Mirosław Lidzbarski Gdańsk, r. Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy Oddział Geologii Morza w Gdańsku

Transkrypt

1 Mirosław Lidzbarski Gdańsk, r. Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy Oddział Geologii Morza w Gdańsku Odporność wód podziemnych na zagroŝenia antropogeniczne i skutki zmian klimatu w rejonie GZWP Nr informacje wstępne WaŜnym parametrem systemu wodonośnego determinującym istotnie sposób gospodarowania wodami w rejonach ujęć i na obszarach Głównych Zbiorników Wód Podziemnych jest odporność wód podziemnych. Stopień odporności wpływa na reŝim hydrogeologiczny i jakość wód podziemnych. Wody o niskiej odporności są naraŝone na zanieczyszczenia oraz wraŝliwe na sytuacje awaryjne. W związku z tym podejmowane są róŝne formy ochrony wód w strefach niskiej odporności. Działanie te ograniczają jednak istotnie korzystanie ze środowiska oraz wpływają na charakter planowanych inwestycji. Celem niniejszej pracy jest próba identyfikacji ujęć komunalnych i wiejskich w systemie wodonośnym GZWP 110 przy uwzględnieniu odporności wód podziemnych. W oparciu o uzyskane wyniki lepiej będzie moŝna planować rozwój poszczególnych ujęć i racjonalizować gospodarowanie wodami podziemnymi na terenie gmin Komunalny Związek Gmin "Dolina Redy i Chylonki". 2. Wody podziemne, warstwy i poziomy wodonośne, zbiorniki wód podziemnych Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę pitną mieszkańców i zakładów przemysłowych rejonu Trójmiasta są wody podziemne. Klasyfikuje się je wg róŝnych kryteriów i zasad. W trakcie zarządzania wodami podziemnymi oraz w procesie podejmowania róŝnych decyzji środowiskowych i administracyjnych uŝywa się szereg pojęć związanych z wodami podziemnymi. PoniŜej zostały zdefiniowane najwaŝniejsze z nich. Wody podziemne. Wody występujące w skałach skorupy ziemskiej. Znajdują się więc pod powierzchnią ziemi wypełniając próŝnie i szczeliny w skałach. Główna ich część pochodzi z infiltracji opadów atmosferycznych, niekiedy z wód powierzchniowych. Zasilanie wód podziemnych następuje w procesie infiltracji poprzez strefę aeracji (wsiąkanie i przesączanie). Słownik hydrogeologiczny, 2002, Hydrogeologia ogólna, Pazdro, Kozerski, 1990 Warstwa wodonośna Zbiorowisko wód podziemnych związane z warstwowanymi utworami skalnymi o określonej miąŝszości. Od góry warstwę wodonośną ogranicza strop nieprzepuszczalny (wody naporowe) lub zwierciadło swobodne (wody swobodne), a od dołu utwory nieprzepuszczalne. Słownik hydrogeologiczny, 2002 Poziom wodonośny. Zespół dwóch lub kilku warstw wodonośnych, które pozostają ze sobą we wzajemnej więzi hydraulicznej. Dąbrowski i inni, 2004

