IX Kongres Ekonomistów Polskich
|
|
- Mikołaj Kosiński
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Maciej Żukowski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu IX Kongres Ekonomistów Polskich SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UE W OKRESIE KRYZYSU Streszczenie W okresie kryzysu systemy zabezpieczenia społecznego stanęły wobec podwójnego wyzwania. Z jednej strony spadek produkcji i zmniejszenie zatrudnienia obniżały wpływy ze składek i podatków, zwiększając jeszcze problemy ze sfinansowaniem rozbudowanych świadczeń. Z drugiej strony, wydatki na świadczenia zabezpieczenia społecznego, m.in. na emerytury, renty, opiekę zdrowotną, świadczenia rodzinne, mają charakter sztywny i nie mogą być łatwo dostosowane do zmniejszonych wpływów. Ponadto, rosnące bezrobocie i pogarszająca się sytuacja materialna spowodowały wręcz wzrost wydatków. Zabezpieczenie społeczne generalnie spełniło swoją funkcję. Przede wszystkim realizowało podstawową funkcję łagodzenia ujemnych konsekwencji zajścia określonych ryzyk lub pojawienia się określonych potrzeb. Ponadto, przyczyniło się do złagodzenia rosnących ujemnych konsekwencji kryzysu, jak bezrobocie czy malejące dochody. Wreszcie, ze względu na wspomniany antycykliczny charakter, odegrało rolę stabilizatora makroekonomicznego. Jednak ten sukces ma swoją cenę. Zabezpieczenie społeczne w znacznym stopniu przyczynia się do kryzysu zadłużenia wielu państw. Rozwiązywanie problemów zadłużenia oznacza zatem konieczność podejmowania reform w systemach zabezpieczenia społecznego, co jest dodatkowo wzmacniane przez postępującą integrację europejską w sferze gospodarczej. Abstract Social protection systems in the EU member states during the crisis Social protection systems have faced double challenges during the crisis. First, declining production and employment led to falling revenues from taxes and contributions, which further increased problems with financing of extended benefits. Second, expenditure on social protection benefits, among others on pensions, health care, family benefits, are rigid expenditure which cannot be easily adjusted to declining revenues. Additionally, rising unemployment and worsening material situation caused even an increase of social protection expenditure. Social protection generally did fulfil its function. First of all it fulfilled its main function of relieving people of the burden of a defined set of risks or needs. Moreover, it contributed to softening of rising negative impact of the crisis, like unemployment or declining income. Finally, because of its mentioned anti-cyclical character, social protection played the role of a macroeconomic stabilizer. But this success has its price. Social protection has contributed to debt crisis in many countries to a large extent. Tackling the debt problems means thus the necessity of reforming social protection, which is reinforced by deeper economic integration within the European Union. Słowa kluczowe: zabezpieczenie społeczne, Unia Europejska, kryzys gospodarczy, systemy emerytalne, opieka zdrowotna 1. Wprowadzenie W referacie są przedstawione główne tendencje w systemach zabezpieczenia społecznego, w tym zwłaszcza zabezpieczeniu emerytalnym i opiece zdrowotnej, w państwach członkowskich UE w latach kryzysu gospodarczego i finansowego. Najnowsze dane Eurostatu o wydatkach na zabezpieczenie społeczne dotyczą roku 2010, zatem w artykule analizowane są głównie tendencje w latach W punkcie drugim analizie poddane zostały wydatki na zabezpieczenie społeczne: w relacji do PKB i na osobę, a także ich struktura. Następnie przedstawione są podstawowe tendencje w dwóch podstawowych działach zabezpieczenia społecznego: zabezpieczeniu emerytalnym i opiece zdrowotnej. Dalej omówione są wybrane efekty zabezpieczenia społecznego, w tym poziom dochodów i ich zróżnicowanie oraz zagrożenie wykluczeniem społecznym. Analiza obejmie także politykę Unii Europejskiej wobec systemów zabezpieczenia społecznego w okresie kryzysu. 2. Wydatki na zabezpieczenie społeczne Zabezpieczenie społeczne to, według metodologii unijnej, wszystkie interwencje podmiotów publicznych lub prywatnych, mające na celu zmniejszenie ciężaru wynikającego z określonych ryzyk lub potrzeb, o ile nie występuje równocześnie rozwiązanie wzajemne lub indywidualne. Wyróżnia się osiem grup ryzyk lub potrzeb: choroba/opieka zdrowotna, inwalidztwo, starość, śmierć żywiciela, rodzina/dzieci, bezrobocie, potrzeby mieszkaniowe, pozostałe wykluczenie społeczne. Wydatki na zabezpieczenie społeczne obejmują przede wszystkim świadczenia, a także wydatki operacyjne 1. 1 G. Mossuti, G. Assero, Eurostat Statistics in Focus, Population and Social Conditions 14/2012, Eurostat, Luxembourg
2 Zabezpieczenie społeczne stanowi największą dziedzinę wydatków publicznych we współczesnych państwach rozwiniętych. W 2007 roku wydatki na zabezpieczenie społeczne pochłaniały ponad ¼ PKB UE-27. W okresie kryzysu relacja ta wzrosła w latach o 12,6%, osiągając w roku ,4% PKB (tabela 1). Wzrost relacji wydatków na zabezpieczenie społeczne do PKB wynikał z nałożenia się dwóch tendencji: spadku PKB (recesji) w zdecydowanej większości państw członkowskich UE oraz wzrostu wydatków na zabezpieczenie społeczne. Wzrost wydatków na zabezpieczenie społeczne w okresie kryzysu wynika po pierwsze ze sztywnego charakteru zdecydowanej większości świadczeń zabezpieczenia społecznego (jak emerytury, renty czy opieka zdrowotna), a po drugie ze wzrostu potrzeb zaspokajanych przez zabezpieczenie społeczne (zasiłki dla bezrobotnych czy pomoc społeczna). Tabela 1 Wydatki na zabezpieczenie społeczne w % PKB, Państwo (2007=100) Austria 27,8 28,4 30,6 30,4 109,4 Belgia 26,9 28,1 30,4 29,9 111,2 Bułgaria 14,1 15,5 17,2 18,1 128,4 Cypr 18,2 19,5 21,1 21,6 118,7 Czechy 18,0 18,0 20,3 20,1 111,7 Dania 28,8 29,4 33,2 33,3 115,3 Estonia 12,1 14,9 19,3 18,1 149,6 Finlandia 25,4 