Regulamin stopni harcerskich Organizacji Harcerzy ZHPnL KOMENTARZ

Transkrypt

1 Zatwierdzony Rozkazem L02/2012 Naczelnika OH-rzy ZHPnL z dnia 31 stycznia 2012 r. Regulamin stopni harcerskich Organizacji Harcerzy ZHPnL KOMENTARZ Metoda zdobywania stopni w niniejszym regulaminie jest nieco inna, niż była stosowana dotychczas. Ważniejszą rolę oddaje tu cechom harcerza, niż umiejętnościom technicznym. Które tu zostały potraktowane nie jako cel, lecz jako środek do wyrobienia zakładanych cech i postaw. Regulamin ten daje dużą swobodę dla drużynowych, jednak z zastrzeżeniem, że jeśli nie jest on instruktorem miałby wsparć się pomocą instruktora, który został zatwierdzony przez bezpośredniego przełożonego drużynowego. Zdobywanie stopnia przebiega tu w dwu zasadniczych etapach: okres przygotowawczy i próba. Okres przygotowawczy Obejmuje cały czas należenia harcerza do drużyny z wyjątkiem okresu, kiedy ma akurat otwartą próbę na stopień, albo po zdobyciu stopnia HL. Chodzi tutaj o wytworzenie świadomości, że do zdobycia kolejnego stopnia liczy się cała służba, a nie tylko to co jest na próbie. W trakcie okresu przygotowawczego, harcerz uczestnicząc w pracach drużyny zdobywa poszczególne umiejętności i nabiera cech osobowych z nakreślonej sylwetki koniecznych do zdobycia stopnia. Świadomość tego nie może się jednak przerodzić w zaliczanie poszczególnych umiejętności w konkretnych rubrykach jakiejś karty próby, gdyż wtedy blisko jest do sytuacji, w której harcerze uczą się różnych rzeczy tylko dla kolejnego podpisu, a nie z własnej potrzeby czy chęci dorównania wymaganiom. W tak założonym okresie próby najistotniejsza jest inicjatywa drużynowego tj. takie ustawienie działań, takie ustawienie programu drużyny, by harcerz miał możliwość w trakcie normalnej pracy w drużynie w sposób naturalny osiągnąć wszelkie wymagane umiejętności. Wymagania na stopnie są tak ustawione, że większość z nich da się zrealizować przy wielu różnych programach. Doskonale nadaje się do tego system sprawności, który przejąć może od drużynowego działkę zaliczania konkretnych umiejętności. Kwestia pozostaje tylko w odpowiednim ustawieniu zdobywania sprawności w drużynie. Jest na to wiele sposobów - jednym z nich, dość skutecznym, zresztą jest powiązanie 1

2 systemu sprawności, z systemem wewnątrz drużynowych uprawnień. Np. wprowadzenie wymogu, że dla odbycia wycieczki zastępu niezbędne jest posiadanie w szeregach terenoznawcy (żeby trafić do celu), sanitariusza (żeby w razie czego...) itd. rozciągając to można na cały system sprawności. W takim układzie dla chłopca będzie świadomość, że dzięki zdobyciu kolejnej sprawności może on więcej, staje się kimś ważniejszym, a nie tylko, że przybył jeszcze jeden krążek na rękawie. Nie można jednak postawić warunku, że po zdobyciu iluś sprawności dopiero będzie można otworzyć próbę. Można natomiast dać dla chłopca zadanie, by został terenoznawcą lub sanitariuszem. Wytyczne są pomocą do układania zadań, a także planowania pracy zespołu. Należy je traktować jako propozycje dla drużynowego. Zadania w okresie przygotowawczym nie muszą (a nawet me mogą) być wymyślone jednocześnie, a więc jest możliwość zlecania jednego, a dopiero po pewnym czasie następnego. Nie można tu mówić o karcie próby na zbieranie podpisów, a tylko o ciągłym notowaniu przez drużynowego rozwoju chłopca (wykonał/nie wykonał, osiągnął/nie osiągnął, był taki, a taki). Takie podejście do sprawy pozwoli na indywidualizację, by uniknąć sytuacji, że wszyscy we wszystkich drużynach zawsze otrzymują tą samą ilość tych samych zadań (dla wszystkich jednakowa karta na podpisy), a przecież każdy jest inny, ma własne zainteresowania. Sylwetka natomiast jest obowiązująca dla wszystkich jednakowo, ponieważ odpowiada na pytanie, jakiego harcerza chcemy wychować. By jednak stwierdzić podobieństwo chłopca do nakreślonej sylwetki drużynowy winien nieustannie obserwować swoich wychowanków i najlepiej, jak wskazuje praktyka, prowadzić o nich szczegółowe notatki. Dopiero pozornie bez związku zebrane drobiazgi ułożą obraz chłopca. Tylko wnikliwsza i długotrwała obserwacja da nam odpowiedź czego potrzebuje ten chłopiec. I jeśli sylwetka harcerza pod jakimś względem nie jest zgodna z nakreśloną sylwetką zadaniem drużynowego jest zlikwidowanie różnicy. Refleksja nad każdym chłopcem zajmie dużo czasu, a jednak efekty tego będą warte, jeśli się nie zapomni o magicznej liczbie 16. Świadomość, że wszystko, co dzieje się w trakcie okresu przygotowawczego mieć będzie wpływ na otwarcie próby na stopień, powinna wzrastać w miarę wzrostu wieku chłopca. Kandydaci na młodzika mogą być tego zupełnie nie świadomi, przyszli wywiadowcy powinni już czuć pismo nosem, harcerze marzący o wyższych stopniach znać powinni zasady ich zdobywania na wylot. 2