2 UŜytkowy poziom wodonośny. Zespół warstw wodonośnych wykazujących więź hydrauliczną, o parametrach kwalifikujących do eksploatacji komunalnej: miąŝszość utworów wodonośnych ponad 5 m, wodoprzewodność ponad 50 m 2 /d, wydajność potencjalna studni ponad 5 m 3 /h. Paczyński, 1996,Herbich i inni, 2007 System wodonośny. Zespół poziomów wodonośnych znajdujących się w kontakcie hydraulicznym, ograniczony ściśle zdefiniowanymi przestrzennie i dynamicznie granicami. Słownik hydrogeologiczny, 2002 Strefa ochronna ujęcia wód podziemnych. Obszar poddany zakazom, nakazom i ograniczeniom w zakresie uŝytkowania gruntów i korzystania z wody, obejmujący ujęcie wody, źródło lub jego część oraz grunty do nich przyległe. Strefy ochronne dzieli się na: teren ochrony bezpośredniej i teren ochrony pośredniej (wewnętrznej - biologicznej, zewnętrznej - chemicznej i ilościowej). Ustanawia się je dla ujęć i źródeł wody słuŝących do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę do picia i potrzeb gospodarstw domowych oraz do produkcji artykułów Ŝywnościowych i farmaceutycznych. Mogą być ustanawiane takŝe dla ujęcia i źródeł wód słuŝących do innych celów, jeśli wymaga tego interes uŝytkownika lub względy społeczne. Sposób i tryb ustanawiania stref ochronnych ujęć wód podziemnych oraz zakres ograniczeń, nakazów i zakazów określa Rozporządzenie Ministra OŚZNiL. Wyznacza się je na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji hydrogeologicznej obszaru zasobowego ujęcia. JeŜeli jednak czas przepływu wody od granicy obszaru zasilania do ujęcia jest dłuŝszy od 25 lat, strefy ochronne winny obejmować obszar wyznaczony 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej. Słownik hydrogeologiczny, 2002 Zbiornik wód podziemnych. Zespół przepuszczalnych utworów wodonośnych o znaczeniu uŝytkowym, którego granice są określone parametrami hydrogeologicznymi lub warunkami hydrodynamicznymi oraz warunkami formowania się zasobów wód podziemnych. Rozporządzenie MŚ WyróŜniamy zbiorniki miejscowe, lokalne i główne. Rodzaj zbiornika Wydajność studni [m 3 /h] Wydajność ujęcia [m 3 /d] Liczba mieszkańców, którą moŝna zaopatrzyć Miejscowy (MZWP) <10 <300 <2 000 Lokalny (LZWP) Główny (GZWP) >70 > > Główny zbiornik wód podziemnych (GZWP). Zbiornik wydzielony ze względu na szczególne znaczenie regionalne dla obecnego i perspektywicznego zaopatrzenia ludności w wodę, spełniający określone kryteria ilościowe i jakościowe takie jak: - wydajność potencjalna otworu studziennego powyŝej 70 m3/h, - wydajność ujęcia powyŝej m3/dobę, - przewodność powyŝej 10 m2/h, - woda nadaje się do zaopatrzenia ludności w stanie surowym lub po jej ewentualnym prostym uzdatnieniu przy pomocy stosowanych obecnie i uzasadnionych ekonomicznie technologii. Słownik hydrogeologiczny, 2002

3 Zbiorniki niŝszej rangi moŝna wyodrębnić w mniejszych strukturach wodonośnych niŝ GZWP lub w strefach o niŝszych wartościach parametrów hydrogeologicznych. W tabeli prezentuje się podstawowe parametry charakteryzujące poszczególne kategorie zbiorników wód podziemnych. Obszar ochronny GZWP. Obszar zasilania zbiornika wód podziemnych, w którym podejmuje się działania zmierzające do powstrzymania postępującej degradacji wód podziemnych. Słownik hydrogeologiczny, Obszar bilansowy. Stanowi go jednostka hydrogeologiczna lub jej część wydzielona np. dla ustalenia zasobów odnawialnych i dyspozycyjnych oraz oceny stopnia ich zagospodarowania (sporządzenia bilansu krąŝenia wód podziemnych) Rozporządzenie MŚ Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych. Ilość wód podziemnych moŝliwa do pobrania z obszaru bilansowego w określonych warunkach środowiska i hydrogeologicznych, bez wskazywania szczegółowej lokalizacji i warunków techniczno - ekonomicznych ujmowania wód. Rozporządzenie MŚ Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych. Ilość wód podziemnych moŝliwa do pobrania z ujęcia w danych warunkach hydrogeologicznych i techniczno-ekonomicznych, z uwzględnieniem zapotrzebowania na wodę i przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska. Rozporządzenie MŚ Ryc.1. System wodonośny w rejonie GZWP 110.