26,2 30,4 30,6 120,5 Francja 30,9 31,3 33,6 33,8 109,4 Grecja 24,8 26,2 28,0 29,1 117,3 Hiszpania 20,7 22,1 25,3 25,7 124,2 Holandia 28,3 28,5 31,6 32,1 113,4 Irlandia 18,9 22,3 27,4 29,6 156,6 Litwa 14,4 16,1 21,2 19,1 132,6 Luksemburg 19,3 21,4 24,0 22,7 117,6 Łotwa 11,3 12,7 16,9 17,8 157,5 Malta 18,0 18,4 20,0 19, Niemcy 27,9 28,1 31,5 30,7 110,0 Polska 18,1 18,6 19,2 18,9 104,4 Portugalia 23,9 24,3 27,0 27,0 113,0 Rumunia 13,6 14,3 17,1 17,6 129,4 Słowacja 16,1 16,1 18,8 18,6 115,5 Słowenia 21,3 21,4 24,2 24,8 116,4 Szwecja 29,1 29,5 32,0 30,4 104,5 Węgry 22,7 22,9 23,5 23,1 101,8 Wielka Brytania 25,0 26,1 28,9 28,0 112,0 Włochy 26,6 27,7 29,9 29,9 112,4 UE-27 26,1 26,8 29,6 29,4 112,6 Źródło: Baza Eurostatu, dostęp: ; częściowo obliczenia własne. Różnice w wielkości relacji wydatków na zabezpieczenie społeczne do PKB między państwami członkowskimi są znaczne - w roku 2007 relacja ta była najniższa w Estonii (12,1%), najwyższa we Francji (30,9%). W okresie kryzysu różnice te się zmniejszyły w roku 2010 relacja wynosiła od 17,6% w Rumunii do 33,8% we Francji. Ta konwergencja nastąpiła w wyniku znacznie szybszego wzrostu tej relacji w państwach, gdzie była ona niska, a które to państwa zostały silnie dotknięte kryzysem (Irlandia, Litwa, Łotwa, Estonia). W Polsce wydatki na zabezpieczenie społeczne w relacji do PKB należą do najniższych w UE i wzrosły w latach znacznie mniej niż w innych państwach, co przede wszystkim wynikało z utrzymywania się w Polsce wzrostu PKB (w roku 2009 jako jedynym państwie członkowskim Unii Europejskiej). O ile różnice pomiędzy państwami członkowskimi UE pod względem wydatków na zabezpieczenie społeczne w relacji do PKB wynosiły w roku 2010 około 2:1, to różnice pod względem wydatków na zabezpieczenie społeczne na mieszkańca w standardach siły nabywczej wynosiły około 5:1 (tabela 2). W latach wydatki te wzrosły średnio w UE o 10,2%. Podobnie jak w przypadku wydatków w relacji do PKB, wydatki na osobę rosły szybciej w państwach o niższych wydatkach. Także w Polsce tempo to było znacznie wyższe od średniej unijnej wyniosło 17,5%. Oczywiście, wydatki na zabezpieczenie społeczne są w Polsce na mieszkańca około trzykrotnie niższe niż np. we Francji czy w Niemczech. Przy okazji warto przypomnieć, że to właśnie wyraźnie niższy poziom PKB w naszym kraju, a tym samym wyraźnie niższe wydatki socjalne na osobę, a nie rozwiązania w zabezpieczeniu społecznym, są 2
3 podstawową przyczyną niższego poziomu życia emerytów w Polsce niż w bogatych krajach Unii, niższej jakości opieki zdrowotnej itd. Tabela 2 Wydatki na zabezpieczenie społeczne w PPS na mieszkańca, Państwo (2007=100) Austria ,0 Belgia ,9 Bułgaria ,4 Cypr ,7 Czechy ,8 Dania ,9 Estonia ,7 Finlandia ,7 Francja ,9 Grecja ,6 Hiszpania ,1 Holandia ,2 Irlandia ,5 Litwa ,8 Luksemburg ,5 Łotwa ,4 Malta ,0 Niemcy Polska ,5 Portugalia ,4 Rumunia ,2 Słowacja ,6 Słowenia ,8 Szwecja ,3 Węgry ,1 Wielka Brytania ,3 Włochy ,8 UE ,2 Źródło: Baza Eurostatu, dostęp: ; częściowo obliczenia własne. Struktura wydatków na świadczenia zabezpieczenia społecznego nie uległa w latach większym zmianom, czyli wspomniany wzrost wydatków nastąpił we wszystkich działach (tabela 3). Nie jest zaskoczeniem największy wzrost udziału wydatków na świadczenia związane z bezrobociem. Wyraźnie największym działem zabezpieczenia społecznego są wydatki związane ze starością, czyli przede wszystkim systemy emerytalne, pochłaniające prawie 40% wydatków na świadczenia. Kolejną dużą pozycją są wydatki związane z chorobą, czyli głównie na opiekę zdrowotną. Polska należy do krajów o największym udziale świadczeń związanych ze starością: w roku 2010 było to 50,0%, a także ze śmiercią żywiciela (głównie renty rodzinne: 10,9%), a mniejszy niż średnio w Unii jest udział świadczeń związanych z inwalidztwem (7,4%), chorobą (24,2%), rodziną i dziećmi (4,2%), bezrobociem (2,2%), mieszkaniami (0,3%), wykluczeniem społecznym (0,8%). Tabela 3 Struktura wydatków na świadczenia zabezpieczenia społecznego, UE-27, Funkcja (ryzyka lub potrzeby) Choroba/ opieka zdrowotna 29,3 29,5 29,5 29,4 Inwalidztwo 8,3 8,3 8,0 8,0 Starość 39,5 39,6 38,8 39,1 Śmierć żywiciela 6,2 6,1 6,0 5,9 Rodzina/ dzieci 8,1 8,1 8,1 8,0 Bezrobocie 5,0 5,0 6,2 6,0 Mieszkanie 2,1 2,0 2,0 2,0 Wykluczenie społeczne (nie sklasyfikowane w innych funkcjach) 1,5 1,4 1,5 1,6 3
4 Źródło: Baza Eurostatu, dostęp: ; częściowo obliczenia własne. 3. Systemy emerytalne Systemy emerytalne stanowią nie tylko największy pod względem wydatków dział zabezpieczenia społecznego, ale wręcz największą pozycję wydatków publicznych. Dla przykładu, państwa członkowskie Unii Europejskiej wydawały w roku 2010 przeciętnie 13,0% swojego PKB (Polska 11,9%) na emerytury i renty, wśród których emerytury wyraźnie dominują 2. Emerytury stanowią sztywne wydatki, których nie można dostosować do zmniejszonych wpływów ze składek czy podatków. Zatem kryzys pogarsza sytuację finansową systemów emerytalnych, zwiększając z reguły ich deficyt. Jedyna praktycznie możliwość zmniejszenia bieżących wydatków na emerytury to ograniczenie bieżącej waloryzacji. W większości państw członkowskich Unii zmniejszono poziom waloryzacji w okresie kryzysu. Należy jednak podkreślić, że wydatki na emerytury są często chronione bardziej niż inne pozycje wydatków budżetowych, co często wyjaśnia się siłą emerytów jako wyborców (w odróżnieniu np. od dzieci i młodzieży, którzy nie mogą głosować). Kryzys odegrał jednak także pozytywną rolę w postaci przyspieszenia zmian w odpowiedzi zarówno na obecne problem finansowe, jak i przyszłe wyzwania, w tym zwłaszcza demograficzne. W wielu państwach właśnie w okresie kryzysu uchwalono podwyższenie ustawowego wieku emerytalnego. Przykładem jest Polska, gdzie odkładaną przez lata decyzję podjęto w warunkach kryzysu: uchwalono w roku 2012 podwyższenie ustawowego wieku emerytalnego do 67 lat, wprowadzane stopniowo od roku 2013, do 2020 dla