3 Decyzję o zakończeniu okresu próbnego powinien podjąć drużynowy w chwili gdy uzna, że harcerz zasadniczo osiągnął cechy opisane w nakreś1onej sylwetce oraz posiadł podstawowe umiejętności. Próba ma być tylko udokumentowaniem i potwierdzeniem. Próba na okreś1ony stopień nie powinna być otwarta w chwili, gdy harcerz nie osiągnął jeszcze opisanego w regulaminie wieku. Regu1amin też nie przewiduje przerw miedzy jednym, a drugim stopniem. Próba na stopień Nie powinno się w trakcie niej sprawdzać wszelkich przewidzianych regulaminem umiejętności czy cech osobowych(!). Jest przecież niecelowym zmuszać harcerza do ponownego wykonywania czynności, często nawet bardzo pracochłonnych, które dawno ma już za sobą. Taki tryb rozciągałby próbę w nieskończoność. Tu próba musi być bardzo krótką po to by można było chłopca utrzymać przez cały okres jej trwania w stanie napięcia, czujności i gotowości. Nie da się takiego stanu utrzymać dłużej niż dwa, trzy tygodnie. Potem próba powszednieje, przestaje budzić emocje, przestaje oddziaływać. Treść próby winna być zróżnicowana i zindywidualizowana co nie oznacza, że wyklucza to połączenia jej z innymi, np.: bieg, będący integralnym tej próby elementem. Sama próba winna jednak być głównie syntezą idei stopnia zawartej w nakreślonej sylwetce, a nie sprawdzianem umiejętności technicznych. Nie znaczy, to że nie można w niej elementów technicznych umieścić. Wprost przeciwnie - muszą się one w próbie zna1eźć, ale nie jako cel, a raczej środek służący realizacji założonego celu. Dobrze byłoby zamieszczać w próbie te elementy techniczne, których z jakichś przyczyn harcerz nie wykonał w trakcie okresu przygotowawczego, albo te, które sprawiły mu najwięcej kłopotów. To samo dotyczy cech osobowych zawartych we wzorcu - najlepiej gdy próba nosi znamiona przełamania samego siebie, gdy umożliwia zwycięstwo nad własnymi słabościami i jest elementem (finałem?) bardziej długotrwałej pracy nad sobą. Ogromnie ważny jest w próbie element przygody - nawet w przypadku najwyższego stopnia, Harcerza Litwy, powinno być w próbie coś, co po prostu po latach pamiętać. Tym czymś winna być przygoda czyli element jakiejś nieprzewidywalności, zorganizować ją musi drużynowy. Próba harcerza Funkcjonuje ona w niektórych środowiskach. Jest próbą przyjęcia do drużyny. Założeniem niniejszego regulaminu jest chęć odejścia od tej próby potraktowanej jako jeden (w tym wypadku pierwszy) z obowiązujących w całym związku stopień. Uznaje się jednak za celowe prowadzenie takich prób indywidualnie w poszczególnych środowiskach: zgodnie z ich 3