4 Występowanie wód podziemnych w rejonie GZWP 110 przedstawia ryc. 1. W strukturze wodonośnej pradoliny Kaszubskiej i pradoliny Redy-Łeby wyróŝnia się pradolinny poziom wodonośny, który z uwagi na wysokie wartości parametrów hydrogeologicznych spełnia kryteria GZWP. W obrębie wysoczyzn polodowcowych wydziela się międzymorenowe poziomy wodonośne, a w podłoŝu osadów czwartorzędowych mioceński i oligoceński poziom wodonośny. Najgłębiej zalegają wodonośne osady kredy górnej, który na wschód od Rumi spełniają warunki GZWP. 3. Odporność wód podziemnych na zanieczyszczenia Odporność na zanieczyszczenia stanowi swoistą cechę zbiorników wód podziemnych wynikającą z budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych decydującą o moŝliwościach ich ochrony przed istniejącym lub potencjalnym zanieczyszczeniem i wpływającą na opóźnienie i ograniczenie migracji substancji zanieczyszczających. (Słownik hydrogeologiczny, 2002). Pojęciem odwrotnym do odporności jest wraŝliwość lub podatność zbiorników wód podziemnych na zanieczyszczenia. Jest to umowne określenie potencjalnego stopnia zagroŝenia zbiornika wód podziemnych wynikającego z budowy geologicznej, warunków hydrogeologicznych i istnienia rzeczywistego lub potencjalnego ogniska zanieczyszczeń. ZaleŜy głównie od stopnia izolacji zbiornika wód podziemnych od powierzchni (ogniska zanieczyszczeń), czyli tzw. stopnia odkrycia oraz charakteru środowiska skalnego tworzącego nadkład i warstwę wodonośną. Cechy tego ośrodka decydują o prędkości przepływu wód i substancji zanieczyszczających, zdolności sorbcyjnych itd. WraŜliwość zbiornika wód podziemnych jest takŝe funkcją głębokości zalegania zwierciadła w warstwie oraz warunków jego zasilania i drenaŝu. (Słownik hydrogeologiczny, 2002). Ryc.2. Klasy odporności wód podziemnych z uwagi na stopień izolacji poziomu wodonośnego

5 Najczęściej odporność wód podziemnych jest wyraŝana za pomocą pięciu klas będących funkcją miąŝszości utworów izolujących i głębokości zalegania zwierciadła wód podziemnych (ryc. 2). Pierwsze trzy klasy odporności (bardzo niska, niska i średnia) cechują zbiorniki wód podziemnych słabo izolowane. Czas przenikania potencjalnych zanieczyszczeń z powierzchni terenu nie przekracza 25 lat. Tym samym wody podziemne ujmowane na ujęciach komunalnych wymagają ochrony w obrębie strefy ochronnej. W rejonie GZWP 110 są to wody w płytkich strukturach czwartorzędu ujmowane na ujęciach komunalnych Reda i Rumia oraz Cedron. 4. Cechy zbiorników wód podziemnych wpływające na ich odporność Jak juŝ wspomniano głównych czynnikiem określającym odporność wód podziemnych na zagroŝenia antropogeniczne jest miąŝszość i przepuszczalność nadkładu, czyli utworów występujących między powierzchnią terenu a poziomem wodonośnym. Utwory słaboprzepuszczalne np. gliny ilaste, iły zapewniają większą odporność niŝ gliny piaszczyste, czy mułki piaszczyste. Omawiane zagadnienie ilustruje ryc. 3 (ujęcie 1 i 2a). Największą odporność cechują ujęcia ujmujące wody na znacznych głębokościach pod jednym lub kilkoma kompleksami utworów izolujących (ujęcie 2b na ryc. 3). Najbardziej naraŝone na zanieczyszczenia i tym samym o niskiej odporności są ujęcia pozbawione izolacji (ujęcie 3 i 5b). W nieco lepszej sytuacji są ujęcia bez izolacji od powierzchni terenu, ale połoŝone w strefie drenaŝu wód, gdzie wody podziemne są zasilane nie tylko opadami atmosferycznymi ale i dopływem bocznym oraz ascenzją z głębszych poziomów wodonośnych (ujęcie 4). W efekcie odporność tych wód jest większa poniewaŝ migracja zanieczyszczeń z powierzchni terenu wgłęb poziomu wodonośnego jest ograniczona przez strumień wód lateralnych i ascensyjnych. Przykładem takiej sytuacji jest poziom pradoliny występujący w GZWP 110. Ryc. 3. PołoŜenie ujęć wód podziemnych w systemie wodonośnym