mężczyzn i 2040 roku dla kobiet. O ile podwyższenie wieku emerytalnego jest niezbędnym dostosowaniem systemu emerytalnego do wydłużającego się przeciętnego trwania życia, o tyle bardzo kontrowersyjne są zmiany wprowadzane lub planowane w odniesieniu do kapitałowej części systemu emerytalnego (w Polsce OFE). Systemy emerytalne naszego regionu (Europy Środkowo- Wschodniej) zostały dotknięte globalnym kryzysem w sposób szczególny. Po pierwsze, w odróżnieniu od większości powszechnych systemów emerytalnych na świecie, w których nie ma obowiązkowych funduszy emerytalnych, spadki na rybkach kapitałowych i wynikające z nich straty funduszy emerytalnych dotknęły wszystkich ubezpieczonych w tych krajach i zmniejszyły poparcie dla kapitałowych rozwiązań w systemach emerytalnych. Po drugie, rosnący w wyniku kryzysu deficyt i dług publiczny coraz bardziej wysunął na pierwszy plan problem finansowania okresu przejściowego niezbędnego dofinansowania systemu repartycyjnego dla uzupełnienie luki powstałej w wyniku odprowadzania części składek do funduszy emerytalnych. Dla rozwiązania tego problemu przyjęto różne rozwiązania: obniżenie składki na drugi filar (jak w Polsce w 2011 roku) lub wstrzymanie przekazywania składek do funduszy emerytalnych, a w skrajnym wariancie dokonano renacjonalizacji funduszy emerytalnych (Węgry 2010) Systemy opieki zdrowotnej Opieka zdrowotna to drugi po systemach emerytalnych największy pod względem wydatków dział zabezpieczenia społecznego. Na funkcję choroba/ opieka zdrowotna państwa członkowskie UE wydawały w roku 2010 średnio 8,3% PKB 4. Pod względem zakresu podmiotowego jest to natomiast najszerszy dział zabezpieczenia społecznego, obejmujący albo wszystkich albo prawie wszystkich obywateli (mieszkańców) od urodzenia do śmierci. Kryzys dotknął systemy opieki zdrowotnej w podobny sposób jak systemy emerytalne, głownie poprzez spadek wpływów ze składek i podatków wraz ze spadkiem produkcji i zatrudnienia. W opiece zdrowotnej są jednak nieco większe niż w przypadku systemów emerytalnych możliwości ograniczenia wydatków w odpowiedzi na zmniejszone wpływy. Stało się tak także w obecnym kryzysie. Ograniczanie lub przynajmniej ograniczanie wzrostu wydatków na świadczenia nastąpiło między innymi przez zmiany w koszyku świadczeń czy zwiększenie współpłacenia przez ubezpieczonych/pacjentów. O ile przed kryzysem realne wydatki na opiekę zdrowotną na mieszkańca rosły rocznie o 4,6%, to w roku 2010 nastąpił ich spadek o 0,6%. W państwach najbardziej dotkniętych kryzysem, dokonujących w odpowiedzi ostrych cieć wydatków publicznych, wydatki na opiekę zdrowotną spadły w roku 2010 znacznie przeważnie w tych państwach także wzrost w poprzednim okresie był wyższy niż średnio w UE. I tak w Irlandii wydatki spadły w roku 2010 o 7,9% (przy średniorocznym wzroście w latach wynoszącym 6,5%), w Estonii odpowiednio 7,3% (poprzednio wzrost o 7,2%), w Grecji 6,7% (poprzednio wzrost o 5,7%). Polska należy do państw, w których w roku 2010 nadal zanotowano wzrost wydatków, ale znacznie niższy (0,5%) niż średnio w latach (7,1%) Wybrane efekty zabezpieczenia społecznego Jednym z podstawowych kryteriów oceny skuteczności systemów zabezpieczenia społecznego jest stopień, w jakim zabezpieczają one przed ubóstwem. W Unii Europejskiej stosuje się od kilku lat wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Jest on definiowany jako odsetek osób, które mają niskie dochody (poniżej 60% mediany dochodów w danym państwie) lub są dotknięte deprywacją materialną (nie są w stanie zaspokoić 4 lub więcej potrzeb 2 Baza Eurostatu, dostęp M. Żukowski, Dwie fale reform emerytalnych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej , Studia Oeconomica Posnaniensia 2013 nr 1, s European Commission, Employment and Social Developments in Europe 2012, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2012, s OECD, Health at a Glance: Europe 2012, OECD Publishing, Paris 2012, s
5 spośród 9 zdefiniowanych, m.in. odpowiedniego ogrzania mieszkania) lub mieszkają w gospodarstwie z bardzo niską intensywnością pracy (gdzie dorośli w wieku w mniej niż w 20% wykorzystują w ciągu roku swój potencjał pracy). Jak pokazują dane w tabeli 4, w skali całej Unii zabezpieczenie społeczne spełniło w latach swoją rolę w zakresie zapobiegania ubóstwu lub wykluczeniu społecznemu w powyższym rozumieniu. Jednak na nieznaczne obniżenie wartości średniej wskaźnika dla całej UE składają się bardzo różne tendencje w poszczególnych państwach. W części państw skala zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym zmniejszyła się, m. in. w Belgii, Bułgarii, Czechach i w Niemczech, przy czym skala tego zmniejszenia była najwyższa w Polsce aż o 20,9%, co wynika przede wszystkim ze wzrostu poziomu życia w naszym kraju i stosunkowo łagodnego przebiegu kryzysu. Z drugiej strony, w wielu krajach kryzys przełożył się na znaczący wzrost zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, zwłaszcza w Hiszpanii, Irlandii, ale także w bogatych państwach socjalnych, jak Dania czy Szwecja. Tabela 4 Osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w % ludności ogółem, Państwo (2008=100) Austria 16,7 18,6 17,0 16,6 16,9 101,2 Belgia 21,6 20,8 20,2 20,8 21,0 97,2 Bułgaria 60,7 44,8 46,2 49,2 49,1 80,9 Cypr 25,2 23,3 23,5 24,6 24,6 97,6 Czechy 15,8 15,3 14,0 14,4 15,3 96,8 Dania 16,8 16,3 17,6 18,3 18,9 112,5 Estonia 22,0 21,8 23,4 21,7 23,1 105,0 Finlandia 17,4 17,4 16,9 16,9 17,9 102,9 Francja 19,0 18,6 18,5 19,2 19,3 101,6 Grecja 28,3 28,1 27,6 27,7 31,0 109,5 Hiszpania 23,1 22,9 23,4 25,5 27,0 116,9 Holandia 15,7 14,9 15,1 15,1 15,7 100,0 Irlandia 23,1 23,7 25,7 27,3 29,4 127,3 Litwa 28,7 27,6 29,5 33,4 33,1 115,3 Luksemburg 15,9 15,5 17,8 17,1 16,8 105,7 Łotwa 36,0 33,8 37,4 38,1 40,4 112,2 Malta 19,4 19,6 20,2 20,3 21,4 110,3 Niemcy 20,6 20,1 20,0 19,7 19,9 96,6 Polska 34,4 30,5 27,8 27,8 27,2 79,1 Portugalia 25,0 26,0 24,9 25,3 24,4 