4 tradycją i potrzebami. Próba taka winna się zapewne kończyć się wręczeniem chusty i przyjęciem do drużyny (w żadnym wypadku nie złożeniem Przyrzeczenia Harcerskiego(!)), a nastąpić powinna nie później niż po trzech miesiącach kandydowania. Nie jest dobra sytuacja, kiedy harcerz zostaje przyjęty do drużyny dopiero po zdobyciu stopnia młodzika. Młodzik Stopień ten jest przeznaczony dla chłopców, którzy po paromiesięcznej służbie w drużynie zaczynają powoli wyczuwać zasady życia harcerskiego. Z otwarciem próby należy wyczekać na moment, w którym nadchodzi pierwszy szczyt zachłyśnięcia się harcerstwem. Taki młodzik może nie wiele jeszcze umieć, ale musi ogromnie pragnąć i rzeczywiście rozumieć i przeżywać magię wszystkiego, co się wokół niego w drużynie dzieje. Stan taki przychodzi zwykle po jakimś pół roku służby i to jest chyba najlepszy okres na otwarcie próby, i zakończenie jej Przyrzeczeniem Harcerskim. Próba powinna być w całości ułożona przez drużynowego. Może składać się z kilku drobnych lecz wymagających, rozłożonych w czasie zadań oraz jednego większego na koniec (np. przebycie biegu). Wszystko w odstępie kilku dni, wszystko dynamicznie, z zaskoczenia, pełne tajemniczości i nastroju. Liczy się tu głównie oddziaływanie na emocje, mniej - właściwe oddziaływanie na charakter i postawę. Dobrze, gdy próba będzie bazować na sumienności harcerza i zaangażowaniu w powierzone zadania, powinna dziać się w terenie, na ulicy, w budynkach, jakiejś instytucji - w normalnym świecie, na który przyjdzie harcerzowi spojrzeć zupełnie innym wzrokiem. Wzrokiem pełnym odpowiedzialności i poczucia obowiązku, gotowym na wszelakie próby i trudności. Wywiadowca Ten stopień powinien zdobyć harcerz, który coś już w harcerstwie przeżył. Był na obozie, uczestniczył w różnych wycieczkach, potrafi czegoś nauczyć młodszych harcerzy. Najlepiej na otwarcie tej próby nadaje się moment gdy chłopiec przestaje być biernym uczestnikiem harcerstwa, kiedy w pracy w drużynie uruchamia się jego wyobraźnia, kiedy nie czeka już na zadania i zdarzenia, ale sam próbuje je inicjować. Nie trzeba go w podstawowych sprawach indagować, sam wie, sam chce, sam potrafi. W założeniach to właśnie wywiadowca sam lub przy pomocy kilku młodzików, musi umieć wykonać co ważniejsze zadania z harcerskiego życia. Próba wywiadowcy jest próbą układaną wspólnie z drużynowym. Powinna zawierać elementy zainteresowań chłopca (to jego rola w planowaniu) i konkretne stopnie trudności, bariery do przełamania, ingerencję w próbę nieprzewidzialnych okoliczności etc. (co 4

5 nie znaczy, że taki sztafaż należy zlikwidować), bardziej liczy się powaga próby. Winna być ona w miarę możliwości samodzielna, wymagająca wykorzystania różnych umiejętności (im większe zróżnicowanie tym lepiej) i dziać powinna w nietypowych dość trudnych warunkach (nie tak jak przy młodziku, gdzie okoliczności były zbliżone do codzienności). Ćwik W wielu miejscach pisze się o tym stopniu: harcerski wyga. I tak właśnie ma być. Ćwik to stopień dla tych co to z niejednego pieca chleb jedli. Mają za sobą niejeden wyjazd: góry, las, kajaki, narty. Można z czystym sumieniem polegać na nim nawet w najtrudniejszych okolicznościach. Otwarcie próby winno nastąpić w momencie (a moment taki po kilku latach harcerzowania zawsze przychodzi), kiedy przed harcerzem otwiera się nagle cały świat, jak na dłoni czekający tylko na zdobycie, niestraszny czyhającymi zewsząd przeszkodami. Taki jest świat ćwika - harcerskiego wygi. Prawie całą próbę ćwik powinien sobie ułożyć sam. Drużynowy pełni tu raczej rolę konsultanta i pomocnika, zastrzegając sobie prawo do pewnych niespodzianek. Charakter próby to przede wszystkim wyczyn. Wyczyn wymagający najwyższych kwalifikacji technicznych, ale też wielkiej siły w pracy nad sobą. Wyczyn, o którym długo potem będzie się opowiadać przy obozowych ogniskach. Harcerz Orli Bywa, że harcerz zaczyna poszukiwać. Nie wystarczy mu już tylko płótno namiotu i ognisko. Zaczyna wędrować i poszukiwać: głębokich przeżyć, wartości, sensu swojego życia. Zaczyna stawiać co raz więcej pytań i aktywnie szukać na nie odpowiedzi. To najwyższy czas na otwarcie próby Harcerza Orlego. On sam jest jej architektem. Próba wymaga odejścia od dotychczasowych harcerskich schematów. Duża jej część dziać się musi w sferze myśli, świadomości, a nie tylko w polu czy w lesie. Próba powinna wnieść coś znaczącego w życie Harcerza Orlego, powinna go wzbogacić. Próba jest samodzielna, ale nie samotna. Harcerz Orli w próbie swojej tkwić musi wśród ludzi. Oni będą świadkami jego zmagań i osiągnięć. Właściwie próba winna mieć kształt pytania. Pytania na które nikt przed jej końcem nie ma odpowiedzi. To ona właśnie, odpowiedź, jej uzyskanie - winno być celem próby. Harcerz Litwy 5