6 5. Odporność poziomów wodonośnych w rejonie GZWP 110 Odporność wód podziemnych w rejonie GZWP 110 jest zróŝnicowana. Głównie zaleŝy ona od głębokości występowania wód podziemnych oraz ich izolacji od powierzchni terenu. Bardzo niską odporność cechują wody GZWP 110, a więc poziomu pradolinnego. Jest on praktycznie nieizolowany od powierzchni terenu. Poziomy międzymorenowe występujące na wysoczyznach okalających GZWP 110 są w róŝny sposób zagroŝone. Najczęściej występują pod przykryciem utworów izolujących i cechuje je wysoka, a nawet bardzo wysoka odporność. Lokalnie kompleks izolujący jest zredukowany i ich odporność maleje do średniej i niskiej. Przykładem moŝe być ujęcie Cedron. Na tym samym ujęciu jednak odporność wód ujmowanych jest nieco wyŝsza z uwagi na dopływ wód lateralnych i silną ascenzję wód z utworów miocenu. NajwyŜszą odporność cechują wody poziomu oligoceńskiego (bardzo wysoką i wysoką) oraz wody kredy GZWP 111 (bardzo wysoka). Są one praktycznie niezagroŝone. Omawiane zagadnienie ilustrują przekroje hydrogeologiczne (ryc. 4a-4c) oraz tabela (ryc. 5) i mapa odporności wód podziemnych (ryc. 6). Ryc. 4a. Odporność wód podziemnych w rejonie GZWP 110 rejon ujęcia Cedron i Góry Pomorskiej

7 Ryc. 4b. Odporność wód podziemnych w rejonie GZWP 110 rejon ujęcia Wiczlino i Gniewowa Ryc. 4c. Odporność wód podziemnych w rejonie GZWP 110 rejon Tęcza, Wejherowa i Redy

8 nazwa ujęcia wiek zasoby [m 3 /h] Poziom wodonośny pobór [m 3 /h] Uśredniona izolacja od pow. terenu [m] Reda Q <5 bn Reda Ol >50 bw Rumia Q <5 bn Rumia Cr >50 bw Wiczlino Q w Cedron Q-M n/ś Jana z Kolna Cr >50 bw Gniewowo Q w ŁęŜyce Q >50 ś/w Kąpino I Q w Kąpino II Q w Reszki Q ś Pierwoszyno Q 25 w Dębogórze M w Kosakowo M >50 bw Mosty Q ś Mosty II Ol w Rekowo Górne Ql ś Rekowo Górne Ol >50 bw Rekowo Górne-Widlino Q w Osłonino Ol w Sławutówko Q w Sławutowo Q 4 >50 bw Mrzezino Q w Warszkowo Q w Góra Pomorska Q ś Gościcino-Brzozowa Q w Pętkowice Q 46 3 >50 bw Sopieszyno Q w Przetoczyno Q ś Częstkowo Q w Szemud Q ś/w Suma Klasy odporności Ryc. 5. Odporność wód podziemnych w otoczeniu wybranych ujęć komunalnych