97,6 Rumunia 45,9 44,2 43,1 41,4 40,3 87,8 Słowacja 21,3 20,6 19,6 20,6 20,6 96,7 Słowenia 17,1 18,5 17,1 18,3 19,3 112,9 Szwecja 13,9 14,9 15,9 15,0 16,1 115,8 Węgry 29,4 28,2 29,6 29,9 31,0 105,4 Wielka Brytania 22,6 23,2 22,0 23,2 22,7 100,4 Włochy 26,0 25,3 24,7 24,5 28,2 108,5 UE-27 24,4 23,6 23,1 23,5 24,2 99,2 Źródło: Baza Eurostatu, dostęp: ; częściowo obliczenia własne. Bardziej szczegółowa analiza poszczególnych składowych wskaźnika zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pokazuje istotny wzrost zakresu deprywacji materialnej w wielu państwach. Wzrosła także głębokość ubóstwa, czyli różnica między poziomem dochodów osób poniżej granicy 60% mediany dochodów w danym państwie a tą granicą. W roku 2011 ta luka ubóstwa dla UE-27 była większa niż w roku 2008 o 1,6 p. p. i wynosiła 23,3%, co oznacza, że połowa osób zagrożonych ubóstwem materialnym miała dochody niższe od granicy zagrożenia ubóstwem o co najmniej 23% 6. Nierówności w podziale dochodów w skali całej Unii wzrosły jedynie nieznacznie w okresie kryzysu. Relacja udziału w dochodach łącznych najbogatszego kwintyla do udziału najuboższego kwintyla (S80/S20) wzrosła z 5,0 w roku do 5,1 w roku Jednak w wielu państwach nierówności dochodów wzrosły wyraźniej między 2007 a 2011 rokiem, zarówno w państwach o małym zróżnicowaniu dochodów (Szwecja z 3,3 do 3,6, Dania z 3,7 do 4,4, Francja z 3,9 do 4,6), jak i w państwach o dużych nierównościach w podziale dochodów (Hiszpania z 5,3 do 6,8, Irlandia z 4,8 do 5,3 w roku 2010). W Polsce nierówności w tym okresie nieco się zmniejszyły: z 5,3 do 5, European Commission, Employment and Social Developments in Europe 2012, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2012, s Tamże, s. 444, 447, 449, 451, 458, 461,
6 Wskazane tendencje w zakresie wydatków na zabezpieczenie społeczne, które w okresie kryzysu z reguły nie spadły, a w wielu przypadkach wzrosły, prowadzą do wniosku, że zabezpieczenie społeczne odgrywa w znacznym stopniu rolę stabilizatora makroekonomicznego Polityka Unii Europejskiej wobec zabezpieczenia społecznego Polityka społeczna, w tym jej największa część składowa, jaką jest zabezpieczenie społeczne, jest generalnie w kompetencji państw członkowskich. Unia ma silne kompetencje w odniesieniu do koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników migrujących, jako jednego z warunków zapewnienia swobody przepływu pracowników. Zasady koordynacji zapewniają, że uprawnienia pracowników migrujących są zachowane i że nie są oni dyskryminowani w zakresie zabezpieczenia społecznego. Zasady te nie ingerują natomiast w rozwiązania systemów zabezpieczenia społecznego i Unia nie ma żadnych kompetencji do ujednolicania zróżnicowanych rozwiązań, wynikających z odmiennych tradycji w tej dziedzinie. Jednak polityka społeczna, w tym zabezpieczenie społeczne, zajmują coraz istotniejsze miejsce w najważniejszych strategiach unijnych, a pogłębiająca się integracja gospodarcza wywiera coraz większy wpływ na zabezpieczenie społeczne państw członkowskich. Kryzys jeszcze wzmocnił tę tendencję do wywierania coraz silniejszego wpływu na zabezpieczenie społeczne państw członkowskich przez Unię tylnymi drzwiami, poprzez jej silne kompetencje gospodarcze. Od roku 2000 Unia Europejska realizowała Strategię Lizbońską, której celem było przekształcenie do 2010 roku UE w najbardziej konkurencyjną opartą na wiedzy gospodarkę w świecie, zdolną do utrzymania zrównoważonego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy oraz zachowania spójności społecznej. Strategia ta łączyła zatem cele gospodarcze ze społecznymi (wysokie zatrudnienie, edukacja, spójność społeczna). Zwracano uwagę na fakt, że po raz pierwszy w historii integracji europejskiej, dziedzina polityki społecznej, jaką jest integracja społeczna (ograniczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego) znalazła się w centralnej strategii wspólnotowej. Jako narzędzie wspierania przez Unię realizacji celów Strategii w dziedzinach, które należą do kompetencji państw członkowskich, jak ograniczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego czy zabezpieczenie społeczne, zainaugurowano w roku 2000 otwartą metodę koordynacji (OMK). Jest to zorganizowany wieloetapowy proces wzajemnego uczenia się, obejmujący uzgodnienie wspólnych celów, krajowe strategie i wspólne (unijne) raporty. Pierwszą dziedziną zastosowania OMK pod tą nazwą była polityka ograniczania ubóstwa i wykluczenia społecznego (2000), następną systemy emerytalne (2000), opieka zdrowotna i opieka długoterminowa (2003). Od roku 2004 postanowiono połączyć te różne dziedziny i realizować otwartą metodę koordynacji w dziedzinie zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej ( społeczna OMK ) 9. Gdyby nawet nie pojawił się kryzys, duża część celów Strategii Lizbońskiej nie zostałaby zrealizowana, o czym świadczyły dokonywane w trakcie jej realizacji przeglądy. Kryzys natomiast te negatywne tendencje jeszcze wzmocnił, m. in. wywołując spadek zatrudnienia i wzrost zagrożenia wykluczeniem społecznym. Na miejsce Strategii Lizbońskiej w roku 2010 została przyjęta przez państwa członkowskie Unii (teraz już obejmującej 27 państw członkowskich, w tym Polskę) kolejna 10-letnia Strategia Europa To kryzys zapewne spowodował, że odbyło się to ze zdecydowanie mniejszym rozgłosem niż w przypadku jej poprzedniczki. Ponownie, bardzo silnie reprezentowane są w niej cele społeczne: zatrudnienie, edukacja i ograniczanie wykluczenia społecznego. Strategia zawiera w odniesieniu do tych dziedzin, podobnie jak do pozostałych: badania i rozwój oraz środowisko, ambitne cele 10. Niezależnie od działań skierowanych bezpośrednio wobec zabezpieczenia społecznego, realizowanych miękkimi metodami (jak OMK) stosownie do podziału kompetencji w ramach Unii, integracja europejska wywiera także pośredni wpływ na zabezpieczenie społeczne państw członkowskich. Są dwa główne kanały