6 Stopień przeznaczono dla harcerza, który uczynił już pierwszy krok w dorosłe życie. Poszukiwanie celu i kierunków swego postępowania przenosi się w sferę praktycznej konieczności. Harcerz Litwy rzeczywiście bierze swoje sprawy w swoje ręce. Jego działalność osobista wyszła poza ramy drużyny. Szuka on innych pó1 działania, innych pól służby (chyba, że takim polem służby staje się służba instruktorska). Często się dzieje tak że próbę tę otwiera się harcerzowi, który właśnie... odchodzi. A my tylko, tym gestem nadajemy mu ostatni szlif. Otwarcie próby dokonuje się decyzją Centralnej Kapituły Stopni Harcerzy ZHPnL, na wniosek zainteresowanego. Przełożony ma obowiązek harcerza do tej próby doprowadzić. Ma to być próba uniwersalna, często wyabstrahowana z harcerstwa. Próba, w której przyszły Harcerz Litwy, podejmuje poważne działania lokujące go jakoś w społecznej rzeczywistości, działania będące świadectwem jego możliwości i przekonań. Próbę tworzy i dokonuje kandydat samodzielnie. Centralna Kapituła Stopni Harcerzy ZHPnL jest jedynie miejscem, gdzie dokonuje się obrona tej pracy dyplomowej, gdzie kandydat sam musi stanąć obok swego dzieła, przyjrzeć się mu i ocenić. Centralna Kapituła Stopni Harcerzy ZHPnL ma do tego stworzyć klimat i warunki. Włóczęga To stopień specjalny. Pełni właściwie funkcję taką jak stopień młodzika, czyli jest stopniem dla harcerza, który jest w drużynie nie tyle długo by zacząć czuć harcerstwo, a jednak jest już po 15-ce. Nie można tu zastosować młodzika, gdyż zawarte w nim wymagania zupełnie nie przystają do tego wieku. Wywiadowca też tu nie bardzo pasuje dla harcerza nowicjusza - pasjonata. Jest więc włóczęgą. Próba na stopień winna być układana wspólnie z drużynowym i mieć charakter pierwszych harcerskich szlifów. Charakter jej zależeć będzie bardzo od wieku kandydata i poziomu jego rozwoju. Decyzje o niej podejmować musi indywidualnie drużynowy. Po zdobyciu stopnia włóczęgi, harcerz zdobywać będzie stopień ćwika i następne. Harcerze pełnoletni po zdobyciu włóczęgi zdobywają Harcerza Orlego. Centralna Kapituła Stopni Harcerzy ZHPnL Składa się ona w całości z Harcerzy Litwy, czyli z tych, którzy już w dorosłe, harcerskie życie weszli. Przewodzi nimi harcmistrz (w uzasadnionych wypadkach, na rozkaz Naczelnika, osoba mająca stopień podharcmistrza), a więc instruktor przeszkolony i przygotowany do pracy wychowawczej z dorosłymi ludźmi - innymi instruktorami. Centralna Kapituła Stopni Harcerzy 6

7 ZHPnL ma obowiązek prowadzić nie tylko próby Harcerzy Litwy, ale i HO (jeśli w środowisku nie ma odpowiednich możliwości), a w szczególnych wypadkach nawet ćwika. 7