieszkodliwienie przerostów i rozpieraczy

23

24

25

26 Skutki przewidywanych zmian Drzewostany niespełniające oczekiwań nadal będą podlegać przebudowie składów gatunkowych, budowy i struktury. W warstwie planowania przebudowa leŝy w obszarze zainteresowania urządzania lasu. Praktyczne wykonanie jest klasycznym działaniem hodowlanym, kształtującym las zgodnie z jego funkcją.

27 Skutki przewidywanych zmian W podsumowaniu moŝna zaryzykować twierdzenie, Ŝe największe oczekiwania wobec hodowli lasu będzie zgłaszało leśnictwo wielofunkcyjne, a rozwój tego kierunku leśnictwa będzie najsilniej wpływał na rozwój hodowli lasu

28 Dziękujemy