9 Ryc. 6. Odporność poziomów wodonośnych i ujęć wód podziemnych w rejonie GZWP 110 Informacje o zasobach i poborze wód podziemnych na ujęciach komunalnych i wiejskich (ryc. 5) oraz przestrzenny rozkład odporności wód podziemnych (ryc. 6) pozwala na analizę porównawczą tych dwóch zagadnień (ryc. 7). Największe zasoby eksploatacyjne i pobór wód podziemnych dotyczą ujęć cechujących najniŝszą odporność. Stanowią je przede wszystkim ujęcia komunalne Rumia i Reda ujmujące płytkie wody czwartorzędu poziom pradolinny GZWP 110. Druga waŝną grupą są ujęcia o wysokiej i bardzo wysokiej odporności. Eksploatują one wody oligocenu, kredy i poziomów międzymorenowych. Łączne zasoby eksploatacyjne tych ujęć przewyŝszają nawet zasoby eksploatacyjne ujęć o najniŝszej odporności. Jednak łączny pobór na ujęciach o wysokiej bardzo wysokiej odporności jest nieco mniejszy od poboru z pierwszej grupy ujęć. Najmniejszą grupę stanowią ujęcia o niskiej i średniej odporności na zanieczyszczenia. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe w kaŝdej z analizowanych grup ujęć istnieją znaczne rezerwy wód, co umoŝliwia zwiększenie poboru. Czyni to cały system gospodarowania wód podziemnych bardziej elastyczny na zmiany i pozwala projektować róŝne scenariusze rozbudowy ujęć wód podziemnych.

10 [m 3 /h] bn n(n/s) s(s/w) w bw klasy odporności Ryc. 7. Suma zasobów i poboru w klasach odporności - ujęcia komunalne i wiejskie 6. Rodzaje zanieczyszczeń (zagroŝeń): antropogeniczne, klimatyczne Niska odporność wód podziemnych czyni je podatne na zagroŝenia antropogeniczne. Do głównych potencjalnych ognisk zanieczyszczeń moŝna zaliczyć systemy odprowadzania i oczyszczania ścieków, tereny gęstej zabudowy wielkomiejskiej, magazyny substancji niebezpiecznych i składy paliw. Krótki opis wybranych ognisk zanieczyszczeń mogących stanowić potencjalne zagroŝenie dla wód podziemnych przedstawiono poniŝej. Składowiska odpadów - niewłaściwie urządzone (nieszczelne) lub eksploatowane składowiska odpadów przemysłowych i komunalnych oraz dzikie wysypiska śmieci; Systemy odprowadzania ścieków - niesprawny lub niewydolny system kanalizacji sanitarnej, przemysłowej i burzowej; sytuacje awaryjne w oczyszczalniach ścieków komunalnych i przemysłowych oraz w systemach przesyłowych; szamba gromadzące nieczystości sanitarne zwłaszcza zgrupowane na większym obszarze np. nieskanalizowane dzielnice miasta; Wylewiska - zrzuty nieoczyszczonych ścieków do gruntu lub wód powierzchniowych (w tym z kan. burzowej); Wody powierzchniowe - zanieczyszczone wody powierzchniowe, np. na skutek sytuacji awaryjnych, katastrof; Ropopochodne - zbiorniki paliw, rurociągi oraz urządzenia prowadzące dystrybucje paliw, sytuacje awaryjne; Magazyny, hurtownie, magazyny, myjnie pojazdów samochodowych;