tego wpływu. Po pierwsze, Unia Gospodarcza i Walutowa opiera się na twardych kryteriach konwergencji, wymuszających konieczność ograniczania deficytu finansów publicznych. Tymczasem istotną częścią wydatków publicznych są wydatki na świadczenia społeczne, czyli głównie na zabezpieczenie społeczne. Żeby ograniczać deficyt trzeba więc dokonywać zmian w zabezpieczeniu społecznym. W warunkach obecnego kryzysu, będącego w dużym stopniu właśnie kryzysem zadłużenia, rośnie zatem presja na ograniczanie wydatków na zabezpieczenie społeczne, w tym zwłaszcza na emerytury (pakt fiskalny). Unia Europejska zaczyna wywierać coraz silniejszy wpływ na zabezpieczenie społeczne, ale pośrednio, poprzez swoje silne kompetencje w sferze gospodarczej. Po drugie, pojawiają się konflikty systemów zabezpieczenia społecznego z unijnym prawem konkurencji, swobody świadczenia usług i swobody przepływu kapitału. Problemy pojawiają się zwłaszcza wraz z urynkowieniem i częściową prywatyzacją zabezpieczenia społecznego. Przykładem jest orzeczenie Trybunału w sprawie niezgodności z prawem unijnym ograniczeń inwestycji zagranicznych polskich OFE. Polska argumentowała, że chodzi o część systemu emerytalnego (zabezpieczenia społecznego), w odniesieniu do którego Unia nie ma kompetencji, tymczasem z punktu widzenia Unii polskie ograniczenia, dotyczące prywatnych podmiotów działających na rynku kapitałowym, naruszały swobodę przepływu kapitału. Także i tutaj można mówić o rosnącym wpływie UE na zabezpieczenie społeczne państw członkowskich tylnymi drzwiami, poprzez kompetencje gospodarcze. 8 Tamże, s M. Żukowski, Unijna strategia integracji społecznej, Polityka Społeczna 2010 nr 9, s I. Savova, Europe 2020 Strategy towards a smarter, greener and more inclusive society?, Eurostat Statistics in Focus, General and regional statistics 39/2012, Eurostat, Luxembourg
7 7. Zakończenie Systemy zabezpieczenia społecznego generalnie dobrze wypełniły swoją funkcję w okresie kryzysu. Przede wszystkim, zabezpieczały ludzi przed ujemnymi konsekwencjami określonych zdarzeń. Ponadto, zapewniły złagodzenie rosnących problemów społecznych, jak bezrobocie i spadek dochodów. Wreszcie, spełniły swoją rolę makroekonomicznego stabilizatora. Jednak rosnące wydatki na zabezpieczenie społeczne w okresie spadku lub zahamowania wzrostu wpływów spowodowały wzrost nierównowagi finansowej zabezpieczenia społecznego. Zabezpieczenie społeczne w znacznym stopniu przyczynia się do kryzysu zadłużenia wielu państw. Rozwiązywanie problemów zadłużenia oznacza zatem konieczność podejmowania reform w systemach zabezpieczenia społecznego, co jest dodatkowo wzmacniane przez postępującą integrację europejską w sferze gospodarczej. Zabezpieczenie społeczne wymaga ciągłego dostosowywania do zmieniających się uwarunkowań. Oprócz uwarunkowań gospodarczych do zasadniczych wyzwań dla zabezpieczenia społecznego należą tendencje demograficzne i przemiany społeczne. Państwa europejskie stoją wobec konieczności zasadniczego przewartościowania polityki w zakresie zabezpieczenia społecznego dla zapewnienia jego długookresowej stabilności. Literatura European Commission, Employment and Social Developments in Europe 2012, Publications Office of the European Union, Luxembourg EUROSTAT, 2013, Database, [dostęp: ]. Mossuti G., Assero G., In 2009 a 6.5% rise in per capita social protection expenditure matched a 6.1% drop in EU-27 GDP, Eurostat Statistics in Focus, Population and Social Conditions 14/2012, Eurostat, Luxembourg OECD, Health at a Glance: Europe 2012, OECD Publishing, Paris Savova I., Europe 2020 Strategy towards a smarter, greener and more inclusive society?, Eurostat Statistics in Focus, General and regional statistics 39/2012, Eurostat, Luxembourg Żukowski M., Unijna strategia integracji społecznej, Polityka Społeczna 2010 nr 9, s Żukowski M., Dwie fale reform emerytalnych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej , Studia Oeconomica Posnaniensia 2013 nr 1, s
Zabezpieczenie emerytalne wyzwania i perspektywy
Zabezpieczenie emerytalne wyzwania i perspektywy Maciej Żukowski Konferencja O ubezpieczeniu w polityce społecznej z okazji Jubileuszu Profesora Tadeusza Szumlicza SGH, Warszawa, 22.01.2015 r. Plan Zabezpieczenie
Bardziej szczegółowoWydatki na ochronę zdrowia w
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach OECD Seminarium BRE CASE Stan finansów ochrony zdrowia 12 czerwca 2008 r. Agnieszka Sowa CASE, IZP CM UJ Zakres analizy Dane OECD Health Data 2007 (edycja
Bardziej szczegółowoWynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoAktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej
Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO
Bardziej szczegółowoPŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Bardziej szczegółowoSytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.
1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%
Bardziej szczegółowoWPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Bardziej szczegółowoWyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy
Wyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy Grażyna Marciniak Główny Urząd Statystyczny IV. Posiedzenie Regionalnego Forum Terytorialnego, Wrocław 8 grudnia 215 r.
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoZatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja
Bardziej szczegółowoDeficyt finansowania ochrony zdrowia
Deficyt finansowania ochrony zdrowia Łukasz Zalicki Warszawa, 19 marca 2013 Wydatki na ochronę zdrowia porównanie międzynarodowe Polska ma obecnie jeden z niższych poziomów wydatków na ochronę zdrowia
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK
29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów
Bardziej szczegółowoPłaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]
Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia. Europejskie badanie dochodów i warunków życia (EU-SILC) w 2011 r.