11 Szlaki komunikacyjne - szlaki komunikacyjne o duŝym natęŝeniu ruchu, sytuacje awaryjne; Tereny zurbanizowane i poprzemysłowe - obszary o zwartej zabudowie mieszkaniowej i przemysłowej, zanieczyszczenia wielkoobszarowe, np. emisje pyłów i gazów; Fermy i rolnictwo - duŝe fermy hodowlane, tereny intensywnych upraw i nawodnień; Odwodnienia i melioracje - długotrwałe odwodnienia i drenaŝe związane z wykopami budowlanymi, eksploatacją obiektów mieszkaniowych i przemysłowych, nawodnienia; Ingresje wód morskich - wywołane nadmierną eksploatacją wód podziemnych w sąsiedztwie brzegu morskiego; Wody zmineralizowane - wody mineralne, solanki lub wody termalne występujące w głębokim podłoŝu; Skutki zmian klimatu - ekstremalne zjawiska pogodowe: deszcze nawalne, podtopienia, lokalne powodzie, wlewy morskie, ingresje wód morskich do poziomów wodonośnych, ruchy masowe NaleŜy zwrócić uwagę na zagroŝenia jakie stanowią szlaki komunikacyjne o duŝym natęŝeniu ruchu. W przypadku katastrofy drogowej i awarii cystern przewoŝących substancje niebezpieczne wody podziemne mogą być silnie zagroŝone, zwłaszcza te o niskiej odporności. Podobna sytuacja moŝe mieć miejsce w przypadku zaistnienia sytuacji awaryjnej systemów oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych i przemysłowych. Omawiane zagadnienia mogą realnie wystąpić na terenie GZWP 110, gdzie odporność wód jest najniŝsza, a ilość wód eksploatowanych największa. Czyni to ten zbiornik szczególnie wraŝliwy na sytuacje awaryjne. Inne zagroŝenie stanowią skutki zachodzących zmian klimatu. Zwłaszcza zdarzenia ekstremalne takie jak: wlewy morskie, ingresje wód słonych do poziomów wodonośnych, deszcze nawalne, powodzie i podtopienia oraz ruchy masowe. Mogą one stanowić realne zagroŝenia dla wód podziemnych nieizolowanych od powierzchni terenu. Szczegółowa analiza warunków terenowych i hydrogeologicznych ogranicza moŝliwość wlewów morskich do strefy brzegowej w rejonie GZWP 110, gdzie nie ma duŝych ujęć wód podziemnych. Z tego samego powodu nie są równieŝ zagroŝone ujęcia ingresją wód morskich do poziomów wodonośnych. MoŜliwe są jednak podtopienia w przypadku wystąpienia deszczy nawalnych lub długotrwałych opadów atmosferycznych (ujęcie Reda, częściowo ujęcie Rumia). 7. Potencjalne zagroŝenia w rejonach ujęć komunalnych o niskiej odporności Do grupy ujęć o najniŝszej odporności zaliczamy ujęcie Reda, Rumia i Cedron. KaŜde z tych ujęć jest chronione strefą ochronną (pośrednią) pomimo zniesienia obowiązku ustanawiania stref ochronnych (pośrednich). Analizowane ujęcia od początków działania zabiegały o ochronę wód podziemnych i na ogół skutecznie egzekwowało jej wprowadzenie. Są one więc przykładem prowadzenia wieloletniej ochrony wód podziemnych w ramach ustawionych stref ochronnych. Jak wskazują prowadzone obserwacje i badania składu chemicznego wód podziemnych dobra jakość wód została zachowana i generalnie odpowiada przepisom sanitarnym. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe pomimo zabiegów ochronnych mogą pojawić się zagroŝenia wpływające istotnie na bezpieczną pracę ujęć. Trudno wykluczyć katastrofy drogowe