Materiał na konferencję prasową w dniu 21 grudnia 2012 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Europejskie badanie dochodów i warunków
Bardziej szczegółowoWPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ
WPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ dr Anna Stępniak-Kucharska Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. 2. 3. 4. Cel referatu Dane źródłowe Pojęcie wolności gospodarczej
Bardziej szczegółowoMariola Banach UNIWERSYTET RZESZOWSKI. STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15
UNIWERSYTET RZESZOWSKI Promotor: dr Magdalena Cyrek Mariola Banach STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15 przedstawienie istoty ubóstwa i wykluczenia
Bardziej szczegółowoWykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków
Wykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków Marlena Piekut Oleksandra Kurashkevych Płock, 2014 Pracowanie Zarabianie pieniędzy Bawienie się INTERNET Dokonywanie zakupów Nawiązywanie kontaktów Tadao
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoPaweł Borys Polski Fundusz Rozwoju
Oszczędności długoterminowe z perspektywy rynku kapitałowego a wzrost gospodarczy kraju Paweł Borys Polski Fundusz Rozwoju Forum Funduszy Inwestycyjnych, Warszawa, 16.06.2016 Model wzrostu Polski oparty
Bardziej szczegółowoPrognozy gospodarcze dla
Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej
Bardziej szczegółowoObniżenie wieku emerytalnego: Straty dla przyszłych emerytów, pracujących i gospodarki
Rząd przyjął najgorszy z rozważanych wariantów decydując się na bezwarunkowe obniżenie wieku emerytalnego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Na tej decyzji stracą wszyscy przyszli emeryci, pracujący
Bardziej szczegółowoPomiar dobrobytu gospodarczego
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Pomiar dobrobytu gospodarczego Uniwersytet w Białymstoku 07 listopada 2013 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoWyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych
Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003
Bardziej szczegółowoCASE-Doradcy Spółka z o.o. POZIOM WYDATKÓW NA LEKI. POLSKA NA TLE KRAJÓW OECD
CASE-Doradcy Spółka z o.o. POZIOM WYDATKÓW NA LEKI. POLSKA NA TLE KRAJÓW OECD Poniżej przedstawiamy opracowanie porównawcze, przygotowane na podstawie najnowszych międzynarodowych danych statystycznych.
Bardziej szczegółowoBRE Business Meetings. brebank.pl
BRE Business Meetings Witamy w świecie ekspertów Innowacje a wzrost gospodarczy Ryszard Petru Główny Ekonomista BRE Banku SA Dyrektor Banku ds. Strategii i Nadzoru Właścicielskiego 05.08.2010 r. brebank.pl
Bardziej szczegółowoNowe i powstające czynniki ryzyka zawodowego a zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy. wyniki ogólnoeuropejskiego badania przedsiębiorstw ESENER
Nowe i powstające czynniki ryzyka zawodowego a zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy wyniki ogólnoeuropejskiego badania przedsiębiorstw ESENER dr inż. Zofia Pawłowska 1. W jaki sposób bada się nowe
Bardziej szczegółowo48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r.
INFORMACJE SYGNALNE Turystyka w Unii Europejskiej 16.02.2018 r. 48,6% Udział noclegów udzielonych turystom Według Eurostatu - Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej, liczba noclegów udzielonych w turystycznych
Bardziej szczegółowoDziałalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej
2011 Paulina Zadura-Lichota, p.o. dyrektora Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności PARP Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej Warszawa, 1 lutego
Bardziej szczegółowoFORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU
FORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU Krzysztof Pietraszkiewicz Prezes Związku Banków Polskich Warszawa 02.12.2015 Transformacja polskiej gospodarki w liczbach PKB w Polsce w latach 1993,2003 i 2013 w mld PLN Źródło:
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ
Patrycja Zwiech ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 1. Wstęp Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, stoi przed rozwiązaniem wielu problemów.
Bardziej szczegółowoZakończenie Summary Bibliografia
Spis treści: Wstęp Rozdział I Zakresy i ich wpływ na pojmowanie bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1. Zakresy pojmowania bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.1. Zakres wąski bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.2. Zakres
Bardziej szczegółowoWYZWANIA NA RYNKU ENERGII
BLOK TEMATYCZNY: Zrównoważone finansowanie infrastruktury WYZWANIA NA RYNKU ENERGII Nowe oferty dostawców i zmienione zachowania użytkowników dr Andrzej Cholewa dr Jana Pieriegud Sopot, 26 czerwca 2013
Bardziej szczegółowoRaport 3 Koncepcja zmian w unijnej polityce energetycznoklimatycznej oraz proponowane kierunki jej modyfikacji wraz z uzasadnieniem i oceną skutków
Projekt: Opracowanie analiz, materiałów merytorycznych i koncepcji działań mających na celu poprawę warunków rozwoju elektroenergetyki polskiej w tym także poprzez modyfikację unijnej polityki energetyczno-klimatycznej
Bardziej szczegółowoWarunki mieszkaniowe ludności w poszczególnych krajach Unii Europejskiej
Nieprzeciekający dach, brak wilgoci w mieszkaniu, prysznic, wanna to podstawowe wymagania, które zgodnie z opinią większości bezsprzecznie powinna spełniać nieruchomość mieszkaniowa, bez względu na standard.
Bardziej szczegółowoZrównanie i podniesienie wieku emerytalnego
Zrównanie i podniesienie wieku emerytalnego Materiał Informacyjny 14 lutego 2012, Warszawa 1 Globalny kontekst proponowanych zmian Od lat 90- tych prawie wszystkie kraje UE, ale także USA, Japonia i Kanada
Bardziej szczegółowoObowiązujący wiek emerytalny w 26 państwach członkowskich UE i Chorwacji oraz ew. zapowiedzi zmian w tym zakresie
Obowiązujący wiek emerytalny w 26 państwach członkowskich UE i Chorwacji oraz ew. zapowiedzi zmian w tym zakresie (Stan na 10 lutego 2011 r. ) Synteza informacji o wieku emerytalnym i planowanych reformach
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty. Mierniki dobrobytu gospodarczego. Jak mierzyć dobrobyt?
Akademia Młodego Ekonomisty Mierniki dobrobytu gospodarczego. Jak mierzyć dobrobyt? dr Anna Gardocka-Jałowiec Uniwersytet w Białymstoku 7 marzec 2013 r. Dobrobyt, w potocznym rozumieniu, utożsamiać można
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia. Europejskie badanie dochodów i warunków życia (EU-SILC) w 2012 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia Warszawa, 23.12.2013 r. Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Europejskie badanie dochodów i warunków życia (EU-SILC) w 2012 r.
Bardziej szczegółowoPRODUKT KRAJOWY BRUTTO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2012 R.
Urząd Statystyczny w Katowicach Ośrodek Rachunków Regionalnych ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 779 12 00 fax: 32 779 13 00, 258 51 55 katowice.stat.gov.pl OPRACOWANIA
Bardziej szczegółowoSytuacja społeczno-ekonomiczna Unii Europejskiej i Strategia Lizbońska
Sytuacja społeczno-ekonomiczna Unii Europejskiej i Strategia Lizbońska Anna Ruzik CASE Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych Instytut Pracy i Spraw Społecznych Plan prezentacji Wyzwania demograficzne
Bardziej szczegółowoZ UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO?
Z UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej jest kwestią wyboru pewnego modelu cywilizacyjnego. Skutki ekonomiczne
Bardziej szczegółowoDziennik Urzędowy Unii Europejskiej
L 30/6 2.2.2018 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2018/162 z dnia 23 listopada 2017 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 oraz załączniki II
Bardziej szczegółowoRynek zdrowotny w Polsce - wydatki państwa i obywateli na leczenie w kontekście pakietu onkologicznego
Rynek zdrowotny w Polsce - wydatki państwa i obywateli na leczenie w kontekście pakietu onkologicznego Jakub Szulc Dyrektor EY Prawo i finanse w ochronie zdrowia Warszawa, 9 grudnia 2014 r. Wydatki bieżące
Bardziej szczegółowoPolityka zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej
Małgorzata Raczkowska Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej SGGW Polityka zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej Wstęp Zabezpieczenie społeczne w państwach członkowskich Unii Europejskiej to
Bardziej szczegółowoAnaliza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę
Analiza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę 8 maja 2014 Łukasz Zalicki 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 5 / 015 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 9 3 00 9 3 0 fax (+8 ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo
Bardziej szczegółowoWarszawa, 8 maja 2019 r. BAS- WAPL 859/19. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi
BAS- WAPL 859/19 Warszawa, 8 maja 2019 r. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wysokość płatności bezpośrednich w poszczególnych państwach członkowskich w latach 2016-2018
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 216 Rynek ubezpieczeń w Polsce Ubezpieczenia w liczbach 216 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Publikacja chroniona jest prawami
Bardziej szczegółowoPodział środków budżetowych w Unii Europejskiej. Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki,
Podział środków budżetowych w Unii Europejskiej Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki, www.wojmos.com wojmos@wojmos.com Budżet UE Budżet UE tworzony jest z kilku źródeł. Należą do nich m.in..
Bardziej szczegółowoProdukt krajowy brutto w województwie śląskim w 2010 r.
Urząd Statystyczny w Katowicach 40 158 Katowice, ul. Owocowa 3 e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 7791 200 fax: 32 7791 300, 258 51 55 OPRACOWANIA SYGNALNE Produkt krajowy brutto w województwie
Bardziej szczegółowodr Sławomir Nałęcz Z-ca dyr. Dep. Badań Społecznych i Warunków Życia Główny Urząd Statystyczny
dr Sławomir Nałęcz Z-ca dyr. Dep. Badań Społecznych i Warunków Życia Główny Urząd Statystyczny Wyniki Narodowego Spisu Ludności i Mieszkań 2002, 2011. Wskaźnik NEET w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoSpójność w UE15 po kryzysie fiskalnym
Konferencja Wyzwania dla spójności Europy 21-22 kwietnia 2016 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym dr Agnieszka Tomczak Politechnika Warszawska atomczak@ans.pw.edu.pl
Bardziej szczegółowoWyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski
Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski Lubelska Konferencja Spółek Komunalnych, 22.10.2014 Od 20 lat Polska skutecznie goni bogaty Zachód 70.0 PKB
Bardziej szczegółowoSCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH
SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowo16 lat rynku wewnętrznego w Polsce produkcja usług czy zdrowia?
16 lat rynku wewnętrznego w Polsce produkcja usług czy zdrowia? Marek Balicki Inauguracyjne posiedzenie Narodowej Rady Rozwoju Bezpieczeństwo zdrowotne Polaków diagnoza sytuacji Warszawa, 16 października
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 5 / 1 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 69 36 69 36 fax (+8 ) 69 1 77 e-mail: dziennikarze @mofnet.gov.pl
Bardziej szczegółowoSTRATEGIA EUROPA 2020 PODSTAWOWE WSKAŹNIKI
STRATEGIA EUROPA 2020 PODSTAWOWE WSKAŹNIKI Strategia Europa 2020 to unijny program wzrostu i rozwoju społeczno-gospodarczego na aktualne dziesięciolecie. Strategia ta, ze względu na czas jej tworzenia,
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2018 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Publikacja chroniona jest prawami autorskimi. W przypadku cytowania jej fragmentów należy
Bardziej szczegółowoKatastrofa się zbliża? Czy możemy jej zapobiec? Polski system opieki zdrowotnej najgorszy w Europie.
Katastrofa się zbliża? Czy możemy jej zapobiec? Polski system opieki zdrowotnej najgorszy w Europie. 1 Jacy chcemy być? PIEKNI, MŁODZI, ZDROWI i BOGACI 2 Wyniki Euro Health Consumer Index 2015 2015 3 4
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Mariusz Sagan
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Mariusz Sagan Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoReforma czy status quo? Preferencje państw członkowskich wobec budżetu rolnego po 2020 roku
Renata Grochowska Reforma czy status quo? Preferencje państw członkowskich wobec budżetu rolnego po 2020 roku Konferencja naukowa Strategie dla sektora rolno-spożywczego i obszarów wiejskich dylematy rozwoju
Bardziej szczegółowoCzy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A.
Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A. W której fazie cyklu gospodarczego jesteśmy? Roczna dynamika PKB Polski (kwartał do kwartału poprzedniego
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2014. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2014 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Jest ona chroniona prawami autorskimi. W przypadku cytowania jej fragmentów należy wskazać
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2012. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2012 Rynek ubezpieczeń w Polsce Ubezpieczenia w liczbach 2012 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Jest ona chroniona prawami autorskimi.
Bardziej szczegółowoPrzeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen samochodów pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych samochodów w UE w 2010 r.
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych w UE w 2010 r. Bruksela, 26 lipca 2011 r. Ostatnie
Bardziej szczegółowoRozwijanie zdolności instytucjonalnych celem skutecznego zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego w Polsce. Sekretariat Krajowej Rady BRD
Rozwijanie zdolności instytucjonalnych celem skutecznego zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego w Polsce Sekretariat Krajowej Rady BRD Krakowskie Dni Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Kraków, 26/02/2015
Bardziej szczegółowoReport Card 13. Równe szanse dla dzieci Nierówności w zakresie warunków i jakości życia dzieci w krajach bogatych. Warszawa, 14 kwietnia 2016 r.
Report Card 13 Równe szanse dla dzieci Nierówności w zakresie warunków i jakości życia dzieci w krajach bogatych Warszawa, 14 kwietnia 2016 r. O UNICEF UNICEF jest agendą ONZ zajmującą się pomocą dzieciom
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 11 / 01 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 00 9 0 fax (+ ) 9 1 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK
07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego
Bardziej szczegółowoMIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ mgr Małgorzata Bułkowska mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Konferencja: Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja
Bardziej szczegółowoMigracje a rynek wewnętrzny UE. dr Judyta Cabańska
Migracje a rynek wewnętrzny UE dr Judyta Cabańska Agenda o Swoboda przepływu pracowników w UE o Zakres przedmiotowy o Zakres podmiotowy o Przepływy migracyjne o Populacja migrantów o Sytuacja demograficzna
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 9 / 1 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów Ul.