12 niosące za sobą zagroŝenia skaŝeń wód podziemnych nie tylko w dalszej odległości od linii studni. Istniejąca sieć rowów melioracyjnych oraz konfiguracja terenu sprzyja szybkiej migracji zanieczyszczeń do strefy studni. Innym zagroŝeniem są inwestycje nie tylko o znaczeniu lokalnym ale równieŝ o znaczeniu regionalnym i krajowym planowane w strefie ochronnej lub tuŝ poza jej granicami. Projektowana droga obwodowa będzie przebiegać w bezpośrednim sąsiedztwie ujęcia Reda i Rumia. Tym samym przybliŝy się znacznie potencjalne zagroŝenie tych ujęć. Przebieg tej trasy moŝe równieŝ ograniczyć dalszy rozwój ujęć. Planowane i realizowane są równieŝ inwestycje o charakterze krajowym. Chodzi np. o bezbiornkowe magazynowanie paliw płynnych i gazu w głębokich osadach solnych. Bezzbiornikowe magazynowanie ropy naftowej, paliw, LPG, LNG w kawernach solnych staje się coraz bardziej popularne na świecie. RównieŜ w Polsce istnieją potencjalne moŝliwości rozwoju tego typu magazynów. Biorąc pod uwagę takie czynniki jak stopień rozpoznania złoŝa, warunki geologiczne, lokalizacja w stosunku do infrastruktury, moŝliwość zrzutu solanki oraz aktualne zagospodarowanie złoŝem - najlepszą lokalizacje cechują złoŝa w rejonie Zatoki Puckiej, np. złoŝe Mechelinki, Dębogórze lub "Zatoka Pucka". Stopień odporności uŝytkowych poziomów wodonośnych (z wyjątkiem poziomu kredowego) na zagroŝenia antropogeniczne z powierzchni terenu jest niski. Izolacja utworów występująca w nadkładzie warstw wodonośnych jest niewystarczająca. Na obecnym etapie rozpoznania hydrogeologicznego nie moŝna jednoznacznie ocenić charakteru zagroŝeń z głębszych (mineralizowanych) poziomów wodonośnych. W przypadku występowania tych wód mogą one stanowić potencjalne zagroŝenie dla płytszych uŝytkowych poziomów wodonośnych, zwłaszcza dla GZWP 110. Główne zagroŝenia związane z planowaną inwestycją (bezzbiornikowe magazynowanie paliw płynnych w osadach cechsztynu) mogą nastąpić: z powierzchni terenu w przypadku sytuacji awaryjnej związanej z przesyłem i/lub dystrybucją paliw lub solanki słuŝącej do transportu ropy naftowej; z rejonu kawern magazynujących paliwa w przypadku nieprawidłowego wykonania instalacji transportujących ropę w głąb ziemi i na powierzchnie terenu lub wadliwej zabudowy rur eksploatacyjnych, z wysoko zmineralizowanych głębokich poziomów wodonośnych w przypadku wadliwej zabudowy rur eksploatacyjnych transportujących paliwo lub solankę oraz nieprawidłowego zamknięcia głębokich poziomów wodonośnych. W przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnych degradacji mogą ulec wody podziemne uŝytkowych poziomów wodonośnych, zwłaszcza GZWP 110. Zablokowane moŝe równieŝ większa od obecnej eksploatacja wód podziemnych n ujęciu Reda. 8. Wnioski 1. Odporność na zanieczyszczenia stanowi swoistą cechę zbiorników wód podziemnych wynikającą z budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych decydującą o moŝliwościach ich ochrony przed istniejącym lub potencjalnym zanieczyszczeniem. W rejonie GZWP 110 stopień odporności wód podziemnych jest zróŝnicowany. Najmniej odporne są wody GZWP 110 oraz płytkie poziomy międzymorenowe. Największą

13 odporność cechuję wody poziomu oligoceńskiego i kredowego oraz głęboko zalegające wody poziomów międzymorenowych. 2. Z uwagi na zróŝnicowany stopień odporności wód podziemnych w rejonach ujęć komunalnych oraz znaczne zasoby eksploatacyjne istnieją znaczne rezerwy wód, co umoŝliwia zwiększenie poboru w poszczególnych grupach ujęć cechujących róŝny stopień odporności. Czyni to cały system gospodarowania wód podziemnych bardziej elastyczny na zmiany i pozwala projektować róŝne scenariusze rozbudowy ujęć wód podziemnych. 3. WaŜnym instrumentem zapewniającym ochronę wód podziemnych są strefy ochronne wytyczone w rejonach ujęć komunalnych o niskiej odporności. Wskazana jest jednak weryfikacja istniejących zapisów ochronnych zabezpieczających jakość wód w nawiązaniu do pojawiających się nowych zagroŝeń. Dostępne obecnie metody badań hydrogeologicznych umoŝliwiają zaplanowanie elastycznej ochrony wód podziemnych w strefach ochronnych przy uwzględnieniu róŝnych potencjalnych zagroŝeń.