Bardziej szczegółowomogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i
Świadczenia emerytalno-rentowe rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-greckich ki Zakład Ubezpieczeń ń Społecznych ł maj 2013 Polskie świadczenia emerytalno-rentowe rentowe objęte
Bardziej szczegółowoMiejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej. dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska
Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Warszawa, 10 października 2014 r.
Bardziej szczegółowoW przypadku wykorzystywania danych prosimy o podanie źródła i pełnej nazwy firmy: TNS OBOP. Obawy Europejczyków
Informacja prasowa Kontakt: Urszula Krassowska t +48 22 598 98 98 f +48 22 598 99 99 e urszula.krassowska@tns-global.pl www.tns-global.pl 11 marca 2008 W przypadku wykorzystywania danych prosimy o podanie
Bardziej szczegółowoEdukacja a rynek pracy. dr Dariusz Danilewicz Katedra Rozwoju Kapitału Ludzkiego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Edukacja a rynek pracy dr Dariusz Danilewicz Katedra Rozwoju Kapitału Ludzkiego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Rynek pracy co to? Zatrudnianie nie jest koniecznością Rynek pracy jako całość to byt
Bardziej szczegółowostudia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 40, T. 2
studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 40, T. 2 DOI: 10.18276/sip.2015.40/2-01 Jan Borowiec* Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Determinanty spójności społecznej w Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoInformacja na temat rozwiązań dotyczących transgranicznej działalności zakładów ubezpieczeń w Unii Europejskiej
Informacja na temat rozwiązań dotyczących transgranicznej działalności zakładów ubezpieczeń w Unii Europejskiej Notatka prezentuje wybrane informacje statystyczne o działalności zagranicznych zakładów
Bardziej szczegółowo(4) Belgia, Niemcy, Francja, Chorwacja, Litwa i Rumunia podjęły decyzję o zastosowaniu art. 11 ust. 3 rozporządzenia
L 367/16 23.12.2014 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) NR 1378/2014 z dnia 17 października 2014 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 oraz załączniki
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2013. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2013 Rynek ubezpieczeń w Polsce Ubezpieczenia w liczbach 2013 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Jest ona chroniona prawami autorskimi.
Bardziej szczegółowoZagraniczna mobilność studentów niepełnosprawnych oraz znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej PO WER 2017/2018
Zagraniczna mobilność studentów niepełnosprawnych oraz znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej PO WER 2017/2018 Od 2014 roku PW bierze udział w projekcie Zagraniczna mobilność studentów niepełnosprawnych
Bardziej szczegółowoDlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate?
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Dlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate? Od czego zależy rozwój i dobrobyt? Uniwersytet w Białymstoku 17 maja 2012 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET
Bardziej szczegółowoDługookresowa równowaga I filaru FUS - czy potrzebne jest szybsze podnoszenie wieku emerytalnego i zmiana sposobu waloryzacji?
Długookresowa równowaga I filaru FUS - czy potrzebne jest szybsze podnoszenie wieku emerytalnego i zmiana sposobu waloryzacji? Spotkanie na Brukselskiej jest realizowane w ramach projektu Utworzenie Centrum
Bardziej szczegółowoEuropejska Strategia Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
Europejska Strategia Bezpieczeństwa i Higieny Pracy dr inż. Zofia Pawłowska kierownik Zakładu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy CIOP-PIB Informacja przygotowana na posiedzenie Rady Ochrony Pracy
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w pierwszym tygodniu kwietnia 2018 r. wzrosły ceny większości monitorowanych zbóż. W dniach 2 8.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2015. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2015 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Publikacja chroniona jest prawami autorskimi. W przypadku cytowania jej fragmentów należy
Bardziej szczegółowoSzara strefa w Polsce
Szara strefa w Polsce dr hab. prof. nadzw. Konrad Raczkowski Podsekretarz Stanu Ministerstwo Finansów www.mf.gov.pl Rodzaje nierejestrowanej gospodarki Szara strefa obejmuje działania produkcyjne w sensie
Bardziej szczegółowoSilna gospodarka Stabilne finanse publiczne
Silna gospodarka Stabilne finanse publiczne Beata Szydło Prawo i Sprawiedliwość Wiceprezes www.pis.org.pl 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Wiemy jak budować silną, konkurencyjną gospodarkę Polski Dynamika
Bardziej szczegółowoCo mówią liczby. Sygnały poprawy
EU27 Produkcja (9m2007): Tekstylia +1 % OdzieŜ +2 % Co mówią liczby. Raport. Tekstylia i odzieŝ w Unii Europejskiej.Trzy kwartały 2007 Produkcja Sygnały poprawy Po raz pierwszy od roku 2000 Unia Europejska
Bardziej szczegółowo1. Mechanizm alokacji kwot
1. Mechanizm alokacji kwot Zgodnie z aneksem do propozycji Komisji Europejskiej w sprawie przejęcia przez kraje UE 120 tys. migrantów znajdujących się obecnie na terenie Włoch, Grecji oraz Węgier, algorytm
Bardziej szczegółowoZrównoważona intensyfikacja rolnictwa jako kombinacja efektywności ekonomicznej i środowiskowej. prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski
Zrównoważona intensyfikacja rolnictwa jako kombinacja efektywności ekonomicznej i środowiskowej prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski XV Międzynarodowa Konferencja Naukowa Globalne problemy rolnictwa
Bardziej szczegółowoRozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych
Rozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych VI Ogólnopolska Konferencja Polskich Stacji Narciarskich i Turystycznych Białka Tatrzańska, 2 4 czerwca 2014 r. Wydatki w gospodarce turystycznej
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w czwartym tygodniu stycznia 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i żyta konsumpcyjnego uległy obniżeniu, a jęczmienia paszowego i kukurydzy
Bardziej szczegółowo156 Eksport w polskiej gospodarce
156 Eksport w polskiej gospodarce Eksport w polskiej gospodarce struktura oraz główne trendy Eksport jest coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce. W 217 r. eksport stanowił 54,3% wartości
Bardziej szczegółowoStosunki handlowe Unii Europejskiej z Chinami. Tomasz Białowąs
Stosunki handlowe Unii Europejskiej z Chinami Tomasz Białowąs Wysoki dynamika wymiany handlowej 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Eksport całkowity UE Eksport UE do Chin Import całkowity UE Import
Bardziej szczegółowoEKSPORT WYROBÓW WYSOKIEJ TECHNIKI W UNII EUROPEJSKIEJ EXPORT OF HIGH TECH IN THE EUROPEAN UNION
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 416 2016 Współczesne problemy ekonomiczne. ISSN 1899-3192 Rozwój zrównoważony w wymiarze globalnym
Bardziej szczegółowoJak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce?
Jak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce? Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych Warszawa, 25.05.2012 Plan Wprowadzenie po co Polsce (eko)innowacje. Pułapka średniego dochodu Nie ma ekoinnowacyjności
Bardziej szczegółowo